Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 35, 31 ʻAukake 1906 — KE LOLI NEI KA MANAO O NA POE KOHO. [ARTICLE]

KE LOLI NEI KA MANAO O NA POE KOHO.

E Mr. Lunahooponopoao o ka Nupepa Kuokoa: Aklii ot: E ae mal oe i wahi kaa- ! wale o kou kini, no ke pooman&o maluna ae e oleio ana. "Ke loii nel ka Manao o na Poe Koho." Ma keia mau la e ne« nei. ua lohe nuiia aku ka manao o kekahi poe mamuli o ka launa ana he alo a he alo ma na pipa-alanui o ke kulanakauhale nei no na mea ©Hi kalaiaina. He hookahi no manao ke hoolohe aku: "E nana aku ana makou a ke kanaka kupono ina oia he Repuba!ika. Deraokalaka a he Home Rula me ka nana oie i ka aoao." Ina io oia ka puana a ka moe a e hoopaa ana hoi ia lakou iho na poe koho apuni ka Paeaina, alaila ua hlkl mai ka wa a na kanaka Hawaii e ku al maluna o keia mamalaolelo. penei: "Na Hawaii no e hooponopono nona iho." Ka lua, o ka mea komo wale ae me ka lima muumuu e hokae wale ai, he enemi ia no ke kanaka manao paa. I ka hooko ana ia manao ke olelo nel keia makapeni. ua hiki io mai ka manawa e ku ai a pololei a pahu no i ka uiu i ke alo a pa pono mamua o ka hoopololei ana i ka ulu o waho. A oiai he ulu no ia i kaawale mai a oe aku. A no ka mea e ike ana no lakou ia lakou hululike a o ka unahi mai kau e ka mea paa puoio. Aka hoi, ina ua ike a ua hoomanao ka lehulehu no ia mau hana oia ke kumu 0 keia loli o na manao o ka poe koho he mea ia e hauoii ai ka manao. Ma ka hai manao a ka Elele Alii ua hoike ae oia penei: O ke kupaa ole o ka manao o na Hawail ke kumu 1110 o na pomaikai ia waho. Pehea ae la keia manao? He mau olelo koikoi keia a ke Alii i hou pololei mai la imua o na Hawaii koho balota, a ka oi aku no o ka paakiMi o iai no na poe koho o ka Mahele Eha. A oiai no nae o na Hawaii no ka oi aku a o na ili keokeo aku no malalo aku. Ua holo aku ke koikoi o keia olelo a ka elele apuni ka aina ke kumu nana e kaohi mai na manao kuhihewa o na Hawaii ma keia mahele nui no ka pono o na mea apau. A no keia mau kuhihewa i hooulu ae 1 na manao iloko o na Hawali i loli ae ai na noonoo a koho iho i ka oiaio. O ke kumu o keia nele mamuli no ia 0 ka lauwili a pili wale na noonoo, a na kakou no i hoohemahema na pono ame na pomaikai i ka haalele ana o na Hawaii i ka manaopaa, oia iho la no ke kumu « ka liio ana ia waho ke kainuu ana i na pono mawaena iho no o na manu hululike a ke kakoo nui nei hoi keia peni i ka oiaio o na olelo a ka Elele Alii. He hookahi no alahele e loaa ai ka lanakila o kela mua iho ina hoi he mea oiaio ma ka hoolohe aku e hoihoi ae ana lakou i ko lakou mau kalele ana, a maluna o ka holokahi he nani mai hoi kau. O ka kakou hana mau no ia o ka nuku wale aku, aka, nowai ka he\Ca? Aole anei hoi no kakou iho no ke kuhihewa i na hoowalewale ia? O kakou ke pupue i ka laau a ke Alii o ka lakou la no ka hoonuu i ka i'o bipi. i ka pau ana ae o ke koho balota. O na hunahuna liilii helelei malalo ae o ke 1 pakaukau oia ka na paalalo e like me | Lakalo, Ua ninau iho au ia'u iho. pehea Ia j ka loihi o ke kuhihewa o na Hawaii? Ka painuu ia lakou ma? Ano i keia mau la ke pipii ae nei na lohe. He oiaio anei hoi? Malie paha no keia wa wale no. A makaukau mai ke kepau 1 mea hoopipili i na maka, ka noonoo. a o ka la o ka hana a ia oe la e newa ana a he uku pule, hiki i ka Poaono manao ae ka ike i ka makeke ola ka ohana a o ka la o ka pilikia. ua oki oe e piliwale ana ka i'a o piiiwale, oia iho la no ko kakou kulana. O ka hapanui o na Hawaii ua hoopilipuia ine na pilikia o ka noho ana o ha'i me