Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 3, 17 January 1908 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA XLVII. KA LOAA HOU ANA O KA MEHEU I NA ENEMI. } Al;i koke inai la nae ka manao iloko o ka Makaikiu, lie mea j,ni!o iaia ke alakai lalau aku i keia poe kanaka lehuleliu, nolaila n; i 1k»1(> aku la oia nia ka lalani o ka ululaau, a i kona 'liiki ana uia j ; ,lii lie elua haneri i-a inai ua poe la, o kona wa no ia iki aku ai i'kana i»11 iianapana, me ka manao la hoi oia ka mea e huli mai ai ~ „;i ],()(. la ma kahi o ka pu a ia nei i ki aku ai, eia nae, aole o laI ~,i kuiia'u ilio, ke hoomau no lakou ika liahai ana ma ka nielieu

jiol<»l»'i. Nh ki'ia ike ana aku o ua Talamana la i keia kulana puni ole -inai o ka enemi i kaua kolohe. ua kokolo aku la oia mawaena o kekalii mau kumulaau nunui elua a kau aku la i kana pu raifela, a ln' po.hu ana no kana pu, a he na ana hoi ha kekahi o na Ilikini, ua

pa-hu iho la oia ilalo a make loa. O keia ka mea nana i liookuha'u aku i ua poe la no ko lakou lic|e ana aku imua, a nianaoio loa iho la lakou eia no ka ma kahi kokoke ka enemi kahi i hoekepue mai ai. Aole no nae ia lie mea e pau n i ko lakou nee ana aku imua ma ka melieu a lakou o ka liookolo ana mai, nolaila ua inahae lua ae la lakou, a luipa o ko lakou h»'lmia no ka huli ana i ke kanaka nana i ki inai i ka pu, a liapa hoi no ka nee pololei ana aku imua. Aole 110 lioi ka Makaikiu i ku iho a nana i na mea a ua poe la r liana aku ai, aka ua hoomau aku la no oia i ka hele ana no mua, tih* ka hookoe ana hoi i kona nieheu i wahi no lakou e ukali aku ai inahope ona. # () ko ia nei liele aku la no ia a hiki i ka hoea ana i kekaln ka/iiawai a au aku la no oia maloko o ka wai. Hoomau aku la no i 'kana liele ana, a i ka hala ana o kekahi īuau i-a he mau haneri iaia i ka heleia uia kela aoao o ua kahawai la, ua hoi liou mai la no oia a komo hou iloko o ke kaliawai, a ma ke kaliawai kona lelele hele aua maluna o na poliaku nunui a hiki i kona kupono ana i knlii o na kaikaiuahine ana i lioonolio aku ai ua hele aku la oia no kula. Aole no lioi aua liele malie ana iho, oiai ke kau mau mai la ka pilikia o na kaikamaliine i keia poe e nkali aku nei ia lakou, a o ka ua Makaikiu nei wale no i makemake ai, oia kona hoea ana aku i kahi o na kaikamahine. l'a hoea nma aku la nae oia i kahi a lakou o ka ho-a ana i ke ahi. a aoU* hoi aua mea o ka ike ana aku ilaila, nolaila ua hele loa aku la oia no kahi o ua kaikamahine, a aole no laua ma ia walii, a o koiia manawa no i liookuu aku «ii i kana ilio no ka lianu ana mainua, a he niau iuinute lielu wale no ia hele ana aku a laua, ua loa.i aku la ua niau kaikamahine la. Aole laua i ike walii lilii iki o na enenii, a o ko laua kumu wale no o ka haalele aua i kela wahi, mamuli o ko laua lohe ana i ke kani 0 ka pu, a nianao iho la laua aole he pono ia laua ka noho ana ma kahi hookalii, a pela laua i loaa aku ai i ka Makaikiu ma kahi nnimao loa. l'a hoike liou ae la ka ilio i ka hoailona no ka pilikia, a o ka wa no hoi ia a ka Maki&kiu i pane aku ai i kona mau hoa i ka i ana aku. • Eia ka eneini niahope pono o ko kakou melieu, a aole he mauawa no ka noho malie wale ana maanei, o ka'u e kauoha aku nei ia olua, oia no ka liolo ana no ko olua mau ola iho, a na'u no e liuli aku ia olua, a hiki i kahi e loaa aku ai." Ke kau pono loa la ka Makaikiu i kana pu ma kahi ana o ka ike ana aku i ka maalo ana ae o kekalii kino kanaka maloko o ka ululaau, a o ke kani aku la no lioi ia o kana pu, ua lele e ae la kana ilio nianuia pono, a pa aku la ka pu a kona haku, o ka haule iho la iio ia o ka pu i ka lepo, a pakele lioi ka inea i manaoia e ki aku a make. ... Ua loaa aku ka ike ia Hone, aole kela lie enemi, aka o ka llikini no ia o Toni, a pela oia i lioao ai hoike aku i kona liaku, aole e ki 1 kela kino kanaka, a ina he kekona iho no ka lohi o ka hooko ana aku o