Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 9, 28 Pepeluali 1908 — NO KEAHA KE KUMU E KUKULU OLEIA NEI KA HOME O NA KEIKIKANE A KA POE MAI LEPERA? [ARTICLE]

NO KEAHA KE KUMU E KUKULU OLEIA NEI KA HOME O NA KEIKIKANE A KA POE MAI LEPERA?

Mamuii qka l'ilo, «na oka ma'i tepera.TWs ImH.'p ka weli e ke ao holookoa nti J , i l, ala tnai 'ii ria maiiao ilōk<s-o ka mana kaukanawai 5 hookaoiieoa g,e i kahi o.kak ppe i'looHi.a i" keiai ano ma'i mai ka. poe mai i -loaa ole; a ke ikeia nei ia mea ma na wahi apuni ke ao nei, a hiki loa'mai niā 'ha kaiaulii o Haw.aii'aloha. Mamuli no-hoi-o ko ka lehulehu makee no keia lahui kanaka e noho mai Ta rpe Wa manao pilihua ma ke kahuā ma'i ma Kalaupapa, Molokai, i .hooikaikaia ai kekahi mau keehina e hiki ai ke hoaoia ka lapaau ana a kekahi kanaka i hoike akea āe i ka hiki ana i kana laau ke hoola i keia ano ma'i. Iloko o ka Ahadlelo i hala aku la, a iloko o kekahi mau mahiha loihi i liala ae pei 'i kpmo kino maoli aku ai na aoao kalaiaina kuloko ma o na komite )a i kohoia e uwalo ana imua o ka Papa Ola no ka pono o na haneli ma'i lepera e noho mai la ma ke Kahua Ma'i, no ka ae ana mai i keia kanaka e hoao aku i kana laau ma ka lapaau ana i keia ano ma'i^ Ua hooliloia aku he mau kaukani dala no ke kukulu ana i mau hale hou mauka o ka halema'i hoomaamaa ma Kalihi, no ka pono a no ka maluhia o ka lapaau ana a keia kanaka i kekahi mau ma'i i manaoia ai e hoao aku i kana laau hoola, a hiki piai la nae i ka hope 0 ka hana a na komite, ua hoole ae la ua kanaka nei i ka hooko ana aku i ka lapaau ana i keia poe ma'i. Aole makou i makemake e hoala hou mai i ka ninau e pili ana no Walaka, kana laau a i ole kona ano paha, no ka mea aole ia he ninau no keia wa, o ka makou i makemake ai e kamailio, o ia no kela poomanao e kau ae la maluna, "No keaha ke kumu e kukulu ole ia nei ka Home o na Keikikane a ka Poe Ma'i Lepera?" lla hookaawaleia aku ka poe i loohia i ka ma'i lepera mai ko lakou mau ohana aku, mamuli o ke kauoha ana a ke kanawai e hanaia pela, i hookahuaia hoi maluna o ka manao, he ma'i lele ka ma'i lepera, a no ka hoopakele ana ae i na keiki a na makua ma'i lepera e noho mai la ma Molokai, i hapaiia mai ai he bila haawina i ke kau Ahaolelo i hala e hookaawale, ana,. i kekahi huina dala no ke kukulu ana 1 home no na keikikane. He hana hope iho nei ka ninau e pili ana i ka lapaau hoao ana i na ma i lepera mauka o Kalihi, eia nae hikiwawe ke kukuluia ana o •na hale hou no ia hana, he hana pono no nae. ia i hookoia, oiai e kau aku ana na maka o ka lehulehu no ka ike ana aku i ka hoolaia o kekahi poe ma'i e lapaau ia apa malaila. • I ka haule pa-hu ana o kela mau manaolana i hooliloia ai kekahi huina mahuahua no kela mau hale' e ku mai nei, nolaila ke manao uei makou ua hiki' mai ka wa maikai loa e hoala kōkeia ai ka home o na keikikane a na makua ma'i.

Ke hoomanao nei makou i ke koho' ana o ka Peresidfena Pinkham o ka Papa Ola i kekahi aina ma Waimea, Hawaii, i wahi no «a home la o na keikikane i 'manaoia ai, aka nae mafmuli o ke k'uikahr ole o na manao no ka hoihoi ana i ua home la ilaila, nolaila ua hooleia ke kukulu kokeia ana o keia home.

