Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 22, 31 May 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

MIKAELA NE. Mikii» la Ihimaku 0 Farani, l>uke 0 Elasidena. Keiki Alii ~ Mi , Mosekowa, oia ka inoa 0 ka niea nona keia mau lalani i>okole 1,,1-nn e heluhelu nei. Ua hanauia oia ma Waarre Louis, lanuari I.i 1 leii. a o kona makuakane, oia 0 Peter Ne, he kanaka hana kupa Ulil k;i oi'liaua. 0 kona mau la opio ame kana mau haua,. aia maluna ona na ~ 1, li, l« na e hoike mai ana, he koa kaulana oia no keia mua aku. \i, i ka wa i piha ai 0 kona mau makahiki i ka 18, ma ka la 1 0 iMnniaii. 1787, ua komo aku la oia i ka puali Helu 4 ma ka pa- ; Mia o Meza. He eha makahiki mahope iho, he kulana Kapena ko N ,. ~piu e noho ana me keia puali. Iloko 0 keia papu i hoikeike ,p;i loa ia ae ai e Ne, he mea ole ka hoo.hana ana i na pukunialii; ;niea ole ka hoomakaukau ana i ka puali; he mea ole ke kalia ana , iia kii kaua raa ke kulana e ku ai; a maluna ae 0 na mea apau, he !,k;miai maka'u ole ko Ne i na lio huhu aihiu, a he paliikaua hoi ; i inenemene ole ika hookaheia oke koko no kekahi eneini e ]k:thii wale mai ana i kona pono ame ka maluhia 0 ka laliuikanaka l';iiaiii Iloko 0 kekahi la. ua ulu ae la kekahi hakaka mawaeua o na , . kiai waho, a oka hopena 0 ia mea, ua pepehi ia a eha loa ke kiai Helu 4 0 Meza e ke koa o kekahi papu, ka ulu mau ana ~ 11;, hakaka e like me keia ke ano. E olelo ana kekahi, he puali ;v , k,i ol«- kou, he mea ahe mea, a ]>ela wale aku. Ikawa i lohe ~ NC opi<>, ua eha ko lakou koa kiai a ua kaepa hoi kela puali, kanaka o ka papu o Meza e aa e ku mai imua o lakou a hakaka, wailio aku la keia kanaka opio i kona inoa, oia ka mea i inakeiu;ikf e ku a paio aUu me kela koa ine ka oi 0 ka paliikaua. 1 ka wa a na kanaka elua i hui ae ai he alo a he alo, lie mau 11.111 aill a ano e loa ko laua ika nana aku ana hoaloha, lie īnau ihe- ;, iii l. na kanaka makua ko ke koa kiai, a lie keiki opiopio loa hoi kmia eiH'ini e paio aku ai. I T a hooholo ae la laua no ka hopena, hakaka ana laua me ka pahikaua a hiki i ko laua make ana, ,1 ~ia lioi ka wa i liaawi ia aku ai 0 ke kauoha ia laua uo ka hoomaka ana. Ile mau minute keia no ka ili-hia nui, owai la o laua ke lanakila ~„a. lle kanaka kela ua lae 00 ik)ko o ke kahuakaua, a lie keiki ~|.in wale 110 keia aohe i komo iloko 0 kekalii kaua. E niniu ana k;i laua mau pahikaua i ka lewa, e hookui ana, e hili ana, a e pale aiia: iloko o ia mau sekona ])okole, ua ike ia ma ko Ne aoao, ua ],a]>alua loa aku kona makaukau mamua o kona hoapaio, a oiai ke k.