Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 2, 12 January 1906 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IANUARI 12, 1906.

 

KA

Nupepa Kuokoa

 

DAVID L. A-I, : : Lunahooponopono

S. K. MAWAA, : Kokua Lunahooponopono

 

Hookomola ma ka Hale Leka o Honolulu, Teritori o Hawaii, ma ke ano o ka mea Papa Elua.

 

E hoouna mai i na hoolaha apau ma ka inoa o "KA NUPEPA KUOKOA" wale no.

P. O. BOX 208.

 

HOOPUKALA E KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd

 

CHAS. S. CRANE : : Lunanui

 

NO KA MAKAHIKI - - - - $2.00

NO EONO MAHINA - - - - - 1.00

 

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR - - - - - - - $2.00

SIX MONTHS - - - - - - - 1.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHA NO E HOOKOMOIA. E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka "HAWAIIAN GAZETTE COMPANY LIMITED," wale no.

P.O. BOX 208.

HONOLULU, OAHU.

POALIKA : : IANUARI 12, 1906.

 

I NUI KE AHO HANA NO KA MAKAHIKI 1906.

            O ka haawina hana o na haumana o ke Kulanui o Lahainaluna i hoomaka iho nei e like me ia e puka aku nei ma keia helu o ke Kilohana, he haawina maikai loa ia e a'o mai ana i na oiwi Hawaii ame haole pu ame na lahui e ae, e lawe a hooko ia meheu no keia makahiki 1906. A i moto ia no keia makahiki—"I nui ka ikaika hana no ka makahiki 1906."

            Ma ke kula ponoi iho, na kela poe haumana no ame ka hapa aku i koe malalo o ke alakai ana o na kumu oihana mahiai, Rev. S. Kapu ame kekahi iho, ame ke poo-kumu, ua ike-eia ka Ikaika hana o na haumana o ke Kula o Lahainaluna maloko o ke ano kanakamakua, ke hele la a piha na lo'i i uluia e ke kalo ma keia manawa i ka akahi-haneli me umi a oi, mawaho ae o na mea i puka mak ka hooikaika ana.

            Ua ike pu ia ka waiwai o na hana o na haumana malalo no hoi o ke alakai ana o na kumu maloko o ka hanai puaa, no na haumana ia mau waiwai a malalo no nae o ka hoomalu ana o ke kula, a i ka houluulu ana i na mea i hanaia ua lawa ia no ka waiho aku imua o ka Mahiko o Lahainalalo no ko lakou apola mai ke kumu i apo koke ia mai ai ia poe haumana he 15. Ua apoia mai e ka mahiko, a ua apo ohaoha aku keia mau oiwi Hawaii i ka hana me ka nana ole ae i ka haahaa o ka hana (oia hoi, he mahiai ko) a ma ko makou aoao ke ike la makou oia aku la no ke alanui e pii ae ai i ka holomua, mai ka haahaa a na keehina o na anuu maluna ae, ma ka hanalima.

            O ka haawina a keia poe haumana i hana iho la no ka hoohala ana i ko lakou manawa hoomaha iloko o ka hoowaiwai a hoomaunauna manawa ole, he mea maikai e kunipaaia iloko o ko lakou mau puuwai e hoomahele aku ma ia alanui, aole nae no ke ku mau ana ma ia kahua, aka, e pinana aku ma na anuu maluna ae e like me na mahele haawina hana i loaa iloko o kela ame keia keiki pakahi iho. Aole he kuleana o ke ku ana ma ke kahua hookahi, i ka mahiko wale no, ka hoopapau wale ana i ka waela ko a noho mau ana ma ke ano ku-makahiki, ina aia na mahele haawina o ka pii iluna me ia haumana.A o ka lae ana i keia anuu haahaa i hilahilala e kekahi poe i ke komo ana a hana ma ia mea, oi loa aku iwaena o ka poe i hoonaauaoia, he eeke loa lakou i ke komo ana iloko o ia ano hana, oiai nae, o na hana haahaa ke anuu mua loa o ka pii ana ina e makaala ka pii ana, alaila o ka hooko ana ka mea i koe.

            A e like me ka oiaio o keia ano haawina maluna o kela poe haumana, aole hookahi mea e hala i ka pili ole ia e keia ano haawina, mai na Alii, ka poe ko'iko'i o ka aina ame ka poe hanohano a na makaainana apau, mai ka ilihune a ka poe waiwai, mai ka poe hoonaauaoia a ka poe hapopo mai, maloko no na'e o na hana haahaa e ae apau. A ma keia mau hana haahaa apau e ku ai i ka hilahila a eeke paha i ka laelae ana i ikaika ai ka moto, "I nui ke aho hana no ka makahiki 1906," iloko o ka noonoo kanaka e pono ai, aole na'e no ke ku mau ana malaila, aka no ka hoopiha mau ana i kou manawa i ole ai e hoomaunauna wale ia i na wa apau e loaa ole ai he hana o na anuu maluna ae, ina ma ka mahiko a ma na wahi e ae.

