Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 19, 10 Mei 1907 — Hele Malihini ana i lapana [ARTICLE]

Hele Malihini ana i lapana

(Kakauia e David L. A-i.)

KA MISIOXA I lAPANA, KA AINA HIKINA. Mamuli o ke kono a Mr. John R. Mott ma o Mr. Paul Super la ia no ke komo pu ana i na hana o ka Aha o ka Hui o na Hautn;i !\ristiano o ke Ao Holookoa i malamaia ma ke kulanakauhale 1 .]Hpt ra o Tokio, lapana ua ae aku la oia a wae ae la ia'u 1 Elele e 1, ; t - ai ilaila ma kona aoao. A mamuli oka waihoia ana mai oia ku- ; ,n;i kn'iko'i maluna o'u ua ae aku la wau e auamo i ka auamo, a ma- ; ,j R - ona hooponopono ana ame na liuliu ana ua haalele aku la wau i kulanakauhale kapikala o Honolulu ma ka la 15 o Malaki, 1907; a t , ka haalele ana aku no hoi ia i ka aina hanau no ka manawa. E like me ka lula mau pela au i hooko aku ai. Oia hoi, ka opeope ana i na wahi pono kino iloko o ka paiki ame na mea pumehana no ke a!a aukai a no lapana ke hiki aku ilaila, oiai ua oleloia ae i ke anu o ]/,■ ala-aukai ame pu. He mau la ka hele ana no keia mau mea a i ka makaukau ana ua hoea<amaWa ka wa o ka mokuahi Mongolia e liaakk- ai i ke awa o Kou nei ma ka la i hoikeia ae nei. Mc ke aumeume no hoi ka loaa ana mai o ka rumi, oiai, ua piha e ];u j n<» ka Mongolia i na ohua mai Kapalakiko mai a mai na mokuaina •uiK' na teritori eae o Amerika e holo ana no na Aina Hikina, he mau una komohana nae ia ia kakou. O kekahi hapa o keia poe, oia no na Mi>ionari no Kina ame na Elele ame Kakauolelo no ka aha o ka Hui Kristiano o na Haumana o ke Ao Holookoa a'u e hele ana. Mahope o ka ike ana i na makamaka ame na hoaloha a aole no )i. >i lakou i pau loa i ka ikeia m&muli o ka hapa mai o ka manawa, ua aha'i aku no hoi ke kaapio no ka moku a hala ka hora elima o ke ahiahi. aia hoi, ua le-ko ae la na laina a o ka nee malie aku la no ia o ua kaikamahine aukai nei o ka Pakipika mai ke awa aku no kona ala aukai no lapana, e kipa mua ana i lokohama. He la malie ka la 15 o Malaki o ka holo ana, aka, aole nae ia i mau. i ke keiki o ko auka a he poluluhi maoli hoi kau i ka ua mea o ke ( )luea. • .. MALUNA O KA ILIKAI O KA PAKIPIKA. i I ke kamahele he huakai aukai loihi maoli no i:eia oiai nae he •.vahi akahi hapaumi-kumamawalu wale no ia ke hookukuia ae me na huakai aukai o na makua Misionari mua 1 au mai ai no Hawaii nei :na ka hikina mai o Amerika Huipuia ma ke ala aukai o ka Lae Hao. He mokuahi nui maoli no o Mongolia, he waiwai hoi no ka Hui :..oholo mokuahi The Pacific Mail Steamship Company, kekahi o na Imi ikaika o Amerika. He mea oiaio no, he mea maa mau ka moku 1 ka ikeia i ke kamahele nei a i ka hapanui no o kakou i holo ole maluna o na moku nunui e like me keia a ke kamahele i kau ai a no ia kumu i makemake ai au e panai aldi i kekahi mau anoai i ano malihini ia kakou. ; Hc mokuahi o Mongolia nona ka nui kino e maka'u ole ai ke kamahele i ka au ana iluna o