Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 29, 19 July 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

i ka w.i i ]»au ai o keia niau ok-lo a Ne, ua holo ae la ia nni ku ~ na tausani o na kanaka, a oia hoi ka lakou i hooho ae ai t lokahi—-E ola loihi ka Emepei-a,'' a e kani mau ana ia mau ka liauoli nui o na koa, 110 kalinli hou ana o Ilamuku Ne ii na kauoha a ka Emepeia, lawe ia aku la ia mau lono a !,,ko o I'arisa iloko o na hoia pokole loa, a oia no hoi ka ka ,< i.ui r kali ana me ka pihoihoi nui no ka hopena o ka hoouka , mawaena o Ne ame Napoliona. Aka, oiai oia e noho ana , ~ kona halealii, hiki aku la ka lon«)—ua huli hou o Ne malalo ,jkauoha a Napoliona, a eia ae ka Emepei-a a hiki mai i l'arisa iuko o na la pokole. i» nu Moi pookalaunu o Europa, i ka wa i lohe aku ai uu puka , ma i ka Emepera Napoliona ma na kapakai o Farani, a ua huli ~ i iku na koa ame kona mau Ilamuku mahope ona, he inau . ii!īl!lTi . ia no ke kulanalana o ko lakou nohoalii, a he mau weliweli ;! :,i maluna o ke kahua kaua e hooko ia keia hopenii o ko lakou . , Aupuni lahui ana. O keia ka haawina like i loaa pu aku 1 , \|..i Lui anie ka lahuikanaka Farani no apau, a oia hoi kana i . uka a«* ai,—i keia la oia e haalele mai ai i kona halealii no •,,, ::ianawa elua o kona noho alii ana, mamuli wale no o ko Ne -ī- ana mai iaia a huli hou aku raabope o Napoliona, Heaha K , n »-a hiki ia Ne ke hana aku, oiai o ka lahuikanaka holookoa , ~ , ( .■ hahai nei mahope o ko lakou Emepera, ua pau pu me na | (!) . na wahine ame na kamalii, no Napoliona wale no lakou apau u.ili a na kanaka e olelo ai. Nolaila, ma ke auinoe o kela po, ua - , , . |. uiai la ka ka Moi me kona ohana alii ia Parisa a holo aku : a i .kmi no ko lakou mau ola. M a 1 ■••ia wahi e kikoi mua loa aku ko kakou moolelo i Iju wa i aku ai o ka Emepera iloko o ke kulanakauhale ame kona !,;pa ia ana iloko o ka hauoli nui e na makaainana, a me kona ~.makaukau hou ana i ke kaua ku-e i na aupuni hui o Etiropa. Ma ka la o Maraki, oia ka la a ka Moi Lui i haalele iho ai ,i i'arisa no Ohent, a ma ke ahiahi o kekahi la ae, hiki aku la o \,i;,..li.»na i ke kulanakauhale, a kamoe pololei aku la no ka haleTul' risa. a e hahai ia ana hoi kana huakai e na Ilavnuku kahiko, k-.na uiau Kenerala ame na tausani o na koa i huli hou mai mahope u k«-kahi keia o na la hauoli loa i hooinanao ia e na makai n.uia. a ua lioike mai na apana kuaaina i ko lakou aloha i ka Bmema ke kau ana i na hae maluna o na kaupoku o ko lakou ! i.ui hal<\ a o ke knlanakauhale hoi o Parisa, ua hoomalamalaiua ;.i ia «• na tausani o na kukui, a ua hoohala ia keia po e na mea h» po le'ale'a a hauoli no ka pakele ana mai.o ka Emepera ■ ka «MH'ini mai. Aolw niau mea nui e ae a Napoliona e hana ai, koe wale ilio ..... o ka hoomakaukan hou i lie kawa, a ho-a aku i ke ahi pauda ia K ),o k«'ia ke au nohoalii hon o Napoliona i kapaia—Ke ,i i nolioalii o na la he hookahi lianeii iloko o na mahina eha, a hanl • liou lie pio na na Aupuni o Europa mahope iho o.ka halu ~na