-iki opio e hooinau ana;i kana mau hauna pahi, aole i ioaa he manaua i ke koa 00 e liili mai ai iaia, a iloko 0 ka manawa pokole, pa aku la ke koa i ka hauna pahi a Ne, moku aku la kona lima a haule Imi kana iiahikaua i ka honua. \ Unko o keia manawa, ua ikeia aku la na Kapena 0 ka puali e Imln niai ana e kokua a e hookaawale hoi i keia mau mea e liakaka u- i; a ko lakou hiki ana mai, ua hoopau Wale ia ka liopena o k- ia liakaka pahikaua, mawaena o na aoao elua, a pela ilio la i lilo ai ia Ne ka lanakila o ka lawelawe mua loa ana o ka pahikaua oial nia iloko o kona mau la opio wale no. n ka maka.hiki 171)2. oia ka makaliiki nana i liookiekie loa aku i ko Ne kula.ua, a iloko hoi o ia manawa pu i ikeia ai kekahi o kaua maii liana koa me ka puuwai wiwoole. Ua hookohu ia aku oia he Kapena a Ukali no Konei'ala Lamaehe 0 na pualikoa o ka Kine me Mosele, a o keia Kenei'ala, na haulehia oia ike kaua 0 Famars. Na k. ia Keneiala i hoike mua ia ae nei i hoolauna aku ia Ne me Keneraia Keleha o ka puali kaua o Semebere me .Miuse, a i kona hauleliia ana. ua loaa mai na kauoha ia Ne e komo aku i ka pualikoa o Kfiierala Keleha. l'a lohe wale 110 keia Kenerala no na «hana wiwoole a Ne opio il,,k«> •» na puali o ka Kine me Moaele, aka, 0 kahi mua loa nana i lioakea loa ae i kona inoa ma ke ano he alakai 110 ka puali, oia ke k.ma ].ni|.n ana koa l'ei-uaia ma kahi kauhale 0 Wadeta. I a hooiilo ia o Ne. oia ke alakai 0 ka puali 0 hope, a o ka puali mua, he īuau niile ke ko-wa mawaena o lakon. Aia nae i ka.wa a lakou e ma-ki malie aua. ua lioi hope inai la na kiu i ka puali o hope a ha'i mai la i; 1 \e. —ua puni lakou i ka enemi i keia wa, a he mea maopopo, aole - liiki ia lakou ke ukali aku mahope 0 ka puali nui e hele la maiima. Xa keia niau l>uaolelo i hoopuiwa mai i ko Ne noonoo, a lie mea liiki i.lr iaia ke emi hope oiai ka puali nui e «hoomau la i ka liele niuia. a oia kana. i pane aku ai i ke kiu me ka leo awiwi: Nn keaha ke kumu e hiki ole ai ke hele imua?" wahi a Ne i ke kiii; ('ii ]iuni kakou ika enemi," wahi aka pane: "Ina pela," wahi li"u a \e, "E puhi i kau O-le, —i hoailona no kou makaukau, —e hou ikii ia lakou me ka elau 0 ka pu!" Iloko o keia manawa pokole i puka mai ai he elua maliele koa !■". 11 <> lakou ka liuina he eha haneri a oi aku, liolo pololei mai 1 a * '.tk"ii iuuia o na koa Farani e kau like aku ana i ka lakpu mau ])ii, 11 ko lakou manao e wawahi liilii mai i ko lakou laina kaua, aka, ae īa o Ne mamua a liaāwi ae la i ke kauoha i kona mau koa • ki; kani aku la ka lakou mau pu, a lohe hou ia aku la ka. leo o Ne ' k.ilu a ana ia lakou e hele imua, a iloko 0 ia wa i ike ia ai ka wiwo ">.■ " k.-ia kanaka mainuli o kona wawahi liilii ana aku la i ka laina k.nn „ ka eiiemi, a iloko o na minute pokole wale no, ua auliee liilii ' !.i aa koa Terusia mamua o kona alahele, me ka waiho ana iho 'Miii .. lakou, ua nlia a ua make ma ko lakou alahele. n A"1. ~ keia wale ka mea i ike ia mahope iho o ia manawa, aka, h- kaiialima mau koa lio hoomakakiu Auseturia i kipa mai ia lakou, o kn Xe mau koa, ua emi liope aku ka hapanui o lakou a koe • k .K .iii niai. lmawi ae la keia Kenerala opio 1 kana kauolia e ii' ; ku i na koa lio Auseturia e holo nui mai ana e wawalii ae ia aka 110 ko lakou nele i ka manao lokahi ole ame ko lakou 'iukii 1 •1. na nahaha liilii ko Ne laina kaua. kakaikahi, aia wa la- ' i < uii liope ai, aka, mamuli o kekahi ulia, ua hinapu aku la 0 ine knna