Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 10, 8 Malaki 1907 — HE LOONAAIKOLA MAOLI NO I KA NANA AKU. [ARTICLE]

HE LOONAAIKOLA MAOLI NO I KA NANA AKU.

Ma ka nana aku ame ke kilo ana aku i na liana a na Kahu o ke Kalana o Oaliu uialuna o ka Oihana Makai malalo o ka hooponopono a malama ana a Lunamakai C. P. laukea, me he nea la he liana hoonaaikola maoli no na haawiua i kauia aku maluna ona. Ua loaa na hoomaopopo ana mamuli o na hana i kauia aku maluna o ka Oihana Makai iloko o na halawai hana i raalamiiiii iuamua iho nei. He mea no hoi keia e hoike mai ana aia he wahi helehelena o ka iini hui iloko o ka Papa e hoao aku i ka Lunamakai nona na manao i puka ae ma ke akea i ka wa o ke kau holo balota i hala ilio nei e olelo ana aole e hoohanaia ke kalaiaina iloko o ka oihana makai. ,111 A 0 ka iini nini liuna 0 ua poe kaliu kalana nei ma ke kilo aku 1 oia no ka hana aku i na mea e hookunahihiia ai ka noonoo o ua lunamakai nei i mea nona e puiwa ai, alaila, hoohana koke aku oia 1 ka mikini kalaiaina iloko o ka oihana he mea hoi nona (ua lunamakai nei) e nahu ai i kona alelo, a kani hoi ka aka o na enemi. Ina oia ilio la ka manao, ke manao nei makou ua kuhihewa loa ia ka Papa Lunakiai o Oahu a aohe no hoi ia he hana naauao, a he mea maopopo, 0 lakou kahu kalana ka poe e hoohana nei i na hana 0 ke Kalana maloko o ka mikini kalaiaina, he hana o lakou i kuleana ole ai i ka hoohana ana iioko olaila. O keia no hoi ka mea i nini loa ai ka lehulehu maikai a kupono o Oahu nei maluna 0 Lunamakai-i-pau Baraunu. Penei na hana i hoomaopopoia: :Ma ka halawai mua o ke okiia ana o na haawina ukuhana o na limahana 0 ka Oihana Makai ua malele aku he |1500 no ka malama 0 Feberuari i hala iho la ma ka hookuku ana maiuna o ka haawina o |7500 ukuhana o na limahana o ke au o Luoamakai-i-pau Balaunu oiai he |6000 wale no i haawiia ia laukea. A ina nei e kaupaonaia ke au 0 Ealaunu ame ko laukea no ka malama o Feberuari, alaila e ike ana kakou me ka hohewahewa ole i ka like ole loa o na lokomaikai 0 na kahu kalana i panai aku ai i fceia mau noliona hooponopouo 0 keia mau lunamakai ,oia hoi, aia ma kahi o $7500 no Balaunu a aia hoi he $6000 no laukea he like ole ia 0 $1500 e like me ia i hoike muaia ae nei. Ma kahi o na limahana aia ma kahi o 54 inakai i ko Balaunu au a ma kahi o 30 makai i ko īaukea au e noho nei, he like ole loa ma kalii o 18 makai. A ma ke kaomi ana iho i na maliele a elua, eia ka mea i ikeia, aia he $1500 haawina ukuhana ka oi ae o Balaunu ia laukea, ua like hoi ia me ke emi o ko laukea ma ia haawina hookahi no 0 $1500. Ma ke kulana o na limahana hoi, aia he like ole loa ina ka oi ana 0 ko Balaunu au i ka 18 makai i ko laukea au, ua like hoi me ka emi o ko laukea au ma ia huina hookahi o 18 makai, alaila, ke houluulu ae i keia mau mahele a elua, ua hiki loa ke ike iho me ka hoohewahewa ole ua nanamaka mai na kahu o ke kalana ma ke umiapuaa ana i na makai he 18 a.Lunamakai laukea. A ma keia kumu iho la i loaa ai ka hali'a aia paha he manao mikini kalaiaina oloko 0 keia hana umiapuaa ana o na kahu, he hana i koh.u ole i ke kulana lipakiai no ka lehulehu. Ka i no, he poe lunakiai' lakou, no ka lehulehu a aole no ke kalaiaina. Malia nae paha, e kalaia aku lakon mamuli 0 ka lakou 1 kalele ae ai 4 no ka uuku o kahi liaawina o ke kalana i pokepokeia ai o 18 makai, eia nae, ua oi aku ka maikai i ka hooko ana i ka haawina pokepoke maluna 0 na liana i emi iho ko lakou ko'iko'i mamua 0 ka oihana makai ame ka oihana kinaiahi, oiai he mau oihana kela 1 pili loa i ka maluhia ame ke ola o ka lehulehu, a oia hoi ka mea 1 pookela ai laua a kaa mai hoi na