o ia mau la. He au nohoalii kupaianalia loa keia o Napoliona ai>- I.ui «* aumeume nei i ka nohoalii. He Moi o Lui i hoonoho ia ma ka nohoalii ma ka lokmaikai o ke Akua ma o kona mau mua \|ui am, 1 kona koko alii; he Moi hoi o Napoliona ma ka hooka.lie i kr koko ame ka ikaika o na m<-a kaua, a ua olelo mau oia i na uanawa apau—"l'a hiki no e loaa ia'u ka lanakila iloko o ka imo .iiia a ko'u niaka, —aole hoi me ka ikaika o ko\i lima, ame ka oi o ka i'ahikaua." n ka uiea mua loa o ka hooponopono liou ana i kona Aupuni, "in kona kolio ana ia Ilaniuku Davoust, Kuhina Kaua iloko o kona Alia Kuhina. O ka olii hou i na koa o na la kaua he hookalii haneri ~ia ka huaolelo nui o ka manawa iloko o keia au hooponOpono hou. Hoko o na pule pokole ua hiki aku ka heluna nui o na koa i ohi ia no koia kaua i ka llookahi haneri tausani a oi iloko o na laina kaua. a ua olelo ia mahope iho o ia manawa, ina i hala aku he uiau pule pokole hou, ina ua loaa ia Napoliona he miliona o na k,.a nia ke kaliua kaua, oia hoi ka hele pau loa ana o na kanaka a liaal«'l«' aku i ko lakou mau lioine, aka, no ka lohe koke ia ana mai ua lawe ae ke Duke o \Velinetona i ke alakai ana o na koa hui iloko o ii«M-usela, a o ke Keikialii Pulnka hoi, eia ae ma-ki inai nei nie kona niau koa no na palena waho o Farani, nolaila, ī ana mai la ka Emepera a ike o laua na alakai i kokoke loa i k.Mia au]»uni. ma ka la 7, lawe ae la oia i ke alakai ana i ka puall ii,.lookoa, a haawi aku la i ke kauoha no ka hoomakaukau i na k'.ua pale walio o Tarisa, oiai ka puali holookoa e haalele ana . m- kulanakauhale no ke kaliua kaua mua loa ma Kaliloi, mawaena .. Ilamuku l'uluka ame ka Emepera. Ma keia wahi e waiho ai kakou i ke kamailio no ka nee ana k'. «» ka puali iniua, a e kikoi loa aku kakou i ke kaua o Watalu • lioouka aku ana i ke Duke o Welinetona, a e ike auanei ka mea i liili. lu, e hoouka ana o Ilamuku Ne i kana kaua hope loa me ka l'uali Kahiko iluna o ke kiekiena o Mauna St. Jena. K.\ IKHH'KA KAUA A KA PUALI KAHIKO MA WATALU.' " ka nanaina o ke kahua kaua i keia wa, mailuna mai o Mauna -i' iia a hiki ilalo o ke kula o Watalu, he wahi keia i pi'ha me • ,ihalia o na f .pualikoa, a ua piha hoi ka lewa me na leo uwe v .i u.• 11a o ua koa i elia. Ua paa ke alanui i na tausani o na lio, ii. ri o na kaa kaua ua paa a poho iloko o na mahinaai, aona - .. .• liolo ana ma kekahi o keia mau wahi, ua hiki hou ole 1 k«' ala liou mailoko liou ae o ia pilikia. He ku i ka mene- :■ - ka niaka kanaka ke ike aku i ka nui o ko lakou mau ehaeha, lua pohopoho e haiuaiua ana. aole lakou i piha. me ka wai o : ino niamua aku, aka ua piha lakou a hu nie ke koko o na kanalui tausani e kahe awai nei i ka make, a no lakou hoi na ■aake ua palahe liilii i ka liehi a na koa lio ame ka holo a na " ka olelo kauoha a ka Emepera e lioohana ia ka ikaika o ka 1' Kaliiko i keia wa i kumu e loaa koke ai ka lanakila, oia k«*\ i hooko akn ai e like me ka makemake o ke kauoha ia lakou . Ua pa-umi ia ka pihoihoi o ka Emepera i keia hora ma--1 ka hiki koke