ka moana nui e like me ka Pakipika, a me T ic mea la, aia ma kahi o elua a ekolu paha aoi aku mau papahele oin ki nie ko lakou mau rumi moe ame na keena like ole e ae apau mawaho ae o na wafii a hana ko'iko'i o ka moku, e laa kahi o ke kapena, n i wahi hooluana o na ohua o ka papa-ekahi, ke keena aina nui, kahi puhipaka ame na wahi e ae. ( » ka nui o na ohua o keia huakai mai Honolulu aku nei aia ma kahi o 200 a oi a aia hoi ma kahi o 400 luina, mai na aliimoku a na kela; hc mea hoi ia e hoike ae ai i ka nui o na uhane e lanahele ana liuna .1 ka ilikai, e holo ana no 3400 mile ka mamao mamua o ka hiki ina i kahi e lele ai iuka o ka aina. Hc hanupanupa io no ka moana ke nanaia aku e na maka mai ka oneki moku aku e like me ka maniao o ka ike e lele ai, aka, i ka hui ina ae ma ke kulana laula, he mea e ke kamahao ke noonoo iho ke kanaka i ka lanahele o keia kino meapaa iluna o kekahi kula nui launa •ic mai o ka wai awaawaa me ka ike oleia o kekahi wahi lihi aina. A ina paha aole na hoonaauao ana, a ina no paha o na luina aukai . ka wa kahiko, aole no paha e nele ka loaa o ka ike ia'u (ina owau '•.ekahi iloko o ia huina o ka wa kahiko) aohe he poepoe o ka honua e ke me ka ka poe o ke au o Kalamaba i manaoio ai he palahalaha ka :;onua. He kula palahalaha io no ka Moana Pakipika, e hiki ole ai i,e hookukuia me ka moena pawehe o Mokuleia ae nei, oiai he wahi apa uuku loa ia. A iloko no 0 ka nui o ke kino o Mongolia aole no oia i nele i ka !.' .oluliluliia, o ka 10-la akahele nei no nae e hiki ole ai ke hookukuia ;:e nie ko na mokuahi liolo pili aina o kakou nei, eia nae, ua lawa no ; i no ka hoopoluea ana i ke kamahele a ku-a ma'i maoli, ke kumu o ko u h« «omoeia ana ma kahimoe no aneane elua la. Aka, i ke kaa ana ae > keia ma'i i neie ole ka loaa i na mea apau i maamaalea ole i ke kau moku ana, ua hoi hou mai la ka ikaika inau o kahi kanaka, ke kumu 1 iioohalaia ai na la hope mai i mau manawa no ka ike ana i na au iki ime na au nui o ka moana, kahi i malihini i ka hapanui o ka honua. 1 ke kamahele he hale nui a nani maoli no ka Mongolia he mau mmimoe, he mau rumi hoonanea, oia hoi, he okoa kahi e puhipaka ana me ka hooluana ana a he okoa hoi kahi o ka hoonanea ana, helukUi lnike ctme himeni pu. Maloko o ke keena hope e piha mau ia : e na leele ame na keonimana, o na haole nae ka hapanui a maloko ■ lioi olaila makou i malama ae ai i na halawai haipule o na Lapule i 1 'halaia ma ka moana. Iloko o ka rumiaina kahi e akoakoa ai na ohua 110 elua manawa a • '. • '-ke ana 110 hoi ia i ka piha ohua maoli o ka moku, a ma ka oneki 1..i oluna loa, e nele ole ai ka ikeia aku ka nonoho mai o na ohua - ( n.; kihei nunui a he pumehana ke nana aku, aka, i ka houluuiu ana 1 mau maikai i oi aku mamua o na mea i loaa ia kakou na Hawa;i, !ic hapa loa mai no hoi ka kakou, eia nae, aole ia i lawa e like hoi ■"i ka makeneki ume oloko oka home. Pela 110 i