Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 10, 9 Malaki 1906 — Page 1
This text was transcribed by: | Lori Fitzwilliams |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOPUKALA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.
B@KE XLIV. HELU 10. HONOLULU, T. H., POALIMA, MALAKI 9, 1906. NA HELU APAU 3110
HUI HOU NA LUNAKIAI.
Nele o Kapiolani Paka i ke Dala Ole.
Mamuli o ke a’o Kanawai a ka Loio Kalana, Aole Nae i Lokabi Like Apau.
Noho hou ka halawai o ke Kalana o @ ma ka akoakoa ana ae o ka Papa Lunakiai ma ka po o ka Poalua nei, a e nui na hana i hooponoponoia ae, a o kekahi o na ninau nui i @ ka haawi ana ame ka ole i haawina dala no Kapiolani Paka, a ma ke @ ana no hoi o ka L@ Kalana @ i ka ole, @ nae, aole i @ like na kahu o ke Kalana maluna @ mea. E waihoia aku ana keia @ o ka Aha Kiekie no ke ka@.
Ua @ i ka halawai na kahu o ke Kalana. Lunakiai Adams a oia no @ malu. Moore, Lucas, Cox @ele, Archer, Messrs. Geo. Naw@, A. E. Murphy, Kakauolelo K@kalani, opio, Kakaupokole A’ea, W. L. Frazee, L@ Kalana Douth@, W. W. Harris ame ka poe kakau nupepa.
H@ ka moolelo o ka halawai i hala a aponoia, alaila, noonooia na haawina dala @ like me ia malalo iho:
H@malima Kaena Kalana, $100.
K@ Lawe Opala, $523.65.
Apana o Ewa, alanui, $2174.75.
Apana o Waianae, alnui, $601.50.
Kapiolani Paka, $634.05.
Apana o Ewa, alanui, $787.13.
Apana o Walanae, alanui, $14.
K@ Alanui, $3722.84.
Alanui Home Hookuonoono o Pupuk@, $@8.63 .
Puuku Kalana, $2.
Poe Malama Paka, $24.80.
Kakauolelo Kalana, $296.30.
Keena Kinaiahi, $996.47.
Loaahooia Kalana, $25.85.
Hana Puhiohe, $159.62.
Loio Kalana, $32.25.
Apana o Waiaiua, alanui, $619.45.
Apaaina Kalana, $178.73.
Apana o Koolaupoko, alanui, $163.66.
Keena Makai, $1028.42.
Apana o Koolauloa, alanui, Helu 2, $191.10.
Keena Lawe Opala, $@51.77 .
Keena Alanui, $8779.27.
Apana o Koolauloa, alanui, Helu 2, $321.26.
Keena Kukuluwila, $998.37.
Paha Hooho Makai ame Pauahi, $47.80.
Apana o Koolauloa, alanui, Helu 1, $155.45.
Huina nui, $23,551.14.
Ma ka hoike a Lunakiai Archer ua holopono kana hana i pili i ka paipai ana i na luna aupuni no ka uku ana i ko lakou mau auhau kino a nana no hoi i hooikaika ae e uku no hoi na Lunakiai i ko lakou mau auhau kino, a he hana hanohano no hoi ia.
Ma ka hoike a ka Oihana Makai ua ikeia he 404 poe i hopuia a he 265 i k@ paakaiia a he 139 i hookuuia. Hoopa@ dala he $1058.50 a he $255.60 koina. Na bela i amuia mai he $245. He 69 i hopuia no ka ona-rama he 188 piliwaiwai a he hookahi kuai lama laikini ole.
Mahope o ka heluheluia ana o na hoike o ka Puuku Kalana ame ko ka Lunahooia Kalana a hoopaaia ma ka moolelo he mau moolelo no ka malama o Feberuari ua noonooia ae la ka leka a ka Papa Ola e noi mai ana e hooholoia i haawina dala no ke puhiahi opala ana, a ma ka noonoo ana ua hooholoia ae e hoike aku i ka Papa Ola aohe dala no ia mea.
Ua loaa @ ae ka hoomaopopo ina e ukuia na aie apau o ke Kalana e koe ana iloko o ka waihona aole e oi aku maluna o @. Mahope o ka hoolohe ana i ka manao o ka Lunanui o na Hana Hou ua noonooia ae la ka hoohalahaal a Mr. Wong Leong e pili ana ka wawahiia ana o kona pahale o Kalihi no ke alanui a waihoia ke kumuhana iloko o ka lima o ke komike alanui.
