Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 17, 26 April 1907 — KA HEMAHEMA O KA AHAOLELO MA KA OLELO HOOHOLO NO WALAKA. [ARTICLE]

KA HEMAHEMA O KA AHAOLELO MA KA OLELO HOOHOLO NO WALAKA.

Me he mea la o kekahi o na mea a ka Lahui Hawaii i ohohia nuij ai no na hana a ka Ahaolelo Kulōko i hooko ai iloko o keia kau oia 110 ka hooholo lokahi ana o na Hale a elua malalo o ka Olelo Hooholo Hui e ae ana ia Mr. Walaka e lapaau i ka ma'i Lepera. Ua hooko ka Ahaolelo i ka makemake o ka lahui maluna o keia kumuhana ano nui, me ka nana ole nae i na wahi e lilo ai ia hooholo ana a lakou i mea ole, me ke kaukai kuhihewa ana e lokahi mat ana ka Papa Ola me ko lakou manao. Ma ka makou pepa o ka pule i hala, i hoikeia aku ai ke kuhke ole o ka manao o na lala o ka Pa.pa me ko ka Ahaolelo, a i mea e maopopo ai ka oiaio o keia mea, e ikeia no ma ka leka a ka Papa Ola 1 waiho ae ai imua o ka Aha Senate ma ka Poaono o ka pule 1 hala, a penei ua leka la: ~ "I na mea Hanohano, ka Lunahoomalu ame na Lala o ka Aha Senate o ka Ahaolelo o ke Teritori o Hawaii: Ma ka olelo hooholo a ka Hale o na lunamakaainana, me ke apono pu ana o ke Senate e kauoha ana ia i ka Papa Ola e ae aku ia J. Lor Wallaeh (Walaka) e lapaau i na ma'i lepera ma ka halema i ma Kalihi i kulike ai me na manao o'ka Pauku 1121 o na Kanawai Hooponopono Houia o Hawaii. Ua noonoo ponoia ua olelo hooholo la ma ka halawai, a ke pane aku nei makou penei: No ko Mr. Walaka kupono i ka lapaau ana i ka poe i loaa 1 ka ma 1 i ikeia ka ma'i lepera Pake, aole he mea i hooaiaiia mai no kona kupono, koe wale no na mea i ikeia ma kana mau hoolaha. " O keia mau hoike akea ana, ka mea nana e koi mai nei, ua loaa iaia ka lkau e ola ai o keia ma'i, aka nae ma ke ano hea i ike makaia a ike maka oleia paha, e maopopo ai ka hana ame ka hopena o ua laau la, ua hoole mai oia i ka hoike ana mai ia mea. Ma kekahi aoao hoi, ua hoike akea ae oia i ka loaa ole iaia o ka makaukau ma ke a'oia ana ma ka oihana lapaau, a i ole e nana a e lapaau i na ma'i, a ua nele maoli no i ka hiki ke hilinai aku. Malalo iho la o keia mau kumu, ua hiki ole ia makou ke manao he kanaka kupono oia, e hiki ai ke hilinaiia no ka lapaau ana i kekani ma'i, ina paha he ma'i lepera a ma'i e ae paha i loaa i kekahi mea iloko 0 keia Teritori, a kaumaha nae makou e olelo ae ai, he mea pono e hooleia ke noi." Akahi no paha ka lehulehu a hoomaopopo mai i keia manawa, i ka mea a makou i hooaiai aku ai ma ka makou hunahuna manao pepa o ka la 12 o Aperila, "e olelo ana e hookaawale ae ka Ahaolelo i ko ia nei mana mai ko ka Papa Ola mai, o hao mai auanei no ka Papa Ola 4 kona mana, puhili no ka hau nui i ka hau iki." Ma ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1905, ua haawi kaokoa aku ka Ahaolelo i ka mana i ka Papa Ola e hana i kona mau kanawai ame kona mau rula, e haawi ana hoi i ka Papa Ola i ka mana e haawi aku 1 laikini i ka poe apau e noi mai ana i mau laikini lapaau, malalo o ka hoikeia ana 0 ko lakou makaukau ame ke kupono ma ia hana. Ke ku nei ka Papa Ola maluna o keia mana, a ke hana nei me ka hooko ana maluna no o keia mana hookahi, a o ke ku-e ana mai la a ka Papa Ola i ko ka Ahaolelo manao ma keia Olelo Hooholo, he ku-e pololei ia malalo o ko lakou mana i haawiia aku e ka Ahaolelo i hala. Ma keia wahi iho la i hoike maopopo mai ai ka Ahaolelo o keia kau i ko lakou hemahema ma keia Olelo Hooholo no Walaka, o ka ike mua ole ana i kahi "ale iki" (ka mea maka'u a na hookele waa o ke au kahiko o kcf k'akou mau kupuna), i ke kaili hou ole ana i kela pono i haawiia i ka Papa Ola mamua o ko lakou hana ana i keia Olelo Hooholo, a laa ka Hiki ole la o ua Olelo Hooholo la ke nee aku imua e like me ka mea i makemakeia, mamuli o ke kuikahi ole ana o keia mau mana a elua. Ma keia mau hana no hoi i eo ai ka Ahaolelo i ka Papa Ola, ma 0 ko ka Papa kakali ana i kana pane i ka Ahaolelo malūna o keia Olelo Hooholo, a pau kona bila haawina i ka hanaia, alaila waiho mai 1 ka pane, e ku-e ana i ka mea a ka mana kaukanawai i hana ai; nolaila, aole no ka Papa Ola ka hemahema, aka no ka Ahaolelo.