Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 7, 16 February 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

! (Kakauia Simeon K. Nawaa.) MOKL'N'A XX\". XA PILIKIA—KE KAILIIA A.\.\ o KA EA O KA AIXA AME KA HOIHOI HOU IA AXA i!.\l_KE KUKULU AUPUXI HOU ANA AME NA MEA ANO NUI I ALA MAI. (HoakaKa; —Ma ka morama mamua a'e nei ua hoike aku ka meakakau i kekahi mau pilikia i kau mai maluna o Hawaii aloha mai na mana nui mai, ma keia hoi ke lawe mai nei ko oukon meakakau a panai aku i na mea i ala mai mahope o ia mau pilikia. a o keia hoi ke Kau Poo.Eha o ko Ilawaii nei o!a ana o ke "Kenekuna Umi-ku-mamaiwa.") Me he mea la aole he wa m.amua aku i hoao nui !oa ia ai o Hawaii nei, ma kona noho aupuni ana, elike iho la me keia kau a kakou l hoomaka nei e kilohi aku i kona mau mea ano nui. Ua ike kakou i na koi a Kapena Laplaee, o ka mokukaua Farani "Artemise," eia na e ua aloia kana pilikia i hookau mai ai me ke koikoi ole o na kaumaha. X'o Farani, mai mua mai o kona hoomaka ana e hookomo mai i ka hoomana Kakolika Roma, aole loa i hiamoe kona mau maka a hiki wale i ka hookoia ana o kana mea i iini ai; eia na'e aole i pau iho kana hana malaila. Ua ala mai he like ole mawaena o na hoomana Hoole Pope ame Kakolika Ron\a maluna o na kanawai e pili ana i ka hoonaauao ana i ka lahui, a ma na hiohiona o ia pilikia, ua hiki ke hahaiia aku a loaa ka mole iloko o ko ke Kanikela Farani Keena. Ua hoohalahala nui keia kanikela i ka hookoia ana o na kanawai auhau maluna o na waiona, oiai he ku-e ana ana i ka aelike i hanaia e- ke Aupuni ame Kapena Laplaee a mamuli o ka nui maka'uia o Farani ia mau la, aole i hookoia na manao o ke kanawai laikini waiona o Maraki 20, 1832. Ma ka la 24 o Augate, 1842, hoea hou mai la no he moku Farani ma ka inoa o "Embuscade." Kapela Mallet, aole na'e oia i kipu aloha a'e i ko ka aina nei. Kipa a'e la ua kapena la e ike ia Kiaaina Kekuanaoa, a hoike aku la iaia ua lawe a'e ke Aupuni o Farani i ka Paeaina o Makuisa ma ka malama o lulai, a ua loaa aku hoi iaia na hoohalahala ana no ka ha'iha'iia ana o ka aelike a Laplaee, a no ia mea ua hoounaia mai oia e huli pono i na mea apau. Ma ka la 1 o Sepatemaba, hoouna aku la o Kapena Mallett he !eta i ka moi, e hoohalahala ana "ua hoohaahaaia na makaainana o Farani ame na ka'nuna Kakolika, a ua hanaia aku hoi na kanawai kupono ole. a'u hoi e manao nei aole i hoikeia aku ia oe e ka Moi." Alaila waiho mai la oia he ewalu mau koi, a e kalele nui ana ua'mau koi la maluna o na mea pili i na kula hoonaauao. e koi ana hoi e hoihoiia no na hooponopono ana i na kula Kakolika malalo o ka hoomalu ana a na agena kula. i kolioia e na kahuna o ia hoomana a aponoia hoi e ka moi, a e haawi ke' aupuni i aina e kukuluia ai ke kula kiekie o ia hoomana, a e hoike ana hoi i kona (Kapena Mallet) manao, o ke kanawai laikini waiona ua ku-e ia i ka aelike me Kapena Laplaee. Ma ka