Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 23, 14 Iune 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

\r. NO KE KULANAKAUHALE O MOSEKAO. Ma ka hooinnka ana o keia kaua, aole i ae o Napoliona e hooliiina c akii i kona Ilamuku wiwoole iniua o ka enemi i keia wa, ina 1,,. in< a hiki ke loaa ka lanakila ma kekahi ano i na Ilamuku e ae. ]!.- lmike ana keia i kona minamina nui loa i keia kanaka, aole oia li.K.hana e aku iaia mamua no ka pii ana imua, a aole hoi e waiho i i,a inahope no ka emi hope ana o ka puali, he lioike ana keia, — !... kanaka koa loa o Ne. l"a hoouka ia keia kaua i ke awakea e na aoao elua, a o na mea ni ,ni i lnaa no ke kaua ana o ka puali, oia no na haawina like i loaa i.i lakou i keia wa. Ma ka aoao o ka Emepera, malaila mau o Ne ; w .ilii i ku ai, a e nana hoomau ana laua i ke kahua kaua ma ka aoao ik.m. Mamuli o keia mau mahina loihi o ka hele ana mai o na koa, ka iiialiihiluhi iloko o na kaua i hala, ke anu o na mahina ino o ka ■ 111»i]o, he mau mea keia e hoonawaliwali mai ana i ke ola kino nuikai o na koa, a oia hoi ka Napoliona i ike aku ai i kona mau 3,(1,1 r ulupa ia ana e na koa Hukini me ka lakou poka-lu pukuniahi, ■ ii<iko <> na hora elima o keia kaua ana, aole he hookahi kulana o i i ~uemi i lilo mai ia lakou, a nolaila, ua kanalua loa ka Emepera ~n ka loaa koke ole o kona lanakila ina aole oia e hoouna koke ana i.i Ne ka Wiwoole, ae la oia iaia a haawi aku la i kana kauoha !,,,]»(• l«»a. inamua o ka napoo ana o ka la, —E hele imua—a e wawahi ;i k u —a e lawe pio mai i ke kulana kaua o ka enemi iluna o Borodino. r ka wa i loaa aku ai o keia kauoha ia Ne, oia ka wa a kela keo;,;m;ina kaulana nui wale i haawi aku ai i ke kauoha ilalo e hookani i;i n,i pahu a e puhi ia na o-le, he mau hoomakaukau nui o ka Puali K.iiiiko. Ilio aku la o Ne a ma ke poo o na mahele ekolu, kamailio ;.kn la oia i na koa me ka hoomanao ana aku ia lakou no na kahua k;ma lanakila i hoouka ia i na la mamua aku, a oia hoi ka na kon ; liaawi ae ai i kekahi mau huro hauoli no ka ike aku i ko lakou aiakai ina ke poo o ko lakou puali. No na hora elima a oi keia hooi;ka kana ana, a ma ia manawa mai i hoomau ai na pukuniahi i ke ki ilalo o ke kahua kaua, a ua like ia wahi i ka nana aku, me kahi e jiclicln ia ai o na holoholona ka menemene launa ole. O kahi keia i luku ia ai o na koa Farani mai keia la a po, aole nae he wahi i lilo mai o ka enemi ia lakou. O na poka pukuniahi i kiia mai ai a e hulaiia ana ka honua e kona ikaika, hiki aku la ka Puali Kahiko i kalii o keia poino nui, aka, aole nae oia ka mea e kuemi mai ai o ka pnali «• pale i ka makemake o ke kauoha. He mau minute keia o ka j.ilioihoi nui. aka, o ka mau ame ka hele mua, oia ka haawina a lakou e hahai nei, e hele imua a make a ola; o ka weliweli a na poka puknniahi e pahola mai nei imua o lakou, aole ia he mea hou imua o ko lakou mau maka. Ua like ka Puali Kahiko me na kumulaau e hina ana i ka honua; ua olepe ia aku lakou e ka ikaika o na mea kaua: he mau haneri ka make iloko o kela ame keia minute; aka, «. k.