Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 13, 27 Malaki 1908 — HAINA NANE. [ARTICLE]

HAINA NANE.

Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:—E oluoiu oe e hookomo iho i ka'u haina o ka Nane a Makanikeoe i hoopuka ai ma ka la 13 o Maialei, a na ka kaua Hiwahiwa hoi ia e anapu hele aku ma na kukulu eha o na kaia- , ulu o kaua, mai ka la hiki mal ma • Haehae i ka Moku o Keawe, a hikl loa i ka pulelo ana a ka La 1 ka mole , olu o Lehua. E olelo ana ka nane a ua hoaloha nei o ua makani kaulana nei penei He wahi ai ka'u, kanuia no a ulu, a hua mai no, kahumuia no a mo'a, ku'iia no a wali, a paina iho la. O kona mau mea apau e pono ai nona ponoi iho no. Nolaiia hookuene pono Iho la ua makamaka nei i na poka-pa-hu maialo iho nei, a o keia mau poka no ka mea nana i hoowaliwali aku i na papa auwae o Kahanuopaineki, ma ka helu o ka la 20 i hala aku la. Poka helu ekahi, heaha ka inoa o kuu wahi ai? Haina, he ulu ka inoa 1 o kahi ai a kaua e ke hoa, a nona :"t.iha keia wahi hooheno la: A he iki ulu a o Lele, Nana e kaa ke kahua loa. Kiina ia aku e ka lou, A pa a lilo ia nel. Poka heiu elua, Heaha ka lnoa o ka papa e ku'l ai? Haina, he papa ulu no. He hikl no ia kaua ke hana i papa ku'i ai mailoko mai o ke kumu ulu, a o ka loaa iho la no ia o ka papa e ku'i ai o ua ai nei a kaua la, a he nui no kekahi poe o kakou e noho mai nei, ua hanaia ka lakou mau papa ku'i poi mai ka ulu mai. Aoie nae keia o ka papa hee nalu a kaua e ua hoa nei e hee ai i ka lala hoi i ka muku. j Poka helu ekolu, Heaha ka pohaku e ku'i aii Haina, he pohaku ulu no. Aia keia ano pohaku i kahawai e loaa ai, o kona ano he hakeokeo. he awiiiwiil me ke one, a malloKo mai o ka pohakū nunui kupono a maikai e kalaiia ai a loaa iho la he pohaku ku'l ai, a o ka inoa no oia ano pohaku, he pohaku uluau. Nona paha nei ia wahi hooheno ana I na la 1 aui aku nei no. Ua lawa makou i ka pohaku I ka ai kamahao o ka aina. Poka helu eha, Heaha ka pohaku e mo'a ai o ua ai nei? Haina, He pohaku uluau no, he like loa keia ninau me ka ninau maluna ae, a maiioko mai no hoi"o na pohaku ano nunui maikai a liiiii kupono e wae ai no hoi ke kanaka kahu inmu e makemake ai i mea e lawa pono ai o kana imu. Mailoko mai nae o ka pohaku uluau e wae ai. Poka helu eiima, Heaha ka wahie e mo'a ai? Haina, O na lala ulu maloo no hoi kaka no hoi a liilii,' kau iho no hoi ua mau pohaku ulu; nei maluna, hao ke ahi, enaena ka 1 imu. Ulu ka imu, kau ua wahi ai' nei a kau& o ka mo'a ho ia. Pau i ka ihi, kau iluna o ua papa ulu nei, hiu iho ka pohaku ulu maluna, ia wall ana he kaohi puu hoi kau. Naio no ka ai a ua haa nei, he hapa kuekaa ana no ina no aoie e loaa, e ole ku'u holo ana »i Lanai kuhikuh}. mai ana o Kaululaau ia'u i kahi e loaa ai. Me ka manaolana, ua like no a like me ka ua Makani hooheno nei e hoekepue mai nei i ka la'i o Kewalo. Me ka mahalo, NAHONO A PIILANI. Ua pololei ka haina he ulu ka al, he ai aia i ka lewa kahi i kau ai, a me ka lou io e loaa ai. Ea puehu iiilii ka iehu o kapuahi ulu .la i ke keiki o Maui; no ka maa no hoi paha I ka lou ulu, nalō ole aku kahi ai a kaua e Makanikeoe iioko o ka lau uiu. Huii hou ia mai' ua ai.—L. H. * & # i Mr. Lunahooponopono o ke .Kuokoa, Aioha oe:—E oluolu oe e hookomo iho i ka'u haina o ka nane a D. R. Kini i hoopuka ai ma ka la 20 o Malaki, 1908 o ka kaua Hiwahiwa, i ike mai ai na olohe mea huli pohihihi o na kaiauiu o kaua e noho mai ia i ka Moku o Keawe a hiki aku i ka puielo ana a ka La i ka moie olu. o Lehua. E olelo ana ka nane a ua hoa nel o na Mokupuni ma ka hema aku nei penei. He wahi aina ko kekahi wahi luahine eia 1 Hawali nei mal ke au kahiko loa mal, i ke au e noho pouli ana o Waawaaiki Naaupo. I kekahi ia, heie aku ia he kanaka a koi aku la i kahi iuahine e hoolilo mai i ka aina nona ma ke kuai, a o ka pane a kahi luahine. "Aole paha oe e makemake ana i keia aina, he inoino, ua noho hoomanawanuiia e a'u, i ka ua, ka la, ke anu ame ke koekoe." | Ua koi paakiki loa aku Ia no nae ua kanaka nei a hiki i t ka ae okoa ana mai o kahi iuahine e kuai mai i kona aina me ia nei, a lilo pu me ke siia o ka aina. 1 ka wehe ana ae ka hana o ua kanaka nei i lilo mai ai o ka aina i ka palapala slla, ike Iho ia oia, eia ka he eha (4) mau apana aina i hoopaaia maloko o ua sila nei, a ola ka ua kanaka nei o ka pane ana iho: "Laki maoli ka hoi au, he hookahi no hoi a'u aina o ke kuai ana aku nei, eia ka he eha (4) mau apana iike oie jnaioko o ke sila." Eia maluna o kela afna na wai hoolulu Hke ole o kela ame kela ano. Kukūlu lho la ua wahi taata nel o ka hema i na ninau ekolu penei: Ninau 1, Heaha ka aina? Haina,

