Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 26, 26 Iune 1908 — MOE KAOO I KA HUAKAI HOOLEWA O KE KEIKIALII D. KAWANANAKOA Huliamahi na Ahahui Iloko o Ka Huakai-Kaa i ka Hui Uniona ka Huki Pahu Kupapau. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

MOE KAOO I KA HUAKAI HOOLEWA O KE KEIKIALII D. KAWANANAKOA

Huliamahi na Ahahui Iloko o Ka Hua-kai-Kaa i ka Hui Uniona ka Huki Pahu Kupapau.

Xo na makahiki lehulehu i hala ae nei mai ka make ana aku o ka Mol Kalakaua aole i ike houia kekahi huak.ii hoolewa alii nui a ku i ka nani 0 lik<" la me ka huakai hoolewa o ke Kt ikialii David Kawananakoa ma ka «iiwina la o ke Sabati i hala. <» Ka nui paha ia ke heie la na alaa nonanona i na kanaka, mai na 1 ;:it a na wahine o na ahahui like ole» ; hiki aku ka heluna'i hoomaopopoia . . i kalii o aneane e piha ka ekoiu 'k i .ikani. Mawaho ae o ka poe l komo iloko o i k i'i huakai, ua heie na aoao o na * ■ 11 ; ī a hnokeke i na kanaka, na hale <;-• i hanaia me na lanai ma ke ■ 1 r.ui M<ii. ua heie ia mau wahi apau i na kanaka, a i ka nana ana k<" a'.anui Moi aku, mawaho iho o . i alii a hiki i ka ilina ma Mae-;]<-wa i ka wai ua mea lie kanaka, • ia kokahi o na la makakanaka, a '• : •!]->:-i;ii nei poe i ike ai. . ke kahua o ka paalil a piha ī . ka j>t>e makaikai o keia ame keia kakali ana o ka laweia ae o ka < ku:.apau no ka hoomaka ana • ka'i. <>iai hoi ka pa uwea e kiei k> alanui Moi, ua paapu i na ka- ' ak<> ana e ike i ke ka'i ana o ..aakai. i ; <<aloia ae, ina aole i hoomaha ■ k-.iia i keia manawa, ina ua aneane < ; ai alua iho ka nui o na kamalii k.; a nie ka poe i komo iloko o ka '■« ikai. a ina no hol 1 pau mai na koa< • na moku kaua ekolu e ku ana iloko 11 <■; <■ ko awa, ina ua aneane aku e ; ki i ka ekolu mile ka loihi o ka huak.t; hnoiewa o ke Kelkialll. Mamua ae o ke kani ana o ka hora (i, ia o ka auwina la, ka manawa i "'lahaia ai no ke ka'i ana o ka huaua piha mua na alanui I ka poe " akaikai, a I ke kanl ana mai o ka Mikuniahi iiuna o Puowaina, o fca hoor|.;<ku. niai la no ia o ka huakai e ka'i 1 Ka hapaha i haia o ka hora eiua. ka makamua o ka huakai, ka PUii:i makai kāulio, mamua pono iho 0 «a hokele lana lakou kahi 1 hooiuana °iai hoi ka hapa hope e pill aku a: 1 ka pahu kupapau mawaho pono ihri r ' ka halealil, me ke koe altu no o ka ha Pa hope o ka huakal aoao