oihana e ae malalo mai. E lioomanao, 0 na oihana i pilikia loa i ke ola ame ka maluhia 0 ka lehuleliu ame ko ke aupuni ame ka aina, e palapala kokeia ia mau oihana ma ka papa ekalii 0 na oihana apau, a 0 na oiliana 1 pili lahilahi aku i ke ola ame ka maluhia o ka lehulehu na īa mau kulana no i hoike mai e palapalaia lakou ma ke anuu helu elua mai. A ina pela na kahu 0 ke kalana o Oahu o ka noonoo ana, ke manao nei makou, aole e hoopuhiliia lakou ,a aole no e ikeia na hemahema 0 keia ano maloko 0 ko lakou moolelo. A aole no hoi he kuleana e hooi wale akn ai no i ka haawina 0 ka oihana makai a oihana aupuni kalana e ae mawaho 0 ka mea kupono. A o ka mea nana i hooi loa aku i.ka maikai ole o ka hana a ka papa Lunakiai 0 Oahu oia no ka poke hou ana i ka haawi.na ukuhana 0 ka oiliana makai, ma ka lawe an mailoko ae o ka huina haawina o Feberuari o $6000 he $80 no ka haawina ukuhana o Malaki nei nona hoi ka huina haawina 0 $5920, ua like hoi ia me ka malele ana aku o hookahi makai hou ma ka ukuhana o $70 o ka mahina a ke hui ae me na makai he 18 i hoomaleleia aku ua like īa me 19 makai, a he pokepoke ana keia 0 ka Papa i oi aku ke ino mamua o ka mea kupono a o ko laukea au makai ka uuku loa o na limahana 1 ikeia a aole mamua aku a aole no hoi iloko 0 ke aupuni moi. A ma keia kumu iho la i kohu pono ai ka olelo ana, he hana hoonaaikola maoli no keia ina nae maluna olaila kahi i kukuluia ai ka makemake. Eia nae, he mea maopopo i ke kilo aku me he mea la ua kauhihiia lakou e ka lili mikini kalaiaina. Hoko no nae 0 keia hoaoia ana 0 Lunamakai laukea e opa pu ia e ka Papa, me ka manao paha e hiki ole ana iaia ke hoohana i ka oihana inakai limahaha helnna uuku a loaa ka maluhia, eia ka mea apiki, he keu akn, 0 ka pialu 0 ke kulanakauhale nei, pipika wale aku na liaiiīl piliwaiwai' i liiki ole i ke au o Balaunu ke hoomalu a uarlaumania hQi,na auiu.oe 0 na po i hala iho nei i ka piha ole o na alaniii 0 ke kulanakauhale nei me na kamalii opiopio mai kamaliiwahine a na kamaliikaue he mea hoi i ike oleia i ke an o : alaunu, koe wale no i ke au o William Henrj. Penei ke ano nui 0 na limahana 0 na hooponopono oihana makai 0 Balaunu ame laukea ma ke ano nui: Balaunu 10 makai ku huiua, 2 makai kaa hehihehi wawae, 4 makai kaulio, 2 aliimakai no ka uwaki hookahi, ua like hoi ia me 54 no ekolu uwaki 0 ka la haua. No laukea hoi, he 6 makai ku huina, 2 makai kaa hehiliehi wawae, 2 makai kaulio, 2 aliimakai ua like ia me 36 makai no ekolu uwaki o ka la hana, Ke manaolaina nei makou, e lilo ana keia mau auoninoni 0 ka maikai ole o ka ka Papa mau hana i mea nona e noonoo pono ai. uo ka mea, aohe he wahi kuleana iki 0 ka hoohaiki ana i ka ikaika nui kupono o ka oihana makai, ka oihana hoi a ka lehulehu o ke Kalana 0 Oahu i uwe nui ai i na kau ae nei i hala no ka hookaawale aku ia Balaunu ke poo i hiki ole ke hooko piha i ke kanawai, i ka wa ka hoi 1 hookoia ai ia makemake o ka lehulehn ma o ke koho ana la 0 ka hapanui ia Mr. C. P. laukea, eia ka e hoopilikia houia mai ana ka v lehulehu ma ka hoohaiki ana o ka Papa i ka ikaika o ka oihana makai ke kumu e puikaika ai ka hoomalu ana i keia lehulehu nui o Oahu nei. E hana akahele mai ka Papa 0 Oahu e pono ai, ma ka waiho (Kina i na kekeu kalaiaina, oiai malia paha, 110 ke Demokarata ana o iaukea ke kumu i kunahihi ai ka hapanui o ka Papa no ka mea he poe Repuhalika ka hapanui 0 ka Papa ame ka lunahoomalu pu. E

haalele i ke kulana kalaiaina iloko o ka Papa a e hana aku i ka .hana o ka lehulehu iloko o ka Papa ma ke kulana luna aupuui kalana wale no, ma kekahi olelo, e lawelawe i na hana ma ke kula : na kuokoa. He hewa ia la?