ka il'.o e like me kana i hana aku ai, ina, ua make no ka Ilikini punahele a ka Makaikiu Talann\na me kona mau lima ponoi, a he liaawina kauniaha lioi ke ukali aku aua iaia a hiki wale i kona niau la hope. l'a lohe ka Makaikiu i kekalii uwe kapalili iaia e lelele ana iloko 0 ke kahawai, a akahi no oia a -hoomaopopo iho, o kana llikini ka ka niea nana kela liana kolohe, a pela hoi i alakai lalau ia ai na enemi. Va liele mai la nd lioi ua o Tom a hoike inai la iaia iho imua o kona haku, a he manawa i-a no laua e lnilawai hauoli ai, oiai ua loihi nuioli na la o ke kaawale ana, akahi no a halawai hou. ' lhea. oe kahi i pee ai i make ole ai oe i kela poe kanaka. leliulehu e noke nei i ka huli ia makou?" i ninau aku ai o Talamana i kana Ilikini. Mahope niau no au o lakou i'na manawa apau, a i ka wa a'u i lolie ai i ke kani o ka pu, ua lioomanao ae la au, aole he mea okoa ae nana i ki mai i ua pu la, aka o oe wale no, i wahi e lioolalauia ai keiii poe, a aia «10 lioi au ma kahi he elua haneri i-a mahope pono o r lakou. a oia no ko'u wa i uwe nmi ai, a lilo. ilaila kekahi.poe o lakou e hoaa liele ai,'' wahi a Tom. 11 e ]M)iio liele wale mai no keia a ua Ilikini nei a hiki i kona kokoke loa ana e make i kona haku ponoi, me kona manao mua ole, ua kokoke loa oia me koha liakn, a o kana wale no e lioao ana e liana, oia ka lioolalau ana i na enemi i o a ia nei, a liiki wale i keia lialawai kino ana o laua. Aole he manawa no laua e lioopau pono aku ai i ka laua mau moolelo no ka mea ua ike pu iho la uo laua, e loaa mai ana no ka nieheu pololei i na enenii no ka nkali ana mai, a o ka welie koke uo o ke akule i ka liohonu ka pono. MOKUNA XLVIII. ,T KA LOAA ANA O NA KOKUA HOU I KA MAKAIKIU. Ua hoopiha loaia ka Makaikiu i ka hauoli no keia liui koke ana mai o kana Ilikini me ia, no ka mea ina no ka hiki mai i ka wa e liakaka pu ai me ka enemi, ua hiki loa ia laua elua ke ulu-pa aku 1 ko laua mau enemi me ka nana ole i ko lakou lieluna. , Ua liele akn la laua e hnli i na kaikamahine a hiki i ko laua loaa ana akn mamuli o ka hann ana a ka ilio, a o ko lakou hoomau aku la no ia i ka hele ana imua. Vu kna aku la ko'lakou pailaka ana i keia manawa malalo o Tom. a ke alakai la ua Ilikini la ia lakou ma kalii e hiki aku ai i ke kuahiwi a ke kamailio pu la no lioi o Toin, ina e hiki aku ana lakou ma kekalii alanui ma kekahi a>hiahi ae, alaila aole loa o lakou noonoo hou ana no ka poino. Un heleia e lakou ia la okoa a i ka hiki ana mai i ka po, ua hoomaha iho la lakou no ka liiamoe ana, a ua ala akn la no o Tom no ke ku kiai ana. Aole no hoi he wahi inea a loheia aku o ka lioo-

kokoke mai o ka enemi, nolaila, ua moe ia ia po me ka oluolu niaikai. I ke ao ana ae i ke kakahiaka o kekalii la, ua hoomau aku la no lakou i ka hele ana a i ka hoea ana mai i ka aina awakea, ua hoomaha ilio la lakou no kekahi mau hora elua, a ma ia po iho, ua hoaumoe aku la lakou iwaena o kela mau poliaku nunui a ka Makaikiu ame kana Ilikini i inoe ai e like me na mea i ikeia ma kekahi o na mokuna i liala ae nei, i kela manawa hoi a Francisco ame koiia mau kanaka e noke ana i ka liuli ia laua. Ua manao loa ae la ko lakou palekana, mamuli o ka ike oleia o ko lakou mau eiiemi ma ia la, a hoi aku la lakou e liiamoe maloko o na kowa o na pohaku, oiai hoi ka Ilikini ame ka ilio e noho ana no ma ke ano kidi. E niakaukau ana nae o Tom e hele aku e holoholo, ua li-o ae la o Bone, e hoike mai ana ua kokoke mai ka enemi, ua hoala koke aku la 9 Tom i kona haku e ala ae ua hiki mai ka manawa no ka makaalā ana, a ua makaukau ae la ka laua mau pu iloko o na lima. Ua lohe aku la laua i ka liauwalaau mai o kekahi poe kanaka, a komo ilio la ka hoohuoi iloko o ka Makaikiu, aole palia keia he eneini, oiai aole lie hooponopono o ka hele ana mai a keia poe, he! hele ana no ka lakou nei a ka poe i manao ole ae eia kekahi mea ke hoohalua aku nei ia lakou.