hiki ole ai ke hoo"i.nia ae me ka olelo kaulana 'mea .ae no "Aohe wahi e like me ka Aole nae keia he mea e hoole ana i na ano o ka hui launa aloha ,r.a. oiai. mamua o ka pae ana o ke kamahele i lapana.ua nui na ma- • Uii i lilo ae he mau hoaloha a me he mea la aole i kala i kamaaina ai. "\i kala mai ia'u," wahi a kekahi keonimana haole i pane mai ai 'u ma ka la mua loa a'u i komo ai iloko o ka rumi heluhelu mahope 1 • o ka hala ana ae o ka ma'i poluea, "o oe anei ke keonimana mai Ho:v.!u mai i hoomaopopoia eui iliftia nei o ka moku? ' Ae," wahi a'u i hooia aku ai. "Aka aole pahaowau wale no ko nolulu oluna nei o ka moku, oiai, "Pela not " i kahamahaia mai ai au. "Aka, ooe paha ke kanaka -iwaii a makou i lohe āi e holo ana no Tokio 1 ka Aha o na Haumana "Ea! olioli maoli au i ka hui ana me oe, ma ke ano he hoahanau " a kuu makamaka malihini, "no ka mea owau no kekahi e liolo :.1 no Tokio no ka huipu ana iloko o kela aha. E kala mai no nae ' 1 i kuu mahaoi ana ma keia hoolauna ana. A me keia mau hookaau olelo hoolauna ana i nonoho 1110 ai maua "'.'iiuna o na noho a hoomaka iho la i ka hoomau ana i ka maua ole o. Hr. m-a'i la no hoi ko'u aloha i ka dina kulaiwi ma ka. hoopukapuka ana o ka hoaloha malihini no Hawaii a no kona nani. Ma keia hui ana no hoi i loaa ai ka ike ia'u he makamaka īa mai lakata mai ke kulanakauhale poo o Inia ka aina o ka nui lehule u aku maluna o 300,000,000, nona hoi na olelo hke ole; 0.185 k • '«ina e oleloia ana e keia 3,000,000 kanaka. Wahi ana he ka !< auole *° ia 0 ka Ahahui Opiopio kane o Kalakata, Ima, a e hele ana x ka aha noho ana i Tokio.

Ma na ninaninau ana i puka mai ai keia mau meahou ano nui, a i | ke komo loa ana ma na kukai olelo ana ua loaa mai la kekahi mau ike I ia'u no kela lahui nui launa ole mai. Wahi ana, aīa ma kahi 016 olelo like ole maiwaena ae o ka huina nui o na olelo he 185, i oleloia e 3,000,000 kanaka, oiai nae ka olelo Hinedu, ka helu ehaki iwaena o ka huina holookoa i oleloia e 97,431,127 kanaka. He aina nui kela o 1,766.597 mile kuea kahi hoi o keia heluna nui o na kanaka e noho nei a malalo 0 ka hoomalu ana o ke Aupuni Moi o Pelekane. 0 keia ka hoaloha malihini mua loa anan i hui ai mawaho ae o na makamaka kamaaina o kakou iho nei iau pu aku ai. A mahope oka hala ana o ka hapalua hora paha ua nalowale iho la oia mai a'u aku iwaena o ka hapanui eia nae aole i li'uli'u ua hoea hou mai la oia i o u la me kekahi keonimana hou a hoolauna mai la iaia. Ama keia iho la i hui ai au me kekahi mau ohana o ka huakai hookahi a makou e hele nei. NA PAANI HOOHALA MANAWA O KA MOANA. 