Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 39, 28 September 1906 — KUPONO OLE KE KALAIAINA NO NA OIHANA AUPUNI. [ARTICLE]

KUPONO OLE KE KALAIAINA NO NA OIHANA AUPUNI.

"Kupono ole ke Kalaiaina tio na Oihana Aupiini" oia ke poomano keia kino-manao a he kumuhana maikai no ka poe kupono i ke koho balota e noonoo kumuhana maikai no hoi no ka poe oihana aupuni e noho hana nei e kula ai ia lakou iho, a he haawina maikai no hoi e a'o ai na mea apau i mohala ai ka noonoo ma ia mea i hiki ai ke kanana iho i ke kupono ame ka ole ō ka hoohana ana i ke kalaiama iloko o na oihana aupuni. .

A ke manao pu nei no hoi makou, aole i kaupalenaia keia kumuhana malnna a maloko o na oihana aupuni wale. no, aka, ua maikai ka hookaawale ana i ke kalaiaina mai na oihana eae no apau he kupono o ka hoohana ana i ke kaiaiaina iloko o na hoomana, ilokō o na oihana kalepa. iloko o na oihana hanalinla am* na hana e ae nō, no ka manao ana e kiikulu i. mikini no ka pono piHkahi.

Aka, e lwelaweia ke kalaiaina maloko o kona mau auwai ponoi iho e na mea apau, mai ka poe oihana aupūni, hOOikaika pono oloko 0 na hoomana; ka poe ma na hana hanalima, ka poe ma na hana pOoUi m.ea apauia e komo-ae lakou ilokp .0 ke kalaiaina a hooikaika maloko wale no o kona mau auwai ponoi iho, e maua e ole ana hoi (loko oAa oihana,! hoikc*tnua ia nei kaW ona i kupono ole ai'e hoohanaia, A i ka-makou kal§H tft*Uina iho la o keia ke waiho pu aku nei makou \ kekahi matsp6pd loa i ku]>ono ole ai ka hoohana ana i ke kalaiaina'W&o naftljiana like ole apau, oi loa aku iloleo o ha aupuni o kjLsQii. i fiei. E lawe mai ena makamaka ika hoohana ana ia o'ke Kalana o Hawaii nona ke kahua poo-aupuni i kukuluia ma Hilo; . Aia he hakoko ikaika launa ole mawaena o Lunamakai Keolanui ame ka Papa Lunakiai—he ku-eJkaika loa mawaena o laua, ke kumu i kukulu ai ka Lunamakai Kalana i kana papa makai i hoohalahala loa ia hoi e ka Papa Lunakiai, ke kumu i kukulu ae ai no hoi ua Papa Lunakiai nei i papa makai nona no ka malama ana i ka maluhia o ia kalana, a makou e manao nei i ke kohu ole o ka hiki pono ke malamaia ka maluhia o ka lehulehu e keia mau papa makai o na mana ku-ee, ka Papa Lunakiai ame ka lunamakai no ka mea, pehea e hiki ai ke hoomalu ia ha'i ina aole e hiki ia laua ke hoomalu ia laua iho? A pehea e hiki ai Ina mana a eiua e hoomalu ika auna hookahi? Aohe hiki. He hookahi mana e pono ai. He ino hohono loa kela i paku'i iho nei i na la i hala, a i ka panina o na kekeue ua kaa ae la ka lanakila ma ka aoao o ka Lunamakai Keolanui, a no kona Home Rula ana kekahi kumu i nini loa ai ka Papa> Lunakiai ma o na lala Repubalika la oiai o lakou ka hapanui, eia nae ka mea hilu loa ua lanakila aku la ka Home Rula a haule hoi na lala Repubalika a make loa lakou i ka huhu. \ He mokuahana keia mamuli o na kekeue kalaiaina, a ina i waihoiai na anoi kalaiaina mawaho o ka lakou mau oihana aupuni, ka ka luna-| lunamakai ame ka ka Papa Lunakiai, a hana aku ka lunamakai ma ke ano luna aupuni, aole no na makaainana Home Rula wale no. aka, e hana aku oia maloko o kana oihana lunamakai no ka pono o na ma-« kaainana apau—na makaainana Repubalika, na makaainana DernckaT rata, na makaainana Home Rula ame na makaainana kuokoa a poe e ae oloko o ke kalana o Hawaii, a e like me ka ka lunamakai e hana ai maloko o kona ponoi iho, pela no hoi ka Papa Lunakiai e hana ai, aole no ria : Repubalika walē no, aka no na makaainana apau loa me ka nana ole ae owai la oia, alaila, ua hiki loa ke pane ae makou me ke kanalua ole aole e ulu mai na mokuahana kalaiaina e la me ka kakou t ike ai a i hanaia hoi eua poe laeOo nei o Hawaii. Ama keia mea iho la i kohu pono loa ai ka makou e kalele nui nei i ke kupono ole o ka hoohana ana i ke kalaiaina iloko o na oihana aupuni.

