Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 12, 22 Malaki 1907 — KA MANA O KA LEKA Ame ka Puana o ka Moeuhane. HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

KA MANA O KA LEKA

Ame ka Puana o ka Moeuhane.

HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO.

MOKUNA XIII. PAA HOU I KE KUPEE HAO. i •Lleaha kau inea e kamailio nei? Mai nane niai paha oe ia umkou? O kau anei e kamailio mai nei, ua liui oukou me Rupa? A aole i loaa ka leka?" wahi hou a Rudolofo. •Ac, aole no i loaa ka leka ia makou, aka, aole no e hiki i ka moi ke heluhelu." Ia nianawa i hopu koke mai ai 0 Ludolofo i kuu poohiwi a hooluliluli ac la nie ka ikaikfc. ••No keaha inai? No keaha mai e ke kanaka?'' wahi a.na i ninau liou iiiiii ai ia'u. Iluli hou aku la wau a nana pono aku la iaia alaila huli ae la Wil u a iiaiia pouo aku la i ka moiwahine a o ka hope loa no hoi i ]- ;l 'u ualiine. A i ka'u noonoo koke ana iho 0 ka moiwahine paha i loaa aku ka manao maoli 0 ka'u mea e kamailio nei. Ua ikr :ik 11 wan i ke ano haalulu ana iho 0 kona mau lehelehe 0 ke ano uolaila, lioomohala loa ae la wau ia'u iho a pane aku la me ka leo ni(>akaka: •Aole oia e hiki ke heluhelu i ka leka, no ka mea UA MAKE Auwi koke ae la o Haleza, a noho mumule loa iho la o Luilolina a nana pono mai la ka moiwahine me na maka 0 ke l&umaha. -Xa Hnpa i pepelii iaia a make," wahi hou a'u. ka ilio uliai puasi nae a ka moi i hoohaunaele mua ma ka lele ana e nahu ia Kiipa, (iliiila, lele aku la o Hapaki ame ka moi e paio iaia, eia nae, ua paii lakou i ka inake ia Kupa. Ae, he mea oiaio ka olelo ana na niiike ka moi." Mau 110 ka hamau no ka uiea aohe me(L i olelo ae. Mau mai la ka naiiii ana 0 ka moiwahine maluna o'u. "Ae. ua make io no oia," wahi hou a'u, a nana pono aku la wau i ka moi. Un iuiiu mai no ka nana ana o ka moiwāhine maluna o'u, aka, ua loli lie lii a lele aku la ka nana ana o kona mau maka maluna o Kinloloio ii pela no lioi i ukali pu aku ai ko-u nana ana ilaila. Aia lioi 0 Haleza ke uwe la'no ka weliweli 0 keia meahou me kii pulo'ii ana o koini helehelena iloko 0 hainaka ma kona mau liina. Lalau aku la o LuiloAna i ka lima o ka moiwahine, aka, emoole, uii huki aku la oia me ka ikaika (a upo'i ae la kona mau lima a r!ua i kona ihelehelena a hoomaka iho la ka uwe —he uwe o ke kauinalia nui i liooki oleia no kekahi manawa loihi. huli niiii la 0 Rudolofo ia'u. "O ka wa hea kela?" i ninau mai ai o LuiloAna ia'u. () ka po nei ia,' wahi a'u. "A 0 k(a moi—Eia no anei oia ilaila?" "Ao," wahi a'u, "ame Konela Setipa ame Kimo.' Ma keia inanawa ua hoi pono loa mai la kuu noonoo maikai. "A aohe he poe i ike i keia mea," wahi a'u. "A o ka makou 110 iV i maka'u mai nei o lawe ka noonoo 0 kanaka ia oe, 0 oe ka nioi. A pela io no. Nolaila, heaha la ka mea e hana ai e Rudolofo?" Noho hamau iho la oia ka pane ole mai ia'u. Hele mai la ka moiwahine i ona La a kau mai la i kona lima maluna o ko Rudol«ifo lima ke kumu i hikilele ae ai 0 LuiloAna. Aka, noho hakanu liou iho la oia me ka pane ole me lie mea la e noonoo nui ana. I "Heaha ka mea e hanalai e Rudolofo?" wahi a'u i ninau liou aku :ii. "E hele ana wau e pepehi ia Hupa a make loa," wahi ana. "A n ke koena e kamailio kakou mahope aku." Allaila liele koke aku la oia ma kahi 0 ka bele a hookani aku la. ik E hookaawale i kela poe owaho ma kahi e," wahi ana i kauoha ;iku ai. ''E lia'i aku ia lakou, ua makemake au e hauwalfaau ole. A laila. 