Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 43, 25 October 1907 — OHUOHU HALEMANO I KA LAU LEHUA Hoike na Makaainana i na Manao Ohohia no Walaka ma ka Halawai ma Aala Paka. [ARTICLE]

OHUOHU HALEMANO I KA LAU LEHUA

Hoike na Makaainana i na Manao Ohohia no Walaka ma ka Halawai ma Aala Paka.

IM hele ka paka o Aala a lehau I i kanaka o na lahui like ole ma ka

.. ka Poaono i hala, l hiki aku ma i.ahi paha o ka ekolu a eha kaukanl \.inak;i ka nui, no ka hoolohe ana i •;v hu'ioleio o ia po mal na alaka» i ai .i na aoao kalaiaina no na mea e ; li ;.na i ka ()lelo Hooholo e aeia mat , \v ilaka e ka Papa Ola e lapaau 1 ka nia'i lepera.

Mamua o ke kani ana o ka hora li'ku o ia po. ua piha e ka paka i na

. tpaka. a no ko lakou naukl loa i k& i an.i o kn hiki mal o ka poe na i ik-ui haawl lka ha'iolelo ma ia po, ua h'»okikinaia aku la o Mr. Whit® <r.i!a Aila) e pli lluna o ka hale a • haiwi mai hoi i kekahi mau olelo ku:tMielehi* no ka hoohala manawa ana,

;1 ua lilo kana mau olelo i mea e hu ;ii Ua aka o na kanaka. I ke kokoke ana mai i ka manawa weheia ai na hana ha'iolelo oia po, ua hoea ae la ka bana puhlohe a haawl mai la i kekahl mau mele hoonanea i ka lehulehu. a i ko lakou haalele arvmai 1 kahl a lakou e paani ana, ua ku mai la o John Lane ka lunahoomalu 0 na hana o ia po a hoakaka mai la i K»• ano o ka halawai 1 kaheaia ai, oia hoi no ka haawl ana aku o ka lehulehu i ko lakou mau manao apono a aponn ole paha i ka olelo hooholo a lakou i hoomakaukau ai no ka imi ana aku i ka pono e aeia mai o Walaka e lapaau i ka ma'i lepera. Ua hoakaka pu mai oia aole keia he ninau kalaiaina, aka he ninau keia 1 T.m ina i ke ola o ka lahul, a ua walho hoi na aoao kalaiaina apau i na manao ku-ee maluna o keia ninau, ja ua \okahi lakou e hooikaika ma na anr, apau e noi aku i ka Papa Ola e M.'ia mai o Walaka e iapaau 1 ka ma i Mahope iho o kona hoakaka ana mai 1 ko ano o ka halawai i kaheaia a», ua hoolauna mal la oia ia Charlie •Notiey. Penei ke ano nui o kana mau oU-lo i kamailio mai ai i ke anaina. • Ua kamaaina loa au ia Walaka, a mai ko'u manawa i halawai mua al m.. ia a hiki no i keia manawa, ke haawi mau nei au i ka'u mau kokua (iri iaia. a ua ae aku au i ka'u nupepa, 1. hookauwaia malalo o kana mau manao e hoakaka ai no ka hikl iaia ke M;iaau i ka ma'l lepera. V:i haawi aku au i ka"tt mau kokua apau iaia mamuil o kuU aloha 1

kuu lahui ponoi. I ka hooia ana mai o keia kanaka he hiki loa iaia ke hoola i ka ma'l lepera, ua hu mai la ke aloha ia'u no ko'u kaikuaana e noho mal la i ke Kahua Ma'i, a hana aku au i na hana apau 1 hikl ia'u ke kokua ma ka hana kino maoli ana a ma ka haawl ana i ke dala i mea e hiki ai ke aeia mai keia kanaka e lapaau i ka ma'i lepera.

Ua ike pono kuu mau maka i ka hoola ana a Walaka i ka poe i loohla i keia ano ma'i, a ua hookipa mai au ia lakou maluna o kuu pakaukau aina me ka haawi ana ia lakou i ka ai.

Ua ike oia i kekahl mea i loaa 1 ka ma'i lepera a i houia kona lima me kekahi kul loihi me ka ike ole i ka eha, aka iloko o na mahina eha, ua ola ua mea la.

I ka pau ana o kana ha'iolelo, ua hooiauna mai ia ka lunahoomalu, ia Lunamakaainana Joe Kalana, a o kb ano nui no o kana ha'iolelo, e hoike mai ana i kona manao nui e loaa ka aeia mai o Walaka e lapaau e ka Papa Ola, a ina e hoole mai ana ia Papa, alaiia aia no i ka lehuiehu ka mana e hoonoho hou ai 1 poe na lakou e i na hana o ka Papa Ola ma keia' kau koho ae e hikl mai ana.

