Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 46, 15 November 1907 — KALANIANAOLE AME WALAKA. [ARTICLE]

KALANIANAOLE AME WALAKA.

(Koena mai kela pule mai.) E na Hawaii Home Kula, Demokarata, Repubalika, aole keia o ko kakou alahele e lanakila ai. He hana keia no ko kakou poiuo a popilikia o ka hooina'ina manao ana i kekahi ame kekahi, oiai ka mana koho balo*a iloko o ko kakou lima, eia nae ke luhelelei wale īa nei no e kakou īho. Mamuli o ko Walaka malama ole ana i ke kulana keommana malalo o na rula Qa?.uao, pela no i ulu mai ai na manao kahaha i na*poe kulana hanohano ma ia halawai, oiai na Senatoa W. O. Snnth, Chas. ]•'. Chillingworth, Jno. C. Lane ame na Lunamakaainana J. L. Paoo, Joseph Kalana, Eli Long ame Castro. Loio Kuhina Hemenway; Makai Kiekie Wm. Henry ame ka elele alii Kalanianaole. Ksf Hon. Chas. K. Notley pu no paha kekahi ma*ia kulana, oiai ka hapanui o keia poe ae la he poe kakoo ia Walaka, a .ua konoia hoi lakou i mau hoakuka pu me ka Papa Ola no ke kukakuka pu ana ma keia ninau i ke kupono e ae ia o Walaka no ka lapaau ana 1 na ma lepcra he 12 ma Kalih'i ame ka ole. Ona kamailio ano ole a na poe e ae fkonoia a i kono ole ia paha, he mau mea hoohaahaa wale ana no ia i ka Papa, a he mau mea hoopii inaina e huhu ai ka Papa Ola o ka hookuikui olelo wale ana aku ia lakou na hoa o ka Papa,.a he o'aio ia noonoo ana, a no ka mea, ua lokahi ka hapanui o ka Papa Ola ma ke ku-e ana ia Walaka, a hoole ia ka ae ana o ka makemake o na poe noi mai Kalaupapa mai, a i kakooia hoi e ka halawai makaainana o Honolulu i malamaia ma Aala Paka, a ua 01 loa aku no hoi ka olelo hooholo hui a na Hale Ahaolelo o ke Teritori i hoole pu ia no hoi e ua Papa Ola uahoa nei. Ua hewa anei hoi o i kona olelo ana e kiloi ia Walaka mamuli o ke kulana keonimana ole ana i hana maoli ia no eia iniua 0 ka Papa ame na poe i konoia. Ina paha hoi i hoopuka kamahao wale ia ae no ia mau olelo e Kalanianaole me ke. kumu ole ame ka liana keonimana no hoi o Walaka malalo o na rula naauao, ua pono ole 10 no ia mau olelo. Ma ke kulana ke hoomaopopo aku, ike kaona maoli 1 puka ae ai ia mau huaolelo, "He minamina maoli" ko Kalanianaole i ka hookoia o ke noi a Walaka e like me ka olelo hooholo mamuli o ko Walaka hokai wale aku imua o'ka Papa ma ke ano hoonaukiuki, oiai hoi na poe i konoia no ke kuka ana me ka Papa Ola e kakoo anā iaia, a ua lilo ka hapanui o na poe i konoia me ka aoao kakoo loa ae ana ia Walaka, eia hoi oia ke hana keonimana ole nei mamuli nae 0 ke'a mau mea ano liilii a ano ole no hoi, ua lilo maoli keia (mavi olelo a Kalanianaole i maunu baloka na ka Home Rula no keia la a no na la e hoea mai ana ma ke ano e kula'i ai ia Kalanianaole ma ke kau koho baloka o ka M. H. 1908 e lioea mai ana ame ka manao e kapae ia Kalanianaole a e lilo ia Notley. He mea maikai īa ke loaa io paha ka lanakila, a ina e makole ana. ma ka aoao o na Home Rula, a i na Mauuhilo iho ka lanakila ana alaila ea, heaha ana auanei la ka mea e hoea mai ana ia oe e Hawaii. Ua maopopo loa ka poino ka mea e loaa