Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 39, 27 Kepakemapa 1907 — AHA'I KA MAKALA I KA LANAKILA O KA LA Haule ka Healani ma na Heihei Apau Hoi Puolo na Keiki o ke Kai Malino. [ARTICLE]

AHA'I KA MAKALA I KA LANAKILA O KA LA

Haule ka Healani ma na Heihei Apau Hoi Puolo na Keiki o ke Kai Malino.

O ka la heihei waapa i malamaia ma ka Poaono nei, oia no kekahi > na la piha o na uwap') i ka p< e makaikai i na hana le'ale'a o ia la, a ua manaoia ua oi ae ka piha o na uwapo ma keia la mamua o na la heihei waapa i malamaia i kekalii mau makahiki i hala aku nei. E hoohehelo ana na kaikamahine opiopio ame na kanaka opio|)io, me na hainaka 1 kuniia rue na waihooluu o na hui waapa Healani ame Makala, e welo ana hoi na hae Hke ole mai na hale waapa •wai, me ka hele a lehau i :ia kanaka, oiai hoi na uwapo e piapuia ana e na kanaka, a ua oholiia ia maoli no keia la heihei waapa i keia fnakahiki. O keia ka makahiki i aha'i ae ai ka Hui Waapa Makala i l:e eo 0 na heihei apau loa ma ko lakou aoao, a aole he hookahi he ; hei 1 kaa aku o jke eo ma ka aoaō 9 ka Healani, a ua loaa aku keia lanakila i ka Makala mamuli o lakou ikaika maoli ame ka eieu o ka lakou hoohuli ana ma ka boe, oiai hoi ka Healani e hele loa af.a iwaho o ka boe 1 ka wa e hoohuli mai ai i ko lakou waapa. Ua kokoke loa e kaa ke eo o ka heihei elua ana i ka Healani ina he pokole ka lakou hoohuli ana, oiai na hele ua mau waapa la a pili aneane loa e kaulik'e ia laua i hoea ai ī ka hoe a hoohuli mai, aka nae ī ka wa i hoohuli mai ai i kaa mai ai ke alakai ana i ka Makala a hiki wale no i ka hoea ana i ka pahu iiopu. Penei iho ke ano nui o na heihei 1 nialamaia ma ia la: I ka hoea ana mai i ka manawa e hoomaka ai o na heihei, ua ikeia aku la na waapa pailaka e kakele ana mai ka hale pailaka mai a pela pu hoi īne ka waapa o ka mokukiaiawa lroqnois. O keia na waapa ma ka

heihei ekahi e like me ka papa kuhikuhi. I ka manawa i kani ai o ka pu panapana a ka Lunakanawai no ko lakou holo ana, ua haki iho la kekahi hoe o ka waapa o ka mokiaiawa, a kaa aku la 1 na waapa pailaka ka puka mua ;ma a me ka hooikaika no nae ua poe haule la i ka hoe ana mai, a 1 ka hiki ana i ka hale ipukukui, ua huikau ae la na waapa a ekolu i kahi hookahi, a ia hele ana aku ma īa wahi, ua pii maii aku la ka waapa o na haole o ka moku kiaiawa, a i ka hele ana a hiki i ka hoohuli ana mai, ua kaa mai la i ka waapa o ua poe haole nei ke alakai ana, a hiki wale i ka pahu hopu, a o ka waapa pailaka helu elua ka i pilipili mai mahope a haule loa hoi ka lua o na waapa pailaka, oiai nae o na kamalii ia e noke mau nei i ka hoe i na la apau. O ka heihei elua oia no ka heihei o na waapa o na Hui Healani ame ka Makala, a ua hele a ka hapalua o ka hora umi hoomaka ka holo ana o keia mau waapa. I ka hoomaka ana no i kinohi, ua kāa mai la no ke alakai ana o keia heihei i ka Makala, aka e ikeia aku ana no nae ke oni mau ae o ka Healani, eia nae ia hele ana aku a laua a hiki i ka boe a hoohuli mai, ua kaa mai la no ka Makala mamua, a ia kaa ana mai i kahi malino o ke kai, ua hele okoa mai la ka Makala. Ua like pu me ka-! sekona ka manawa haule o ka Healani mahope o ka Makala. ,Māhope ko.ke iho o keia heihei waapa i hoomaka ai na heihei mokukiakahi o ka papa-ekahi ame ka papa-elua, a oiai e holo ana ua mau moku la ua nee aku no na hana lieihei aku i koe imua.* He heihei waapa no keia mawae-