0 hoouna mai i kaapio pa-ku a puni no'u a aole hoi e oi aku , ka unii minut.e." "lla hooloheia mai kana mau kauoha me ke kunou haahaa 0 k«- knuwa, a hoomaka aku la ma kana misiona. Ma keiii manawa hoi i uluku nui ae ai ka moiwahine me ka hiki <•!<' iaia ke iioomalu noniii ilio mamuli 0 kona lohe ana aku i ka Luilolina mau olelo. Ilele mai la oia e hui me LuiloAna ia Rudolofo no lioi e liele aku ana i ona la mahope iho 0 ka hookani ana i ka bele aine kii lu\awi ana i kana mau kauoha. "Ainve! e hele ana ka oe?" wahi a ka luoiwahine. "Oiai, ua hanaia kii ha " "Hamau, e kuu lede maikai," i hawanaw{ana aku ai o LuiloAna. Alaila, hoonui ae la'kona kamailio hou ana aku. "Aole au e haalele ia Luritania nei no ka lu(a me ka hookuu no ia Eupa e hele laula. "K Faletiza, e hoouna aku oe i olelo ia Konela Setipa eia ka īimi j Setirela nei. E maopopo mai ana no iaia ia mea. A i ka wa f niak.' ai o Rupa o Hanezau ia'u, alaila. mai nei aku wau e hele ai 1 liiki i ka liale lioomaha a mailaila aku i ka palena waho o Luri"i.ania." lluli ae la oia no ka ihele ana, aka, hahai pu aku la ka moiwaiiini- īuahope ona, ka mea hoi nana i lioolohilohi hou iho iaia ma '•><iiia hnakai. i: iioi liou mai ana oe e ike ia'u mamua 0 kou hele loa ana?" 1 in»i aku ai oia. "Aka, aole he pono ia'u e hoi hou mai," i pane aku <ai o LuiloAna !| | , ' ka »-ini pu ana iho nae o kona manao ikaika i ka ike ana aku no i 1 hi'lehelena oluolu i piha me ke kaumah\a o kana aloha. "K hoi mai anei oe e ike ia'u?" i pane aku ai o Falevia no ka 'Ua o ka manawa. "A«\ e kuu moiwahine." la maiAawa koke no i lele ae ai au a ku ae la me ke kunahihi kuu haupu ana no kekahi mea. "Auwe!" i hooho ae ai au, w pehea ana la ina e make mai ana ia- l i Konisaturasi Heln 19?" Huli mai Ka o Rudolofo a nana mai la ia'u me ka paha'oha'o iiui. "Aole au e make iaia," wahi a Luilofina. Aka, ua ui hou mai la ka moiwahine ia Rudolofo me he mea ia anlo oia i hooniaopopo i ka'u ninau. "E hoi hou mai aria oe e Rudolofo e ike ia'u?" wahi ana. "Ae. o kuu moiwahine," alaila, hopu aku la oia i ka lima palul'iil': a honi iho la, a o kona hala aku la no ia. Ku malie iho la kii moiwahine ine. kona maumaka maluna o ke f niniana ana i aloha maoli ai, aka, huli ae la oia a hele aku a 1 o Knnnawahine Haleza la, kona wahine ukali a upo'i iho la 1 kona maka me kona mau lima' a hoomaka iho la ka uwe me *unui. Aia no hoi ka'll ewa ke ihoomama lia no ka hiki ole l l ke uuini iho ua hui pu akn la wau iloko o ia haawina hookahi, I nao. ua hoi aku no wau iloko 0 ko'u rumi ponoi iho. MOKUNA XIV. KE KONELA SETIPA AME KIMO. īa'll i aku ai i ka hale hoomaha o ka moi ma kela kakaliiaka poina ole, ua hoomakaukau koke iho la no o Konela Setipa