A waiho pu ia ia komike alanui ka leka a Mr. F. S. Dodge, ka lunahoohana e ka Waiwai o Pauahi Bihopa e pili a@ i ka pa ana i kekahi aina.
Ua @ pu ia ae ka hoike o ka Oi@ ahi a na A. A. Wilson he mau bila no ka malama o Feberuari no na alanui Home Hookuonoono o Pupukea.
Ma keia manawa i hooloheia ae ai ka leka o ka Loio Kalana maluna o ka ninau kukulu haawina dala no Kapiolani Paka he palapala loihi maoli o umi aoao a o ke ano nui oia no ka hoike ana aku i ka Papa aohe ona mana e haawi ai i haawina dala no Kapiolani Paka.
A maluna o keia ninau i puiwa ae ai o Luka, a ma kona hoike manao e pono e waihoia keia ninau imua o ka Aha Kiekie, olai, aia he huina dala o ke Kalana i hoolilo mua ia no Kapiolani Paka mamua o ke komo ana mai o na hooaiai pale mana e like iho la me keia.
Ma ka manao hoi o ka Loio Kalana e hooka’ulua iki ka hoonee ana aku imua a hiki i ka wa e loaa pono ai na manao kupono no ka waiho i’o aku imua o ka Aha Kiekie no ke kananaia mai o ke kumuhana.
Mahope o ka noonoo ana i kekahi mau ikamu a mahope no hoi o na noi o na Lunakiai o na kuaaina no ka paani aku o ka Bana Puhiohe ma na apana kuaaina—na Archer, ma Ewa i ka la 11, a na Paele i na la 23, 24 ame 2’ ma na Apana o Koolauloa ame Koolaupoko a e haawiia aku ai hoi ka mana kaapuni ia Kumu Puhiohe Berger, ua hookuu ae ia ka halawai, a o ka hora umi no hoi ia a oi.
Palukuia o Tam
Pong e Kona
Poe Hoa
Lahui.
Ma ke kakahiaka o ka Lapule i hala iho la, mawano ae nei o Moiliili i palukuia ai o Tam Pong, he Pake, ka poo-luna o ka mahilaik@ o Waikiki, e na Pake no kona poe hoa lahui. Ua laweia ae ke kanaka eha i ka Haukipila Moiwahine no ka lapaau ana i kona mau palapu.
Ma kahi o ka hora eono o ia kakahiake ua hele aku la o Mr. Tam Pong i ka mahi-laiki o Moiliili no ka nana ana i kekahi mau kuleana wai, a malaila i hui aku ai oia me kekahi Pake, ana i noi aku ai e hele pu me ia.
Ai ka hiki pono ana aku o laua i ka mahi-laiki, aia hoi ua puka mai la he heluna o na Pake hana o ka mahi-laiki me na kipikua ame na kolo-pa, a me ka hoike ole aku i ke kumu o ka nini, ua lele aku la lakou maluna o Tam Pong a hoomaka iho la no ia o ka paluku ana.
Ua uhauia aku oia ma ka nui kino a ma na wawae, aole nae i kauia maluna o kona poo, aka, maluna iho la o ka nui kino ko lakou hoopapau ana. A aole no hoi i ha’u iho o Tam Pong no ka mea ua holina ae oia, ka mea hoi nana i ume mai i kekahi oiwi Hawaii ame ke Kepani a i ka hoea ana mai o na limakokua na ia mea i hoopuehu aku i na Pake limaikaika.
Ua waiho maule iho la o Tam Pong ma ia wahi a me ia kulana oia i hoihoiia aku ai i kona home a ma kahi o ka hora ekahi o ia auwina-la i iho ai kana wahine i ka Oihana Makai a hoike aku la i ka pilikia i kauia mai maluna o kana kane, ke kumu hoi i eleu mai ai ka makai no ka huli pono ana i keia hana hoeha.
Ma ka hoike o ka makai ua maopopo loa ae la ka nui eha maoli o ka Pake, a emoole no hoi i laweia aku ai oia no kahi e lapaauia ai kona mau palapu. Ua hoike ae o Tam Pong aole oia i maupopo i na inoa o ka poe Pake na lakou oia i paluku, aka, ua hoomaopopo no nae oia i na helehelena, a he okiloa aku hoi ka maopopo iaia o ke kumu o ka limaikaika ana. Me he mea la o ka pono wai ke kumu o ka hakaka.
KE KU LAINA ANA O NA KAA OTOMOBILA MA @ OLANI PAKA, FEB. 22, 1906.