Ina he ma'i lele i'o ka ma'i lepera e like me ka noeau i loaa i na kauk'a naauao o ke ao nei, a o keia no hoi ke kumu o ka hookaawaleia ana o ka poe apau i loohia i keia ano ma'i ma kahi e, alaila e loaa aku ana kela mau keikikane ma'i e noho pu mai/la me ko lakou mau makua i ka ma'i lepera, mamua o ka hiki ana ke hookaawale aku ia lakoii maloko o keia home i hookaawaleia ai kona haawina e ka Ahaolelo. _

Aole he olelo ana no na kaikamahine, ua loaa ko lakou home e noho mai nei ma Kalihi, a oiai no hoi aole lio he mau oihana ike i makemake nuiia ai e loaa ia lakou no ka pono o ko lakou noho ana aku e like la me na oihana i makemakeia ai no na keikikane, nolaila ua lawa iho la no ia home no lakou e noho ai.

Malia paha he mau kumu kupono i'o no ka hooleia ana o keia kahua e ku ai o ka home o na keikikane ma Waimea, Hawaii, aka he manawa loihi maoli keia e loaa ai kēkahi walii kupono e ae no ke kukulu ana aku i keia home e like me ka makemake o ka Ahaolelo, a ina no ka'lilo loa iho nei o ka Papa Ola ma ka noonoo ana i ka ninau e pili ana ia Walaka, a no na hale hou,hoi ma' ke kahua hoao o Kalihi, ke kumu o ka hiki ole ana ke noonooia keia home, alaila ua kaawale keia manawa no ka hoonee ana aku i keia hana nui imua no ka mea ua lawa ke aupuni i kekahi mau aina kupono iloko nei o ke Teritore no ka hoolilo ana i wahi no keia home e ku aku ai, a i oleia no ke kuapo ana aku me kekahi poe mea aina e ae.

Eia no ke waiho hakahaka nei ke kulana o ka Luna Auhau i keia mau la, a eia no hoi ke wawa wale ia niai nei no ka mea nana e noho aku ana la kulana. He mau inoa ia i waihoia aku imua o Kiaaina £rear no ka hookohuia mai i Luna Auhau i kakooia hoi e ke Komite 'Hooko oka Aoao Repubalika. He elua mau olelo kahiko a makou e paha wale ae ai no ma keia wahi: o ka maa, "Pua no ka uwahi, he ahi ko lalo; ao ka lua, "O ke' kanaka ma ka aoao oke kamaa buti oia ke komo mua ana iloko olaila." Aole i loheia ae ko ke Kiaaina manao no kana kanaka i makemake ai e hookohu aku maiwaena ae o na moho e alualu nei no keia kulana, a poe e ae palia mawaho, aka nae ke kuhihewa ole keia paha ana, alaila o keka.hi kanaka no e noho la i'oko o ke keena auhau ka mea nana e : noho aku ia kulana.

Ua hōike miia aku makou i. ke koikoi o'ke kau ana aku o ka makaala ana i na kamalu maluna o ko la)vQU maū makua no ka paani wale ana me.ke kukaepele, mamulf 0 ka pau ana o kekahi hale mauka ae nei o Kapalama iloko b wa i hala ae nei, a ina i ho°k° pono na makua 1 ke a'o ana i n<* k'ēiki, me ka haawi ana i na ao īkaika ana 1 ka hopena poino e kau mai anā mamuli o ka paani ana me ke kukaepele, ina aole e pau ka lole o kekahi kaikamahine uuku īloko o ka pule aku nei i hala, e like me ka mea hou i hoikeia aku ai maloko o keia pepa, ame ka make anā o kekahi keiki uuku ma Kaanapali no keia pilikia hookahi no.

Ke kokoke mai nei ka hakoko kalaiaina, ke liuliu mai nei ka hoouka, kaua no ke koi ana mai i ka pono kivila o ke kanaka aka e Jilo ke kau koho o ka makahiki i hala i kumu alakai no keia kau e lioea mai ana. He nui na hoohiki a mau hoopaa e waihoia aku ana īmua o ka poe koho baloka t ;aka e makaala loa, no ka hiea, he hiki no ke īkeia aku he uuku loa kafii mea hiki i kekahi o ia poe ke hooko.