na o na Hui Healani ame ka Makala o eono hoe, he heihei keia i manao ia e lilo ana i ka Healani, oiai ua pili loa keia mau waapa ī kahi hookahi. a i ka hiki ana nae i ka boe a hoohuli mai, ua hala okoa he manawa loihi i ka waapa 0 ka Healani e hoohuli mai ai a o ka oili mai la no ia o ka Makala mamua a hiki wale i ka pahu hopu, ua oi aku hoi ka mamao o ka waapa o ka Healani mai ka Makala aku ma keia heihei ana. I ka o keia heihei waapa, ua hoomaka ka hoomakaukau ana no ka heihei waa. O keia kekahi o na heihei i anoi nui ia o ia la, oiai o na keiki hoewaa o Kona ke kau nui a ka lehulehu e ike i ko lakou aha'i hou i ka inoa molio 1 keia makahiki. He ekolu mau waa i komo ma keia heihei, oia ka Alahama, Kamehameha ame A. O keia waa liope oia ka waa o na keiki oxKona, a he waa nui ae hoi ia mamua 0 kekahi mau waa iho. Ia kani ana-o ka pu hoailona 110 ka liolo ana, ua ikeia aku la ke kuehu o na hoe a ua mau keiki hoewaa la i ka ilikai, a ma keia manawa i oili aku ai ka waa o Kona me ka hahani aku o ka Alahama mahope. Ua hoea e aku la no ko Kona waa 1 ka boe a hoohuli mai la oiai no kekahi mau waa iho e holo aku ana no no ka boe, a ia alualu ana mai ka hana o ua mau waa nei, aohe wahi mea a pilipili mai mahope, a i ka hoea ana mai o ka waa o Kona i ka pahu eo, ua like pu me ehiku waa ka mamao o ka Alahama mahope, a haule loa hoi kekahi waa aku. He heihei waapa hou mawaena o Healani ame Makala mahope īho o keia heihei waa, o elua mea hoe o ka waapa hookahi, a ua kaa hou no ke eo o keia heihei i ka Makala. Heihei waapa o eono hoe ma.waena o'ka Healani ame ka Makala. o ka poe o ka papa-elua, ua kaa hou no ke eo i ka Makala.. Ua hoomaka hou na heihei waa, a ma keia heihei ana he eha mau waa i komo, o eha kanaka o ka waa hookahi, a a.keia kekahi o na heihei maikai, oiai he like ka holo ana o ka waa, me ke ano aumeume, aka i ka hiki i ka boe a hoohuli mai, oia ka manawa o ka waa o na keiki o Kona i oili mai ai mamua, a hele no hoi a hiki i ka pahu eo, he mau wahi kapuai wale aku no kona oi ia Nioi Wela, a mahope aku ka nui o na waa. He heihei waa hou iho mahope o keia heihei, o ke ano waa o keia au hou, e ikeia nei ma ke ano waa papa, a ua kaa ke eo o keia heihei ia Kalahikiola, a o Huelopuaa aku ka helu elua. He heihei waa mai o na wahine mahope o keia heihei, a he elua no waa i komo ma keia heihei ana, o elua wahine o ka waa hookahi. a ua kaa ke eo o keia heihei i ka waa e hookeleia ana e Mrs. Kipi o Moanalua. , O ka heihei waa pe'a kekahi heihei i manao ia e lilo hou ana i na keiki o Kona ke eo, eia nae i ka hiki ana i ka boe a hoohuli mai ua kahuli iho la ko lakou waa a pela no hoi me kekahi waa okoa mat, a kaa ke eo o ia heihei ana i ka Alabama a o kekahi waa mai o Kona ka helu elua. Ua kaa ke eo o ka heihei waa pe'a papa ia Hailimanui, a o Ma« hiklnaio mai ka helu elua, a o ka palena pau no ho! keia o na heihei o ka hi.