KA BANA HAWAII A ME KA HUI HIMENI HAWAII.
WILLIAM S. ELLIS, KE ALAKAI O NA POE HIMENI E HELE PU ANA ME KA BANA HAWAII.
Iloko a’e nei o ka mahina o Iune e haalele iho ai ka Bana Hawaii ia Honolulu nei a holo aku ma kana huakai kaapuni i na mokuaina o Amerika Huipuia, a e hoomahuahuaia ana ka bana a hiki i ka piha ana o kanaha poe iloko olaila. Mawaho a’e o keia, e hele pu ana ka bana me kekahi hui himeni Hawaii i hiki aku ko lakou nui i ka iwakalua.
Ua hoala a’e nei o William S. Ellis i ka hui himeni e holo pu aku ai me ka bana, a i keia manawa eia he umikumamalima poe loea himeni ke hoom@ mai nei. I ka wa e hiki aku ai ka bana ma Kapalakiko e hoopuipuiia mai ana keia hui himeni e ke kalapu e kaahele nei ma Amerika i keia manawa malalo o ke alakai ana a John S. Ellis.
KA LA KULAIA O KAMEHAMEHA
I keia mau la e ia ke ala mai nei na manao iloko o na haole o keia kulanakauhale e hoomanao i ka la Kulaia o Kamehameha, ma ka malama ana i na hana heihei waapa, a he nui no hoi na mea e waihoia aku nei i ke Komike Hoeueu o Hawaii nei, e pili ana i na hana kupono e hanaia ma keia la.
Ma ka aoao o ke Komike Hoeueu, ua hoike a’e oia i kona manao e waiho ana i na hana o keia la i na hui heihei waapa a oiai ua manao ia e hoea mai ana ianei na moku e manao nei e komo iloko o ka heihei moku o ka Moana Pakipika, e malamaia ana mamua o ka hoea ana mai o ka la 11 o Iune, nolaila, ua makemake keia mau hui heihei waapa e hoike aku i na haole puni heihei o Amerika i na hana heihei waapa e malamaia nei ma Hawaii nei.
Ke manao nei no hoi kekahi poe he mea pono e malamaia i ka’i huakai hou ana elike hoi me ia i malamaia ma ka la hanau o Wasinetona.
O na mea e hooholoia ana ma keia mua koke iho o ia na hana e hookoia aku ana, ina na’e e malama hou ia ana na hoomanao ana no keia la. Mamua aku nei, a no na mapahiki loihi hoi i hala a’e nei, o ka la kulaia o ka Na’i Aupuni Kamehameha, he la ia no na kanaka Hawaii e haaheo ai, a ua malama nui ia a’e na hoomanao ana ma na hana heihei @o. I keia makahiki i hala aku nei, ua pio na hoomanao ana, a eia hoi ke manao ia nei e hoala hou mai.
PAPA KUHIKUHI O KEIA KAU KINIPOPO
Ma ka malamaia ana ino nei o ka halawai a na hui kinipopo o keia kulanakauhale ma ka Poalua iho nei, o keia malalo iho nei ka papa kuhikuhi i hooholoia ai no ka hapamua o keia kau kinipopo:
Mei 12 – Kamehameha ku-e Maile; Oahu ku-e Punahou.
Mei 19 – Punahou ku-e Honolulu; Maile ku-e Oahu.
Mei 26 – Maile ku-e Punahou; Kamehameha ku-e Honolulu.
Mei 30 – Oahu ku-e Honolulu; Punahou ku-e Kamehameha
Iune 2 – Kamehameha ku-e Oahu; Maile ku-e Honolulu.
Iune 9 – Maile ku-e Kamehameha; Punahou ku-e Oahu.
Iune 11 – Honolulu ku-e Punahou; Oahu ku-e Maile.
Iune 16 – Punahou ku-e Maile; Honolulu ku-e Kamehameha.
Iune 23 – Honolulu ku-e Oahu; Kamehameha ku-e Punahou.
Iune 30 – Oahu ku-e Kamehameha; Honolulu ku-e Maile.
A pau keia papa kuhikuhi iloko o Iune, e hoi hou ana ihope a hoomaka hou elike me mamua, a ina aole e pa’iapa’i ana kekahi hui me kekahi hui no ka hanohano o keia kau, alaila e pau ana na hana hookuku kinipopo ma ka la 1 o Sepatemaba.