Mamuli uae o'ka loaa ana o keia hoohuoi i loaa aku ai ka haawina laki i kela poe kanaka, no ka mea ina aole i loaa kela haupu i ka Makaikiu i ke auo maoli o keia i>oe, iua ua lilo lakeu i po<- make nia'u wale i ka pu a ka Makaikiu. I ke kaalo pono ana ae o ua inau kanaka la ma ka puka e komo aku ai iloko o na pohaku nunui, ua hele pololei aku la ka Makaikiu a halawai aku'hi me lakou i hiki aku lioi ka nui i ka eha me ka pane ana aku: U E ku aku ouknu e kena poe kanaka, a inai lioao e nee liou aku imua i hookahi kaiiuai." Ua ku koke ilio la no hoi ua poe la, a ke loheia aku la ka nakeke o na pu panapana iloko o ko lakou mau lima, me ka pane ana mai 0 kekahi o lakou i ka i ana mai: "Owai oe e kena kanaka i mao])opo mua ole ia makou o kou ano, a healia hoi kou kuleana o ke kaimha ana niai ia makou e ku?" nie ke ano lioakaaka keia ninau i lioopukaia mai. ka mea hoi naua 1 hookomo mai i ka manao i ka Makaikiu, lie poe kanaka malihini keia, a oia kana o ka pane ana aku: ''Aole au e hoike aku ana i ko'u inoa ia oukou. a hiki i ka maopopo mua ana o ko oukon mau inoa ia'u," walii a ka Makaikiu. "Auhea oe e ka hoaloha, aole makou i manao ua ike mua oe ia niakou, a i ko inakou mau inoa palia, a oiai aole keia Jie nianawa kahea inoa, ua maiiao au ua hiki no ia oe ke koho mai i ko īnakou ano niaoli»" i panai niai ai kekalii o ua poe la no ka ninau a ka Makaikiu.

'•He mau lioaloha io anei oukou, a i ole lie mau enemi palia,'' i ninau hou aku ai no ka Makaikiu. "Me he mea la ka lioi lie hana nifi loa kau e liana nei i makemake ai oe e ike pono loa i ko makou ano." i pane liou mai ai kekahi no ō ua poe la. Ua pau loa ae la ko Talamana kanalua no ke ano o keia poe, a komo inai la ka manao hauoli iloko ona, a oia lioi kaua o ka pane hou ana aku: *'He inea pono no ia oukou e ike i ke kuiuu o ko'u ake nui ana e maopopo ko oukou ano niaoli, oia lioi keia, eia niakou ke ukalihi nei e kekalii lieluna nui o na haole ame na Ilikini, e imi ana hoi e pepelii ia niakou apau i ka make.'' ''Ina o ka mea oiaio kena au e hoike mai la e ke kanaka malihini, alaila, ua pono io kou makaala ana i ke ano o keia poe kanaka e ku aku nei imua o kou alo, a i hoike aku nae au ui oe, lie poe kanaka makou inai ka Ilikina mai nei, a eia lioi makou ma ka liuakai lialiai holoholona.'' "Alaila ke hoomaikai ae nei au i na lani i keia lioohalawaiia ana o kakou i keia ]>o, v i pane inai ai ka Makaikiu. "Alaila e kali ana ka ]ialisi oe o ka hoopu'ipu'iia aku o kou aoao ea?'' walii a ke kanaka nialihini. "Ae, oia maoli no ka oiaio, ua loaa pono mai la ia oe ke kaona o ka mea iloko o kuu puuwai," i pane aku ai ka Makaikiu nie ke pihoihoi. "Alaila eia no ka paha kela mau kaikamahine me oe ea?" i ninau mai ai ua poe kanaka malihini la. "Ae, eia no laua me ka maluhia, a ina i makemake oukou e ike ia laua ua niakaukau a.u e alakai aku ia oukou i ko laua walii e nolio nei," i ]iane aku ai ka