- kanaka nana e alakai nei ka puali, aole loa oia i loaa iki i kel alii elia. Ua ku elua a ekolu iio malalo o Ne, aole nae oia i ku akn iio ka inake, oiai oia mamua loa o ka puali kaua no ke pailata ana ia lakou iniua o ke kahua kaua. No na hora eha o keia hoouka ana, aole no i hiki aku o Ne iluna pono o ke kahua o ka enemi, a lie liapaHuia lioi o kona mau koa i keia manawa ua waiho a make aku la ilalo o ke awawa. I Ilamuku Davoust me Ne, ua huipu ae ko laua puali i hookahi, aole no he mau hoailona e hoike mai ana no ka loaa o ka lanakila, nolaila, hoouna aku la o Ne i kekahi o kona alakai, e holo a ha'i aku i ka Emepera,-»- u E hoouna koke mai i ka Puali Opio (Young Guard,) a me na koa lio hope, alaila, e loaa no ka lanakila mamua o ka uhi ana mai o ka pouli o ka po." O kela Puali Opio i hoike ia ae la, o lakou na koa opiopio loa i puka pono mailoko mai o na kula koa o Parisa, a he poe koa hoi lakou e lilo aku ana no ka Puali Kahiko ma keia mua aku. O ka 1.-o kauoha a Ne i mau koa hou, aole e hiki i ka Emepera ke hoohaualia hou aku i mau minute, nolaila, hoouna koke aku la oia ia lakou e like me ke noi a Ne, a oia hoi ka mea i olelo pinepine ia maliope mai o ke kaua o Watalu, ina i lioolohe ka Emepera i ke noi i X«' i ka Puali Kahiko, oiai oia e ku ana iluna o ke kiekiena o Mauna St. Jena me na koa hope Curesia, ina iloko o ia mau minute, ua naliaha o waena o ke Dute Welinetona ia Ne me ka Puali Kahiko, na ]»ane aku oia i ke aliikoa a ka Ilamuku i hoouna mai ai,—"E hoi a lia'i aku ia Ne, aohe koa; Ua manao anei oia he hiki ia'u ke hana i kanaka a lilo i koa?" He hoohalike kupono loa keia no ke kaua e liooi.kaia nei. Ina i hoolohe mai ka Emepera no kana noi i ka Puali < ( ]ūo. ina iloko o kela minute hookahi. ua hee a auhulihia koke o Napoliona i keia kaua e kokoke ana i ke kulanakauhale o Mosekao. No ka hooko koke ia ana o kana noi, ua pii aku ka Puali Opio i kahi 0 ka Puali Kahiko, a ua iho mai na koa Kukini i papalua ia ko lakou li' luna nui mamua o na koa Farani, a ma kahi o keia kaua e hoouka ii»'i. he kanawalu tausani koa i ka manawa hookahi, ewalu haneri l'ukuniahi e ki hoomau nei, ua pili na koa me ka huikau nui ma kahi haiki loa o ka aina, a o ka uhi koke ana mai o ka pouli o ka po, 'ia ia uiea i hooi loa aku i ke akamai alakai wiwoole o Ne, a mamua Ik»: o ka hora 8 o keia po, ua hui like aku la ka laina kaua holookoa " na aoao elua i kahi hookahi mai ka akau a i ka hema, aole i hele ni.fi imua a aole hoi i emi aku iliope. 0 keia kaua, aole he aoao i l'.'aa ka lanakila, no ka mea, ua emi hope like na aoao elua, a aolie • Uiki ia Xe ke pailata aku i kona mau koa iloko o keia pouli nui, e k.