Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 21, 24 May 1907 — Hele Malihini ana i Iapana (Kakauia e David L. A-i.) [ARTICLE]

Hele Malihini ana i Iapana (Kakauia e David L. A-i.)

V kc liuiia ac me na luakini e ae apuni o lapana holookoa ua man..:iiT«a iki no ka pono Kristiano iloko o ka aina aole nae i ke kuko,r;:;nmi ]oa e hiki ai o lapana ke kau pu ia ma ka papa like o na aina : Kri>tiano maopopo e like me Hawaii Paeaina, Pelekane, Amerika, Ki-iemania ame kekahi mau aina malamalama e ae. He mea e nae ka holomua o ka apo ana o kekahi poe ko iko i i ka pMii') Kristiano a i ka ? u kilo aku iloko ona hana oka aha ua hului mai lakou a komo pu iloko o na hana ma na mahele like ole e like :m ka hookipa ohaoha ana ia makou elele. O kekahi o kqia poe o iakou no kekahi mau luna aupuni ano nui e laa ke kuhina o na aina l'. ke kuhina o ka oihana hoonaauao, ka Meia o Tokio ame na polo-[H-ka mawaho ae o na Kauna ame Barona i ohohia pu mai, oiai nae na h< »ahanau Kepani Kristiano i maopopo ua hiki ka heluna-i ka 291,73® ua like hoi ia me ka pa-ha ana i na hoahanau o Hawaii. NA HEIAU O BUDA MA. He mea oiaio, o ke ohohia ana o keia poe o na oihana ko'iko'i 0 ke Aupuni o kekahi poe o lakou aole i lilo i Kristiano, aka ua lawe mai akou i keia pono a huli a aia no ka uhane i ka Hoomana Buda, i ka llnomana Shinto (Hoomana i na kupuna) ame Confusion. l*a makaikaiia e a'u kekahi mau heiau nunui o Yokohama ame Tokio c hoomanaia nei e na makaainana mai ke kiekie a ka haahaa. \T;i ka oleloia maif he kinikini na heiau o keia mau ano-a;puni ka Eme;.;ica. aka, ika u ike kumaka a-na he lehulehu maoli no ka poe e hele mau ana i na heiau a'u i hele ai e hoomana a haawi i ko lakou mau >~ M )kupu ma ke kiola ana i na apana dala iloko o .na pahu nunui i hoomakaukau mauia oiai lakou e ku kaawale loa ana mai kahi o ka pahu ;iku. Ma ka'u kilo ana maloko o keia mau hiohiona hoomana ame na hale heiau i hana' maiauia me ka malama ponoia o na kahua ame na !aau e uhi ana, a he nani maoli no hoi ke nana aku, ua loaa maopopo ;a uka ike he poe puni "hoomana na Kepani. Oka lehulehu ona heiau ame ko lakou hana maiauia ana a uhiia kekahi mau heiau me ke gula ;»me na pono lioomana e ae i hoolakoia o ia mau mea iho la no na mea i hoike mai i ko laleon puni a iini hoomana, a ke kamahele e manao--10 nei, i ka lilo aku o ka lahui lapana ma keia mua,aku i lahui ikaika iloko o ka Pono Kristiano ke huli ko lakōu hoomana ana ia lesu Kri>to ka Haku o na Haku, ka Hoola o na mea apau. A oia koke no ka manawa e heluia ai o lapana he aina Kristiano. A e hoomaikaiia ke Akua ma o kona nani la e olino liilii la iwaena o kela lahui mii a na misionari hoi i hoomanawanui ai i ka hoolaha ana i ka Euanelio o Kristo iwaena nae o na haumana e hoonaauaoia nei iloko o 11 a kula kiekie o lapana. L'a makaikaiia no hoi e a'u kekahi mau kula kiekie 0 lapana pau j.u nu- ka hale dute awa o Yokohama na hakleka na keena oihana makai ame na wahi ano nui e ae, eia nae, aole no e loaa aku ka nani o ko kak.m mau hale aupuni, aole nae hoi e loaa aku ka nui kino o kekahi hak aupuni olaila. A nia ke kilo ana o na lapanla kekahi lahui hooikaika maoli ma ka naauao, a i ka wa i weheia ae ai ka puka no ka naauao o ke au ho« ell ee iK'i, lie mea eko lakou pikokoi ika ike olelo haole. Aia ka huina nui o na liaumana mai ka 1904-1905 ma kahi o 5,565»7°3 jl°ko 0 na knla like ole e laa na kula hoomaka mua, na kula o na makapo ame kuli. kula a o kumu, na kula kuwaena (oia hoi na kula hoomakaukau no v:i kula kiekie), na kula kiekie ame na kula eae,KE AKUA KII "DAIBUTSU." ■' , J 0 kekahi o na hana e hoike ana i ka noeau o ke akamai o na ku].una o na Kepani oia 110 ke kii e ku nei i keia manawa ma Kamakura, a ua loaa ia ike ia'u mamuli o ko'u hele maoli ana ilaila ma ke kaaahi a ikemaka iua kii nui nei i kapaia ma ka inoa 4 Dafbutsu a oia no hoi o l'.iulah ka Nui ke Akua Kepani. He kii Kepani nui keia e noho hoola'i ana me na lima e puili ana a i hanaia me ke keleawe. He maiau maoli no ka hanaia ana, a ua hanaia hoi ma kahi o eono haneri makahiki i hala ae, a eia no oia ke kn nei a liiki i keia manawa me kona nani apau, koe wale no aia oia iuaho i ka la ame ka ua kahi i noho ai e like me Kamehameha I kii e ku mai nei, oiai iloko wale no oia o ka hale kahi i noho ai a hiki wale i ka nahaha ana o ka hale. 1 > kona kiekie iaia no e noho ana he 49 kapuai me 7 iniha, he ■-7 kapuai ame 2 iniha a oi ke «anapuni o ke kino, he 8 kapuai me 5 m lia n oi ka loihi o ka helehelena (oia hoi mai ka lihi luna o ka lae a ka ".v, ae), he 19 kapuai me 9 iniha a oi ka laula o ka helehelena niai kahi i q .iao a kekahi pepeiao, he 3 kapuai me n iniha a oi ka loihi o ka ■ aka hookahi mai kahi kihi a kekahi kihi, a he 6 kapuai me 6 iniha .. i ka loihi oka pepeiao hookahi. < ) ka loihi o ka ihu he 3 kapuai me 9 iniha a oi, he 3 kapuai a oi ka :! 1: ka waha, he 35 kapuai me 8 iniha aoi ka loihi mai kahi kuli a i kahi kuli ie hoomanao he nohona ponaha ana kona) a o ke anapum 'i o ka manamanalima nui he 3 kapuai. L*a oleloia ua hanaia kona mau onohi maka me ke gula maoli. Aia A- puka aniani ma kona kua kahi hoi o ka malamalama e olino ai iloko k« >na kino oiai he olohaka wale no olōko. Aia he puka ma kona ,on<> hema kalii e hiki ai ke komo ke kanaka iloko a ua pau no ka lau anaka iloko olaila i ka manawa hookahi. \ia he wahi alapii uuku e moe ana iluna a kau ma kekahi wahi \ai papahele uuku ma kahi o 5 a 6 palia kapuai ka loa a 2 paha ka•ai ke akea i pili kokoke loa i kahi puka aniani. A i ka'u koho \vale 110 me he mea la he wahi ia e hoomana ai, oiai, aia 116 wahi.akua • uuku e kau ana ma ka aoaoa maloko o ka auwae. l*a pii au ma keia wahi alapii a ku ma kahi awai i ko'u aeia ana e mo iloko oke kino o Buda "Daibutsu." A aia ma'ka aoao maloko kekahi waiu ona he mau pahu alo aniani elua e kau ana me na akua iloko o laua. Aka, ika hoouluulu ana ina hiona oke "Daibutsu" ■'.i lawa ia ika hoike ana ika maiau ame ka noeau oke akamai ona Ki'pani o eono haneri makahiki a oi i hala. () keia no hoi kekahi hooiaio ika iini hoomana o keia lahui no ka n.ea, aole e hana maiauia keia akua kii nui hewahewa ina aole he ikaika ka manao ame ka noonoo hoomana iloko o lakou e like me ka'u ■ kooaiai mua iho nei. Xolaila i ka wa e huli ai kekahi Kepani i ka pono o Kristo me ka •■iaio aole e nele ka ikaika o kona hoomana Akua e like me ke .kupaa " kela hoahanau Kepani Kristiano i kanu olaia mamuli o kona ae ole < haalele i kona manaoio i ka Haku lesu Kristo ame na Kristiano e ae i hoomainoinoia. A e like me ka oiaio oia ikaika kupaa lioomana pela no e ikeia nei, 'a haawina pookela iwaena o kekahi poe Kepani haahaa a kiekie o' lanana e like me Mr. Ando, ke Kepani Kristiano hooikaika nui wale { uia ka hoole waiona no ke aloha i kona lahui i ka luma'iia e ka w r aiona. V\ OLELO NOEAU MALUNA O KA PONO KRIST!ANO A KEKAHI MAU KANAKA KO'IKO'I O lAPANA. ' O na hoike manao malalo iho nei o kekahi mau kanaka ko'iko'i o lapana no ka pono Kristiano kekahi mau hoike moakaka loa no keia haawina iini hoomana e makili nei iwaena oka lahui. Eia ka pane a Barona Maejima. ka Lunaleka Nui mamua o lapana.