Makaikiu nie ke ano īnahainaha o kana niau olelo. "Aole he ninau ana no ka ike aku i ua nuiu kaikanialiine la. no ka niea. ua ike ilio la hoi palia, ua nolio iho la niakou e kokua aku ia oe, a eia mai kuu liina i lioike no ko makou komo kokua aku ia oe." a haawi niai la kekahi o ua inau kanaka nei i kona linia i ka Makaikiu. Ua hooholo iho la ua ]>oe kanaka la e noho no lakou mawaho o keia mau poliaku nunui no ke ku kiai ana i ka eneini, a aia no hoi na kaikainahine kalii i hiainoe ai nie ka oluolu. Aole i ho-aia lie ahi ma ia po, no ka niaka'uia lie mea ia e alakai okoa iyai ai uo i na eneini ma ko lakou nei walii e nolio ana, a ua hoonianawan ,ii wale ilio la no ko lakou nolio ana iwaho o ke anu ma ia po. I ko lakou ala ana ae nia ke kakahiaka. ua hoolaunaia aku >a

na inalihiiii i na kaikamahine me ka hoike pu ana aku o ka Makaikiu, aole he maka'u ana no ka lioea inai o ka ]>oino, oiai ua hoo])u'ipu'i houia ae ko lakou lieluna ma o ka liui pu ana mai o keia mau nialihini. No ka mea'walii ana i kamailio aku ai i ua niau kaikamahine la, ua lawa loa laua ke hui pu ia me keia inau kanaka liou ke ulu-pa ! aku i na kanaka apau loa o ke kanaka Mekiko i ka make weliweli. I "Aia lio) iwaena o keia niau kanaka kekahi keiki opiopio n'i | nona na makaliiki lie iwakalua-kumamaha wale no, a iaia i lioolaunaia aku ai me I\ate, ua koino koke mai la no ka manao hoohilii iloko ona no keia kaikamahine, no ka mea wahi ana o keia ke kaikaniahine inua loa nna i ike ai i ka u'i. T f a ike ])ii aku la no hoi ka Makaikiu Talamana ike ano hooliie o Kate i keia keiki opio, aka ke uumi wale la no nae oia i kona j inau nianao uluku no keia kaikaniahine ana i mauna aku ai i kona ola no ka hoopakele ana iaia. Maliope ilio o ka makaukau ana o kekahi mau mea ai na lakou no ia kakahiaka, ua nolio nui ilio la lakou e ai i ko lakou aina kakahiaka, a iloko o keia manawa aia ua keiki opio la ke hoao la ma na ano apau e liiki ana iaia ke paliele mai i k«i manao o Kate. O ka ka Makaikiu nae e ike la. oia no ka lilo ana aku o na malialo ana a ua inau kaikaniahine la maluna o ke kanaka oj)io. Ua ala mai la no ka manao lili iloko o ka Makaikiu no keia kanaka opio, aka nae ilioi no kona aoo, a o])iopio hoi kela kanaka i ku]»ono aku no hoi me ko Kate ano. aole no ona noonoo nui ina ua kailiia aku ko Kate inau īnanao apau e ua kanaka o])io la. MOKUNA XLIX. ī Ua mau no ko lakou nolio ana ma kela walii a hiki i ka auwina la. akahi no lakou a lioeu aku ma ka lakou liuakai liele, a iloko no lioi o keia manawa lie kukule wale no ka hana a ka Makaikiu, a i kekahi manawa e ninau mai ana o Kate i ua Makaikiu la, a e pane pakike aku ana hoi ka Makaikiu. Ua ike iho la nō- o Ivate i keia ano o ka Makaikiu. a aole no hoi ona kamailio wale aku koe wale iho no, aia oia a kamailioia mai, a pela wale iho la no kona ano. a hiki wale i ko lakou hoea ana aku no ke kulanakauliale o Oliio. (Aole i pau.)