1 ke kamahele he wahi mea hoomakeaka no hoi ka ike ana aku 1 na manu nunui e lele hoola'i ana me ka hookikakaha ana i ka ilikai ka mea hoi nana i hoohaili mai ia'u, eia no paha ka moku aote i mamao loa aku mai ka aina aku. Eia nae ka apiki eia ka moku he ekolu a eha la iwaho o ka moana. A i kuu puiwa nui ua hoike mai la kekahi o na luina o ka moku, he manu lakou no ke kai a o ke kai no hoi ko lakou home a aole o ka aina. manawa hookahi no aia na ohua ke hoohala manawa la. ma na paani like ole, e laa ka pepa hahau ana (aole no ka piliwaiwai) ka paani kinuwa aole nae me na wawae, aka, me na laau-pahu ulu; ka heihei hookomo lopi iloko o ka maka kuikele, ke kulakula i me na uluna iluna o ke kaola, ka heihei uala, ka heihei wehe ame komo kamaa a pela aku. Mawaho ae o keia aole i nele ka loheia ona leo mele o na puukani ilikea mai na lede a na keonimana. HE MOKU NUI 10 NO 0 MONGOLIA. I O ka ninau ana i ka nui o ka Mokuahi Mongolia aole ia he ninau e hoopaapaaia ai, ke ike kumaka maoli aku no kekahi iaia e like me ke kamahele nei i ike ai a kakou no hoi i ike pu ai. He loa kona ma kahi o 615 kapuai ma kahi o 65 kapuai laula, ame 51 aoi kapuai hohonu, He 13.638 ka nui o kona mau tona ahe 94 lumimoe papa-ekahi ua iike me 408 wahimoe a na ia kulana i haawi aku iaia i ke kuleana o ka lawe ohua ana i ke kelepa hookahi he 1,132 ohua. Ua like ia me 342 ohua papa-ekahi 66 papa-elua ame 724 ohua oneki. O ka nui o na limahana oluna o ka moku ua heluia mai ia mai na aliimoku mai a na luina maoli ame na kokua e ae, eia nae, he nui no na kelepa iwaena o umi-kumamakolu huakai ana i auhele iho nei maluna o ka Moana Pakipika i hiki ole aku ia huina o na limahana i aeiā. No na aliimoku, aia he 1 kapena, a oia no hoi ke poo o na mea apau oluna a malalo hoi o kona malu ame ke kia ana o ka moku e kau ai na mea apau no ko lakou maluhia. Mawaho ae ona aia he kaiika 1 a he 4 malamamoku he 41 hulipahu, i c poowiliki, 9 hope wiliki, 3 kokua wiliki, 3 mea hoopiha wai, 6 mea hoopulu aila, 39 P aoa hi, 33 poe lawe lanahu, 6 v poe holoi a hoohinuhinu hao, 3 niea kiai, ame 111 limahana no na hana maa mau e ae oluna o ka moku. He ewalu ka nui o kona mau mahu a o kona mau inea liana e ao he nunui maoli no. Aia no maluna ona kona keena kamana me nj klamana e hana mau ana no na pahonohono a mau hana hou paha i makemakeia e hana. Maloko oke keena na makaukau kamana i p»li no no na moku. Aia pu no hoi maluna he keena amala a aohe la a ke kamahele 1 lohe ole ai i ke koele mau o na hamale ku'i hao koe wale no na Sabati elua o'u maluna oka moku. E ikeia ana no hoi na keena holoi lole o ka moku ame ka oloio o na kuene iloko a iwaho o ka rumikuke a iloko a iwaho o ka rumiaina nani. Iloko no nae o keia nui o kona kino aole no i nele kona hooluhluliia ana e na ale hanupanupa o ka moana a oi loa aku no nae ma ko makou loaa ana i ka ohu o ka moana ame ka ua ame ka uwila i ka po okala 22 o Malaki. Mai ia manawa mai ka hoōmaka ana oka naoioi ino loa o ke kai nou ikaika a ka makani a i ka ili o ke kamahele ua ano like loa no me ke koni eha a na kuikele i ka ua mea o ke anu i kaa aku mawaho oka hu'ihu'i. He maeele maoli no: Ua holoia e ka Mongolia ma keia huakai a ke kamahele mai