Eia hou. Ma ke Kalana o Oahu nei aia kona oihana makai ke mlaia nei eka bosi kalaiaina. Iloko oia oihana makai, ke komo aku. kekahi iloko olaila. he hohono kalaiaina wale no, a he paku'i hoi kau. A ua ko loa mai no ia hohono mai ua oihana makai lā a pahola ae iloko* o ke kalana holookoa. A heaha keia hohono kalaiaina? Eia. Ke hoohanaia nei na makai o ia oihann mawaho ae o ko lakou oihana ponoi iho, iloko o ka .hooikaika balota no ka bosi kalaiama, no ke koho ana i na bosi kalaiaina a punahele hoi ma keia kau balota e nee mai neii o Novemaba. Nolaila, aole wale no o ka hopuhopu lawehala ka na makai e hana nei. aka, o ka hopuhopu m<?na koho, balota, a me he waikahe ikaika la o ka muliwai nui ka ikaika o ke ko āna o ka wai me ka hūlui pu ia o ke a a ku ana i ka lae kahakai* A mamuli keia oka hoohanaia oke kalaiaina iloko olaila. A o ka makai e maka-e ana i na bosi kalaiaina aole e nele ke kau o ka lia ma-« luna ona no kona hoopauia aku' mai ka hana aku. Ama keia maa anoai iho la i kupono ole ai ka hoohana ana i ke kalaiaina iloko o ka oihana makai e like me ke kupono ole o ka hana ana iloko o iia oihana aupuni e ae. « Eia no ano o ke kalaiaina e hoohana hala ole ia nei iloko o ke Keena Hana Alanui o ke Kalana 9 Oahu, a,o kona bosi ka-« laiaina oia no o Luna-alanui JoHnson Ke hoohuiihuliia nei ka poe ko-» lio halota hana alanui o ua keena la e koho i na moho a ka luna-alanui kalaiaina, a i mea e nui ai na kokitā no ua hinā-alanui nei oia no ka hoohaoa nui, ana i na kupa Amenka ma na alanui i keia mau la, a 0 ka poe e hoohanaia nei, he poe lakou i punukuia ko lakou ano kuokoa. oiai, ua maop6po mua ka lakou e koho ai, ina no i ku ole ia meho 1 ke koho a ka lunaikehala o ka limahana. » A o ka mea e maka-e ana, alaila, e hoopauia hiai no oia mai ka hana mai, a o ka hana no hoi ia o kalaiāina e like me ka makou t hooaiai ai ika piUe aku nei i hala. A maluna o keia kahua la i aiai loa ai ke kupono ole o ka hophana ana i ke kalaiaina iloko o keia oihana a.upuni e like me ke kupono ole o *ka hoohana ana iloko o na oihana e ae, Ao ko makou manao ma keia mea, oia no ke -koho ole ana aku i keia ano moho bosi kalaiaina e noho poo ma na oihana aupuni a lilo na oihana aupuni i mea e piepieleia ai no ko lakou pono, a o na luna e noho poo ana ma na oihana i hookohuia aku e like me ka Keena Alanui he kaakaa na maka o ka poe ia lakou kuleana hookohu e kapae ae a e hookohu aku i kanaka bosi kalaiaina ole.

Malia paha o olelo mai no e hiki ke alo ae i ka hoai hana ana tke kalaiaina iloko ona oihana aupuni kohoia. Ke manao nei makoii he manao hawawa loa ia, a o ke kanaka o ia ano, he heike *ma ia, no ka nele no o kona noonoo i ka iwikuanioo ole o ke knakamakua e pipika wale ai no oia i ke ku ana ma ka aoao o ka pono ame ke kauliker

He nui no na oihana aupuni no lakou na luna aupuni kohoia e like me na Keena Kaka<iolelo Kaiana o Oahu. ke Keena Lunahooia, ke Keena Puuku, ka Papa Hoonaauao Teritori ame na oihana e ae» aole o lakou ru!aia e na bosi kalaiaina* a o ke kumu mamuli o ka hoohana oleia o ke kalaiaina iloko oia mau wahi, a e laa no ke ala ame ka moekahi ona hana oloko oia mau keena hana. Aole nae keia he mea e hoole mai ana i ke kalaiaina ole o sia poo-aupurii, oiai, he hana kupone loa ia lakou ka lawelawe kalaiaina ana, mawaho nae e lawelawe ai ke kalaiaina o ko lakou man oihana iho. ■ t E noonoo e ka mea koho ba!ota i 'keia kumuhana nou ihd