Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 32, 7 August 1908 — KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA KA WELI O NA POWA [ARTICLE]

KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA

KA WELI O NA POWA

; MOKUNA 111. PU PANAPANA HELU 2. "E kc keonimana, kuhihewa loa paha oe. Aohe puka poka ma ka maka aniani." I ka wa a maua i komo mai ai me Mrs. Venona e paa ana no ka puka aniani. "Pela?" "Ae." "A nawai ka hoi i wehe hou ?" 4, Xa Mrs. Venona." ''Ua hoike mua aku nei au ia oe i ko'u manao ua make emoole loa oia mahope o kona ku ana i ka pu. A o ka olelo ana ae nana no i pani i ka puka aniani he olelo paakiki loa paha ia." "Malia ua puololei kau, aka e manao wale ae no hoi kaua ma ka puka aniani oia i weheia a hamama kahi i ku ai. Ua hapai ae paha oia i ka puka aniani o lalo a e paa ana me kona mau lima a elua, a ua kiei aku iwaho. "Malia paha ua ike aku oia i kekahi mea iloko o ka ululaau ma kaln mamao a oia kona kumu i kiei aku ai iwaho a ia wa i kiia mai ai f oia mawaho mai. "l'a hina oia ihope me ka paa no nae o na lima i ka puka aniani a ua huki iho ilalo i kona wa i haule iho ai." No keia hoakaka a Kata, hamo wale ae la no o Kauka Lorena i kona lae me ke kahaha nui. ".\lalia ua pololei kau koho," wahi ana; "manao nae au he hoakaka kiipono loa kena 110 ka hihia i like ole ka poliihihi me keia; o kena hoakaka au no ke kumu ame ke ano o ka*make ana e manaoia mai ana he koho kanalua nui loa ia ia. "l'a kulike no ko kaua manao," wahi a Kata; a i kela manawa no lohe koke aku ta oia i kekahi mea nakeke iloko o ka holo. L'a puka koke aku la oia iwaho a ma ka puka halawai koke aku la no oia me Mrs. Venona e hele mai ana; o kona oili ana mai no ia mai ka rumi moe niai o Mona. • Puiwa ae la oia i kona ike ana mai ia Kata, a loli ae la kona helelielena. "E Mrs. Venona," wahi a Kata, "ke manaolana nei au aole oe e liahai ana mahope o ko Mona meheu, ame kana ano hana, a e hoolapuwale ia oe ma'ka huna ana i ka oiaio." "Auwe! heaha iho la hoi ka'u hana hewa i hana ai?" wahi ana. "I ka'u nana aku he mea kau i lawe mai nei mai a Mona mai au t hoao nei e huna mai ko'u mau maka aku." "Pehea oe i kamailio mai ai ia'u pela?" Aia iloko o ka pakeke o ko koloka kekahi mea au e huna !a." "He hiki no ka ia oe ke ike i na mea huna ame ka heluhelu ana i ka noonoo iloko o ke kanaka?" wahi ana me ka nui o ka hanu. "Ua hiki no ia'u ke ike i ka hana a ke kanaka, aole nae i ka laula loa aku. I ko wa i ike mai nei ia'u, ua puiwa maoli oe, me ka lalau koke ana iho o ko lima iloko o ko pakeke me he mea la e puliki ana oe i ole •e ikeia aku kekalii mea. "E oluolu oe e hoikeike.mai ia'u i kela mea au e paa Ia iloko o ko pakeke." "Aole au e hoikeike aku ana. Ua hoohiki au " "He hana kuhihewa loa ia au i hana ai. E hoomanao oe aohe kumu a ka niea hewa ole e hopohopo ai i ka oiaio. O ka liewa wale no e oili mai ana mai kela huna ana e like me oe e hoao nei ke hiki e hoopilikiaia e ia mea. Aole oe i hoohuoi M "Ia Mona? Aole. Aole no he hiki ia oe ke hoohuoi iaia Eia; c lawe aku oe i keia. Aohe o'u hopohopo no kona hopena." laia e kamailio ana unuhi ae la oia i kekahi mea mai kona pakek ae. Ia