lio a paa oia malalo, holo mai la eono o na koa Ause- '• 'i! i.i ,• iaia, ala ae la oia iluna a hakaka aku la oia me kana l'iliikaua ku-e i na kanaka eono a hiki i ka manawa i haki ai 0 ī'aliikaua, iliake aku la ekolu a koe ekolu, a lawe ia aku la oia 1 ivi ' k'ilanakauhale 0 Viena no ka hoopaahao ana a hiki i ka wa e •'! •• ke kaua. kela mau kaua mua elua i hookaulana ae i ka inoa o Ne, " ! «'i oka wiwoole ona koa oka Rine me Mosele, aua lohe nui ' ' i kona inoa e na mea apau ma Viena no keia mau kaua pale. ; n. a Imu loa i ka wa i lohe ia aku ai, o ke kanaka a lakou i ! " 1 "- "«']•' ai. he pio oia iloko oke kulanakauhale i keia wa, ua piha 1nil " i"' la na wahi mawalio 0 ka papu 110 ka makaikai wale ana ;,k, > ii" i ka lakou i lolie wale ai,—o Mikaela Ne keia,—kekahi " 11:1 alakai kaulana loa ona pualikoa Farani oka Akau, lie kanaka "I'i"!'!'. i,, : , ~|a < uona na makaliiki lie 28 wale 110. -\ia i kekahi la, ua kii aku la kekahi o na Kenerala Auseturia i '•< li.i ~ ] ae ] a mawaho oka papu a kau ae la no ka lioao ~n,, ika lin oua Kenerala Farani e kaulana nei. Ua kau ae la ke-k-ilii (1 lakoii iluna, a holo aku Ia me ka hoohulihuli ana ma o a maane-i. iwi mai la a mamua pono o kekahi poe o lakou ninau aku a pehea ka lio o ke Kenerala Farani, —

"'He oki loa," wahi a ka pane a ka mea hoao i kau aku la, u O kekahi lio elemakule nona na makahiki he kanalima, a o keia, ua like pu." "Aole oukou i maa i ke kau ana 0 na lio kaua Farani." wahi a Ne i pane aku ai maloko oka papu. "Ina oukou eae mai ana ia'u kau an. alaila. e ike koke no auanei kela lio lie kanaka Farani 4iu. a 110 ia like uiaua; a no oukou hoi, aole oukou he kanaka Farani, nolaila. he enemi oukou no keia lio. ? ' No keia mau olelo a Ne i na Aliikoa kiai, ame he mea ra, e olelo okoa aku ana no oia ia lakou, aohe lakou i a'o ia i ke kau lio. nolaila, ua hooholo ae Ia lakou e ae aku ia Ne e kau maluna o kona lio i ike ia ai kona kulana eleu ana i akena mau ai. Hele mai la 0 Ne a ma ka aoao 0 kona lio, paipai iho la oia ma kona kua me ka a-i, 111 e na olelo e hooio ana i na poe makaikai, kau ae la oia iluna, a hoomaka aku la e holo me ka hoolelele ana iaia. He mea e ke kahaha nui o ke anaina kanaka e makaikai mai nei i keia mau hana a Ne, a ua lohe ia aku la na leo mahalo mai ko anaina kanaka mai, —he lio maikai a >he kanaka akamai ma ke Kau 1 lio.—a oiai oia e holo kaapuni ana iloko o keia pa nui, ua hoohuli ae la oia i kona lio ma ke alanui nui, ia wa oia i kahea ia mai ai e na aliikoa e hoi mai, mamuli oia mahuka aku iloko o ke kulanakauhale, aka, aole oia i liuli mai e like me ka lakou kauoha, a 110 ia iuea, ua alualu ia mai la oia e kekahi poe koa e ae maluna o na lio, me ko lakou manao, he hiki i ko lakou mau lio ke alualu aku iaia, nana mai la 0 Ne ihope, he umi a oi poe e alualu aku uei iaia, 110- j laila, kuupau aku la oia i ka holonui o kona lio iloko o na alanui o ke kulanakauhale, a iloko 0 ia wa i pulii ia ae ai ka o-le a na koa maloko 0 ke kulanakauhale, holo ae