ka noho kuokoa ole ana nona iho; oia iho la no ke kumu e hou hewa ai i ka pukaanUni. Nolaiia. ulu mai ka maka'u wale. uiu maī Ra noonoo i ka moraki ame na kina una'u e ae e hiki ole ai i ke kanaka ke koho me kona manao kaokoa e like me ke kuokoa a ke Akua i haawi mai ai ia oe. A no keia kau koho e hiki mai ana ke kanalua ole nei au ke olelo ae, e oni ae ana na Hawaii i ke kumu o ka hana me ka nana ole ae i na alai o na ku-e ii maL A ina pela i'o ana na ouli o mua aku. alaiia, he pololei ka*u i hoopu-a ae nei na kakou ana e nahunahu pu i ka plko kahi momona, aka, i ole no e loaa a na lakou la no e puunaue mai. ua oi aku no e hoi apau i na kuahiwi i ka mahiai e like me na Ilikini a waiho iho no i kahi maikai no na punahele. O ka noho ana o ka Ahaolelo o keia mua aku, he noho &nk la me na hana hooiauwili oie a hoor>au manawa ole me na hoakamai olelo a houlolohi I ka hana ana i ka bila haawina me ka manao e loaa he kau kuikawa no na pono pilikahi o iakou iho. Ina pela ka manao o kekahi poe e manao nei e holomoho elike no'me na uloiohi o na hana a na Home Rula ame na hana iho nei uohol a na Kepuhaiika o ka Ahaoleio i pau, he mea j>onc e waiho i na noonoo oia ano. O rele auanei oukou i ka uku oie mailoko ae o ka haawina o 130,000 a Anierika puia i haawi m&i U no na lilo Aha-' olelo. Iloko nohoi o na pono ole

* a na Repu?»lika. pfp!lt aku no na Hv . wail O kela kikoo d&La a ka tutu alanui i kikoo ai i ka Puuku o k« a ina no he Pauku Kalaoa RepQbalika a pela ia ke kikoo ana ina no ua hoopukaia. Ou. ano like no o keia maa la ihe la he 31M90 mailoko ae o ka waihona o ka lehuiehu no ke kuai ana ia 12 hoki: ma ka 8150 o ka hoki hookahU 12 hoki | ua like me <81500.00 maiioko ae o ke| Aupuni Kalana. Kupaiaaaha ka pii o ke kumukuai o keia mau hoki. Nolaila. me kela mau ike aoie anei hoi e hoohuli ae kakou apau a kakoo ae I na moho a ka aoao kalaiaina Demokalaka. no ka mea. na ka Puuku Demokalaka i hoike ae na ino o ka alunu i ka pono o na limahana ame ka waihooa o ka lehulehu ma ka lima o ka Punku o ke Kalana. j Ina no he Puuku Repubalika Ina no ua 1110 ke daia aka lehulehu. Ua hoao ae no na Lunakiai Repubalika e haawi aka ua hiki oVe ke wawahi 1 ke kupaa o ka manao o ke Demokalaka. Nolaila. aole anei hol he koi kupono keia. i na p«e koho balota e haawi i na kakoo ana 1 ka aoao kaiaiaina Demokilaka a na na moho oia aoao • noii aku na ewaewa o na wa i hala. A no ka mea ua ike la hoi na hana a n4l Home Rula ame ka na Repubalika a no keaha hoi e loaa ole ai he wa no kakou e ike ai I na hana a na Demokalaka ma ko kakou mau hale ahaolelo. malie paha hoi o loaa he kaulike ka lakou no ka lehulehu. 0 ke kau Ahaolelo e hiki mai ana he kau ia o na'hana ano nuL Oia hoi ka hooponopono hou ana i na hemahema o ke Kanawai Kalana. ! Ka hoopau ana 1 ka laha nui ana o ka waiona ma na wahi apau o ka paeaina. Ka hoopau ana i ke kanawai ma'i hoohuoi. Ka manao ana e ku l H keneka maluna o keia me keia dala nona ka huina o 110.000 ka waiwaiio. nolaila i ke koho ana i na luna aupunl penei no ia: Ekolu Senatoa o Honolulu nei, he hookahi no Makal Nui ame kona hope, he 1 Lunakial holopuni. he 3 holo apana o~Honolulu nei, he 1 holo apana no Koolaupoko. 'l no Waimea. Waialua, he 1 mai Waianae a Ewa. a na ia mau apana no e koho kolaila mau Lunakiai: he -- Lunamakaalnana. 1 Puuku. 1 Kakauolelo. 1 Luna Hooia, 1 Loio Kalana, a he Luna Auhau a he Hope Luna Helu. Ke koiia nei na mea apau i kupono i ke koho balota. e hele ae imua o ka Papa Nana i paa kou Inoa ma ka papa oka poe kupono i ke koho. E hoomaka ana ina ka la 1 o Sepatemaba. 