Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 5, 2 February 1906 — KA HOOMAEMAE KULANAKAUHALE. [ARTICLE]

KA HOOMAEMAE KULANAKAUHALE.

1 Oka niaau "Hoomaemae Kulanakau. haie" oia kekahi o na kumuhana ano nui i noonoo nui ia ma n;i manawa apau i hala iho nei iwaena o ko k* ku!anakauhaJe nei poe, oi loa aku no nae iwaena o ka poe waiwai a kuonoono arr.e ka poe makee maikai. a ma ia hoomahele mau ia ana. ua ikeia ae la na hua o ia hana. a o kekahi o ia mau hua oia no ke kukuluia ana o na kalanu hoomaemae il<"*k< - « iho o kakou n^i. Iloko iho o ke kulanakauhale nei. aia he mau hui a kalapu o keia ano i kukuluia —o kela o Kakaako. Kalia-Wai-kiki. Pawaa ame Waikiki, Punahou, Manoa, Makiki. Alanui Beritania. Palolo me Kaimuki ame ko Kalihl. Mawaho a<* o keia mau ahahui aia ko Maui kalapu i kukuluia ma Wailuku. a ke hoouluulu ae i keia mau hui oia iho !a kekahi o na hua o ka ikaika hoala o na manao ame na noonoo o ka poe i komo hooikaika iloko o keia kumuhana maikai nui wale. A ma ka halawal i malamaia ma ka, Haie o ka Ahahui Opiopio o na haole ma ke aianui Alakea ame Hokele o ke kulanakauhale nei, i noho hoomaluia e ka lunahoomalu o ke Komike Hoeueu, i ikeia ae ai ka hana a keia mau hui, a maloko o na hoike o na lunanui, oia hoi. na peresidena, ua ikeia aia ka makee maemae me ia mau hui, a no ia mea i hoouluia a« ai na noonoo hana a hana maoli kekahi poe ma na wahi o ka pililaula me ka uku ole ia, like loa me ko Palolo poe e hana nei i ko lakou alanui, ma ko lakou hele maoli ana a hana mi ke alanui i anaia e ke Aupuni no ka wehe aku (aole nae 1 weheia), mai na haole a na oiwi Hawaii o ka oawa o Paiolo. Ke manao nel makou oia maoii no ka maikai i kupono loa i keia kumuhana "hoomaemae kulanakauhale." Eia nae, aole e hiki ke alo iho i ka ike ana he ninau keia a ka poe noho 0 Palolo 1 pili loa aku i ke Aupuni. oia hoi, na ke £.upuni e hana i ke alanui e pono ai, ma ka hoouna ana i mau limahana no ia wahi, i hemo ae ai ke alanui i anaia no e ia, a e hoōlako pu aku me na pono alanui apau—e iaa ke unu, na pohaku nunui, ame na mea like, aka, no ka nele ana o ke Aupuni l*i ka haawina dala ole no ia hana, pela 1 ha'o ai ka pihapono o ka hana, koe wale no na wahi limahana e hoohanaia mai nei e ia, a e aho ia. aka, i ka manawa i ike ai ko Palolo poe i ka hoohemahemaia o keia pono pililaula, ua ae ae la lakou e komo maoM iloko o ka hana laulima ana me ka nana ole ae I ka luhi ame ka uku ole la mai. Ke manao nei makou o ka hua keia o na kalapu hoomaemae i kukuluia a 0 ka maikai hoi ia. He mea pono hoi i ke Aupuni Kalana ame ke Aupuni Teritori e nanakee ole mai i ka luhi o keia poe ame ka poe no apau e laulima ana no ka pono pililaula ma ke komo kokua pu ana mai ma ko laua aoao ma na mea e hiki ana ke lawelaweia e laua, like loa me ke Aupuni Kalana e kokua nei ma ka hoohana ana i kekahi mau limahana ona, a aole no hoi ka Ahaolelo e nanakee mai i ka iuhi o keia poe ma ka haawi ana i haawina dala no ka hoopau pono ana i ke alanui i luhi hooikaika piiikahiia. Ma ko makou manao, e •haawiia i haawina dala no Palolo ame Kaimuki no na alanui e pono ai e ka Ahaolelo e noho ana ma keia kau ae o 1907. O ka "Hoomaemae Kulanakauhale" ! i o kakou nei, i ko makou manao, he mea kupono loa e hoohala ole ia, no ka mea. na ka hoomaemae ana e mau ai ka maikai o na alanui, kapa-alanui, na hale, na alo o na pa-hale ame na wahi apau, a ke ole ka loaa o keia iini hoomaemae iloko o ka lehulehu, alaila, ! oia no ka ha'o ana o ia haawina iwa- ; ena o ke kulanakauhale. a o ka hapa'upa'u mai no hoi ia o ka nanaina maemae, hiehie, hanohano, nohona ola maikai o ke kulanakauhale. He ninau keia i pili pu aku i kela ame keia mea pakahi, mai na kane a na wahine a na kamalii. A iwaena o na kamalii, he mea pono e hoomahelela keia ano haawina hoomaemae «* na kumukula maloko o na halekula. e like me ia ma ko lakou mau home a iwaena o na wahine ame na kane, he mea pono e lilo kela ame keia i luna hoomaemae oia nona iho, ma ka makaaia ana i kona pa iho. kona hale iho. i kona kapa-alanui iho, 1 kona pahu-opala iho, a i kona mau epala iho, aole o ke kiola waie e inoino ai ka nanaina o kahi noho. O ka poe mea halekuai o ke kuianakauhale nei ame ka poe noho ma na lumi hoolimallma o na h&le nunui e noho hoolimalimala nei_ he hana maikai loa ia no lakou o ka makaala loa ana i ko lakou mau opala. a e hoolei Uoko o na pahu. me ke kiola ole a hoolu'a ole ma na alanui aupuni e ekaeka ui k% nanaina e like me kekahl mau hapa o ke alanu! Papu, Hokele. Moi nme Beritania. Kakaako ame na wahi like. 4