            Ma ko makou noonoo, ua oi loa aku ke pookela o ka haawi ana o ke kanaka i kona manawa e hana iloko o ka mahiko a hana haahaa e ae e pono ai ka noho ana i mea e hoopiha ai i ka manawa hoomaunauna wale ia i ka makani, mamua o ka noho hana ole ana ina aole he hana a ia kanaka, a makou e manaoio nei o na haawina i hoomahuila ai e na haumana o Lahainaluna ame na haawina e ae na haawina kupono e hoomaheleia ai e ko Hawaii nei poe.

            Ma ka noho hana ana o keia poe haumana he umi-kumamalima ma ka mahiko i oleloia ae nei, ua mahalo loa ka lunanui, a mai iaia mai i loaa ai ka ike i ka ikaika hana o keia poe haumana ma kahi o elima eka aina ko e pau ia lakou i ka waeleia i ka ia hookahi, he mea hoi e hoike mai ana i ko lakou hana i'o, a wahi a ka lunanui, ua makaukau ka mahiko e lawe mai i na haumana i ka hoomaha nui e makemake ana e komo iloko o ka hana.

            Alaila, he hoike ana ia i ka hamama o ia puka no keia poe a no na poe e ae a o ke anuu aku la no ia o ka pii ana. Aka, aole wale keia o na ipuka e pono e hamama, no ka mea, aole e nele ka loaa ana he mau lima hana kupono no na wahi hana e ae, a e hooikaika na hanauna hou i ka ike hana ame ka naauao pu, e a'o no a makaukau loa aole o ka hapa, a i ka wa e hamama ai o na ipuka no na hana ko'iko'i ae, o ka wa no ia e elekei ai malaila. E hoomanao no nae mai ka haahaa ka pii ana e pono ai.

 

KO RUSIA KULANA O KEIA MUA AKU.

            Ma ka hoomaopopo ana i na ano o ke kulana o ke Aupuni Za o Rusia e ku nei i keia manawa ua hiki ke ike-e aku i ka nele ole o ka puka mai o na haawina ano hou loa iwaena o ia lahuikanaka i loaa ole mamua. Iloko no o na haawina manaonao o ka paio hahana ma ka aoao o ke aupuni ame na makaainana limahana, ke kaua kuloko, na koa o ke aupuni ame na makaainana i hoopilipuia mawaena o ke poo-aupuni Za ame na makaainana i hoonaauao kuokoaia, he hookahi mea i maopopo loa me ka hiki ole ke hoohewahewa ae, aia na makaainana naauao iloko o ka makemake e kuokoa ke kanaka, oiai hoi ke poo-aupuni e hoopupu ana i hope a hoole maoli no, a na keia mau like ole i hooulu mai i na kumu hoohalahala e ae apau a komohia ai o Rusia iloko o ke kaua kuloko, ma kekahi olelo ana he hoohaunaele na na makaainana i ke aupuni.

            E like me ia a kakou e ike nei ma na meahou e puka mau nei mai Rusia mai pela ka nui o ka hoomaopopo i o kakou nei i ka nui maoli o ka hookahe koko ana iloko o ka aina–o ka makaainana no i ka makaainana mai ka poe iloko o na kula ka hoohaunaele a ka poe limahana haahaa, mai ka poe hanohano a ka poe akeakamai, a he hookahi mea i maopopo loa e puka mai ana mai keia mau hakoko ana o Rusia iaia iho, oia no ke kuokoa o ke kanaka, a ina no aole e loaa koke ana e loaa ana no ia haawina pookela "Kuokoa" mamuli aku.

            Ke ikeia aku nei ka makili ana o ka makemake e kuokoa ma ke noi hooikaika i ke Za, ke poo-aupuni o Rusia, e haawiia mai i kanawai no na makaainana, a ke Za e hoopuikaika nei me ka hoole ana no ka nui minamina i kona mana kakauha, eia nae, ua hooaiai ae no oia i kona manao i ka wa i hoea aku ai na limahana haahaa o ka aina imua ona, e hooikaika mua ia a noho hou mai ka maluhia maluna o ka aina mamua o ka hooko ana aku i na mea i upuia.