la ia lono ma o a maanei iloko o ka manawa pokole loa, liolo mai la na koa kiai mai waho mai o ke kulanakauliale, pani ia mai la na alanui o uiua me ke kau .ia mai 0 na pu kau poohiwi i ke kanaka opio e liolo aku nei, nolaila, lioohuli hou ae la o Ne i koua lio a hoi aku la i ka papu, kahi lioi a na aliikoa ana i haalele aku ai. Maliope inai o ia manawa, aole i ae hou ia 0 Ne e <hooholo i kona lio a hiki i ka wa i pau ai o ke kaua, hanaia ke Kuikahi me na aupuni o Auseturia me Perusia, hookuu ia ua Ne nei e hoi iloko o Parisa. Mahope iho o ka hana ia ana o ke Kuikahi 0 Leohona uo keia ka.ua, nia ka makahiki 17J)1), ua ike liou ia o Ne ma ke kahua kaua e lioouka ana i na pualikoa kiai o'Oereinania īua ka'e o ka īuuliwai Hine. He niea i kamailio nui loa ia iloko oia au, ka lilo pio aua ia Ne ka Ipuka <> ka Kine aoke Ki hoi o Geremania. He kaua keia nana i lioouka me ka wiwoole o ka maalea uui, a nona lioi na hoomaikai pilia a na mana kaua o Parisa. E hoike aua ka moolelo 0 Ne i kona wa i kii aku ai penei: Ma ka hora umi o ke kakahiaka, ua haalele iho la 0 Ne i ko lakou kulana hoolulu kaua, a holo aku la oia maluna o ka waajia no kekahi aoao oka muliwai Kine. He mea maa mau aole eae ia ka ike ia ana o ke kanaka ma kona kulana iho, a e lawe ana paha me kekahi lako kaua e ae, a e manao ia no oia lie kiu-oia mai ka ene.mf mai, a e lawe pio ia no oia e like me ko lakou Kanawai inau. I'a laahiko ua Ne nei iaia iho e like me ke kanaka niahiai nie ka aaliu inoino, a he hinai ke paa ana ma.loko 0 kona lima me kekahi niau huaai, a he inau hooiaio ana kela, he kanaka oia e liele aku ana iiloko o ka puali ma ke ano kuai aku i kana mau huaai i na koa. ('a paa ia niai oia e na aliikoa, aka, mamuli o kona makaukan i ka 'olelo e(rreinania, aole oia i ano e ae mai ia lakou mai, a he kanaka (lei'emania maopopo keia ma ka lioomaopopo ana. l'a ae ia keia e hele ).na na wahi apau o ko .lakou kulana kaua e kuai ai, a o ka mea nui wale no i leona manao ,oia ka hakilo aua i ko lakou kulana iho. E lohe ana oia ika olelo ana koa no ka- hooili kaua e lioouka ia aku ana, a ua ninau mai hoi na aliikoa ia Ne, ina ua lolie oia i kekalii mea e pili ana i ka nee ana mai 0 na pualikoa Faraui. O ka ia nei olelo, aole oia i lolie. Ma ka hora 0o ke ahialii, liiki hou aku la oia ma ka'e o ka muliwai, kau liou aku la maluna o ka waapa, a huli hoi aku la 110 kekaihi aoao o Farani. He niea hou ke lia'i ae nui keia walii, 110 keia huakai ii Ne i hele aku la ma kela aoao a komo iloko o ka enenii, na ia mea i kono mai i koua manao, e hele ana oia a hoouka kaua aku i ka enemi i keia po. Nolaila, ma ka hora 11 o ua po nei, ua wae kupono a<> la oia i kekalii mau koa no lakou ka lieluna he eha haneii a oi, kau aku Ia maluna o na waapa, a liolo aku la ma kela aoao. No ko Ne ike aua i ke kulana kuwaho o ua koa kiai, nolaila, o na koa kiai mua kanaka i pii aku ai e pepelii. l"a poipu ia aku lakou e na koa o Ne, a aole hoi i loaa ia lakou lie wa e haawi'aku ai Ika lono i ka pualikoa