Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 3, 17 January 1908 — KALANIANAOLE AME WALAKA. [ARTICLE]

KALANIANAOLE AME WALAKA.

Ke 'hoomaopopo aku i keia manawa, ua hoohemahema wale na Hawaii i ko lakou Elele Alii me ka nana ole aku iaia nia ke ano lie kanaka kulana hanoliano a kiekie no ka aina, he Pua alii liope hoi o Hawaii i hoonele ia i ka hanohano o ka Moku Alii o Hawaii aloha. He liana liemahema a kupono ole maoli keia ma ka aoao o na Hawaii, oiai, oia e paa ana i ka lianohano o ke kulaHa Elele o Hawaii, e hoomanao e na hoa makaainana, oia kekahi o na leo mana, kulana mana kiekie loa iloko o Hawaii, a ma Amei-ika, a o kana e nonoi ai ma Amenea, a ma Hawaii nei palia; ka leo ia e kupono e hoolohe ia e na Poo Oihana o Amerika ame Hawaii nei, a o ka pili aku o na Hawaii me ia, oia ke alahele o na pono ame na i>omaikai. Nolaila, i kona hoi ana mai mai Kalawao mai. a wailio aku i ka palapala noi a na ma'i o Kalaupapa ame Kalawao i kakauinoa ponoi ia imua o ke alii Elele Kalanianaole e na poe ma'i ma o na komite la, ir waiho ia aku iinua o ka Papa Ola me ko Kalanianaole liooikaika ponoi maoli ana imua o ka Papa Ola, ua loaa mai la ka ae ana o ka Papa Ola ia Walaka, aole ma ka walaau wale, aka, mamuli o ka walaau ame ka hana maoli no, aole me ka hookuikui olelo, a hoonaukiuki aku, e hoouluhua aku ai i ka Papa Ola. He ae kahiko ia no ko keia noi i ka wa no e nolio ana ka Aliaolelo, a me ka hana nui ole no, aole nae e lolie na hoaloha ame na makamaka ika leo oke ola ke olelo aku. E liana me ka malie, hoomanawanui a inai no a puapuahulu, aole nae pela ko na Home Hula noonoo ana. Hui ae ana na halawai makaainana ma Aala Paka oiai no ka Ahaolelo e nolio ana, a noke mai la na haMolelo a na Hon. H. M. Kaniho, S. K. Kaliana ame na poe ha'iolelo e ae i ka hailuku i na Repubalika i \ia hoino ame ka lapuwale me ka nana ole ae he P oe Repubalika ka hapanui ona hale Ahaolelo, a noke wale ika liailuku o ke.la ame keia olelo e loaa ana, e liki ana no hoi i ka loaa ia Walaka kX ae ia no ka lapaau ana, na Kalauokalani ka ha'iolel«> oiapo i olelo mai. Heaha ka waiai oka olelo hooholo aka Ahaolelo e ae ia o Walaka e lapaau ke ole makou e ae, oiai o ka Papa Ola ka mana, aole ka Ahaolelo?

Nolaila, ua pololei o Kalauokalani, a nolaila, ua hoole mua ka Papa Ola, a no ke a'o i ka waha nui, aole o ka hele malie me ka hoomanawanui. Ina nae he manao inaina ko na poe oka aoao Kepuhalika e like me na 1 oinoino hooinaina ana Home Rula. In.i aoie loa e loaa he kanawai hookahi a na Home Kula ma keia kau M. H t \L9O7 iho la, aole nae pela na opio Hepuhalika i hana aku ai i na Home Rula ma ka Ahaolelo, kapae ia ae na noonoo kalaiaina, noonoo ia iho ka pono o ka lehulehu, a pela i loaa ai ia Hawaii ke kulana maemae mua loa, i ko ka hanohano ma na hana Ahaolelo, ma 0 ke kau Ahaolelo o M. H. 1007 i hala aku la. Ina i hahai aku na Repubalika ma na lioopa'ipa'i ana e like me na Home Kula, aole loaa ia oe e Hawaii ia mau mahalo ana, a ina aia hou oe e Hawaii me ka moolelo o ka Ahaolelo o M. H. 1000 ame M. H. 1903 na Ahaolelo uhaai nana i kaualako ia Hawaii iloko o n:i hana hoonui lilo, ame na ino e ae, pela no keia ninau a "Walaka i ka hookuu wale aku na opio Repubalika malalo o na hana alakai Home Rula, penei ua hoole mau loa ia aku o Walaka ma na ano apau, aka ua.lawe ae na opio Repubalika i noho pooia e Kalanianaole, a hoololi ae i na alahele hoohana o keia kumuhana, a auamo iho 1 ke ko'iko'i o na hana ana apau, a hoonee aku i ka hana imua, a ma ia hana ana ua loaa io ka pono. a oia keia pono. ua ae ia o Walaka. Ke i mai nei no nae ka Home Rula na ka Home Rula no. A o ka mea pololei loa e na hoa makaainana, na Kalanianaole i imi, a i hooikaika i huipuia me na opio Repubalika, na poe opio Demokarata, laulima pu ana hoi ma ka hamau ana, loaa iho la ka ae ia o Walaka, a ina i hoomau ia na walia nui me na leo like pu Liona e hoonaukiuki ai i ka Papa Ola. ina ua loaa pono kela laau a Kekuaokalani e mouo mai la i o o Laupalioehoe, o Kuakii ame L T . I na Repnbalika ame na opio hoi o na Demokarata, ma keia ninau me ka nana ole i ke kalaiaina, alaila, ina H. R. hoi ke kukaliki ana; a he haawi wale mai no hoi ka oukou e na hoa makaainana i na mahalo ana i na poe hoonaukiuki a hoouluhua Papa Ofa, a mai ae ole ia o Walaka e ole o Kalanianaole. —Ka Hoku o Hawaii.