"Ke manaoio nei au he mea pono e loaa ia kakou i hoomana i kahua no ka pono pililaula o ka lahui ame ka pono pilikino o ka mea pakahi. Me ka nana ole ae i ka nui oko kakou mau pualikoa kaua aina ame kaua moana, a ina aole e loaa ka pono io maoli i kahua no ke ola o ka lahui holookoa aole kakou e lihi launa aku i ka lanakila kiekie loa. "Aole o'u wahi kanalua iki ke, olelo ae he mea pono e paulele maluna oka hoomana no ko kakou pono pilipaa kiekie loa. A a ia'u e kilohi ana ia'u a puni au i ike ai o ka hoomana hea la ka kakou e paulele ai ua ike au me ka hoohewahewa ole, o ka hoomana o Kristo ka mea i oi loa aku o ka piha i ka ikaika ame ka olelo paa no ka lahui ame ke kanaka pakahi." Eia ko Peresidena Shokuke Sato, Kauka Mahi, Ph. D., Peresidena o ke Kula Mahi Xui o Sapporo: "Ua manaoio au o ka Hoomana Kristiano wale no ka hoomana e loaa ai ka oiaio ame ka malamalama no na pono io maoli o ke ola o ke kanaka. E hooia no hoi kakou e pono ai ika mea oiaio, oia hoi, ke pii mahuahua niau nei ka mana o ka Pono Kristiano i keia wa ma ka hoano hou 'ana ae i ka pono pili uhane ame hoohauoli o ka lahui o lapana A e kona hohonu aohe mea hiki ke hoike ae. Ua hoao mau ae na hoomana kahiko (o lapana) e hoonee mua ia lakou iho i hiki ai ke hui a lawa na makemake o lapana Hou aka, me he mea la aia ka lakou mau misiona iloko o ke ao make ola ole, a aolie iloko oke ao ola a piha hana. Oka puai ana oka malamalama oiaio o ka Pono Kristiano oia ka mea i kupono loa e loaa no keia mua aku o lapana." Eia hoi ka pane a Hon. S. Ebara, M.P., Lunahoomalu o ke Komite Hale o ka Aoao Kuinukanawai, a Peresidena o ka Ahahui Kristiano o na Kanaka Opio o Tokio: "O- ka hapanui o na kanaka ko'iko'i o ke au mua o ka hookumu ana ua.a'oia iloko 0 na kula ana misionari ona aina e. O ka mea nui hookahi o keia au hou-o lapana ua oleloia ae, oia 110 ka hooholomua ana ma ka hoomakaulii, aka, o ke kahua maoli o ua holomua la ma ka hoomakaulii oia no ka piha hilinaiia, a o ka hilinai e hoea wale mai no ia ma ke ano he hua o ka hoonaauao pono uhane ame hoomana, i hookahuaia maluna oka Pono Kristiano. * * * O ka mea i koe ia kakou a e pono ai e loaa ia kakou oia no ke ano Kristiano maopopo maoli mai ka hoonaauao Kristiano mai." Eia hoi ka pane a Hope Adimarala T. Serata (make i ka makahiki 1899), Peresidena o ka Ahahui Opiopio Kristiano o Tokio, lie haumana hoi I puka pono mai ke Kula A'o Kaua Moana o Annapolis, iaia ma kona wahimoe e aneane ana e haalele iho no kela ao: "O nā mea apau i kaa iloko o ko kakou Makua hana ua hana wale ia 110, malamaia a hoonohonoho ponoia e ka mana o ka Uhane ma oke Keiki la. O Kristo maoli no ke kahua oka mana piha.*" Eia hoi ka Rev. Kosuke Tomeoka, ke Pookumu a Mea Hookumu o ke Kula Home, a he Kuhikuhi-puuone hoi no ke keena Home o ke Aupuni: » "Mai na mea a'u i ike ponoi ai e hoike ae au i ko lapana hoano hou malieia eka Pono Kristiano. la'u e umi-kumamawalu makahiki ana, a mamuli o kuu manaoio iloko o ka Pono Kristiano, ua kipakuia au mai ko'u home aku a mai ko'u kulanakauhale i kulaiwi ai, aka, iloko no o na hana kamaha'o, ua hooneiia ko'u ohana ame kekahi mau pill o'u a mihi i ko lakou mau hewa me ka manaoio ana iloko o Kristo a mahope koke iho nei no i apoia mai ai au e na makaainana o kuu onehanau. —He ha'iolelo au iloko o