holookoa. Ua komo aku lakou me ka awiwi nui iloko o na papu. e hianioe ana kekahi poe, ua hele iloko o ke kekaln, a ua loaa ole i na koa e lioolulu ana he manawa 110 lakou e ]>ale mai ai me ka lakou mau mea kaua, oiai ka walia o ka lakou mau ]>ukuniahi ua kakia ia 41 paa, lie nuiu hora elua keia hoouka leaua ana iloko o ka pouli, ua lilo pio a auliee na koa (iei'emania o ka Kine. a oia hoi ka hoopuni la ana o ke kulanakauhale o Meuelieima, a 0 kekahi lioi 0 na kulana paa loa o ke aupuni Farani i ka wa i nolio alakai ae ai 0 Napolioua i ka lahuikaiiaka Fai*ani i na makaliiki ]>okole mahope mai. Ua loaa ia Ne kekahi eha kukonukonu, ua ku kona uha me kona wawae i ka poka, a ua weluwelu lioi kona aoao mai na poka lu mai o ka pukuuiahi. Na keia kaua i hapai loa i ka inoa o Ne a iliwai like nie kekahi mau Keneiala e ae ina ka wiwoole. I ka makahiki 1802, ua noho ae o Napoliona Bonepati ma ka noho Emepera 0 ke aupuni Farani, a i kekahi makahiki ae, ua hoouna aku ka Emepera ia Ne, i Elele Kuikawa i ke aloalii o Kwitzerland 110 kekahi Kuikalii me ia aupuni. I ka makahiki 1804, ua hookohu aku 0 Napoliona iaia me ka inoa Ilamuku 0 Farani. He ekolu kulana like ole o Ne ma ka hoohalikelike ana, a oia keia: Kona kulana koa, kana mau lawelawe kaua ana, ame kona wiwoole. Va olelo ia 110 kela mau kulana mua elua 0 Ne, ua lokahi na poe kakau moolelo 110 keia kanaka; a no ke kulana liope lioi, aole lakou i like loa nia ka hoopuka ana i kona inoa, 0 Ilamuku Ne, oia ke kanaka wiwoole ma Euiopa apuni iloko oia ar. Ua olelo kekalii hapa o lakou, ua like 110 ko Ne wiwoole nia ka papa like me Junot, Muraka, Davoust ame Lene, lie mau manao kela 110 ke kuhihewa. Aohe kanaka e ae i inaa i ke kahua kaua anie ka hakilo ana i na alakai .0 ka jmali e like me Na]>oliona, a ua olelo oia ma ka mokupuni, o Sana Hilina. "O Ne, ke kanaka oi loa aku o ka wiwoole, mamua o kekahi mea e ae a'u i ike ai maluna 0 ke kahua kaua." Ina ua. ike o Napoliona he kanaka maka'u wale o Ne, aole oia e haawi ana i kela inoa kiekie loa, —ka Wiwoole 0 na Wiwoole, — i oi ae niamua o kekalii mau Ilamuku ona, a aohe lie uiike moolelo cTNaj)oliona i keia la e hoole mai ana no kona wiwooīe. Ua olelo ia. o Ilamuku «Tunot ka oi o ke koa ame ka wiwoole. oiai oia e kakau ana i kekahi leta kaua mamuli 0 ke kauolia a ka Emepera, a e lele mnkawalu mai ana'na poka pukunialii a ka enemi imua pono ona, a ua pa liilii aku kona lole a ua pueliu ae ka lepo iluna a pouli pu kana pepa ks]kau. ua pane ae oia me ka malie ame ke pihoihoi ole: "He laki keia, ua loaa ko'u mea nana 0 ka uwahi lepo, aole e ike mai ka enemi.'' Ua olelo hou ia, o īlanmku Muraka ka oi aku o ke koa ame ka wiwoole, he liiki iaia ke hoolilo a waw ? ahi aku i ka ikaika o na tan sani koa Kosaka o E*uqj!a i mali lianeri. a o na haneri hoi i Inau kauna wale no, a oia ka Napoliona i oleh) ai: "Me ke poo o ka laina kaua 0 na koa lio, aohe kanaka koa e ae e like me Mnraka, ka oi aku 0 ke koa ame ka w 7 iwoole maluna o ke kahua kaua." CAole i pau}.