1906, ma ka hale Aupuni ma Mililani. A i ka hlki ana ma ka la koho e walho i ko kiaha rama ke kumu e loaa ai ka «noonoo maikai a i ike oe i kau hana. No ka mea ola ka oi aku o ka waiwai mamua o na mea e ae e pill ana ma keia mahele. He mea ole ke kamailio ke ole e loaa ka ike makaukau ma ke kahape'a. a he pupule hoi ke kanaka e hoao ana e inu i ka rama ma ia la. E haawi kela me keia i na hooikaika ana. A o ka mea e hoololi ana i kau moho e koho ai e koho aku i kana moho—pili keia i na luna hooikaika. e haawl i ualapaa ma ke kumu pepelao. A no ka mea hoi qa loaa ole ke kuleana i kekahi mea kino, e onoonou i kekahi inoa a moho paha i ke kanaka e hele ana e koho i kana moho 1 makemake ai e koho, i na paha he Repubalika a he Home Rula a i ole he Deinokalaka hoi. A ma ka la koho ua loaa ka mana kaokoa ma ke kanawai i kela me keia mea i paa kona inoa ma ka papa o ka poe kupono 1 ke koho. 1 ke koho ana a loaa na moho e laa na Senatoa, na Lunamakaainana, lna paha mai ka Home Rula ae a i ole mai ka Repubalika mai, a i ole ia mal ke Demokalaka, alaila e loaa keia ike ia lakou, na hoa o na hale a elua, penei: E hookuikahi ia lakou iho a i hookahi ma na ninau apau e ulu ae ana. Ina ia he ninau no ka pono o ka lehulehu aole hoi no ka pono o na poe kakalkahi. A maluna ae o na ninau apau he mea pono e noonoo nui ia ke ola o ka lahui. A e haawiia na noonoo o na palapala hoopii mai na makaainana mai oial he mea pono e haawila ka ae no ia mau noi ma na noi i kupono. A no ka mea he Haku na makaainana a he poe hana na hoa Ahaolelo no ka lehulehu. | Ma ka nupepa Star o ke ahiahi Poalima, Augate 17. i ike ia iho ai ka nui 0 na haole i hoike ae 1 ko lakou manaol holo no na oihana o ke Kalana a iloko oia huina he hookahi wale no i noi ae no ka noho Lunamakaainana a he ekolu Hawaii. Oia hoi: David Kaiauokalani. Jack Kalakiela ame Kualka. Ua hiki ko oukou waiho ana ae i ko oukou mau inoa a no ka mea na na| Hawaii ana no oukou e koho ana. No ka mea. ua pipili ka manao o na Hawaii i na haole me ka ninau hoopaapaa ole. A ina hoi e ike ia ae ana na inoa o na Hawaii ma kekahi mau kulana o ke Kalana a mau noho e ae paha, alai)a. e puka ae ana kekahi mau olelo penei: Aole e pono e koho ia mea, no ka mea, he mei a he mea. oia ka olelo nui i na Hawaii. aka. ina he haole he waipahe mai hoi kau. Ina no e hoike ia ae keia mau inoa malalo ae, aole no e nele na kamailio oia ano, A no keaha hoi e hikl ole al ke waiho ae i keia mau inoa penei: Mr. Kaulukou opio i Loio Kalana. C. P. laukea 1 Makai Nui. ia Kahaleaahu i Hope Makai Nui. ia Aberahama i Lunakiai holopuni, ia Frank R. Harvey i Lunakiai holo apana ia David Kanuha i Lunakiai holo apana. ia Mr. S. C. Kuaika t Lunakiai holo apana. ia Mr. Trent 1 Puuku, Mt. Moore i Luna Hooia. ia B. N. Kahalepuna i Pehea ae la keia mau inoa la? Pehea 0 Mr. Lane. k&ikuaana o Senatoa Lane. 1 luna alanui? A e haawi i na hoomanao ana ae i na moho Hawaii, ke' manao hoi oukou peia. | Aka hoi. I waiho Iho no oukou ia ka-1 kou a nana aku ia lakou la aia no la ia! oukqu e na poe koho. A no kahi wa aku. M. P. K. KUIKAHI. Pauoa. Honolulu. Aug. 21, 190«.

O J. Nakookoo. he kanaka kokua 00 j na ma'l m& Kalawao, Mo!okaf. i noho loihl malaila no na makahikl he 20.. kA i hoea mai 1 Hon<4alu nei. & ho-aa i kahi o koni mao makamaka, no ka| loli ana o ko Honolulo nei ano. mal kana .ike mua ana. 1 tTa hoike ae nei o Hon. Edward K.j Ulikalanl i kona maHao hoio moho Senatoa t keia kan. |