ana mai o a lioouka i na koa kuwaho 1 ; icia. a ke auhee lakou, alaila o kona lilo ana ia i mea olej a o \\"olinetona mua ke auliee, alaila, ua hiki no ia Napoliona ■ 'iilo hou aku ia Puluka i mea hohe wale, ke hui hou aku laua a lio alo. Nolaila, no ka liiki ole i ka Emepera ke hooloihi ' u i niau minute, huli ae la oia ihope i ka Puali Kahiko, e ' in i na kauoha ilalo o Kosome, a o kana i pane aku ai ia : > "ia keia: . hahai mai kela ame keia kanaka nakahi mahope o n." I : 1 ki ia alakai ponoi ana a ka Emepera i ka Puali Kalhiko, oia ka hou ia ana mai o ka hoomanao ana i ke kaua o # Marenego ' aakahiki mamua aku. Ua hoouka o Napoliona i na haneri ! A 1 i o na koa Auseturia me ka weliweli nui, a no lakou hoi ke 1 : i aolo i pii mai imua aole hoi i emi aku ihope, aia nae iloko o : minute a ka Emepeia e kanalua nei no kona. lanakila, ua 1 ■ la oia ihope a pane aku la i kona mau koa, "E hahai mai K mim keia koa paknhi mahope ona,"—a na ka Emopem ponoi A I'ololei aku i kona pualikoa maluna o ka uwnpo o Lodi, a ■' 1 ' ku la iniua o na tausani poka e ki ia mai ana ina ke kahua Mnreiie{ro. He hoohalike hou ana keia a ka Emopera no v ' ana lanakila i hoouka ia e like me keia kaua e hoouka i.i

nei iluna o Mauna St. Jena, mamuli o kana alakai ponoi ana aku i ka Puali Kahiko, alaila. aolie akamai e ae e hiki ke hookahuliia ka noeau o kana inau laweiawe kaua ana, a aolie hoi he koa i piha nie na nianao o ka wiwoole e hiki ke kulai mai i ka ikaika o kona Puali Kaliiko. 0 ka pii ana aku o keia puali no lakou ka liuina he umi-ku-mamaUma tausani, ua paa ke kula laula holookoa o \Vatalu i ka liolo a keia poe koa lio, no lakou hoi na hae silika ulaula e welo ana me ka inoa o na kaua lanakila i hooukaia mamua, —oia hoi o Jena, Wagarama, Faraidelana ame Marenego, no lakou na umaiuna i pale ia me na kapa sila; no lakou na lio nunui i wae kupono ia; na ilie loloa anie na paliikaua pololei, a he mau pu-panapana ke paa ana ma ko lakou puhaka; a ke hooku aku lakou me na koa o Weliuetona e ku mai ana iloko o na laina kuea ua hele a nawaliwali, he inea maopopo loa ia i ka mea makaikai ke olelo ae, he maii minute pokole koe a pilipu aku o Welinetona i ka paia. O keia kalii i olelo pinepine ia iloko o na moolelo kaua e pili ana I ka pii ana aku o ka Puali Kaliiko, pehea la lakou i auliee ai i na koa wawae wale no o ke Duke o Welinetona, oiai, ua palua a pa k«»lt ; ia ka ikaika o ka enemi i kona mau koa nawaliwali, a o lakou hoi ka puali kaua kaulana loa o Europa a Napoliona e aa ai i kekahi aupuni e ae malalo iho o ka la no ka paikau hookuku ana imua 0 ke kahua kaua enaena o ke ahi. 1 ka wa a ka Emepeni i alakai iaai la i ka Pūali Kaliiko a hiki iinua pono o ke kulana kana o na koa Beritania, ia wa i huli ae ai oia ihope a liaawi aku la i ke kauoha e ku, a mawehe ae la ka laina kaua loihi i na laina pili elua. holo aku la oia ihope me ka nana pono ana i ke kulana o kona mau koa, a i ka pau ana o ia, haawi aku la ka timepera i ka hanohano o ke alakai ana i na Kenerala Friant, Mkehel, Koguet, Harlot, Mallet