ame Kimo, ke kanakahana o Luilofina no ke pale ana i na ake'ake'a e hoea mai ana i 0 laua la. Ua hoolalaia ka a ua paa. Oia hoi, iiole e aeia kekahi mea e ike i ka moi a aole hoi e komo iloko 0 ka liale oi'.ii nae, ua kiia e laua ka rumi 0 ka moi e waiho make la a paa, a ina nei e uiia aku ana laua alaila e hoike aku ana laua, ua hala aku ka moi i ka uhai holoholona i ka wanaao okoa no, a ua waiho iho i ke kauoha i ke Konela e kali nona a ia Kino hoi e kali no Kapena Faletiza mamuli o kana (Faletiza) kauoha. No kekahi maniiwa i hana hooikaika ai no ka hooponopono ana 1 ka laua papahana, aka, i ka pau pono ana o ia mau mea ua hoohalaia ka liapianui o ko laua la o ka noho kokoolua ana me ka hana ole. Hookahi hana oiano ke kali ana ika mea e puka mai ana mai Setirela mai. Mahope 0 ka laija ai ana ua noho hoonanea iho la laua me ko laua mau ipupaka i ko laua mau waha no ke puhi hoomau ana, a oia no hoi kekahi mea hoohala manawji mawaho ae o ka laua mau kukaiolelo hoonanea ana. "Heaha kau e noonoo nui nei e kuu Kimo?" i ui aku ai o Konela Setipa i kana pane. Ma keia m\mawa, ua komo ka makemake iloko 0 ke Konela no ke kanakahana a Luilofina ma kona ike ana he kanaka Pelekane maikai <a hooko hana oia. Puhi hoomau aku la no 0 Kimo a hala kekahi mau minute me ka pane leo ole, alaila, huki ae la oia i kona ipupaka m);ii kona waha ae a pane aku la: "E noonoo ana wau, sa, oia hoi, ma ka make ana o ka moi " Alaila, hooki iho la oia i kana olelo. "He mea oiaio no," walii ake Konela, "ua hala ka moi. Aloha no." "A oiai ua hala io aku oia, a oiai ke ola nei no hoi kuu haku Mr. Residina " a liooki pu hou iho la no hoi o Kimo i kana olelo no ka lua 0 ka manawa. "He oiaio no ia e Kimo e like me ka kaua e hoomaopopo nei," 1 pane hou aku ai 0 Setipa. "Pela!" i hooia akuiai o Kimo. "Aka, he mea hookaumaha nae i ko'u noonoo i ka hiki ole i kuu haku a noho ae ma ka nolioalii, oiai ua make aku ka moi a pia hoi kuu haku ke ola nei." Huli aku la o ua o Kimo ia Setipa |a n#ha pono aku la iaia. "He noonoo maikai loa kena e Kimo," i hooia aku ai ke Konela. "Alaila, ua lokahi anei kou noonoo me ko'u e ke Konela?" i ui koke aku ai o Kiino. "Ma kekahi olelo ana," i pane hku ai o Setipa, "he mea kaumaha 10 no ka hiki ole ke noho ma ka nohoalii, no ka mea, he keo* nimana kupono maoli no o Rudolofo i moi. Aka, he hana hiki ole anei ia?" (l lna nei e kukuluia ka ninau- nialuna 0 ka u hiki ole," ea," wahi a Kimo, "he wahi ano like ole ko'u me kau." "Pela anei? Ina pela e kanana ae kaua, no ka mea, he la okoa keia no kaua e noke lai i ke kamailio." "Alaila, e hoolohe mai oe i ka'u," i pane aku ai o Kimo. Ua ike like kaua aia kuu liaku i Setirela ma keia manawa." "Me lie mea la, pel|i io no." "Aohe kanalua ana no ia mea," i hooia loa aku ai 0 Kimo. No'u iho ea, ua manaoio loa au aia oia ilaila i keia manawa. Aka, e manao wale ae 110 hoi kaua oia hoi, ina aia oia ilaila i keia nnanawa alaila e man.ioioia mai ana oia o ka moi." "Ua loaa 110 ia ano mamua aku nei, a me he mea la pela ana no keia. Koe wale 110 a " "Pelii, koe wale 110 a ikeia ke kino make 0 ka moi." (, Oia ko'u manao i uiea ae nei e hoopuka e Kimo, loaa e mai la nae ia oe." Noho mumule iho la o Kimo no kekahi mau minute. Alnila, pane hou aku la oia: "He mea 'manaonao nae ka hoike ana i ke ano 0 ka make ana o ka moi ina 0 ko'u moolelo ke laweia. "Ak|a hoi, ina he hopena maikai ko ka moolelo ua oi aku ia." "A lie hana paakiki no hoi ka nee ana o ka moolelo e oleloia ai i Setirela oia i make ai; koe wale no a make kuu haku iloko o Setirela no ka "

"Aole loa pela, e Kimo," i hooho ae ai 0 SsetiiJa, "aole loa e hanaia mai o Rudolofo pela." "A ina 110 aole e make ana kuu haku, alaila, he mea paakiki no ka pepehi ana i ka moi iloko o manawa kupono, a no ia mea no kaua e noonoo pono ai.' Noho hamau wale ilio la no oia me ka noonoo ana me he mea la he mea ano nui i ka Kimo hoohaili manao i wailio mai ai iaia. "Eia no hoi kekahi," wahi a Setipa i pane ae ai, "ina no e lilo ai a 0 Rudolofo i moi, he mea paakiki 110 ka huna ana i ke kino make ame ka make ana o ka moi mai ka lehulehu ae, ame ke kino o Hapaki." "I hooihaili wale ae nei no wau i keia mhu olelo," wahi a Kimo i pane aku ai mahope iho 0 ka wehe ana ae i kona ipupaka mai kona w.iha ae, "no ka hoohala ana i ko kaua manawa e nolio kokoolua ne'." A lie mea liewa no paha ka hoōnohonoho hana a hooko aku maluna o ka kaua e kamailio nei." "Pela io pa.hw, aka, aohe no he hewa a kaua e kamailio wale ai maluna 0 ia mea," wahi a Setipa, me ka hakapono ana aku o kona mau maka maluna ona. "Ina pela e olelo ae kaua," wahi hou a Mr. Kimo, "ua hiki mai la ka moi i ka hale hoomah.a nei i ka po nei a ilaila i hui ai me kona hoaloha Mr. Residina." "A owau anei kekahi?" wahi a Setipa i hoomaoe aku ai. "Ae, o oe kekahi ma ke ano he ukali no ka moi," wahi hou a Kimo. '*A o oe no hoi kekahi i hoea mai e Kimo? Ua hiki io mai no oe. Aka, ma ke ano hea oe i hiki mai &i?" "Ina ma ia ninau ka mea e noonoo ai," wahi a Kimo i pane aku ai, "alaila, ua hiki mai ma ke ano he uklali no ke Kauna Talenehima a malalo hoi 0 kana kauoha, e kauoha ana ia'u e ukali ia Mr. Residina, ka hoialoiha hoi o ka moi. Aka, e hoomanao oe e ke Konela, lie wahi moolelo wale 110 keia aole he i'o iloko olaila." "Pela no, aka, he wahi moolelo maikai kela au i mea keaka na kaua no ka hoohala. manawa ana. "Nolaila, e hoomau aku i kau moolelo e ke keonimana." "Alaila, ua pono; no ka mea, ke makemake nei hoi oe e hoolohe. Nolaila, i keia kakaliiaka nui okoa i hala aku ai ka moi sa." "A ua hala aku la ia maluna o kona hana ponoi iho, aole anei pela?" i hoomaopopo aku ai o Setipa. "Aole i maopopo loa, aka, oia nae ka kakou i koho aku ai," wahi a Kimo. "Eia nae, o kakou o Mr. Residinaf, Hapaki ame kaua nei ka poe i noho iho i ka hale nei." , "A ua hiki mai no anei ke Kauna o Hanezau ianei?" "Aole makou i ike, sa. Malia paha ua hiki mai no, aole nae kakou i ike, no ka mea, ua nui ko kakou maluhiluhi ke kumu o ka hiamoe kulilipo loa ana." "Hiamoe kulilipo?" i hooho ae ai ke Konela me ka minoAKa aiui iho. "Ae, sa, oiai ua maluhiluhi maoli no