na kula Aupuni ame Kuokoa ma o ke kono ohaohaia mai a ua apo nui hoi lakou i na hoike ana o na kumuoiaio o ka Pono Kristiano." KA HOIKEIKE O lAPANA. O ke kahua o ka Hoikeike nui o lapana aia no ia iloko o ke kulanakauhale alii o Tokio a e pihakui ana no hoi i na Kepani no ka makaikai ana i na mea hoikeike hke ole o lapana iho ame ko na aina e ae o ka honūa i loaa ilaila. He ekolu la a ke kamahele o ka makaikai ana aole nae i pau na wahi apau ika heleia. Oka nani luaole ona mea maoli oia no ka nanaina nani o na pua cherry (cherry blossoms) hapa akala e popohe ulii nonanona mai ana ma ko lakou mau lala loloa e kau ana o na kumulaau nunui e kuku lalani ana ma kapa alanui o ka Paka Hoikeike. Ua pomaikai loa ke kamahele o ka ike kumaka maoli ana ia nani o ka aina i ka ouka ana a ka la. Aia no keia nani hookahi i ka Paka o Yokohama a oia no hoi kekahi o na Paka i piha mau i ka poe inakaikai i ka nani o keia pua kaulana o lapana. He nui na mea hoikeike. Aia ilaila na lako mahiai, na meaai like ole o na ano apau, na lole like ole, na kapa like ole ame ka hana ana, mikini like ole, na lako kauka o na ano apau, na waiwai kalepa like ole, ke ko anie kopaa o Hawaii, na pohaku makamae like ole ame na kii o na lua o lakou i loaa ai ame na mea e he nui wale e ohewa ai ka ike a ka maka. KA EMEPAEA O lAPANA. Eia keia Paeaina o lapana nona na mokupuni he lehulehu iloko o ka moana Pakipika ma ka hikina o Asia nui kupono i ka hikina o Rusia. O ka nui o kona iliaina ke hoohui ae i ko na mokupuni apau he 162,372 niile kuea ua like ia me iwakalua-kumamalima paeaina o Hawaii nei a oi aku no. A o ka mana aupuni e hoomalu nei i keia aina mokupuni o ka Hikina aia no ia iloko o ke kulanakauhale alii o Tokio ma ka mokupuni nui hookahi o ka Paeaina ma ka inoa o Honshu. KE KAMAHELE MA KONA ALA HULI HOI. Mahope o na la elua a'u i noho ai i Tokio mahope iho o ka hookuu ana o na hana o ka Hui Kristiano o na Haumana o ke Ao Holookoa i hoopau ponoia iloko o na la hana elima Aperila 3-7. 1907 ua haalele aku la wau i ke kulanakauliale alii no Yokohama no ke kali ana i ka mokuahi Siberia e hoi mai ai 110 Hawaii aloha. A liala ekolu la me ka pupue mau ana i ke anu e olani ana hoi 1 ka nui kino i ke ahi i loaa ai ka mehana ua kau mai la au ma ke Siberia i Apenla 13, 1907 no ka Home me ka nele ole o ke kau o na maka o ke kamahele no ka paemoku i noho mauia e ka mehana o ka la ame ka pa mauia e na ea huihui oluolu o ka Pakipika, ka Paredaiso hoi o ka Pakipika. a i ke kau ana i ka moku. he mea e kb hiki ole i ka paa ana mai i ka iini e pae i ka aina kulaiwi a pae io no i Aperila 22, 1907. A e like me ka'u i hoopu-a mua ae ai ma keia hoina'una'u o ka huakai malihini. oia hoi. aolie wahi e like aku me ka Home pela no ka oi loa aku o Hawaii Paeaina ka Paredaiso o ka Pakipika ma ka nani. ma ka oluolu, ma ka malamalama a ka holomua o ke au hou e nee nei i loaa ole ia lapana. He mea oiaio no, he aina nani o lapana ma kona mau kulana iho mai ka aina a ka lahui oiai nae, aia no he mau paumaele ekaeka kekahi iloko ona e like me ia e epaepa nei no hoi o Hawaii a aohe no aina i nele ole ia haawina like, aka, i ka manao o ke kamahele, ke hookuku ae ia Hawaii aulii me īapana ma na mea a'u i ike ai ua hiki ole ia'u ke uumi iho i ka hooho ana o "Hawaii no ka oi."— KA HOPENA.