Ma keia papa kuhikuhi maluna’e ikeia ana ka inoa o ka hui kinipopo Elks ua hoololiia, a ma ia wahi ua hookomoia a’e i inoa hou, o ia hoi ka Hui Kinipopo Oahu.
NUHOU O NA AINA-E
Komo Hou ke Koi a ka Moiwahine Liliuokalani.
Ino Makani ma Tahiti – Nalowale Kekahi Mau Moku
Lawaiia – Na Lono e ae.
MAKANI INO MA TAHITI.
PAPEETE. Malaki 3 – Ua ki@a a’e kekahi makani ino ma na mokupuni o Tahiti ame Puam@ous ma ka la 7 o Feberuari. O ke poho ma Tahiti ua hiki aku i ka miliona dala. Maluna o keia mokupuni ame kekahi mau mokupuni ame kekahi mau mokupuni e aku he hanahiku-kumamalima mau hale i ulupaia, a iloko o ia mau hale o ko ke Kanikela Amerika kekahi ame ka hale aupuni o Farani. He hookahi kanaka i ikeia ua make. Ma Puamoutus ke manao ia nei ua nui loa aku na poe i make. Ua hoounaia aku ka mokukaua Zelee ilaila no ke kokua ana. He nui na poe e noho nei me ka pilikia a he mea pono e loaa a’e na kokua ana ia lakou.
MAKANI INO MA MISISIPI AMERIKA.
MERIDIAN. Mississippi. Malaki 4 – He umi-kumamaiwa poe i make a he iwakalua-kumamaha poe i eha, a he eiwa kuea hale i ulpaia e ka makani ino i pa iho iluna o ke kulanakauhale nei ma ka po Poalima nei.
NALOWALE IA POE LAWAIA.
TRONDHJEM. Norewai. Malaki 4 –He umi-kumamakahi mau moku lawaia i holo aku mai keia taona aku, me kanakolu-kumamakolu poe maluna o ia moku, i pau i ka nalowale.
O Trondhjem, he wahi kaona ano nui no oia ma ka aekai komohana o Norewai. O na poe e noho nei malaila, o ia hoi ka hapanui, he poe lawaia lakou. Ma ka lono telegarapa o ka la mamua iho ua loaa mai la ka iohe ma Honolulu nei he elua haneri ame kanaha ka nui o na moku i nalowale.
LILO IA POE LAWAIA I KE KAI.
HELSINGFORS. Malaki 5 – Ke kau nei na manao he ewalu haneri poe o na ohana o na poe lawaia i pau aku i ka nalowale. Iluna lakou o ka hau ma ke kuono o Finland. Ua kaawale aku la ka hau mai ka aina aku a nee aku la no ke Kai Balatika.
NO KA HOOPONOPONO ANA I KA MALE ALII.
MADRID. Malaki 5 – Ua hala aku nei ka Moi Alfonso ame ka Moiwahine Dowager no Sebastian, malaila laua e halawai ai me ka Moi Eluene ame ke Kaikamahinealii Ena a hooponopono no ka male alii.
HOLOHAU KO HONOLULU NEI POE.
Ma ka Poaono i hala i hoomaka ai ko Honolulu nei poe e holohau, mahope o ka hoomaha ana no kekahi mau makahiki loihi, a ua piha a’e kahi i kukuluia ai keia hana hoohala manawa.
Aia keia hale holohau ma ka hale ukana mua iho nei o ka Hui Union Feed, ma alanui Moiwahine, ma na’e aku o Halekauwila. He nui na poe i maamaalea mua i ka holohau i hoa’o hou a’e, a o kekahi poe o lakou, i lawa no a paa na kamaa holohau o ka hoomaka koke no ia e holo me ka pilikia ole. O kekahi poe hoi, ua ano hemahema iki no, nolaila, pupu ka helena o na kamaa iluna o ka papahele.
O ka mea aka loa, oia no na poe aole i holohau mua. He kamumu hoi kau iluna o ka papahele me he pohaku ku’i poi la: eia na’e, aole i ha’u iho, aka hoomano no a hiki i ka loaa ana o kahi makaukau iki.
I keia mau la, ina po no na’e, aia kekahi poe malaila kahi i paheehee ai, e hookikakaha ana hoi ka poe i makauku loa, a o na poe ike ole na kekahi poe okoa e paa aku, a i ole pili hele aku ma na paia o ka hale.
HUIKALAIA AKU E KA ZA.
ODESSA. Malaki 5 – Ua huikala aku nei ka Za ia Schmitz i hookauia ai hoi ka hoopa’i make mamuli o ke ala haunaele ana ma Sebastopol.