            Mawaho ae o keia mau anoninoni aole i nele ke ala ana mai o na makaainana i hoonaauao kuokoa ia a komo maoli iloko o ke a'o ana i na makaainana ilihune a haahaa no hoi ma ka hoakoakoa ana, kahi i makili ae ai ko lakou noonoo no ka pono hou, he kuleana pilipaa i ke kanaka i laweia nae mai a lakou aku oiai na kanawai kakauha o ke poo-aupuni e kau ana maluna o lakou.

            Ma ka moolelo o Rusia aole i nele ke kaulana mau o ka inoa "Za" e hoike ana i ke kakauha o na kanawai o ia aupuni maluna o kona mau makaainana a no ka loihi maoli o ka noho ana o na makaainana iloko o ia ano piliaiku me ka uiha, a i ke ala ana o ke kaua mawaena ona ame Iapana, ua loaa iho la i na makaainana ka manawa i ulu ae ai, a oia ia e kunahihi mai nei a he ku maoli no i ke aloha ke nana iho la i na makaainana ka manawa i ulu ae ai, a oia ia e kunahihi mai nei a he ku maoli no i ke aloha ke nana iho i kona moolelo o keia mau la.

            He nui na olelo e ulu mai nei iwaena o na aina naauao o ka honua a mai ka poe loea kalaiaina mai o ka honua ame ka poe naauao e ae e i ana e hiki mai ana ka manawa o Rusia e aupuni repubalika ai, a na ka lehulehu e rula ia lakou iho, a no ka oiaio o ia mea, o ka manawa wale no ka mea nana e hoike mai, aka, o ka haawina maopopo loa i loaa i na makaainana o Rusia i keia manawa, oia no ka iini nui e kuokoa.

 

"PIO KA OE AHI."

            Ma ka Poaono iho nei i oili a'e ai ke "Aloha Aina" me ka manaopepa "He makahewa ka pane ana i ka hupo," a ma ua manaopepa la ua hoike mai nei oia ua "Pio ka oe ahi," me he kamalii la ka pipika wale a haawipio maoli, a ua haawi aku nei i ka pane na Junius W. Kamaii, kekahi o kona poe kamalii heluhelu, i loaa ole hoi he wahi kuleana iloko o na hana kinaimake a opuino a ke "Aloha Aina" i hoopuka a'e ai ma ka la 9 o Dekemaba, 1905, no ke "Kuokoa" nei; a i paneia aku ma ke "Kuokoa" o ka la 15, a puka pu me na hoohalikelike a ke "Kuokoa" mahope mai, he mau mea hoi i manao mua ole ia e hoopukaia aku ana imua o ka lehulehu, a hiki wale i ka manawa a "Aloha Aina" i lele wale mai ai no me kona mau maiuu loloa a kokope mai la i ke "Kuokoa" me keia mau olelo ku i ke keonimana ole ame ke kulana lede ole, e pili ai no ka hewa laibila i ke "Aloha Aina," ina o ia kapa ana mai a he wahi manaoino kekahi iloko o ke "Kuokoa" e like me kona. Penei na olelo a ua "Aloha Aina" la o ka la 9 o Dekemaba:

            "O na hoolaha Aupuni apau—eia ke hookomo mau ia nei maloko o ekolu nupepa haole ame hookahi wale no nupepa Hawaii, oia kahi nupepa 'Kuokoa.' ke Kilohana Pookela o ka haahaa loa o na nupepa Hawaii e pa'i ia nei maloko o keia kulanakauhale, nona paha ka heluna o na poe heluhelu i emi loa iho malalo o ka hookahi tausani. He kau like anei keia? Aole. He kapulupulu—he hoopilimeaai—a he ano apuka maoli paha keia mau hana i ka lehulehu, no ka mea, aole na na Luna Aupuni keia mau dala nunui e ukuia nei i na nupepa. Aka, na ke Aupuni. Aole no hoi na na Repubalika, aka na ka lehulehu. Nolaila, ma na ano apau, ke APUKA ia nei ka lehulehu e KEIA NUPEPA REPUBALIKA" (o ka Nupepa Kuokoa ka manao o ia).