- in«> o ke alanui e alai mai ana mamua o kona alahele, a aia l)"i oia iioko o ka aina malihini e hele nei. A no ka enemi hoi, ma wauaao o kekahi la ae, ua ike ia aku lakou e emi hope loa ana no kulanakauliale o Mosekao ma kalii mamao, me ka waiho ana iho 1 ka li.'luna nui o na lako kaua ma ke kahua kaua i hoouka ia iho la. Na k<>ia kaua i hooiaio mai i na olelo mua a Ne, aole o ka puali koa o Husia ka lakou e hoouka nei, aka, o ka laliuikanaka holookoa 0 Kusia ka lakou e hoouka nei i pau pu me na wahine ame na kamuiii. He okoa ka hoouka kaua ana i ka puali, a he okoa hoi ka hoouka ana i ka Lahuikanaka; a o keia mau kaua lehulehu i hooia ae nei i na la mamua, o ka akahi hapakolu wale no ia o ka Kusia. O ka lawe pio ole ana o Ne i ka pualikoa holookoa l »alM!ia o ke kahua kaua o Borodino, aole i hoahewa aku ka Emei kona Ilamuku, oiai, ua hooko aku oia i ka hana a liiki i ka 'naiiawa i haalele mai ai ka malamalama o ka la no ka pouli, a o l'iikele ana hoi o ka pualikoa Rusia holookoa no ko lakou emi " ana iloko o ka pouli o ka po. • 1 ka emi hope ana o na puali Kukini maluna aku o ka uwapo o imiliwai 3rosekowa i kela po, ua lawe ae la o Ilainuku Ne i ke l ' |,; i kaua o Borodino me ka lawe pio ana he heluna nui o na lako Ka " i o ka enenii. 0 na make o na Farani iloko o keia kaua, he 12,000 1:1 • -<1.000 i eha. O ko na Kukini, he 15,000 make; 30,000 i eha; a 1 " ' lua han(>ri pukunialii i lawepio ia. " kt-in ke kana liope loa i hooukaia no ke kulanakanhale o Mosnona ke ko-wa o ka hele ana u ka puali he eono la. Ua hiki ,kM ><a Kmepera me kona puali holookoa ma ke ahiahi o ka la 15 o s "i ,; "«-niaha. 1812, i ke kulanakauhale kahiko o Mosekao, ke kula--1 "iliai,. iioi ana i moeuhane mau ai no na la loihi. I ko lakou 1 hiki aku ai i ke kulanakauhale, ua hookahaha loa ia ko lakou ni ni 'uanao i ka hiki ana aku, ua haalele mai na kanaka i ko lakou ma ke kauoha a ke Czar o Rusia, a ua lawe pau aku lakou lako ai me na waiwai makamae kumukuai nui. 11 manao o ka Emepera, o ka lioomaha o kona pnali iloko o

keia mau la. a hala ae na mahina ino o ka hooilo, alaila, o ke kulanakauhale o St. Petersbui-g, ilaila ka paliu hopu o kona mau manao e hooki ai no keia kaua iloko o liusia. Ua hooluolu aku la na koa iloko o kela me keia liale, a o Napoliona hoi, ua hoi aku la oia iloko oka halealii kahiko loa o na Emepeia o Rusia. Ua liooluolu aku la na koa iloko o ka halealii kahiko loa o na Emepera o Kusia, kahi hoi a ka Moi Alekanekero i nōho ai, a i kapaia ma ka inoa, —ke Kakela Kremliu. 1 O ka po o ka la 15 o lakou i hiki aku ai, he po hauoli ia no ka Emepera ame kona puali holookoa, aka, oiai lakou iloko o ka hiamoe o ka maluhiluhi nui, ma ka wanaao o ka la 1G ae, ua hoohikilele ia ae la na mea apau no kekahi ahi nui e a ana iloko o ke kulanakauhale, na na koa Hukini i hoopa-hu ae me na mea hoo-pa-hu mamuli o ko*lakou minamina nui no na home maikai ame na waiwai makamae i ulupa ia iloko o keia kaua. Ua eleu ae na koa Farani i ke kinai ana i keia alii, aka, ma ka po hou o ka la 16, ua a hou ae la ke ahi, a holopapa aku la maluna o na hale he ehiku tausani a oi aku, a iloko o na hora pokole, o ke kulanakauhale holookoa o Mosekao ke a ia ana e ke ahi, a o keia ahi, ua a aku ia no [eliina la i ke ao me ka po, a o na pualikoa Farani, e hoolulu ana lakou ma ka aoao o na lphu ahi no ka hoopumehana ana. O na mahina anu keia o Rusia e paliola nei, nana ae nei ka Emepera me ka puili ana i kona mau lima, a ua nele kona mau koa i kahi ole e malumalu ai ame na lako ai, hooholo ae la