aoao o ka Moi Kamehameha 111., ua pane aku oia aole i kue-ia ka aelike me Kapena Laplaee, a o ka pono o na hoomana ua hoikeia a ua malamaia e na kanawai o ka aina; a o na kanawai kula hoonaauao ua iianaia no ka hooholomua ana aku i ka hoonaauao ana i ka lahui kanaka, a aoie hoi he pono e hoololiia 110 ka pono wale no o kekahi hapa o na kanaka; a ina hoi ua hanaia kekahi mau hana lokoino, aole na ke Aupuni i hoomana aku ia mau mea. a ua hamama hoi na aha hookolokolo n-o na mea apau. a e loaa no na kaupaona pono ana ina e waiho ia a'e na hoohalahala ana imua o na aha. E pili ana i ke kanawai laikini waiona, ua pane aku ka-moi. ua hanaia ke kanawai no ka poe kuai 'nilii, i mea e hookaawaleia ai na mea ino a ua hiki lioi ke loaa ka laikini ke hele a'e imua o ka luna aupuni iaia ia mana. Ma ka panina o ka pane ma ka aoao 0 ka moi. ua hoike aku la o Kamehameha 111., ua hoounaia aku he elele 110 Farani no

ka huna ana i kekahi niau kiiikahi. -a ka aoao o Kaper\t ?4a!lct. ua ran<? nni li e wan - ana c:a ika ic;a aka no: .V:;';un;a Uu !\t:l Tho-.:,irs. o:at i:.i vr.\nu> ia *;la e hoea ::::u ar-a i Hawaii nei • kekahi nuik.i'uk: aV I!- v-.i . n;ana-.va :r.a ke?a Aainamui ma ns kup::ni o Soc:r*- , i k.;•' ~i .Vo ; r-.-: :na 4 aio oka niana r,o-..-:naiu o i;arani n:a ka hi u> > •■oiO:;m ba, 184^.- | Mannni o kc:a mau onene mawaena o Faran: a:::e Haw;.:: nei. | na iiio iho la ?a i r:ca na Kanikela l'har!ton o Pelekan.e e n:aka!eho | 'ea ai ia Hawah ne:. a aia noko ona ka iini nm e ike aku i k at> I p«ns e lawe a e ana a paa ino maialo o kona niana i ka Paeaina Ha--1 «ei. O K*a maĪKai loa no na e. nia* ka manawa mai o Hoki i : niake ai a hiki iho la i kela wa e ala nei keia mau onene. aole h a i » aia a'e kekahi ona alii nui a ku-e aku ia Kamehameha il!.. 3ao wale aku hoi e piepiekūa kona mau [>cik\ aka ua ku iho na mea apau. hookahi nmauma. n'Hr>kahi ke pana like ai:a «,> na mana«'\ I keia manawa ua a!a mai he niau h>x*pii manuiīi o na laweiawe hana ana ma Honohihi. a ua hookolokoloia imua o ke kiaaina me na kiure i waeia maiwaena a e o na haole. a na keia mau hoopif i !ioala ae i namanao inaina mawaena o na haole Amenka ame Pelek.iīu. I ka 1826 ua haawi aku na T"i he elua apana aina i ke Aupuni o ] Pelekane. hookahi e kokoke ana i ke awakumoku. i wahi e kuku! • ai i ka hale oihana. a hookahi iloko !oa ne: o ka aina. i wahi !*oi e noho ai. Iloko o Apenla, 1840, waiho a'e ia o Mr. Char!ton. no ka manawa mua loa. he koi no ke}a apana aina i kapaia o Pu'iaholaho. e waiho nei aneane e pa« loa kela kuea e ikeia nei i keia ma*uwa mawaena o na alanui ame Ninianu. o ua koi !a hoī mamuli no ia o kekahi palapala hoolimalima i ok-!oia na i hana i ka makahiki 1826, a o ka manawa hoolimalima he e!ua haneri me' kanaiwa-kumamaiwa makahiki. Ma ka aoao hoi o ka moi tia pane a'e oia. ma na hoike ame ka manawa o ka paaia ana o ua aina la. no Kaahumanu