O Abraham Fernandez, H. J. Mossmah, William Whlte, Kaulukou, Harvey, J. M. Poepoe, John Wise, Joe Fern ame Like kekahi poe i haawi mai 1 mau ha'iolelo e kakoo ana i ka palapala noi a Walaka a e haawi ana hoi i na kakoo ana i ka olelo hooholo i hanaia ai. He hookahi no ano nui o ka lakou maU ha'lolelo, oia no ka loaa ana he manawa no Walaka e hoike ai i ka hlki iala ke hoola i keia ano ma'i, a oia wale no ka mea e hlki ai ke ikeia aku kona apuhi ame ka oie.

Ma ka Mossman ha'iolelo, ua holkeike mai oia 1 ke ake nui ana o na haole e hookaawaleia na ma'i lepera i /Moiokai, oiai he kakaikahi loa o lakōu e loaa ana i keia ano ma'i, a o ka ma'l akepau nae ka ma'i i loaa nui aku i na haole, aole o lakou ae e hookaawaleia aku i kahi e. Ua aeia aku ka ma'i hokii a akepau e lapaauia me na laau apau i manaoia he hiki ke hoola i kela ano ma'l, aka no ka nia'i lepera nae, ua kaupale loaia ka aeia ana o kekahi

laau e hanala aku maluna o ka poe 1 loohia i kela ano ma'i. [ Ika pau ana ona poe i manao ia no ka ha'iolelo ana ma kela po, ua hele niai la o Lunamakaainana Kaleiopu a heluheiu mai la i lea. olelo liooholo 1 makemakeia ai ka lehulehu e haawi aku i ka lakou apono ana, i ka pau o kana heluhelu ana, ua ninau mai la ka lunahoomalu John Lane, ina paha ua apono ka lehulehu i ka olelo hooholo i heluheluia, a ua olowalu aku ka lehulehu ma ka haawi ana i ko lakou ae.

o ka hope ia o na mea i manaoli» no ka haīawal o la po, aka mamull o ko ka lehulehu ake nui loa e lohe i ko Walaka leo, ua noi aku ia lakou i ka lunahoomalu e ku mai o Waiaka e ha'ioleio, a ua aeia mai ka lakoU nol.

Ua hele mai la o Walaka me ka minoaka ma kona mau papalina, a ku mai la, oiai hoi o Charlie Notley e ku ana ma kon& aoao ma ke ano maheleolelo, ua laweia aku la kekahi lei a hooleiia aku la ma kona a-i, a hoo» maka mai la oia e kamallio:

"Kla au ke ku aku nei imua o ou< kou, a me he mea la i ka'u hoomaopopo aku aia pu ke Akua me oukou. Ua hiki ia'u ke olelo ae, owau wale no ke kanaka e ola nel, i hiki ke hoopakele ae i na kamalii mai ke kaawale ana aku mai ka poli aku o na makuahine, a ua ike oukou e na makuahine aloha i ka hopena o ia mea ina e laweia aku ana ka oukou mau kamaiki mai ia oukou aku.

"Ina e pepee ko lakou mau lima e like me keia (pupuu ae la oia i kona mau manamanalima,) a ua hiki na« ia'u ke hana a pololei, e like me keia (me ka hoomohala ana ae i kona mau manamanalima), oia anei ka oukou i makemake ai e ike? Ua hiki ia"u ke hoola- i ka poe i loaa i na pohaka me ka ike ole i ka eha ke houia aku i ke kui pine, aka ua hiki loa ia'u ke hoola a ike hoi ka mea ma'i i ka eha ma kahi ana I ike mua ole ai i ka eha.

"Ua hiki ioa ia'u ke hoihoi mai i na pepeiao i luheluhe a i ko lakou mau ano mua, a e na lede ame na keonimana, ke manao nei au ua lawa ko oukou lohe ana i ka*'u olelo i kela ame keia manawa e pili ana no ka hikl ia'u ke hoola l keia ano ma'i?

I "Ua aneane e piha na makahiki «v kolu o ko'u noho ana ma keia mau mokupuni, a pela no ka loihi o ko'u hoike ana he hlki la'u ke hoola i ka ma'i lepera. Ua kapaia mai uu i ke apuhl, pehea la i loaa aku ai ia lakou ka lke e pili ana no'u? Ua haawi mai anei lakou i manawa no'u e lanaau al? Ina he kanaka apuhi au e "ke me ka lakou e olelo nel e noho anei au i keia wahi iloko o keia mau makahiki loihi a e koi mau aku i ke aupuni e haawi mai i nianawa no'u e hoike ai i ka mea hiki ia'u ke hana? "I hoike aku au ia oukou, eia au ke ku nel maanei me ka makaukau mau e hana i ka mea a ko oukou mau alakai i makemake ai ia'u e hana."

I Ka hooki ana iho o kana mau olelo, ua nokeia aku oia i ka pa'lpa'i a o ka hookuu no hoi la o k» halawai « ia po.