kakou, a no ia meu na pa'nhia loa kakou i ka hiamoe, mai a Mr. Residina mai ame kako.i pu —a i ke ao ana kie i ke kakahiaka nui aia no kakou ke wa«ho la ma na wahimoe o kakou. A mai moe no kaua maluna o kahimoe ina keia manawa a kana e kamailio nei me ka hapanui o ka\ou sna aole kana i hoalaia me kekahi mea weliweli lini." "Ea, he wahi moolelo kupono keia i ke kakau ana a paa T.na ka buke," wahi a Konela Setipfi i hoomaoe aku ai. "Aka, heaha keia mea weliweli i hoohikileleia ai kaua?" TJnnhi ae la o Kimo i kona ipupaia mai kona waha ae a kalele iho la no hoi kona mau lima h elua maluna 0 kona mau kuli iaia i

noho hookuene pono iho ai, a hoomaka mai la i ka ha'i ana i kana moolelo haku. "E lioomanao oe, he halelaau keia hale hooinuha o ka moi, mailoko a waho. Ua ike no hoi oe ia mea.'' "Ae, he halelaau io 110 keia e Kimo, M wahi a Setipa, "a e like no me kau i olelo mai nei mailoko a vfaho ka laau." "Nolaila, ea, he hana hemahema maoli no ka waiho wale ana i ka ihoihokukui ma kahi o ka aila ame ka wahie i waihoia ai. M "O! he hana ku kela i ke kalaima!" "Aka, e hoomanao oe o na olelo ikaika he mea hoehaeha ole aku ia ikh poe make. A pela no hoi e ike ia la ua make o Ilapaki." "Ae, pololei no ia," wahi a Setipa. "Aole oia e ike i ka eha 0 ia mau olelo." "Aka, o kau.i oia hoi, o oe ame a'u, ua ala ae kaua a "Aole o kekahi poe okoa ae kekahi i ala, e Kimo?" "Ae, he mea oiaio, aole he mea i ike i ko lakou ala ana a ala ole paha. Aka, no kaua nei, oia hoi, ooe ame a'u, o kaua ka i alfct mua ae, a i ike ike alii e a ana maluna oka hale. Ana la mea i koi mai ia kaua e hoio iwaho no ka palekana o ko kaua mau ola. n "Pehea? Aole anei kaua e hoao e hoopakele i ko kaua mau hoa?" . "Ae, ua han(a io no kaua ia mea e like me ke ano mau e hana ai ke kanaka no ka hoopakele ana i kona hoa ina ua ike oia he wahi manawa kahi iaia e hiki ai ke hooko. A ma kei|a ua hana aku no kaua a ua hiki ole." "A iloko no o ia hooikaika la ame ka wiwoole 110 hoi ka hooko ana a haule no ka lanakila ana, aole anei pela?'' i ui aku ai o Setipa. "Pololei. Iloko 110 oko kaua hooikaika aole i hiki ke lanakila. Ta holapu ae la ka ula o ke ahi me ka weliweli nui maluna o ka luile a lilo ai oia i puulehu a pau pu no lioi o Hapaki ame kuu haku 1 puu leliu." "Hamau! Akamai no," i hooho ae ai o Setipa. "No ko laua lilo ana i puulehu e hiki ole ai na helehelena o laua ke hoomaopopoia." "Pela anei kou manao?" "Pela no ko'u maniao ina nae i waihoia ka ihoihokukui ma kahi o ka wahie ame kahi o ke kapuahi e nele ole ai ka a io o ke ahi e pau ai ka hale i ke ahi," walii a Kimo i hoomau aku ai i kana wehewehe nna. "Ae, ke ike la wau ika hopena oka moolelo. Oia hoi he mea pono anei e ikeia ua hiki aku o Mr. Besidina i kona hopena?" "A no ia mea na'u ponoi no e lawe aku i ka mea hou o kona make anii a lioike aku i kona ohana e nolio mai nei i Enelani." "Oiai hoi ka moi o Luritania —" i pane aku ai o Setipa me ka hooki pu ana iho. "E hauoli ana maluna o kona nohoalii e like me ka loihi o kona ola anh.," wahi a Kimo i hoopau pono ae ai i ka