wa jH>ha mai la he leo wi mai ka rumi mai o Mona. Ua weheia ka puka a hamama a oili koke mai la o Mona iwaho. l"a aaliu iho la oia me kekahi koloka loihi i kona kapa moe po a paa a puka ino mai la iwalio i ka wa ana i lohe mai ai e haawi ana o Mrs. Yenona i kekahi mea ia Kata. Ua hele kona helehelena a haikea a o kona lauoho e manana ana i o a ia nei. Me na kaina wawae mama ua hiki mai la oia i kahi a Mrs. Venona c ku ana a ua lolii iki nae ia, no ka mea, ua lilo mua mai la ia Kata kana mea i makemake ai e kaili. L'a lilo mai la ia Kata ka mea a ka wahine malama hale i lioao ai e huna iaia. He "wahi apana lole uuku wale no i okiia mai ka lima mai o ka lole. L'a ike koke iho la no o Kata i ke ano o ka lole. Mai ka lima inai no ia o ka lole o Mona ana i komo ai i kela ahiahi. Kau ae la o Kata i ka apana lole iluna i ka malamalama, a ike moakaka loa iho la ia he koko ka mea e kikokohu ana a e mau ana no ka makamaka hou. MOKUNA IV. NA KOIIU WAWAE ILUNA O KA HAU. "E lawe koke oe ia Mona iloko o kona nimi," wahi a Kata i ka wahine malama hale," a e noho pu aku oe me ia a hiki i ke aio ana." Kunou mai la ka wahine malama hale, no kona ike ana mai i ka naauao o kela noi a Kata. Ua nui ka maka'ii me ka lele o ka oili o Mona a nolaila ua hiki ole ke haalele aku iaia oia hookahi wale no iloo kona rumi. Aia no ke Kauka Lorena ke nana mai Ia i ka Kata ma mea e ka«nailio ana aohe nae oia i hoomaopopo pono i ka lakou mau mea apau c kamailio ana, a no ia kumu ua noi mai la oia ia Kata e hoakaka aku i maopopo iaia. Ua hoakaka aku la o Kata a akahi no a ike ke Kauka i ke kumu o ko lakou kamailio ana he mau minute mamua iho. Luliluli iho la ke poo o ke Kauka no kona lohe pono ana aku i na mea apau. Ua hoakaka pu aku la o Kata iaia i na mea apau i hanaia e Mona i kela ahiahi ma ke ano nui. ' i "He oiaio anei," wahi ana, "aia no he puka huna ma kekahi wahi 0 keia hale e hiki ai ke puka aku iwaho a komo i ka rumi aina malalo, me ka ike oleia. "Ua huli au a ua nele ka loaa ia'u," wahi a Kata. '*Ke ike nei au he kanaka akamai maoli no oe ma keia ano hana," wahi a ke Kauka. Mahalo loa au i kou hiki ana mai ianei i keia manawa kupono. He hiki anei ia'u ke kokua aku ia oe ma keia hana?" "He hiki no nae ia oe ke telegarapa aku i Nu loka i keia nianawa ?" "E hoao paha au," wahi a ke Kauka. Haawi aku la o Kata i na huaolelo ana i makemake ai i ke kauka e telegarapa aku i Nu loka ia Chika a hoi awiwi aku la ke Kauka a no ho hookahi iho la o Kata me ke kino make 0 Sanatona iloko o ka rumi. Puhi iho la oia i ke kukui, a hoi ae la oia a ma ka puka aniani noho iho la iluna o ka noho me ke kau pono ana a kona mau maka iwaho 1 ka ululaau. He malamalama loa owaho e hiki pono ai iaia ke ike aku i kekahi