mai ana ia kakou ma'miili o ka lilo aku oia kulana poo oihana iloko o na lima o na poo enemi Hawaii, oia ko kakou makaala ole maoli ana i na pono kiekie i loaa ia kakou, \\-t pono anei ia kakou e hoohakaka īa kakou iho i lilo kakou ilaila e aumeume ai, a holo lakou nei me ka hanohano i hoohe mahema wale ia e kakou, a ia kakou iho ka mihi ana i ka mihi o ka make. He hookahi wale no pono i kela ame keia Hawaii e noonoo ai, a e hoopaaia ia mea i ka puuwai o kela ame keia Hawaii me ka manao oiaio hoopono, aole me ka lehelehe kihnakaia, o ka hope wale no ka puni waiwai ame ka puni oihana. ."I hookahi umauma, hookahi puuwai, a lokahi ma ka hana no ka pono o na Hawaii ame na kupa aloha aina no ka holomua o ka aina." Kapae ke.kalaiaina ku-e aoao kalaiaina a nana i na poe Hawaii no na kulana poo oihana Hawaii no na Hale Ahaolelo. O H'aw r aii no me ia ame na Lunakiai 110 na mokupuni ame na kulana poo e ae. a ina no enii mai a i ka hapanui ua pono no, a ina kokua mai ke Akua ma keia alahele, oia auanei ke ola nou a no kakou apau e na Hawaii, aole hoi o keia kulana hakaka, he kulana hana hoomakaukau mua ana no 1 na kipuka ili no na kania-i, a i ole i pahi kamauu no na waw&e, he hoohauoli ana ia i ko na enemi mau puuwai, a hoehaelia hoi i ko kakou na Hawaii. Ina la hoi ua hewa maoli o Kalanianaole mamuli 0 kana lawelawe oihana ana ma kona kulana Elele, ina la hoi ua pono loa kona manao >ole ia ana, a ua pono loa hoi na homoino ana, aka, eia kona kulana Elele i mahalo nui ia ma Wakinekona ame Amerika holookoa, ua pii pa-umi ae hoi kona ohohiaia ame kona makemake ia e na hoa Senatoa ame na Lunamakaainana o Anienka, oia iho la anei hoi ko kakou wa e hoao ai e haalele iaia, a e kiloi wale hoi auanei i ko kakou mau pono 1 aneane loa e loaa mai, a e kakali wale ana no ia Kalanianaole o ka hoea aku e like me na ha'iolelo a na poe i holo maoli mai nei e ike kumaka i ka nani o na mokupuni o Hawaii, ka Parerlaiso nani o ka Moana Pakipika. Owai ana la ka hoi auanei ka kakou Elele imi pono no Hawaii? O Chas. K. Notlev anei paha, a 1 ole o Kalanianaole anei o ka mea i makaukau me na kokua ana e kakaliia mai la iaia ma o. Kaupaona ia mai o Kalanianaole me ka manao oiaio no ka pono o Hawaii, aole hoi o keia mau mea liilii ano ole ka mea e noonoo ano ,ole ai, a|laila kiloi ka mea e loaa mai ai ka pono, a no ka mea o ka ninau pili ia Walaka he ninau noonoo hou ia aku ana ift> N ia iloko 015 mahina mai keia la aku, a ia wa auanei e hookoia no ka makemake ej hoouna ia aku ka poe kupono e hana, a e hooikaika kupaa puni wale ole i na waiwai kipe ame na oihana popopo wale, aka, o ka ninau Elele no Hawaii i Wakinekona he ninau paakiki la, aole e hiki ke hooponopono hou ia. I ka wa makamua loa e lilo ai oia kulana Elele iloko o ka lima o na enemi, ua hoololi koke ia ko kakou kanawai kumu ma na pauku paha no ko kakou mau pono, alaila ma ke kulana hea ana oe e Hawāii ? "Ma ke-kulanā n-.aopopo ole." I ka mihi ana nae, *ua hala e aku la ka puulena aia i Hilo, ua imi aku la ia Papalauahi. ■ ' (Aole i pau.)