Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 20, 18 Mei 1906 — Ka Elele Kuhio ma Wakinekona KA HANA A KA ELELE ALII NO KA PONO O HAWAII. NA ALAKAI DEMOKALAKA KU-E I KO HAWAII NEI MAU POMAI KAI. [ARTICLE]

Ka Elele Kuhio ma Wakinekona

KA HANA A KA ELELE ALII NO KA PONO O HAWAII.

NA ALAKAI DEMOKALAKA KU-E I KO HAWAII NEI MAU POMAI KAI.

(Mai ka Hoku o Hawaii.) Wasinetona, Feb. 22, 1906. * Dear Stephen:—Akahi no a loaa kahi manawa e kau leta aku ai ia oe, a o ke kumu, no ka lilo loa o ka manawa i ka hana. Ua hoi aku la na elele i hoouna ia mai nei e kokua pu me a'u no kuu bila hookaawale ia 75 pa-keneta o na loaa o ka hale dute ame kekahi mau loaa kuloko e ae no ka hoolilo ia iho no no ka pomaikai o ke Teritori Ke hoouna nei nae au ia oe i na hoike kamailio ana imua o na komite a malaila no hoi oe e ike iho ai i ka lakou mau hana maanei, he wahi manaoiana no ko'u e holopono ana keia bila a'u, aka, me ka nui o ka paio ana iloko o ka ha'e e holo ai. Eia ke ku-e ikaika loa nei o John S. Wiliiams a me kela haole a ka nupepa Aioha Aina i pai ai (Llyod), i ko Hawaii pomaikai, a o laua nei na alakai nui 0 ka aoao Demokarata, a he ku-e mau laua i na mea pili i ko Haj.vaii pomaikai. Ua pehi mai ke Aloha Aina ia'u no kuu hoohemahema i ko Hawaii pomaikai ,g na ke Demokarata ka i kokua ia Hawaii. Ma ke ano hea la i kokua ai keia poe Demokarata ia Hawaii? Eia wale no mea. i hoomaopopo ia. 1 ka wa e paio ia ana ka bila o Pilipine, ua ninau aku la o Llyod ia Payne no ka mea e pili ana no kuu bila, he 1 ano ninau hoohoka nae, a oia iho la ka mea a ke Aloha Aina e olelo nei "Na ke Dem'okarata ka i kokua ka pono o Hawa4." O Willianls ke alakai ekahi o ka aoao Demokarata a o Llyod ke alakai, elua. a o laua n M na enemi nui o kuu bila imi pomaikai no Hawaii, a o Llyod ka mea hapai mau i na ninau ano hoohoka imua o ke komite no kuu bila. I na la mua o ka ' hiki-ana mai o na elele mai Hawaii mai, ua hele aku la o Mclnerny (Makanani), kekahi o na elele i hoouna ia ! mai a he Demokarata no hoi kona aoao, e hui kuka me Williams ke alakai nui no ka mea e pili ana ia Hawaii. A heaha ka mea i halawai mai me keia Demokarata e ake ana e hui me ke poo nui o na Demokarata? Eia, ua hoo- ' hoka'ia mai la oia me keia mau pane: ' "He ku-e loa oia (Williams) i ka haawi ana i keia pono ia Hawaii. A aole no hoi o'u makemake e kuka pu me oe [ no keia bila, a aoie no o'u makemake ! e ike i keia poe mai Hawaii mai." A ia wa ua hoka maoli o Makanani, a o ke ano iho la no ia o ka aoao a ke Aloha Aina e pai nui nei, o ka aoao ka ia e ola ai kakou na Hawaii. Aole ! pela na alakai nui o ka aoao Repuba--1 lika. I na wa apau ana elele mai Hawaii mai e ake ai e ike a kuka pu no ka ninau o Hawaii, ua ike ia mai, ua kuka me ka oluolu ,aole hookae ia mai, aole hoohoko ia, a eia iho no ka moolelo o ka oiaio o ia mea ma ka hoike a'u e hoouna nei ia oe. Aka, o na Demokarata ua maa keia poe i ke ku-e. Ke hooikaika loa nei au e hoike ia kuu bila e ke komite imua o ka ha'.e, a ua noi maoli aku no hoi au ia Llyod q oluolu mai 'oia e hookomo ole i hoike a ka hapa uuku, eia nae, aole no he maliu mai o keia Demoka- , rata, a oia nei nae ka mea i olelo ia he kokua i ko Hawaii" pomaikai. Ke manaolana nei nae au e lioike ana ka hapa nui ma lea apono i kuu bila ma ka Poakahi ae nei, Feb. 26. He hana nui maoli no ka hana ana o keia bila e hoao ana ma na ano apaū, a ina nae e holopono keia bila a'u o ka loaa. no ia o na pono nui ia kakou a pono pu me ka oihana hoonaauao ma ka alna aloha o kakou. He leta mai nei 'ka'u na Alika e ninau mai ana i keia mau ninau: Ina paha. e holo hou ana au? A ina paha e holo ana oia a wae ia e ka aha elele, kakoo paha au iaia? A ina paha oia e wae ia a me ko'u kakoo aku, e puka anei oia? A koho anei na Hawaii iaia, a manao anei tiu e puka oia? Ua pane aku au iaia inu oia e wae ia ana e ka aoao ma ka aha wae moljo, ua maopopo e kakoo ana au iaia. Aka nae, no kona puka, aole oia e puka ana. A ina e- wae mai ana kela mau aoao i kanaka Hawaii e koho ana no na H'awaii ia Hawaii. A o ftek.ahi no hoi, aole ia'u ka mana e hookikina wale aku ai i ka Hawaii e koho i ka mea a lakou i makemake ole ai. A no ko'u holo, ina no ua makemake ka aoao o kaua ia'u, a i makemake no hoi e lanakila hou, alaila, no lakou ia kuleana e wae ia'u. Ua pakui pu aku nei no hoi au i ninau iaia: Pehea la, ina e wae ia au i moho elele e ka' aha elele, kakoo anei oia ia'u? A ke kali nel au o kana pane mai. Ke hui nei ke KJaaina me ka | Civic Federation a -ke hooikaika nui nei e lilo ia lakou ka hapa nui o lea aha elele wae moho. Ahe mea pono ia oukou e makaala loa no keia mau mea, ke hana malu lako<u mawaena o na Hawaii, a ina io e lilo ia lakou ka 'iapa nui o na eleie. alaila, ua ko ka: ini ku-e ia'u. Ua leta au ia Lane ma » makaala loa no keia mea, a he mea