mea ke holoholo ae. aohe nae ana mea i ike aku i ka maalo ae. I ke kakahiaka nui poniponi wale hoea ana o L'hika. Hookipa mai la o Kata iaia iloko a mahope o ko laua kukakuka ana ua kauoha aku la oia ia Chika e huli pono ma na wahi apau ana e kuhikuhi aku ai. "No keia manawa he pono au ke noho iloko nei o ka hale," wahi a Kata. "Nau e huli pono mai i na mea apau mawaho." He elua hora paha ko Chika nalowaie ana aku, a iloko o ia man.awa ua ike aku la o Kata iaia e heie ana i o a i o iloko o ka nahelehele mawaho, a mahope o ia manawa hoi mai la oia e hoike i kana mau mea apau i huli ai. 'IO keia ka'u mea i ike," wahi a Chika. "O ka'u hana mua loa oia no ka hele kaapuni ana i ka hale. Hookahi wale no alanui e hiki ai i kekahi kanaka ke komo mai a ke hele aku me kona hehi ole iluna o ka hau. Oia no kela alanui uinihapa e holo mai la mai ke alaloa mai a niki i ka puka o ka hale. Ua pulumiia kela wahi a maemae mahope 0 ka pau o ka haule ana o ka hau." "Ua ike au i kela," wahi a Kata. "Aohe alanui e hele aku ai mai ka hale aku nei. Nolaila, ina ua haaiele mai kekahi kanaka i ka hale nei, alaila, ua puka oia a ua hele aku ma ke alo o ka hale. "Aka aole kela e hooia mai ana ua puka kekahi mea ma ka puka «namua. Ua ike no oe aia he lanai, ma na aoao a ekolu o ka hale. Ma, lia ua puka kekahi kane a wahine paha ma ka puka a i ole ma ka puka aniani mahope a ua heie oia maluna o ka lanai a hiki i kahi o kela alanui uinihapa alaila lele iho a hele aku i ke ala loa malaila aku." "O na meheu ano nui wale no oia kela mawaho o ka pa. He ekolu mau mea kino i komo malaila i ka po nei—elua kane a hookahi wahine. I ka wa hea la i pau ai ka haule ana o ka hau mawaho i ka po nei?" 1 "Aneane i ka hora eiwa." "Ina pela, o ke kanaka mua loa i koino iloko o kela w r ahi me he mea la i ka hora ewalu. M'a ke alanui niamua mai o ka hale oia i komo mai ai. He kane kela mea. Ua haule kekahi hau ma kona mau meheu kapuaiwawae, a mamuli o ka nui loa o ka hau ma ia meheu i hiki ai ia'u ke koho i ka manawa o kona hiki ana ae. "He paakamaa lielu 8 kona. Ua hele pololei no oia a hiki i kela kumulaau C)ka nui au e ike aku nei ma ka puka aniani. "He noho poepoe apuni malalo o kela Kumulaau. Ua lilo maoli ,kela wahi i hale hoonanea 110 na la kukahaoa o ke kau, pela ko'u ma-. nao aku. "He uuku ioa ka hau e kau ana maluna o na noho, aka nae ua lawa kupono no e hiki ai ke ike ponoia ihokiia hele kela kanaka a noho iluna o na noho, me ka huli o kona alo i ka hale nei. "O ka lua o ka mea i komo mai he kane no, a me he mea la i ka hora eiwa kona hele ana ae. Mai ke alaloa mai no a mahope o ka hale nei oia i hele a'ku ai a hiki i kela wahi. "He paakamaa Helu 8 no e komo ana aneane no e like me ko ke kanaka mua. O kahi wale no a'u i hiki ai ke ike i ka like o!e ma ke ana ana i ka loihi o ka liila. 7 ' Ua oi aku ke kaumaha o ka lua o ke kanaka i ko ka mua. * "Ma ka hohonu loa o kona kapuaiwawae i manao ai au lie kanaka nui ia, a ma ka'u koho iho he kanaka ia nona na paona he 200 ke kan maha. He kanaka niape la pela ko'u uike ma ke ana ana hoi i ke kowa o kona kaina wawae. "Ua koho pn au i ka loihi 0 kona kookoo mamuli o ko'u ana ana. He kanakoln-kumamaiwa iniha ame hapa, a me he mea la he nui maoli kona poo. Ua anaia e a'u ka meheu iluna o ka hau me he mea la ua haule mai kona lima aku. "I ka wa i ike ai ke kanaka"\nua e hele aku ana ka lua o ke kanaka. ua ku ae la oia me he mea la.e hele mai ana e halawai me ia, a mahope iho ua hoololi hou oia i kona noonoo a ua hele aku Ia hoi 110 ke alanui me ke alalai mau o ke kumulaau mawaena o laua. "He kumu