He kuina kapa Paupau. E na kinl o Hawaii, ua ike oukou, a kamaaiiia o ko kakou kapa ia mai na kupuna mai, a mamua aku no hoi o ia manawa, a hiki mai no i keia la a kakou e noho nei ,eia no he nui a lehulehu o kakou e malama mai nei i ke Kuinakapa Paupau. He mea oiaio, i ka wa mua a ka wahine kuku kapa e hana ai i ke kapa, he ano ole, he inoino, a he ku ole no hoi i ka hoihoi e makemake ole aku ai no ka mea dala a kuai paha. lioko no hoi o ke anu, ke koekoe, ka wahine kuku kapa e paki mau ai I ka wauke iluna o ke kua, me ka' pulu mau o ka uha i ka wai, nawai hoi e ole ke anu. Hala aku la hoi ia pilikia, eia hou keia, o ka wela no paha o ka La o ka Makalii i ka wa e kt«ena i, oia hoi, kaulai ai. He kanono hoi kau o ka wela o ka s la. He pololei kau ' e ua hoa nei i olelo ai ma ko nane. Ēla maiuna o keia aina na wai hooluu like ole o kela ame keia ano.' Ola no Wbi e nana iho no hoi kau u njaluna o ka apana mua ioa o ke kapa paupau, aia malaiia na wai hooluu like ole o kela ame keia ano. | Penei, ina he kapa Pa'iula kou makemake o kona ano.he Ulaula. Ina he lola, o kona ano he kahakaha ulauia me ke keokeo, ua like ia me ke kahakaha o ka hae Amerika. Pela me ka nauahi, ,he ano like me ka lehu a pela waie aku, e me ka makemake o ka mea nana e hana aku. Pehea ia e ke keiki o ka Lumber Yard o Kewaio? Ke pil la paha ka lia, ka manene, ke anu maeeie i ko nui kino? Wela aku la paha ka papa o Makuaikl i ka pahuna ihe a ka mikioi. O ka pahuna ana i:io la no ia [ la a ke akamai, hele no ku i ka piko, he newa hol kau o ka pewa hi'u. Ninau 2, Heaha ke sila o ka aina? Haina, I mai hoi o tutu o kela mau kahakaha no ka e kau la i ka i'a ku'ku oia iho la no ka ke sila o ua aina nei a kau| , a o kela mau waihooluu like ole no hoi kekahi a ka wahine kuku kapa e makemake ai e kuni iho maluna o ke kuina kapa, a i ole o ke Kaula i kuiia ai a paa keia mau apana like ole. Aole.anel pela e kahi taata. Hananee aku la paha ke kikala o ko Hilo kini, ke ike e aku nei no au i ko oehaa mai iluna o ka Lumber Yard o Kewalo. He haa hoi kau! Ninau 3, Heaha na apana aina eha? •Kahuhu! He keu no hoi o na -kuina kapa no hoi ka eha malalo iho o ka| apana i hooiuuia. ai a i kuniia ai i ua sila nei o ka aina o ua wahi luahine nei a kaua. Hoomanao wale ae la no au ia mau wahi laiani mele i ko'u mau la heu ole, a oia keia: He wahi luahine poipoi naio. Mauka mai ka ihopa ana,