Setipa olelo, i pane hapapu ae ai. "A o ka moiwahine hoi o Luritania, pehea oia?" "O, mai poina oe ia mea, no ka mea, ua hiki no laua ke mare ma-luia. Mia kekahi olelo ana hoi, he mare hou ana." "Ae, he mare hou ana," wahi a Setipa. "Na kekahi kaliunapule i hilinai nui loa ia e hooko aku." "O, na ke kahunapule i hilinai nui oleia paha kau e mhnao nei anei e liooko?" i ninau aku ai o Setipa. "Oia maoli no ka unuliina o ka manao," i hooia aku ai o Kimo, a ofri no hoi ka minoaka mua ana o ke kanakahana o Mr. Besidina. Ia manawa 110 hoi i waiho iho ai o Setipa i kona ipupaka a noo« noo iho la me ka wiliwili ana i kona umiumi .ia manawa hookahl no. Aia na minc*ika maluna o kona helehelena kahi i paani ai oiai nae oia e nana pono ana maluna o Kimo me ka pane leo ole. A hui like ae la no hoi ko laua nana ana kahi i kahi me ka pane leo ole no lioi. «He moolelo «ano e io no keia au e Kimo," wahi a ke Konela mahopa ilio oka hala ana o kekahi mau minute. "A pehea hoi ina e make io ana ko kahu, no ka mea, he kanaka hiena maoli no o Kauna Rupa?" "A in)a e make io ana kuu haku, sa, alaila, e kanuia oia e pono ai." Kanuia i Setirela?" i hooho koke ae ai o Setipa me ke ano puiwa no nae. "Heaha auanei ka like ole iaia? Ua maopopo no ia oe aole oia e ike i kona wahi e k{anuia ai?" "Pela no, aole io ana oia e ike ia mea," wahi a Setipa, "a aole no lioi kakou e noonoo aku no ia mea. Eia ka pono oka uhi oka lepo maluna on(a. Pela, pela anei?" "Pela 110. Aka, o ka manao ana e lawe malu i kekahi kino make o ka moi mai nei aku no Setirela —" "He hana paakiki loa ia," walii 'a Setipa i liooholo pono loa mai ai a i i akaaka ka moolelo. Ma keia ano iho la i maikai ai kau mooielo i keaka mjai nei ia kaua, nka, manao nae au aole e lokalii mai ana ka manao oko haku no ia mea. Aka, ina aole oia c inake, pe* iliea aku?" "Ina aole e make kuu liaku, a e hookoia hoi ka moolelo, alaiia aohe he mea ma ka lionua nei e hiki ke hooia mawaho ae o kakou ke manaoio mai aole o kuu haku ka moi, a iaole hoi o ka mea i make iloko o ka paualii ka moi." Huhui hou ae la ka nana ana o na maka o na kanaWa me ka pane leo ole no kekahi manawa. ii.iv "Ea, mai liea mai oe?" i ninau aku iai o Setipa ma ka noololi koke ana i ke kumuhana. ...» "Mai Ladana mai au, a oia no ko'u aina kulaiwi. . "Alaila he poe haku moolelo (akamai ko laila poe, aole anei pela?" i ninau hou aku ai o Setipa. "Ae, he poe akamai no lakou i ka haku moolelo, a he akamai pu no ika liooko ana." i •i' Ia mana\Nln koke no i ku ae ai o Kimo a kuhikuhi aku la 1 kona lima ma ka pukaaniani i kekalii lio kanaka i maalo ae ai mawalio. He mea oiaio ua maalo (ie la he kanaka mawaho o ka liale a na ia mea i huli aku kekahi i kekahi a nana hou ae la laua me ka nana pono ana, holo like aku la laua no ka puka a puka loa aku la iwaho ma kahi o iwakalua kapuai mai ka hale aku kahi a laua i kanu lai ia Borisa ka iliouhai holoholona a ka moi." "Auwe, auhea oe?" iui aku ai o Setipa ia laua e hele ana, ua poinaia oe no ka ilio. Aole oe i hoike mai nei i kahi mea no ka ilio?" (Aole i ptu). •