Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 3, 17 January 1908 — HE HOUPUUPU NO KA LILO O HAWAII NEI IA IAPANA [ARTICLE]

HE HOUPUUPU NO KA LILO O HAWAII NEI IA IAPANA

Hg poomanao houpuupu a hoolele haull maoli keia 6 kau ae la maluna, a. ua pa-e mai nae k.eia meahou mal Wakinekona mai, mai ka waha ponoi mai o ka muliwai Merrimaka o Hobson, kekahi hoa hanohano mai ka mokuaina mai o Alahama, a wahi ana 1 hoopukā ae ai, ala iloko o na paemoku o Hawail he 60,000 poe Kepani i a'ola a i makaukau i ke kaua. WAKINEKONA, Dec. 17.—0 ka hooili kaua ana me lapana ua aneane e hiki ole ke pale aku, oiai, i keia manawa ua hu'i loa kona lima e ake no a kaua me keia aina, a oiai i keia manawa, he kulana makaukau a lawa oie ko kakou i ke pale ana aku ia lapana mai ka lawe ana ae i na moku puni Pilipine ame Hawaii, aka ua hiki loa iaia ke komo mai iloko nel o ka alna a kaua mai me ka hikl pono oie ia kakou ke paie aku. O keia ae la kekahi o na olelo i hoakaka ia ae e Richmond P. Hohaon, he Lunamakaainana i ka Ahaolelo Nui mai ka mokuaina mai o Alahama, a 0 ke pukonakona hoi o ka nuku o ka muliwai Merimaka, ma k£.na Im'ioielo i huai ae ai imua o ke Kalapu o ke Kula Kiekie ma na ālanui Helu 16 ame Komohana Akau, ma ka po nei. O ke kumumanao o kana ha'ioleio "Ka holo ana aku o ke Aumokukaua," a ua manaoia akn o kona manao hoakaka e pili wale ana no .la ia i ka huakai a ke aumokukaua i holo aku nei i ka moana Pakipika, aka i ka manawa ana i hooh'uli ae ai i. kana kamailio ana no ke ano o ka nee ana ame ka hopena e hoea mai ana, ua ikeia aku la kona manao maoll. Ua hoakaka mai oia penei: "O keia holo ana aku nei o ke aumokukaua ua 01 aku ia mamua o ka hookahakaha e pili ana 1 na moku, oi loa aku no hoi mamua o ka mea hiki ke wehewehe i ka mana o ko kakou mau mokukaua ame na koa. "Eia paha ka manao; akahi no o Amerika nei a kaakaa ae na maka o na pilikla m& ke kapakai Pakipika ua oi mahuahua ia mamua o na piiikia i lkeia ma ka aoao Akelanika nei. a ua lawe ae o Amerika a kau maluna iho ona a e hoolilo iaia iho I palekai a e paio aku ana rae na popilikia e nee mua la ma ka hikina, e hoopakele ae aole i keia lahulkanaka wale no, aka i na lahul holookoa mai ka hoopau loa ia ana aku a lilo i mea ole. I ka wa e hiki pono aku ai ke aumokhkaua ma kela aoao o ka Moana Pakipika aole e loaa ana ia lapana ke kulana makaukau no ke kaua no ka mea aole e ioaa ana iaia he manawa akea kupono e hoomakaukau ai oia iaia iho no ke kaua, a nolaila aole e loaa ana iaia ka ikika e paio mai ai ia manawa," wahi ana. Ua oi aku mamua o ka 160 mau lala