me Pond de Mowan, a ma'luna ae o lakou, liuli ae la ka Emepera ia Ilamuku Ne, ke kanaka nona keia la hooili kaua, nona .na lielehelena e lioike mai *tna, ua lulii oia i ka liana nui i haawi ia aku nana e hooko ka makemake o ke k'auoha; ua eleele ia kona mau kuemaka i ka uwahi o ka pauaa; r.a haki ia kana pahikaua a poomuku, a o ke kumu wale no o ka pahikaua kana e paa ana; aolie papale ma kona poo a ua weluwelu kalii lole, a lie ula wale no o ke koko ame ka lepo ke hapala ana iaia mailuna a lalo, o keia mau inea o ke kahua kaua a keia kanaka koa nui wale e ku nei imua o kona Haku, he mea hiki ole ia Napoliona ke lioole mai. aole oia i liooko i kana kauolia. Mai keia la a po. aole i loaa ia Ne he umi minute no ka liooinaha ana, oiai ke kauoha e loaa mau niai ana iaia mai ka Eniepera no ka hele ana imua ina wa apau. Ika wa i makaukau ai oka Puali Kahiko no ka hele ana aku imua, haawi mai la ka Emepera i kana kauoha hope loa ia Ne, a oia kana i pane aku ai: "E kuu Ilaniuku —aia maluna ou na hilinai ana a Farani no ka lanakila, ma kou alakai aua aku i ka Puali Kahiko imua o ka enemi; e lawe ]>io mai i ko lakou kulana kaua, a i ole, e wawaht a na.liaha liilii aku i ko lakou mau laina kuea." Pau ae la ka N.ipoliomi mau olelo ia Ne, huli ae la oia i ka Puali Kahiko, na Opuu Pua o Farani ana i kapa mau ai ia lakou, e hooinanao aku ana me kalii ha'iolelo pokole no na kaua lanakila 1 ihoouka ia i na la inamua aku, a ma ka hapa hope loa q ! »kana mau olelo, oia kana i pane aku ai-ma ke poo o kela ame keia bataliona: "Ano, e na Iveoniniana, v wahi a ka Emepera i na koa. "O keia ke alanui e loaa ai o ka lanakila, —a o ke alaliele lioi o liiki nku ai i kela kulanakauhale ma kahi mamao (Berusela)." O keia mau olelo lioolana a ka Emepera i pane aku ai, ua liaawi ae la ka puali holookoa i na leo huro ekolu a panai ia aku lioi— "E ola loihi ka Emepera." Pau ae la ka Napoliona mau olelo, liuli ae la o Ilamuku Ne a haawi aku la i kana kauolia e like nie kona ano mau, —"E liele imua,—a imua wale no i na wa apau;" oia ka wa a ka puali lioleokoa i holo aku ai i ka piina o Mauna St. Jena, a e like me ka mauia i loaa i kela poe lio, pela ko lakou holo e liele la iluna o ka piina, a he liulali wale no o na papale kila i ka malamalama o ka mahina puka ahialii, me na pahikaua e nakeke hele ana ma ka aoao o ko lakou mau lio, holo pololei aku ia lakou no ka lioopakele ana i na wahi kauna koa pale-umauma i ulupa ia mai la e na koa lio o Kenerala Uxbridge, a o Kenerala Posonb.v o na koa lio mama, komo pono aku la oia me kona ukali me na koa ūloko o kalii a na koa Farani e auhee mai ana, a i keia wahi i paa ai ka waw#e o kona lio nia kekalii mahinaai hou i palau ia, a o ka ino o na la na mainua iho, ua oi loa ftku ka poino o na koa lio e holo ana ma ia mau wahi me ka maopopo ole. Aia nae i ka Puali Kahiko e pii aku nei me ka mama' nui, ua holo aku la kekalii o lakoii i kalii a ke Ivenerala poino e paa nei, a no kona ike ana aole •oia e pakele mai na koa Kahiko ae, welie ae la