HE PALAPALA HOU I KA AHAOLELO.
WASINETONA. Malaki 6 – Ua hoouna aku nei o Peresidena Rusewela he palapala kaokoa i ka Ahaolelo Nui, e koi aku ana hoi e hookaawale hou ia i haawina no ke kaupale ana i na aekai. Ua hooikaika aku no na’e ka Peresidena e hooikaikala ke kaupale ana ia Manila, ke Awalau o Puuloa, Guama. Honolulu ame ka waha o ke alawai oki o Panama ma na huli moana a i elua.
KAUPALE I KE KULANAKAUHALE POO O KINA.
PEKINA. Malaki 6 – Eia o Generala Yuan Shi Kai ke kaupale nei i na alahele e hiki ai i ke kulanakauhale nei me na pukuniahi o keia auhou, mamuli o ka manao ana eia kekahi mau ahahui ke eueu mai nei a he mea pono e malamaia ka ohana alii.
Iloko o na nupepa, o ke kumuhana ano nui e kamailioia ai oia no ko Amerika hoouna ana i pualikoa no Kina.
LADANA. Malaki 6 – Ua hooholo a’e nei o Iapana e hoouna aku i kekahi mau mokukaua no na kai o Kina no ka malama ana i kona mau pono maiaila
Ma keia a’e la e maopopo loa ai eia o Kina ke manao nei e hoomalu i kona kulanakauhale poo, ma na ano apau. Nolaila, o ka mana aupuni e hoa’o ana e nee aku no ke kulanakauhale o Pekina ma keia mua aku, e loaa ana ka ike aole e like ana me ko kela manawa a na mana nui e a’e i komo aluka ai ma Kina.
HAAWINA DALA NO KA MOIWAHINE LILIUOKALANI.
WASINETONA. Malaki 5 – Ua hookomo a’e o Elele Kuhio he bila i keia la no ka uku ana i ke koi a ka Moiwahine Liliuokalani he $200,000.
AOLE I HOOKIPAIA ME KA OHAOHA.
SANA PETEROBORO. Malaki 7 – Ua hoi mai nei o Generala Linevitch mai Manchuria mai a aole oia i hookipaia aku me ka ohaoha.
E HOI HOU MAI ANA O KANIKELA IAPANA SAITO.
Ua loaa ae na hoomaopopo ana e hoi hou mai ana o Kanikela Kepani Saito i Honolulu nei mai Iapana mai ma keia mahina ae.
Ma ka manawa ona i kauohaia mai ai e kona Aupuni e hoi aku e like me ia i hoopuka mua ia aku ai ma ke Kuokoa he mau manawa aku nei mamua, pela oia i hooko aku ai, no ka hoonohoia aku ma kekahi oihana ano nui o ke Aupuni, oia hoi ka Oihana Kuhina o na Aina E.
Ma ka Lapule iho nei i loaa mai ai ia Hope-Kanikela Kepani Matsubara he kelekalapa mai Iapana mai e hoike ana i ka pau ole o na ano kupikipiki-o o na hooponopono oihana luna aupuni. A he mau pule pokole i hala ae i lohe mai ai ka hope-kanikela i ka meahou o ke kukulu ana ia o ka aha kuhina hou e Marquis Saionji, ma ke kelekalapa.
A i ka la 4 iho nei i waiho aku ai o Kuhina o na Aina E Kato i ka oihana a emoole no hoi i hoopihaia ae ai ia makalua e Makuiki Saionji, ka mea no hoi e noho kuhina nui ana. Nolaila, ma ka aoao o ka makuiki, ua noho ae la oia maluna o ekolu mau oihana ko’iko’i loa, oia ke kuhina nui, ke kuhina o na aina e ame ke kuhina hoonaaupo, oiai, oia no ke kanaka ma ia oihana.
Ua hooku’i a’e kekahi mau kaa uwila i ke ahiahi Poalua nei ma ke alahao o Punahou a ua hakihaki na mea pale kanaka, a hoopiho@a no hoi na ohua: ela na’e aole he mea i @o. Ua holo aku he elua kaa ma ia alahao hookahi, hookahi kaa mamua me ka piha pono i na ohua, a hookahi aku mahope. I ka hiki ana o ke kaa mamua ma ke poo o alanui Luna@lo, ua ku iho ia no ka hoolele ana i kekahi mau ohua, a oia no ka manawa i holo aku ai ke kaa mahope a hooku’i aku ia i ke kaa o mua.