o ke Kalapu o ke Kula Nui i akoakoa mai a maialla pu na hoa e a«» i kono ia, a iioko o na manawa apnu a Mr, Hohaon i hoakaka al e plll ana I ke kuiana o ke Aupuni ua nui kona pa'lpa'iia. Mawaena o ka poai o ka poe ko'iko'i, ke Senatoa Thos. C. Carter o ka mokuaina o Monatana, ke Renatoa Stewart i pau o Nevada ame ke Poo Kauka kaha Wyman, a i nohn hoomaluia e John K. Stauffer. Ua kamailio hou ae no ua o Mr. Hobson, ua makemake loa o lapana e leie ka<ia aku maluna o na aupuni mawaho, ame he mea la aoie e piha ana ke keneturia i koe e Ikela aku ana no ia manao ona pela; i koia manawa ke a'o aku nei ola ia Kina e hoino aku i na lllkeokeo; a I ka nana aku me he mea la ke upu nel no ola e lilo mai o Inla ame Aferlka malalo o kona malu. Nana no i paipai i keia poe hoouiu haunaele (Boxer) maloko o Kina, wahi ana, a pela no hoi kela haunaele I hoalaaiala al maanel I k«kahl manawa I kaahope ae nel, e p'll ana i na kula. "Ua makaukau ola e hooill kaua mal ia kakou, koe wale no kekahl kumu hoopohala e aponola mamua o ke ao hoiookoa. He kulkahl ko Berltania nui me lapana, a he mea maopopo loa 1 ka manawa a lapana e makemake al e komo i ke kaua me kekahl o na alna nul e komo pu mal ana o Pelekane. He ku-e o lapana, Faranl, Keiemanla ame Berltanla Nui I ko Amerika nei oihana kaiepa; he makemake ko iakou e hooneie la Amerika ia pono nui ma na aina hikina. O keia mau lahuikanaka ke hakoko nel lakou me keia oihana kaiepa ma Klna, aka nae no Kelemanla e helu pu ia ana ola kekahi o ko kakou mau kokua. Aole o ko kakou nele wale no I ka pono o ka oihana kalepa ma ka hikina a kakou e nana aj, aka, o ko kakou kulana maikal kekahl e hooneleia ana, a ua' opala aku kela lahulkanaka a hlki 1 kona plllpu ana i ka pala a e pono e nana aku i wahi e hoopakele ia ai kona kahua paa. "I ko'u nana ana, *a hoopalaleha kakou i ka kakou mau hana. a ka manaolana nei wau o ka holo ana aku la o kela aumokukaua, he holke ana aku ia i ko kakou makaala. O ka pilikia nui wale no ma ko kakou aoao oia no v ka lilo loa o ko kakou manawa ma ka hana dala ana; "E hoomau ana no o lapana 1 kona makemake kaua ana e like ka lolhl me ka lilo o ia hana i hana pomalkal. Olai kakou e hlamoe ana aia no o lapana e hoolilo ana he 170,000,000 dala no ke kapili ana ! mau mokukaua nona mahope koke iho no la o ka paa ana o kela kaua ana ona me Rußta»

a o na mokukaua i kapillia, ua Uk« no ia nie na niokuahi kuua o kf* nim i like aku ine ke DroadnoiiKht o Polekane. Ua pakul hou ae ola he elima mau mahele pualikou h»>u. ua hoomahuahua hou ao nia i kona mau wahi hoahu ,lako moakaua, a uu ku» kuluia ao he mau liaiehana lakn kaua, a he mau haneii l'mah.ma <* hana mau ana malaila i ke an nme ka !>o. ''Ma ka mea nialo I ka nana aku ua lilo maoli iin n Hawali ia lapana 1 kela la. Ua ni aku maluna n «0.000 koa i ku makaukau o Inpann ma kela mau mokupuni. Ko nnlm nei lakotT maluna o kela mau mnkui»uni ma ke ano huna ia laknu Ihn hc |>ne l'mfThana. aka nap n ka moa niain he poo koa lakou i a'oia a makaukau a ua lilo lakou i mau kupa n<» ia mau mnkupuni. 'ia ann hana hnokahi no kana e hana nei ma Pil!;»lne. He ku])alanaha loa kona ikaika lna ma ko kalepa ana ma ka nioana, a ua hnnlakn mat»liii oia me k<» dala e lawa ai kana mau hana apau. Ile waihona dala la\va kona e hlki ai ke hool.iwa iaia. ke komo iloko o ke kaua me ka pilikia oli', me ka ho.ipuka ole i kekahi auhau kaua. Me kona mau l<»aa kalepa moana ame na loaa e ae, ua hikl loa iaia ke hoolele l r>ort.ooo koa ma na Kapakai o ka Pakipika llnko o ekolu mahina, a iioko o ellma mahina ua liikl irta iaia ko hoouna mai I 1.000.i koa ilnko noi o AmeHka a h<- huina nui hoi e hiki ole ai ia kakou ko paio aku me na wahi koa he 200,000 wale no i makaukau. "No ke kainaillo ana ae I kn laj»ana makemake nui e kuahaua kaua mal ia Amerika, ua hoakaka mal la <» Mr. Hobsnn i kola haunaele I ulu niai n< i ma Kapalakiko i kokahi manawa i kaahope aku nel, e pili ana i na kula. "Ua makaala lna ka Huaawela me kona naauao pu e hiki 010 ai ia lakou ke hoopuhill mal iala." wahi ana. He huaale mulea manli kela a lak<»u e al<>' ai, a ela nae ua k<»i mai lakou e kulnu aku kaknu linua ; ona. l'a ike no ka Peresl<lena aole e hiki ia Amorika ke ku-e aku ia manawa me ka holopono, niai e ulu nna i kela haunaole mawaena o īapana amo Kapalakiko, a e haawiia aku ha ma- : halo klekle i ka Perecldena n<» knna ; hoopahu'a ana i na hana a lapana 1 ] manao ai e kailiku ae i ka noho kiii>- ! koa ana o kela lahulkanaka a e kaa ! aku hoi malalo o ka hoomalu ana a i kekahi aupuni Moi."