Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 13, 30 Malaki 1906 — PII HOU KA INO O KA WAIONA. [ARTICLE]

PII HOU KA INO O KA WAIONA.

O ka ninau pili i ka pii hou o ka ino o ka waiona oia no ka oi loa ae o ka ona iama o na kanaka Hawaii i keia manawa mawaho ae o ka hehi ana i ko na haoie. ko na Kepani, ko na Pake ame ko keknhi poe iahui e ae. () ka makou e kaleie ko'iko'i nei ma keia kumuhana nia keia manawa. maiuna no ia o kakou Hawaii i neie ole na'e ke komo pu ana aku no ka pono o na hoa lahui e ae e noho nei iioko o Hawaii f'aeaina. ka hoike manao o Kiaaina Atkinson. ua oi loa ae ka ikaika o ka ona lama iwaena o na lahui apau e noho nei iloko o Hriwa»i nei. a oi ioa aku nae iwaena o na oiwi Hawaii. a i pili loa aku hoi i na kelamoku Hawaii ame na poo-ia e hana nei makai o na uwapo kumoku o ke kuianakauhaie nei. Ma ka hoike manao o kekahi hoaloha o Kiaaina Atkinson, i ikeia ai ka ikaika maoli o ka ona lama, no ka mea, ua ioaa ka maka'if i ua lunahoohana nei j ka hiki oie iaia ke hoohana hou i na oiwi Hawaii makai ona uwapo ina e mau ana ka ona lama o iakou. Pehea la e hiki ai ka hoohana ana aku ia lakou, a pehea ia e hiki ai ke haawi aku 1 ka hana o na moku ke ku mai 110 ka hoolei ana i ko lakou mau i'kana ina he ona mau na kanaka Hawai ? A malalo oia kumu i n!ti ae ai ka noonoo iloko o ka lunahoohana e kii aku i na Kepani e pani ae ma na makalua e waiho hakahakaia ana e na Hawaii ona lama. Ma ko makou noonoo. he pilikia nui-i'o keia i loaa ole mamua aku. oiai nae he nui no ka ona iama o na Hawaii ia manawa aole nae i oi aku ka ino maiuua o ka mea e ikeia nei i keia manawa, oka hiki ole ke haawi aku ika hana ina e ona mau ana. A wahi a ke■ poo-aupuni. o kekahi kumu ikaik'a loa o keia ino, mamuli no ia 0 ka nui loa ana ae o na laikini iama i hoopukaia mamuli o ke kanawai lama hou i hooholoia ai e ka Ahaolelo i haia iho nei. Ma ka hoike a ka Puuku I'e.ritori aia i'o no ua'nui ino loa ae na laikini waiona mamuli o ke kanawai lama hou, a mai ia kanawai hoi a mai kona manawa i hoohoioia* ai» ua like me ekolu makahiki a oi 1 hala ae, ua hiki aku la ka huina o na laikini waiona o ka papa elima i hoopukaia i ka akahi haneli ame kanalima, a he hookahi haneli ame kanaha-kumamakolu maii laikini haieinu iama, a iioko o keia heluna a maiwaena mai o na laikini haleinu lama he kanaha liale hou o ia ano mamuli o keia kanawai hou,.he mau hale hoi i kukuluia aku ma na wahi i kukulu mua ole ia ai na haieinu lama. Ma ka noonoo ana maluna o keia mea hooiele hauii aole io no e nele ka puiwa o ke Kiaaina a nui kona ha'pha'o, a ina ua ouiwa oia e oi loa aku no ko kakou puiwa ke hoomaopopo iho i keia ino nui e pahola ikaika nei iloko o ka aina a iloko no hoi o keia inanawa a-no. Iloko iho o ke kulanakauhale, he mea hoopuiwa nui no hoi ia i ka ike ana i ke komo nui ana o;na Kepani ame na Pake iloko o ka oihana kalepa waiona. a ke hele. kekahi ma na alanui o ke kulanakauhale nei, ma na wahi e nohoia ana e na lahui o ia ano, e laa na aianui Hokele Hema. alanui Moi Hema; Leleo ame na wahi e ae. a oiai, o na kelamoku ame na poo-ia no ka poe i maa i ka ikeia i ka ona iama a oi aku mamua o ke kupono, aole no i neie ka mumuluia o keia mar. haieinu lama i hoikeia ae ia, e na l4awaii e ae ame na haole pu kekahi, ame na manuwa ame na koa Amerika e piha mau nei iloko o ke kulanakauhale. Houluulu i keia mau mea ua nui i'o no ka pii o ka ino o ka waiona, a na ia mau ino no e hoike ae i ke ano o ke kanawai lama a ka Ahaolelo i hooiiolo ai. Heaha la ka iaau lapaau e hoopau ai i keia ino, a i ole, heaha la ka laau īapaau e hiki ai ke kaomi mai i keia ino e lumai nei i kai lahui Hawaii? Ma ko makou manao, a oia ia a makou e waiho aku nei no kakou e ka lahui e kaana pu ai mawaho ae o na kum'u kupono e ioaa ana ia oukou mahope iho o ka noonoo nui. ana maluna o ke kumuhana, a oia keia malaio iho nei: Akahi, e lilo kela ame keia kanaka a wahine i iunakiai a lunahoomaki nona iho: elua, i Ahaolelo kaupaona kupono ko keia kau ahaolelo e hiki mai ana e pono ai. Ina e iawe ke kanaka iaia iho a hoomalu mamuii iho no ona, :iana no oia e hoomalu ih 0 me ke kokua inai oke Akua — a hiki mai ka hoowalewale i ona ia, e ake ana e ona lama a uo ka lealea hoi ke kumu o ka makemake, aiaiia, e hooholo iho aole e hooko ia makemake ino. He mea ole ke kanawai oka aina ina e paa ka manao o ke kanaka no ke kaomi ana i kona mau anoi kupono ole. A o ka lua o na manao oia no ka hooikaika o na makaainana apuni ka Paeaina e wae i mau moiio kupono wale no no ke kohoia aku i mau lunamakaainana a i mau hoa senatoa no ka Ahaolelo e noho mai ana. ma ka makaaia ana maloko o na wa koho elele o na aoao kalaiaina: a pau ia, e makaala aku maioko o na ahaelele wae moho o na aoao kalaiaina; a pau ia, aiaiia e makaala aku ma ke koho ana i na moho kupono i waeia ai, a ke hoiopono oia aku la no ke alanui e hookoia ai na iini kaomi ino ona iama. no ka inea, o ka loaa ana o ka poe kupono iioko o ka Ahaoielo oia aku la ke alanui e kupono ai na hana a hoohoioia na kanawai kupono, a ke ku ka ninau 110 ka ino o" ka waiona, aiaila, aole e nele ke kaupaona o ka poe noonoo maikai ia iakou iho e neie ole ai ka puka mai o na kanawai niaikai.