I aku makou e iho i kai, I mai kela koekoe aku. Poha aku la paha ka papa auwae i kā Pail keiki, ke iohe aku Jia au I ka uina ,mai .iiuna o ka paila papa. Aohe no kena o kahi nioi e iimo a e ka-j kahe ai o ka wai- o ka maka. O ke aloha no kou e ua hoa nei, ke huli hoi nei no ke o ka ua onini pua i-a, i ke kai, ame ka ua kupuni kapa o Lanakila. Kaihalulu i ke alo o Kauiki. , Me ka mahalo, ■ * NAHONO A PIILANI. Aohe no ka ia nei he hana ia kaua, he u&ni a puaa maoli no, he keu no hoi o ka loaa no .o ka apana aina i ua kanaka, pomaika| no hoi. Ua hiki iliki houia f ,mai ua nioi wela i haukeke iho na lehelehe uwoki, oe e noke ana i ka ua'u. Kiiia mai ko buke ka- : nawai e Na Hono a Piiiani, ua kaa ke eo ia oe, a ua nele oe e Makanikeoe, no ke komo hope ana mai o kau haina; me ka mahalo no nae i kou piha eleu, a e hoomanao no hoi paha, na ka oioi mua no ka loaa.—L. H. Jt Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:—E hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino lahilahi, a nau ia e uwila aku ma na kihi eha o ko kaua aina, mai ka la puka ma haehae a ka napoo ana a ka la I Lehua i k6la mau hua e kau ae ia maluna i ike mai ai na loea huli nane o keia mau la e nee nei. He Kama ka'u he kupa, he keiki papa, he ihuponi, a he kaeaea no ka popaka o na moana kai uli kai hohonu elua, a o ua Kama nei a'u ka mea e rula na ale kawahawaha o ua mau moana kai uii nei, nona paha> keia hooheno ana: Eljma au kai a i ift«, Ma ka moana mai o ka Hema, He hemahema oe i ka'u ike, Ko miki ole mai e kawele. ! He milimili kuu kama na kona mau kahuhanai elima, a 6 lakou no hqi na