ka aina ann* kona mau hooilina, a aole hoi he mana o Kalanimoku e hooliio aku i kekahi aina me ka ae ole o Kaahumanu, ke kuhina nui. C> i;a palapala hoolimalima la aole i hoike mua ia, aka ua hunaia no umi-kuma-makolu makahiki mahope mai o ka make ana o Kalanimoku. a he nui hoi na hale I pau ae i ke kukuluia ma ua wahi !a me ko OiaHmn akeaKea mua ole ae. La manaoia o keia palapala !nx>!ima!itna ua hanaia me ke apuka, a i oie ua kakauinoaia me ka maopopo mua ole o na manao. Ma keia mau mea a'e la i hoikeikeia aku la. ke ike la ke Aupuni Hawaii i na hana uahoa a na enemi. a ke ikelea ia aku la ka nee mai o ka pilikia nui, a ua hoomaka mua iho na lawelawe ana.no ke noi ana aku i na mana nui e ike mai i ke kuokoa o ke Aupuni Hawaii ma ka hana ana i mau kuikahi. Uoko o Malaki 17. 1840. ua komisinaia aku la o Mr. T. J. Farnham. he loio Amerika mai ka Mokuaina o Oregon. e ke Aupuni, e holo aku no Pelekane, Farani ame Amerika. eia na'e aole he mea i hanaia. Mamuli o na alakai hewa ana ua huikau a'e la ke aupuni mo ka hui o Ladd & Co M i wehe a'e hoi i ka aina o Koloa ma ke ano' mahiko. all a mahalo ka moi ame na alii i keia hana. Ma ka !a oka mahina o Novemaba. 1841, ua hana maluia iho la kekahi aelike ina Lahaina e MrJ. Brinmade, he lala.no ua hui la, amt Mr. Rikeke. a kakauinoaia e ka moi ame ke kuhina nui. Ma ua aelike !a t:a haawiia ka mana i ua hui Ia e hoolimalima i na aina i wehe ole ia ma na wahi e a'e o Kauai, no hookahi haneri makahiki.me kahi uku hoolimalima haahaa, a aole hoi e emi mai inalalo o nmi-kumama!ima • eka ka nui o ka aina e kukūluia ai ka hale wi!iko. a o na aina.' o 1 pili kokoke mai ana ma kela ame keia walii e' kukulfiia ai na ha!e j wiliko, no lakou hoi ka nui aole e oi aku mamua o e!ua haneri ,eka. o ia na wahi e mahiia ai, a e loaa pu hoi ka mana maluna o r,a u!ulaau ame na aina hanai holoholoua. O keia mau kahua 110 na'e e j kohoia iloko o hookahi makahiki: aka mahope mai ua hoololiia a'e a hoomahuahua hou ia aku i eha makahiki. a e hoomaka hoi ke kanu ana i ke ko mahope o elima makahiki. a hoololiia i umi makahiki. O na pono o na kanaka Hawaii he mau kuleana aina ko lakou. e malamaia eua hui la. Ua aelike hou ia no hoi ma ua aelike la ,e mnna ole ua aehk'e la aia wale no a ike mai na aupuni o Pelekane. I'arani ame Amerika Huipuia i ke Kuokoa o Hawaii nei. Mahope koke iho o ke kakauinoaia ana o ua ae!ike la. ua haa!< kiho la o Mr. Brinsmade ia Hawaii nei. e lawe pu ana lioi i ua aelike la no ke kuai hoolilo ana aku i ka poe e makemake mai ana. e waiho ana hoi ia Mr. Hooper. kona hoa hui. ma ke ano he kokua kanikela. Ua haav;i pu ia no hoi na a o ana iaia ma na palapala e imi aku i ka ae lokahi ana mai o na mana nui ekolu. Pelekane. Farani ame Amenka Huipuia, e ike mai ike Kuokoa oka aina. Me keia mau manao a'e la ua holo aku la oia no Wa«inetona, Amerika, a mahope ilio no Pelekane. (Aole i pau.)