oia i kona manao, —e noi aku i ka Moi Alekanekero no ka hoopau ana i keia kaua, a e kokua hoi i kona mau pualikoa iloko o ka pilikia, oiai, aole o Rusia e nana mai ia Farani i keia lioi a ma ke ano he enemi «ona. O ka pane a ka Moi Alekanekero ia Napoliona no kana noi, ua pane mai oia, aole loa oia e haawi ana i kekahi kokua no Napolie like me ka loihi o na la ana e noho ai maluna o ka lepo o Rusia, ua nana mai oia ia lakou ma ke ano,—he mau enemi lakoa no ke Aupuni o Rusia. O keia pane i loaa mai ai ia Napoliona, aohe mea hiki iaia ke ihana, koe wale iho no, e emi hope kona puali mai Rusia oia lioi kana i haawi aku ai i ke kauoha, e puhi ia ke Kakela Kremlin i ka pauda, ka halealii kahiko hoi i poni ia ai na Emepera o Rusia. Ma ka la 19 o Okatoba, haalele aku la ka pualikoa Farani i ke kulanakauhale lehu ahi o Mosekao, a huli lioi mai la ma ke alahele mua a lakou i hele aku ai ame na kahua kaua mua i hoouka ia. ICA HULI HOI ANA MAI MOBEKAO MAI. Ma ka la 10 o Okatoba, 1812, haalele aku la ka Emepera me kona pualikoa holookoa i ke kulanakauhale lehu ahi o Mosekao, me na koa lie ekolu haneri tausani no Kalouga. Mai keia wahi aku, ua manao oia e komo akn nia na okana aina o Polani, Midena, l'oukon, Elmia ame Sinolensk. Mahope ilio oka hala ana o na la eono, hiki aku la lakou i Malo-Yaroslawitz, a ilaila i hui ai ka puali koa Farani me Iveaerala Kutnsoff me kona pualikoa Rukini kiai kauhale, a ua «hoouka ia kekahi kaua hahana e na aoao eiua a hiki i ka nianawa i aliiahi ai, emi liope aku la na koa kiai Rukini no ka lienni oko Napoliona alahele. No keia mea, ua hoololi ae la ka Einepera i kona alanui no Mojaisk, a hiki aku la ilaila ma ka la 2??, kanioe loa aku Ia maluna o ke kahua kaua o Borodino, Gyatz ame Wiasona. Ma ka inoa elua i hoike ia ae la, ua hui hou ka Emepera me na koa Rukini hou malalo o Kenerala Miloradowicli, o keia ke kanaka i kapaia,—ka Rukini-Muraka o na pualikoa o Rusia. No ka ike ana o ka Emepera, he kaua hahana loa ke hooukaia ana, aole e hiki i ka puali liolookoa ke hoomau mai ko lakou alaliele ke ole e hoouka ia aku keia pualikoa nui a ikaika. Lawe mai la oia i na Ilamuku ekolu, oia o Eugena, Dovoust ame Ne, na lakou ke kaua pale i ka enemi, oiai ka puali holookoa e emi hope ana. O ke kauoha a ka Emepera i haawi aku ai i kona mau Ilamuku, oia ka mea i ike ia, ua kaawale loa aku ka puali holookoa mai na pualikoa pale hope i hoonoho ia no ka enemi. Ua ike mua ka Emepera, o Ne wale no ke kanaka ana i hilinai nui loa ai ,a malalo wale no o kana mau alakai ana e palekana ai ka puali holookoa. O na kaua niua o Faraidelatta nie Rorodino i hoouka mua ia i na pule mua aku, niaalo ae la lakou ma ia kula mehameha kanaka ole, a e waiho mokaki mai ana na kino kanaka iluna o na pauku hau me na lako kaua, a ua piha pu hoi ia walii me ke ea o na kupapau i oi aku maluna o ke kanaha tausani. He ku i ka menemene nui ka nanaina o na kahua kaua i hoouka ia o na la i hala, a ua hiki ole hoi i kela ame keia koa ke koho aku i kahi wa i kona hoaloha e waiho make ana iluna o ka ilihonua. Ma kahi kauhale o Smolensk, ua