mai ma Waikiki o ke kahua o ka pa, ame ka lehulehu. 0 keia ke ka'i huakai hookahi nana e hookahaha aku i ka manao o kekahi mau iahui e o ke ao nei, no ka mea, ma keia huakai hoolewa o ke Keiklalii i komo mai ai na koa marina o na mokukaua Maine ame ka Alahama, na koa helewawae Amerika e hoomoana mal nei ma Kahauiki, na puali koa Hawaii, na ahahui o na kanaka Hawaii mai na kane a na wahine, na luna aupuni o ke Teritore ame Federaia. na kanikela o na aupuni like ole, na ohana ame na hoaloha o ka mea i make. Mamua o ke ka'i ana o, ka huakal, ua malamaia he anaina hoomanao maluna o ke kino wailua o ke Keikialil maloko o ke Keena Kalaunu, e ka mea i haawiia ai iaia ia hana, aia hoi na ku kahili ma na aoao o ka pahu kupapau koa, na luna aupuni, na alilkoa o na mokukaua, na kanikela o na aina e, ka poe himeni ame ka poe kanikau. Oiai ke kahunapuie Bihopa L.ibert e malama ana i kela anaina haipule, "ua hoopllipuia aku ka noonoo o ka poe e hoolohe mai ana mamuli o ke anoano eehia, oiai nae ma ka olelo Lakina e malama ia ana na hana haipule. lioko o keia manawa e malamaia ana ke anaina haipule, ua hele oluna o ka leVva lani a h%kumak.ma i na ao kaalelewa, me ka mitfifl.o ia e hanini iho ana na panl wai o Kulanihakol, a e lilo ana hoi ke kai huakai i mea ole, eia nae aole pela. 1 ka pahu kupapau i lawela mai ai noloko V> ke keena Kalaunu, a hemo iwaho o ka lanai o ka Hale Mana Hooko, o ka wa ia i wehe ae ai ke ao nana e alai ana i ka la, a poha ae la ka la me kona nani, e hoolana aku ana I na mea apau, aole he hopohopo ana no na hana kai huakai o ia ia, ua wehe hamama mai na iani no ke kai huakai hoohiwahiwa o kekahl o na pua ali'-.o Hawaii. I keia wa i hauie al o ka pahu iiaio 0 ke kahua 'o ka paalii, o ka wa ia I haawi aku al kekahi o na keiki lawe hae o ka puali lawe hae o Hawaii nei 1 ka hoaiiona iluna o puowaina, no ka hookanl ana mai i k® pukuniahi, a o ka hoomaka mai la no ia o fta pu mua

loa e kani, e hoike ana i na mea apau, 0 ka wa keia e kai ai ka huakai. | Ala ka liul Hawaiian L«onslioremen Federal Unlon me ko lakou kahiko makalike e kuku ana me ke kaa kupapau 1 makaukau no ka hookau ana mai i ka pahu kupapau o ke Keikialii, oiai hoi h& puallkc*a marina e haawi aloha ana ma kela ame keia aoao o ke ala»uf e puka loa mai ai iwaho o ka pa. Mahope pon'o mai o ka pahu i ukali < mai,. ai kā wahlne kanemake i aahu / la rpe ka lole kanikau, me ka paa pu «na aku a ka Elele Kuhio, a oiai ua hnea mai la ko laua kaa ia manawa, ua kau aku la laua, a oiii mai la no hol ko ka Moiwahine Liliuokalani kaa, me kona kau ole iluna, oiai, ua hala mua ola iuka o ka ilina no ka hooklpa ana aku i ke kino o ke Keikialii. I ka lioomaka ana o ka huakai hoolewa'e kai, aia ka Ilamuku o ka la Konela laukea, me kona kahiko piha e ukali aku ana mahope o ka puali kaullo, ame kona mau ukali. O keia kona aahu i ka wa i hele ai oia ma ka lubile o ka Moiwahine Victoria o , Enelani i ka makahikl 1887, a I komo , ai no hoi I ka hoolewa o ka Moi Kalakaua he ekolu makahiki ma ia hope mai. Mahope aku ona ame kona mau ukali ka ahahul heihei waa o Kan?ehameha, he poe keia me ko lakou mau aahn like mai na kane a na wahine. He keokeo ko na wāhine, a he eleele ' ko na kane. O ka hui aku o na Poola, me ko lakou kahiko makalike no hoi„ he papale eleele, me na palaka ulaula, me na lolewawae eleele. He hui nui keia i hiki aku ma kahi o na haneri ko iakou heluna, eia nae he heluna anku wale no o lakou i komo ma keia huakai hOolewa. Mahope aku o lakou ka Hui Kokua a Manawalea o na Poola, he hui keia o na wahlne a na Poola, i kahikoia no me ko lakou mau aahu like. Ka Ahahui Kalama Helu I aku o na Kauikeaoulī, ka Ahahui Poo Kauikeaouli, ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na 01 wi Hawaii, a o keia kekahi o na ahahui nui i komo ma keia huakai, me ko lakou lole like he keokeo ,mai luna a lalo. Ka Ahahui Kokua a Hookuonoono aku o na Olwi Hawaii o na wahine, ka Hui Kaahumanu, na koa Amerika o Kahauiki, na pualikoa marina o na mokukaua Maine ame ka Alahama, na pualikoa Hawali aku, ke kauka o ke Keikialii, na kahu o ke Keikialii, ka poe paa ke'a, ka papa himeni, na kahunapule a kqmo mnl ka poe huki pahu. ~ Ua, hiki aku ma kahi o ka elua haueri a, pi hoomaopopo aku ka poe na lak9.u e huk.i ana i ka pahu, a o keia kekahi.o ka poe ku i.ka nani a maikai ma ka nana ana. O k® la ka.hui Uniona i haawi okoa aku. ia lakou iho no ka huki ana i ka pahu kupapau o ke Keikialii, mamuli 0 ka loaa ole ana o ka poe na iakou e huki i ka pahu, a oiai he uuku loa kahi manawa i hoikeia aku ai ka lohe ia' lakou no keia hana huki pahu, pela 1 pau pono ole mai ai na iaia o keia ahahui, aka nae, ua kaa aku ka mahalo ana a ka lehulehu ia iakou no ka lawe ana ae i ke koikoi o ka huki ana i ka pahu kupapau, a aia hoi maluna o ko lakou mau poohiwi e kilepalepa ana na iole»i hoohaiikeia me ka ahuula. Ma kela ame kela aoao o ka pahu kupapau, ka poe paa kahili lloko o na papa laina pkolu. O ka poe paa ka-