oono rio hoi ia oukou o Hilo e makaala pu, oiai, eia iho no iwaena o ko Hilo poai he poe ku-e ia'u. ■ I-Ie wahi manao kekahi o'u e ulu mau nei, a oia keia: Aole anei e hooikaika oukou e hookomo iloko o ko kakou "Kahua Hoohana" e wae ia i mau keiki Hawaii a hoouna ia mAi i Amei-ika nei no ka hoonaauao ana ma ka pihana loio a nie kauka lapaau. He nui na keiki Hawaii naauao, aka, o ka ilihune o ka makua ka pilileia, a ua hiki ole i ka makua ilihune ke hoonee aku i kona naauao imua. A ina e hiki i ko kakou Ahaolelo e hoouna i mau keiki Hawaii i kela ame keia elua makahiki no ka hoonaauao ana ma kela mau oihana a'u i lioike ae la. alaila 0 ka hoea mai 110 ia o ka manaolana o ko kakou ola lahui hou ana, oiai, o ka nele o kakou i na kauka Hawaii ponoi, oia kekahi kumu nui o ko kakou poino, oiai, he ano hopohopo na Hawaii i ka hele i ka malihini a aole no 1 aioha ka inaiihini i ka Hawaii. E noonoo mai oe no keia mea ano nui, a e leta pu ana au ia Lane no keia mea nui. Ile hookahi 110 a'u mea nui e liana nei oia ka hooikaika ma na ano apau no kela bila 75 pa-keneta, a ina e holo keia bi!a, ola hou ka aina, a o ka paa I no ia o ka palekai o Hilo ame kekahi mau hana hooholomua i ko Hawaii pomaikai. A ina no hoi paha he manao kokua io ko keia poe Demokarata e like me ka pai a ke Aloha Aina, ina la o ka holopono no ia a waiho i Hawaii he $SCO,COO i ke!a ame keia makahikl. Aka, e hooikaika ana au ma na ano apau me ka manaolana e kd ana. Ua loaa iho nei ia Hawaii he $450,000 no na papu ame na pukwniahi i keia kau, a me ka hana nui no i loaa ai, oiai, ua ku-e :iui ia keia hila iluna o ka papahele o ka hale, aka nae, ua lanakila kakou. A o ke ano no paha o kahi poe hoole o kakou. e olelo ana no, aole na'u keia bila i hooikaika, maloko o ke komite lea hoikaika ana, a ke holo malaila maalahi ma ka papahele o ka hale. Ke kali nei au o ka ae mai o ka Lunahoumalu Oannon e hapai mai i kuu blia o $100,000 no na ipukukui o Hawaii. He nui no ka'u mau bila 1 iilii, akn, aole e pono au e hapai mai i keia manawa oiai o kuu iini nui e haa.wi i kuu ikaika no kela bila ano nui, ka bi!a hoi e waiho iho ai no ko Hawaii pomaikai i Ilawaii no. A ina paha e lilo au i o a i o e lilo paha auanei ia i mea hoonilikia i keia bila. Ma ka nupepa Kei Na'i Aupuni ua olelo ia na moa e pili p.'ia no kn hoolilo ana ia Hawaii i Keione CPanalaau), a ua 01010 «a ae i ho!o :nai nei koi.i r:oe ele!e ianoī hooiiln !a knkou i X"leme. En, aolo j pololei' o .iā nianao. A ina nr> iio olnlo I ia manao a o ko lakou mr>nao?o in, no'.e no e hikl. oiai,' o ka eleie niaanei kokahi mana' :na' ia mr-a. Ei-i an nnanei e ki. J ana i .],a yo:io n Hnwaii, ao'o | * hīlei • ia l : ' kou o hana ia mea me ka liuna ia i ka maka o kh e'e'e. A oia 1 :•«» k-'i.'i' <•' <■>!(■:,i ial:u nr ? i'i "S l!k'> me ka loihi o ko kakou hoo- | iina ann, nni i Hnwaii :>eU ke kiai ia ana o "ko kakou mau pono na Hawa.M. a he !a i.oiiio oo ke kanaka | Hawnii' ka la nna e hoohemahema ai i keia reno ni:i on.i." | He r.i::i ka poe o manao noi aole he | mana o ka elele maanei. Ea, o kona ! kulana. he mana, a ua like no oia me he kuhinn la mai na aupani nui mai, oiai. oia ka mea e kiai ana i ka pono 0 kona aupuni. O ka e!e!e nana e kiai ka pono o kona Te:itori aole he hiki 1 ka mea.mawaho a i kuleana ole e hana i k.a hana a ka elele. A ina ua manao knhihewa kahi poe o kakou ua hiki i kela ame keia mea ke hana i ka hana a ka e'.ele, alaila, heaha no hoi ka mea o ka hoouna ana mai i elele, oiai; ua lilki ae la no i kela ame keia e hana? O ka pilikia ia o ka wa i hala aku nei, o ka hele mai o kahi poe o kakou a hoao e lawelawe wale i ko ka elele kuleana. I keia hele ana mai r.el o keia poe elele i hoouna 4a mai ,ina lakou j he!e mai a hoao e maua'e aku maluna o ke poo o ka elele, ina aole lakou e ike ia, aka. ma o ka elele la i lawe aku ia lakou imua o na komite. a ike ia mai ai lakou, a o ka lakou hana ka hoike i ko lakou manao e kokua ana i ka bild n ka elele, a i ka pau ana o ka lakou hoike ana. pau ae la no ka lakou hana a na ka elele aku ka hana i koe. Ina he mana ko