kona mea i hoololi ai i kona noonoo. no ka mea ua hoi awiwi hou mai ia a pee iho la malalo o ka noho e hoopuni ana i ke kiimulaau. "Ua manao au o ke kumu o kona hoi hou ana mai no kona ike ana mai i ke kolu o na mea kino e hele aku ana i kahi o ke kumulaau. O keia mea i hele hope aku ai he wahine; ma ke alanui Oka mai ia o ka hele ana mai, a oia no ke alanui e holo ana a hiki mamua pono o ka hale. "Eia ko'u manao no keia: I ka wa e noho ana ke kanaka mua malalo o ke kumulaau nie ka huli pono o kona alo i kahi a ka wahine e hele mai ana, ua ku ae oia iluna hele iki aku la ekolu kaina wawae e hui me ia, a like me ka'u i hoike mua aku nei, ua holo hou aku la oia i hope, a pee iho la malalo o ka noho. "O ka mea i hanaia aku mahope aohe hiki ia'u ke hoomaopopo aku. "I ka nana iho he hakoko ka mea i hanaia malaila ia manawa. "Aia kekahi meheu ke waiho la aneane kanakolu kapuai ka loa a he umi kapuai ka laula. ua hehihehi ia a momoe ka nahelehele, a nolaila aohe hiki pono ke ike iho i ka manao 0 ka mea i hanaia malaila. "A mahope, ua hoi hou ka wahine i ka hale, aohe paha i liuliu loa ua hoi hou mai oia iloko o kela ululaau. Mahope iho i kona hoi ana mai, ua hoi pololei loa mai oia ma kahi o keia puka aniani e huli aku ana. "O ka lua o ke kanaka ka i hele pu mai me ia i kela manawa, a ku iho la me he mea la ma kahi he kanalima i-a mai ka hale aku nei. Ua hoi hou kela kanaka iloko o ka ululaau, a mahope ua hoi aku la i ke alanui Henderson ma kahi no ana i hele mua mai ai. A o ka wahine hoi ua hoi hou oia % i ke alanui Oka. "Ma kahi a laua e ku ana kokoke i ka hale nei me he mea la ua aumeume laua. A i keia manawa ua hiki mai la kaua i kahi pahaohao loa o ka mea i hanaia. » E ike mai oe ua hoike aku la au i ka hiohiona o ke kulana o ka lua o ke kanaka ame ko ka wahine. O ka ninau. Auhea ke kanaka mua?" "Pehea ua ualowale kona meheu ia oe?'' Aohe oia i hele iki pela ko'u ike i ka meheu." "Pela?" Ae, he mea oiaio ia. Ma ka meheu kapuai iluna o ka hau he ekolu kino kanaka i hele iloko o kela ululaau, a he elua Avale no nae i hoi ae o ke kolu aohe au i ike i kona meheu." "Alaila, heaha kou manao 110 ia kanaka?" Aohe meheu e ikeia ai ua hele ia. Aohe hiki iaia ke hele me ka ike ole ia o kana wahi o ka hele ana, koe wale no paha ina he hiki iaia ke lele me he manu la." "He mau hoakaka hou aku 110 koe au e Chika?" ! a he mea waiwai nui ia ke hoomaopopo iho. Itoko o kekahi lua iloko o ka lepo, ma kahi kokoke i kela wahi ua hele a nu-a i ka hehiia, ua loaa iho la ia'u keia mea." Unuhi ae la o Chika i kekahi pu panapana waikala mai kona pa- j keke ae. Ua like loa kona ano, me he mea la no ka hale hana hookahi kahi i hana ia ai, me ka pu panapana i kuniia me ka inoa o Ha - baki Sanatona. Aka o ka like ole aia ma ke kumu o ka pu i loaa ai ia Chika iloko o ka lepo, ua kuniia me na hua palapala A. C. L. a o ke kolu ia o na pu i ikeia ma keia hihia. Ua piha no na puka poka apau a koe hookahi, oia ka puka poka °le e like no me na pu mua ehta i ike muaia ae nei. Ina e like ana keia hihia me ka mea i ikeia mai ka hoomaka ana mai e loaa maoli ana ia kaua he hale piha i na pu mamua o ka pau ana o ka kaua noii ana i keia hihia. Akolu pu i loaa ae nei, a ke manao nei au he pu panapana no ka Mona," wahi a Kata. "No keaha kou mea i manao ai pela?'' "No keia kumu; ma ke ano o kona nana pono loa ana i ka pu panapana, ua hiki ia'u ke ike he pu no kana. O Jca wahine i maa ole i ka lawelawe ana i ka pu, he maka'u wale oia ke ike iho i ka wa e hoike-