oia i ke kii o kana wahine ame kana uwaki pakeke a kiola aku la i kona ukali ma}hope, me ka lia'i ana aku iaia,— e haawi. aku i keia mau mea y kana wahine, a e liolo aku oia me ka awiwi nui i pakele ai oia, aka, ua liiki koke mai la na koa Farani me na ilie loloa, a hou like ia aku la laua elua i ka wa hookalii, a lie mau kino weluwelu laua iloko o na minute pokole mahope ilio. O ka pii ana aku o ka Puali Kahiko iloko o na kolamu kaua eono, ua paa pono ka laina kaua loihi o na koa Beritania iluna o ke kiekiena o Mauna St. Jena, a o ka hooku'i ana aku o ileeia puali me na laina kaua kuea o Welinetona, oia ka ho-a hou ia ana o ke alii pauda ma ka walia o na pukuniahi o na aoao elua. He kaua keia no ka huikau nui e hoouka ia aku ana e na aoao elua, a ua hiki pono ole hoi i kela- ame keia ke ike aku i kona hoa paio. Aohe kaua e ae i hoouka ia i keia la a po e like na lawelawe kaiia puapuahulu ana e like me keia, e laa keia mau kanaka 0 Napoliona ame Welinetona e ku nei he alo a he alo, e lioao an« e kula'i aku kekahi i kekalii me ko laua mau koa he kanalima tausani i hookalii wa e kaua ai. O ka liolo a na koa lio kaumaha Kahiko lie umi-kumamalima tausani i kokua ia e na koa pukaa Imeperiela lie umi tausani ma ko lakou mau hope mai ka eheu akau mai, ua like ke kahua kaua o Mauna St. Jena me kekalii lua pele nui e a ana me ka enaena nui no kona hopena. E halulu ana ka lionua i ke kani a na pukuniahi he ekolu haneri, a o ke ahi e owaka ana ma ko lakou mau walia, oia ke kukui nana e hoomalamalama nei i ke kahua kaua. Ua lolie ia aku ka leo oNe ame ke Duke o Welinetona i ka wa hookalii, e kahea ana me ka leo nui 1 ko laua mau laina koa e mawehe ae i ko-wa no na kaa kaua t puka akn ai, a iloko hoi o ia wa i puka like aku ai na kaa kaua o na aoao elna mamua pono o na koa, a ki aku a ki mai la laua me ka liooku'i ana o na poka i ka lewa a pueliu liilii ae la ke alii e -like me na ahi kao e lele ana i ke aouli, a no lakou hoi ka nakolokolo o ka lewa e like me na pali kiekie e liiolo ana iluna o ka honua. a oia hoi ka wa a Ne e kahea nei me ka mama nui, a e lawe mai i ke kulana kaua o.na pukaa; aka, mamuli o ka nui o ka poino i loaa t iia koa Farani i hoouka i kela aliialii, ua.paa loa ke alaliele kahi e pii :ākti ai i na kino kanaka ame na lio make, nolaila, na hoohuli liou ae la lnkou ma ka aoao akau o ke alahele, a no ka pouli loa i ka uwahi paiida, aole e hiki ke ike pono ia aku kahi e holo nei, a iloko o ia manawa pokole, liaule pahu aku la ka laina mua loa o ka Puali Kahiko iloko o ke awawa hohonu mamua mai o ka laina kuea wawae o ke Duke o Welinetona; aka, o ko lakou haule ana iloko o kela ulia, aole ia he mea no lakou e kuemi hope mai ai, o na tausani koa lio i haule aku la ilnlo o kn owawa. ua pau lakou i ka make a ua piha hoi keia lua nui i ko lakou mau kino, a o na koa o ka laina elua, holo aku la lakou a helii aku la malnna o kela poe koa e waiho make nei a kau aku la lakou ma kekahi aoao, a kataoe pololei akn la ka lakou huakai no luna o ke kiekiena. Aole i pau.