hili nunui loa mawaho o ka laina, ka poe paa kahili liilii mai, a o ka poe hapai pahu mai e pili loa ia me ka pahu. j Aia iloko o na ahahui like ole, he poe j opiopio a he poe oo i hiki aku ma kahl o ke kanahiku a kanawalu makahikl, eia nae he mea ole ka wela ame ka loa o ke ala e kai ai. 1 I ka makamua o <*a hua"K 'l i huli ai iuka ma ke aianui Nuuanu, aoie i puka ae ka pahu kupapa iwaho o ka puka pa o ka paalii, a ma ka hoomaopopo ana, i ka wa i hemo mai ai ka maka hope iwaho o ke alanui Moi, ua hiki aku ka loihi o ka huakai ma kahi 0 ka hookahi mile me ka hapa. Iloko o keia wa e kai nei ka huak£fi, aole he kaa i aeia e holo mai ma kela ame keia wahi o ke alanui, a he ku 1 ka nani, ke anoano ame ke aloha ke ano o ka huakai hoolewa o ke Keikialii David Kawananakoa. O kela mau kahili e ani peahi ana i ka makani, o na pu a na koa e hulal anapa ana i ka la, o na aahu like ole o na ahahui me he wai liu-la la ka anapa i ke kula o Kaunalewa, ame ke kani mai o na bana puhiohe o ka mokukaua ame ko Jce Teritore me na mele kanikau, ua hoihoi houia mai na hoomanao ana no ke au e hookelela , ana ke aupunk e—ka Moi. [ Ke mau la no ke kani aka pukunlahi i kela ame keia kanaono kekona, a ihiki wale i ke komo ana o ka pahu iiloko o ka hale ilina ma Maemae, akahi no a pau ke kani ana, oia hol mal ka hora 2:15 a hiki i ka hora 3:45, ua | like pu me hookahi ame ekolu hapaha hora ka manawa o ke kani ana o ka jpu, a o ka manawa no hoi ia o ke , kai ana o ka huakai. • Mahope pono o ka pahu o ke Keiki'alii, ka wahine kanemake ame ka Elele Kalanianaole malunn o ko laua ; kaa, i ukaliia aku e kaa o kfrs. Kalanianaole ame Mrs. U'ainihilel, oiai hoi ; e hele ana na paa kaliili ma na aoao o ko laua mau kaa. j Oke kaa aku oka Moiwahlne Llliu'okalani, me ke kanaka*ole oioko, e hoike mai ana nae ka uhl kalaunu e walho ana iluna o ka noho, no ka Moij wahine o Hawaii ia kaa, me kona kalaiwa ame ka ukali i kahikoia mie na lole i ke au e hoomaluia ana o Hawaii nei e na Moi.