Honolulu aku nei a hiki i Yokohama ma kahi o 3400 mile ma ke kukulu komohana-akau. O ke kiekie ona mile i holoia eiaika la hookalii iloko o na la lie umi ana i holo ai he 368 mile a o ka haahaa loa he 281 mile a o ka averika mile o ka la hookahi ana i holo ai aia ma kahi o mile. Eia nae kahi mea hilu loa, he hookahi la i hoaloia ai ka houluulu ana ua piha ka 10 aka, ina e pakuiia mai kela i hoaloia alaila e piha anahen. o © ' • KE ANAINA HOOMANA ILUNA O KA ILI KAI. He elua Sabati i loaa i ke kamahele ma keia huakai aukai, a he mea eno hoi ka eehia ona anaina hoomana a elua i malamaia. E like no me ka malama ana o na anaina iioomana o kakou i ka aina pela no kela, koe nae ke anaina Kula Sabati. Oka mea hilu nae, he poe malihini wale 110 na mea apau kekahi i kekahi, koe nae ka poe oloko o ka ohana hookahi, eia nae i ka nana aku me he mea la he ohana hookahi a he oiaio no hoi ia, no ka mea, he poe ohua lakou o ka Makua Lani hookahi. 0 na olelo i ha'iia ma kela mau Sabati ua pili no īa 1 ka hoopili mau aku oke kanaka ika Haku lesu Kristo. Oiai ua hoolako no ka moku me na buke himeni ame na Baibala lehulehu e lawa ai ka nui ohua, ua meleia na himeni me ka ikaika ame ka ohohia ame ka eehia. Aole no hoi i nele ka loheia o ka leo o ka piano. Aia no he mau lulu i malamaia a na na ohua hoi i hookupu ae a piha ka huina ma kahi o ke $60 a oi ke huiia ae me ko ke Sabati maniua o ke ku ana o ka Mongolia i Honolulu nei, a he manawalea hoi no na kamaiki popilikia o Kina. KA MUA LOA O KA HEHI ANA I KA LEPO O lAPANA. A hala keia la o ke Akua a ma ke kakahiaka Poalua i ike aku ai ke kamahele ia lapana "ka Aina o-ka Puka ana o ka La" ma ka hooho leo hauoli ana ona ohuna. He mea eka nani oka aina, a o keia no hoi ka hiohiona mua loa o lapana i pa mai iloko o ko'u mau onohi maka. i . . . . t 1 ko makou hookomo ana iloko o ke kaikuono nui, a oiai ne ano mahiehie kfc ao ia manawa, ua hala ole i ka ike o ke kamahele ame ka nui ohua na hiohiona nani oka Mauna Fuji i kapa mauia hoi ka Fujiyama" a i ka makou kilo aku he luaole ka nani i ke kau mai iluna a me he mea la iloko o ke aouli e halii paaia ana e ka hau he kahiko nani maopopo maoli. Eia nae aole e loaa aku ke kiekie o 13,825 kapuai o Mauna Kea o ka Paeaina Hawaii oiai o Fujiyama aia ma kahi o 12,000 aoi kapuai. Aole nae e lihi launa aku ka nani oko kakou mauna Ika nani o Fujivama ma ka uhi paaia eka hau. Aua manao no hoi ke kamahele aole i loaa aku ka nani o ko kakou mau kuali'wi o Hawai». ke hookukuia me kela o lapana ma ka uluwehi i ka laau ame ka nahele o ka waokele. Mamua nae o ko makou lihi launa ana aku i ka nuku o ke kaikuono nui o Yokohama, he mea e ke kuakea o ka aekai o ka aina a ke kuhi nei ke kamahele he kulanakauhale nui, aka ika ui ana aku ka nui ohua ua loaa iho la ka ike he auwaa lawai'a Kepani me na pe a i piha i ka makani a he hookikakaha lua hoi kau iluna o ka ilikai. Aole i pau.