kial naue ole o ua kupueu nef. He mau hoahanau pili paa loa keia mau klal, a o ko lakou hanau mua o ko lakou haku alil no la. A imua wale no o ua hanau mua nei kahi i milikaa ia ai ua kama nei • a'u mai kona mau la opio mai a kanakamakua. Aia -wale no kou ike i ke kama a ae mal kela kahuhanai. O ka mua, e hoolauna ia oe a kamaaina i ka hanau mua o na Kahuhanai alaila ua hiki oe I ka hapalua like • ke alanui e loaa ai o kuu Kama o lua, nana oe e kuhikuhi mai i kahi o Lonomuku 1 huna ai I na huihui aipu ana, ke loaa ka hoi kela maū i&lanul ia oe, o ka loaa no la o. kuu kama. Nlnau, Owai kuu Kama? Hain&,

Xa Hono a Piilani, nona keia wahi hooheno ana: He kaulana, O Maui no e ka oi. Me Na Hono a Piilani, A na wai eha e haaheo nei, O Maui no e ka oi. Ninau, Owai na Kahuhanai o kuu Kama? Haina. O Maui ke Kahuhanai mua o ua kama nei a kaua e ka makamaka, a o Molokai, Lanai, Kahoolawe, Moiokini o lakou nei eha na kaikaina o na kahuhanai. Wela ka hao! Ninau, Owai na moana kai uii eiima o* kuu kama? Haina Kai o Alalakeiki mawaena o Maui ame Kahooiawe, kai o Kealaikahiki mawaena o Lanai ame Kahoolawe, kai o Naeheehe mawaena o Lanai ame Maui, kai o Pailolo mawaena o Molokai ame Maui, keia iho la na kai ellma o ke kāma a kaua a ka S. S. Mauna Kea e maokioki aku ai. Wehewehe no ke alanui mua. Aia

oe a hookamaama ia i "ka Mokupuni o Maui, a e loaa no ka hapa mua o ka Inoa o ke kama a kaua malalo o keia mau inoa aina, Honokohau, Honolua, Honokowai ame Honokal&n!, o lakou iho la na Hono nona keia wahi hooheno ana: Nani Na Hono a Piilani, Haaheo i ka Ua Ulalena, etc., etc. Wehewehe ke alanul elua. Aole he alanui e ae e hiki ai e loaa o Lonomoku i ka Lanl me na huihui paipu ana hookahi wale no alaheie o ka pil no ilaila, e like me ko Elikai pii ana i ka Lani, pela iho la e loaa ai ka hapa hope o ka inoa o ke kama a kaua, Plilani, ina e hoohui ia na Alanui elua, e loaa no ka moa piha o ke kama a kaua,—Na Hono a Piilani. Ke hali'a e wale mai ner no ia'u, o oe no ka e kuu aikane puna a ke onaona aole he mea e aka, o oe no keia Na Hono a Piilani ke holo nei oe • pee maiaio o ka inoa o S. S. Mauna Kea me ko manao e naio ana oe, aole oe e nalo, ua ahu wale oe 1 ka. ohe hoonui ike a ka haole; nona hoi keia wahi hooheno ana: Imi au ia oe ke aioha, Ma na paia aaia o Puna. Ihea oe i nalo al, Eia ka oe iluna o S. S. Mauna Kea. Me na keiki ulele hua metala ko'u welina poina ole. Me ka mahalo, KA UA ULALENA. Ua wi ka niho o ke kolohe, ua loaa pono ia oe, o ua aikane puna a ke onaona nei no keia'au, e ka Ua Ulalena, aole iluna o ka S. S. Mauna Kea i holo ai e pee ia oe aka, iiuna o ke kao eli awa, i lele iloko o ke kai, a kau iluna o ke kao. Heie ia e pa'i ke poo o ke kolohe! Ua like no kaul haina e Makanikeoe me keia, a o olua nb a elua kona mea nana e paluku nawaliwali 1 kau a mea he kolohe,— L. H. '