Ke kaa aku o Konela <'ime Mrs. Samuel Parker ame na moopuna, ke kaa aku o ke Kakauolelo o ke Teritore ame na kokua o ke Kiaaina, ka Lunakanawai Kiekie aku o ka Aha Kiekie o ke Teritore, na poo o na keena aupuni, na aliikoa ame na luna aupuni Federala ame na luna aupuni e ae i ukaliia aku e ka lehulehu. I ka huakai e pii ana i ka hoopiina mamua o ka hoea ana aku i ka ilina, ua hauie iho la he mau kilihune ua liilli, aole nae ia he mea na ka lehulehu e kuhalahala ai. He o ia mau no ka helelei ana a ke kilihune ua liilii a hiki wale i ke komo |ana o ka pahu kupapau iloko o ka hale, akahi no a poha hou ka la. Iloko mua o ka hale kupapau k-i Moiwahine, 110 ka hookipa ana aku i ke kino lepo o ke Keikialii, a iaia I puka mai ai iwaho, ua huli mai ia oia a nana i ka nui ame ka lehulehu i ukuii aku mahope o ke kino lepo. He mau haneri o ka poe I ike ole iaia mamua, ua nana aku la lakou v .o ka manawa mua ioa maluna o kon-.i mau maka kaumaha, iaia e nana ana i na koa marina oluna o na mokukaua, na koa ouka nei o ka aina f»me kona lahui ponoi iloko o na aha'iui Hke ole, me he mea la ua Hoihoi 1 hou ia mai kona mau hoomanao and, n> na mea aloha i hala e mamu.i'. Me he mea la no hoi, iloko o na hoomanao ana o ka lehillehu e ku aku ana a nana iaia, aia maloko o lakou na hooho ana, he o ia mau no kou kulana 'Ko makou Moiwahine.' I ka waiho ana aku o k6 kino lepo o ke Keikialii ma kona home. honua, ua huli hoi mai la ka huakal no ke kulanakauhale nei, a hoi aku kela ame keia no ko lakou mau wahi pakahi, a pau ae la ka ike ana i kekahi o' na la ano nui, \ maa ole i ka ikeia ma Honolulu nei, ala paha a make hou ua alil, alaila ike houla na kal huakal 0 keia ano. Ma na hora o ia kakahiaka i hoohala ai kekahi mau pulapula a na Kamehameha ma ka hoohiwahiwa ana 1 na hale kupapau o na alii me na pua ame na lei. Ka hale o na mamo a na Kamehameha i waiho ai, ma ka ! aoao mauka o ka ilina. | Aia maloko o keia hale na koko Ka- | mehameha apau. a koe aku o Kame-

h;muha I. k;i N'a'i Aupuni, ka Moiwaliino Kma. Kekuanana ame kokalii mau kaukaualii i' ac. Iloko uo lioi o na hora o ia kakahiaka i hoohiwahiwaia ai ka hale kupapau o ka mamo a ka Moi Kalakaua, a ua hookapuia ka hele ana o ka lehulehu nia ko kahua o ka ilina, koe wale no ka poe na "lakou i hoolilwahiwa. Ua , hiki aku ma kahi o ekolu mau kaa 1 j piha i na pua i lawe ia aku iuka ma iia kakahiaka, a ua ikeia kekahl mau ' mea nani i hanaia mailoko mai o na ■ pua like ole i hookoinoia maloko o | keia halelua. ! ī T a hoea aku ka Moiwahine Liliuo- ! kalani ma ka hale kupapau he hora j okoa mamua o ke kal ana o ka liuakai, a he manawa i hoohalaia e ia maloko o keia hale iwaena o na Iw! o na alii i hala mua aku, a o keia alii hoi e moe pu aku ana me lakou, me ka maopopo ole i kekahi mea kona mau manao kaumaha iioko o ia mau minute. Mai nei aku i hele aku ai oia no ka hale o Mrs. Kahea mahope aku o ka ilina o na alii, a iiaila i hui pu aku ai oia me kekahl o na koko alii amo na hoaloha, a he anaina kaumaha ia puulu e akoakoa ana ia manawa. I ka wa i loaa aku al ka lohe i ka Moiwahine no ka hookokoke ana mai o ka huakai, ua' hele mal la oia no ka puka o ka hale kupapau no ka hookipa ana aku i ke kino lepo o ke Keikialil.

!tV' ' »? , . ' —Ailvertiser Photo. ' KA HUAKAI HOOLEWA E KAI ANA MA KE ALANUI MOL

KA PAHiT KUPAPAU ILOKO O KE KEENA KALAUNU. —A,iverti«er Photo. « 'M df JP iP iP iP iP <P lf 3P if iP ?f iP »■> <P iP H

- I(ii 11. KA LAWEIA ANA MAI E HOOKAU ILUNA O KE KAA HOOLEWA.