hui ae o Davoust me Eugena, no laua na koa he umi-kumamalima tausani i hookaawaleia no ke pale ana i ka enemi, oiai ka puali liolookoa e emi hope ana. He hookahi la ko laua alai ana i ka enemi, a ua ike ia aku ka pii ino loa ana mai o na Rukini me ko laua emi hope mau ana i na wa a ipau, a ina e hala «hou ana kekahi la hou aku, alaila, he mea maopopo, e hui hou ana ka Emepera me ka enemi, a e hoouka hou ia ana kekahi kaua me kekahi hapa o kona puali holookoa, nolaila, e like me na kauoha a ka Emepera i haawi aku ai ia Ne i ka la mua aku, oia keia, —"I ka la apopo, nau ke pale ana i ka enemi me kou puali liope, oiai ka puali holookoa e emi hope ana. A mamua 0 kou haalele ana, e puhi aku i ke kulanakau.hale i ke ahi, a imi ae 1 ka puali holookoa maniua o kou alahele." O ka moqlelo o keia lawe ana a Ne i ke alakai o mvkoa pale, oia kekahi o na moolelo kaulana loa a keia kanaka iloko o kona ola ana. Me na koa he eono tausani ko lakou ikaika. ma ke kakahiaka o kekahi la ae, ua ike ia aku ka enemi e pii mai ana me kekahi he luna nui o na koa, a ia wa keia kanaka i lawe ae ai i ka hanohano 0 ke alakai ana i kona puali, ku iho la oia mawaena o ka Emepera me ka enemi, alaila, aole e hiki i ka eneini ke lioouka kaua aku i ka puali holookoa, oiai o Ne, ua alai mai mamua o ko lakou ala>hele ; a i keia wahi i hoikeike hou ae ai o Ne iaia iho i kona kulana koa ame ka wiwoole, mamuli o kona hookuemi ana aku i ke Ivenerala Rukini me kona mau koa iloko o na ululaau. Ua olelo hou ia no keia huakai pale a Ne, aohe he Kenerala malalo o n«a kauoha a Napoliona a iloko paha o na pualikoa o Europa 1 liiki aku na hoohana a ke kauoha me ka weliweli loa maluna o Ilamuku Ne mamua o ka mea liiki iaia ke auamo. He eono tausani ka huina o kona mau koa i ka wa i haalele mai ai o Napoliona, a i ka wa i uhi mai ai o ka po, he elua wale no tausani oia mau koa wiwoole i moe ilio maluna o na pauku hau hu'ihu'i e hoomaha ai 5 keia po. Ua liala loa aku ka Emepera me na lako ai oka puali, a ua hiki ole ia Ne ke ukali aku ma.hope o lakou oiai ka enemi e hoouka mau mai ana i ke kaua i na minute apau. O ka lua o ka la, ua like a like ka ikaika o ke kaua i lioouka ia me ko ka la mua aku, a no ia kumu, ua kaawale loa aku ka puali liolookoa mai iaia aku, a o kona mau koa hoi, ua kiola iho lakou i na lako kaua i ka honua, a haule make aku la iluna o ka pauku hau no ka pololi. O ke kulanakauhale o Smolensk, ua pulii ia ae la i ke ahi e Ilamuku Ne. a no ia kuniu, ua loaa oia i kekahi poino nui no na lako ai. ame kahi e hoomaha ai, a ua hooiuaka lakou e hoi ma ka moali o ke alanui liele o na kaa kaua, a e loaa ana ia lakou na lio make ame na koa Farani o ka puali e waiho make ana ma ka'e o ke alanui, a ma ia hoailona hoi o Ne i ukali ai i ke alahele o ka Emepera iloko o keia mau la loihi. E hoike ana kona moolelo oka emi hope ana penei: Ma ka la 14 o Novemaba i .haalele mai ai ka Emepera ia SmolenBk, a ma ka la 16 hoi i haalele mai ai o Ne i keia kulanakauhale, ja o ka piha ana hoi o na he 28 o keia emi hope ana maluna o na pauku hau mai Mosekao mai. Aole i pau.