ikeia aku ai iaia." "He mea oiaio kela." "A i keia nianawa, e nana ae hoi kaua no ke kohu wawae wahine iluna o ka hau. "He mau wahi kohu wawae liilii no ia ma kahi o ka ehiku iniha." "Ina pela aole no Mona ia koliu wawae. pela ko'u manao. IU helu ekolu ko kona kamaa." "He helu 7 ka helu o ke kamaa laholio o keia wahine i anaia ai e a'u." "Ua lawaia no ka huli pono ana aku. "Alia, e kali iki, e holo ae au iluna." Puka awiwi aku la o Kata mai ka rumi aku a pii aku la oia i ka rumi iluna, a hoi mai la nie kekahi kamaa laholio wahine. He kamaa kahiko ua nahae. "No Mrs. Venona keia kamaa, ka wahine malama hale," wah» ana. Hopu aku la o Chika a ana iho la. "Ua aneane like loa me ka loihi o ke kohu iluna o ka hau a'u i ana mua mai nei," wahi ana. "Eia hoi paha ka pilikia, o keia wale no ke kamaa hookahi," wal'i •ft Kata. "Aolie ona paa kamaa laholio iloko oka rumi. Ma ka nana iho he kamaa kahiko loa keia, o ka lua ua nalowale." "Hora ehiku keia. Ua hiki ke loheia aku na kauwa e holoke ana ;lalo. Aohe hookahi o lakou i maopopo i keia manawa o ko lakou haku ka mea nana ka ai a lakou e hoomakaukau mai la, ua make ia." "Ua ike au i ke kuke ame ka w r ahine malama hale i ke komo ana mai. Manao au lie moe 110 laua iwaho." "Ae, aole ke*ia he hale akea e hiki ai ke moe apau iloko nei. Aneane 110 e loaa ole i wahi no na kauwa e moe ai iloko o keia hale." A i kela manawa kani mai la ka awiwi aku la o Kata *e pane aku i ke kahea. He kanaka wiwi paioa ke ku mai anlffia ka puka. Ua ano hoohikilele loaia oia i kona ike ana mai ia Kata. "O Mr. Ri au," wahi aka malihini. He leka ka i waihoia ilokv> 0 ko'u liale ike ahiahi nei, i kuu makuahine. Aka, aohe oia i hoomaopopo 110 ka mea he kuli. I ko'u kamailio ana me ia i keia kakahiaka. ike iho la au ua makemakeia au e liele mai ia nei 110 kekahi hana nui." Alakai aku la o Kata iaia a komo iloko o ka rumi hookipa, a ia manawa akahi no oia a hoolauna aku iaia iho imua ona. "Manao au aole paha he ma'i o Mr. Sanatona," wahi a ka Loio. "Ua lohe au ua kenaia he kauka e hele mai ia nei, mai ko'u hale aku, aka aohe mea i ike no keaha la ke kumu." "Ua make o Mr. Sanatona," walii a Kata, a hoomaka aku la oia ,e hoakaka i na mea ano nui e pili ana i kela make ana. Ua luuluu niaoli o Mr. Ri i ka nana aku a ka makaikiu i kela nianawa mamuli o keia nuhou hoohikilele; aka ma kona maa i na hiliia 0 keia ano ma ke ano he loio, ua hoihoi hou mai la oia i kona noonoo maikai a hoomaka iho la oia e noonoo nui i na kumu koikoi 110 kela hihia. "I ka wa a Mr. Sanatona i kauoha ae ai ia u e hele mai ianei e ike iaia," wahi a Kata, "ua hoakaka mai oia i kona hopohopo i ka poino Aole au i manao ua hooweliweliia kona ola." "He pololei kela," wahi a ka loio, a upiki iho la oia i kona mau lehelehe me ka noho hamau loa ana. "Nawai oia i hooweliweli?" "Ke manao