keia i ka hana a ka e!eie. ala:'!a, e hi::'kau aiv.t. lTa ike na Hui Kale;u. o H<i:iolu":u ain«- Hilo i "k.i v t -ai'..ai o ka V a!«a ip.ai i eli'le e hele ir.,u e kako'» i ka ha.nu a ka eloie 110.aiia. h'nin,' i ia mai ia .nlai. he mea nui no hoi k«» kakc»o una mai o na hui ano iiui, a lie nie.i nui r.o lioi ku kakoo :m:i 1o ka lohuiehu ma na palapala hoopii. Ke manao nei no au i ke kau hooikaika balota iho nei i hala a kaua i hooikaika aku a iimua o na Hawaii no ke kakauinoa ana e kakoo i ka bila leukulu "Haukipila Lapaau Ma'i Lepera ma Kalawao." eia nae. ua a'o aku la kahi mau alakai o kahi aoao kalaiIn o kakou aole pono e kakau. Ho mau alakai ano naaupo no ia ,oiai, he mea maa, mau no maanei ka hoouna ana mai o lea lehulehu i ua palapla hoopii a mnu elele naha e kakoo i ka hana a ko lakou Senatoa, Lunamakaainana a elele paha, a ma ia hana ana e kakoo pu ia ai ka h.ma a ka eleie. He makehewa. wale ie.i hele nna mai o kahi poe me lea manao ua hīkī ia lakou e lawe w£ilc; i ko ka elele kuleana. O na e'ele o kakou i lioouna ia mai nei ua kokua pu lakou ia'u. ua lawe au ia lakou imua o na komite a ua hoolauna ia lakou i na alakai kaulana o ka- aoao. v, u i hoike i ko lakou mau nianao; a malnlla iho la pau lakou. A nal ko oukou elele e liana aku na liana i koe, a. ina no hoi no ka lanakila. po-' maikai kakou, a ina no hoi e nele ana. | n;-ni nele ana ia ua hana ia ka hana. Aloha a nvii i na hoaloha. Me ke aioha nui. J. KALANIANAOLE.