nei au ua kamailio ae paha au me ke olehewa." "Mai hopohopo oe," wahi a Kata, "aohe au e kamailio wale aku ana ia hai i mea nou e poino ai." "Ina pela, ua pono. E wehewehe aku au. O ke kanaka a Mr. Sanatona i maka'u ai he Kauka opio ia no keia wahi no." "Owai kona inoa?" "O Kauka Lalana." "Owai kona inoa pilia?" Ata C. Lalana." "A. C. L.," wahi a Kata iaia iho me ka hoomanao ana ae i na huaoalapala i kuniia iluna o ke kumu o ka pu panapana i loaa ai ia Chika iloko o ka lepo malalo o ke kumulaau Oka, ke kolu hoi o na pu panapana i kuiike loa ke ano,-kekahi me kekahi. MOKUNA V. * * KA LEKA A MONA. "Heaha ke kumu o ka ulu ana mai o kela pilikia mawaena o Mr. Sanatona ame ke Kauka Lalana?" wahi a Kata. "No Mona." * "Alaila he ipo o Lalana na Mona?" "Ae." "A pehea, ua makemake no o Mona iaia?" "Ma kela ninau au aohe hiki ia'u ke ike aku. He mea paakiki ka olelo ana ae i kana mea i aloha ai. Aole o'u manao he kanaka kekahi maloko o iwakalua mile ma keia wahi e makemake ole ana e mare iaia. . "He hoakaka haanui wale iho la no hoi paha kena au," wahi a Kata. "Alaila ooepu no kekahi i aloha iaia?" "Aohe au e hoole aku ana," wahi a ka Loio me ka manao oiaio. He u'i mai auanei kela e nele ai ke aloha o kekahi kanaka mare ole me ka hoohihi ole e like me ke mele a kekahi poe Italia a'u i lohe ai. M "Pehea ia mele?" "Aohe no i paanaau loa ia'u a o kekahi hapa nae oia keia: - ... _ Hoohihi ka manao, ; . Ia sweei Vaioleta, Pua aala huihui, v ' O ke ano ahiahi, *' •mz : mw<*■ -t ■ *.\ Ahi wela mai ne! loko, 1 ka hana a ke aloha, s 1 * " O mi nei ka i alo aku, a i o ha o maua. 4 « "Ka huhu! maikai maoli io no ka hoi kena wahi mek," wahi a Kata, a hu ae la ko laua aka. "Ke mau nei no kela manao alolia iloko o'u nona aohe nae be manaolana no ka holo pono; i kamailio ae la au i keia no ko'u ike o oe wale no a~hfc hilinai no hoi au i kou ano kanaka makua aole oe e huai wale aku ana i keia mea ia hai." "Sure loa kela manao ou," wahi a l\ata me ke kunou ana aku. "E ae mai ia'u e ninau aku ia oe. Pehea ua hoopa iki aku no oe ia Mr. Sanatona no kela niakemake ou?" "Hauoli loa hoi ha au ina wau i hoike aku ia mea a haawi mai oia 1 ka ae. Nana i hoopa mai ia'u, a oia ke kumu o ko'u hliinai e lilo ana 0 Mona ia'u a make e aku la nae oia me ka holopono ole." "Mamuli o kona make ana aku la ua hoonele loaia oe i kekah» hoaloha maikai loa." | "Pela no hoi. Nui ko'u minamina iaia. He elemakule maikai hoopono loa oia a he hoaloha oiaio no ka poe apau e launa anā me ia." "A i keia manawa e noonoo ae kaua no na mea pili ia Lalana. Pehea ke ano o kela kanaka?" "Ua kapaia aku oia he kanaka u'i e kekahi poe. He kanaka nui punelunelu oia i kupono loa no ka paani popo pekuwawae akahi no a hemo mai ke Kula nui mai, a ua aneane e like ka nui o kona ike i na laau ka nui o ka ike iloko o ke poo o kuu kookoo nei." "O ke ike aku nei au he hoowahawaha oe iaia." "A no keaha e nele ai ko'u hoowahawaha iaia? No kekahi manawa i hala ae nei ua ike maopopo au he manao lili kona ia'u, ma ke ano o kana olelo." "He hoike oiaio maoli anei kena au ? A wahi au i olelo mai nei 'no kekahi manawa.'Ua hoopauia ae anei kou maka'u nona?" AoU I pau.