            No Junius W. Kamaii, aole makou i ike iaia; aka mai ka makou i hoomaopopo ai ma kana pane kuleana ole, he mea heluhelu oia i ke "Aloha Aina, a ke apono nei oia i ko ke "Aloha Aina" kapa ana mai ia makou he "APUKA." Ma na rula maa mau, ina aia me "Aloha Aina" ko Mr. Kamaii hoonipo ana o kana punahele aku la no ia me ka nana ole i ko hai pono a aole ke "Kuokoa" e manao aku he wahi pono kekahi e loaa mai ana mai iaia mai, a o na ino apau, me ka nana ole a'e ina paha ua kuhihewa a kuhihewa ole paha oia (Kamaii), aole e nele kona hailuku mai i ke "Kuokoa." A elike me kona kalele ana maluna o ke "Aloha Aina" malaila kona apono ana, aole ona wa e hoopau ai i kona mau manao pane kuleana ole maluna o ke kahua paio i haaleleia e ke "Aloha Aina." A e haawipio no oe e pono ai.

            Maluna o ke "Aloha Aina," ke kumu hoi o keia paio ana ma kona nalinali ana mai i ke "Kuokoa," ke ninau nei makou i keia ninau: "Ua ike anei ke 'Aloha Aina' he apuka ke 'Kuokoa' i na hoolaha Aupuni, a i ole i na dala o ka lehulehu?" Ina ua ike oia, ke koi nei makou iaia e hoike a'e i ka la, ka manawa, ka nui o na dala i apukaia, a e hooiaoia ua hoike la imua o kekahi notari o ka lehulehu a i ole imua o kekahi o na lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Kaapuni Ekahi o keia Teritori. Ina aole e hiki ia "Aloha Aina" ke waiho a'e i keia hoike, he mea makehwea ka walaau ana e hoopiha wale ai ka waha i ka makani no ka mea ana i hiki ole ai ke hooiaio, a he hoolaha oiaio ole ana ia.

            Eia hou keia ninau i ke "Aloha Aina:" Ua ike anei oia na ke "Kuokoa" no e kii i na hoolaha Aupuni? Aole anei no ka hilinaiia o ke "Kuokoa" ke kumu i lawe maoliia mai ai na hoolaha e ke Aupuni ame kela ame keia loio, he mau aina molakiia kekahi i waihoia aku ia lakou no ka hoolaha ana? Na lakou ka lawe mai no ka hoolaha ana me ke koi ole ia aku a o ka apo aku ka makou. No keaha na loio o keia kulanakauhale i lawe ole ai i ka lakou mau hoolaha na ke "Aloha Aina" e hoolaha? O keia na hoolaha nui e loaa nei i ke "Kuokoa," he kakaikahi na hoolaha aupuni.

            Aia ma ka aoao o ke "Aloha Aina" ka pane no keia mau ninau, a he mea makahewa ka waiho ana mai i pane e alo ana mawaho, a e hoao ana e uhiuhi lau mamane wale iho no. Aole he waiwai no kekahi nupepa elike me ke "Aloha Aina" e hoopuka ai i ke APUKA o ke "Kuokoa" i kapaia e ia he Nupepa Repubalika me ka loaa ole iaia na hoike kupono a elike no me ka makou i hoike mua aku ai, mamuli no o ka lili makaewaewa o ke "Aloha Aina," pela oia i nalinali mai ai me ke kumu ole. Aole no ka manao o ke "Kuokoa" e lawe na Home Rule a i ole na Democarata i ke "Kuokoa" ke kumu e loaa nei na hoolaha iaia, aka ua lilo ke "Kuokoa" i nupepa hilinaiia e na poe e noho ana ma na hana aupuni ame na loio o keia kulanakauhale. Ina e laweia mai ka hana a haawiia mai i ke "Aloha Aina," e ukuia oia no ia hana ana, he mea pono anei iaia ka haalele ana aku? Aole paha, ea. Pela no hoi ke "Kuokoa," a "Aloha Aina" e kalahea nei: "Apuka! Apuka! Apuka" aole na'e he ike i ka manao o ia huaolelo he "apuka."

            E akahele ka hoolaha manao ana, a ma na mea hoonaauao maloko o na palena keonimana e pono ai.

 

MOE I KA LEPO O HAWAII.

            Ma ka auwina la o ke Sabati nei i malamaia a'e ai ke anaina haipule hope loa maluna o ke kinomake o Wiliama N. Limaikaika, ma ka luakini o Kawaiahao. Ua puhiia kona kino maoli, a o ka lehu ua laweia mai no ka hoomoe ana i ka lepo o Hawaii nei, kahi hoi ana i hanu mua loa ai i na ea huihui o keia ola ana.

            He anaina nui ka i akoakoa a'e malaila, a ua malamaia a'e na hana elike me ka mau, a mahope mai i hoihoiia aku ai oia no ka ilina kupapau mahope iho o ka luakini, kahi hoi e moe nei kekahi mau ohana o na kumu misionari i hiki mai i Hawaii nei.

            O ka Ekalesia o Kawaiahao, o ia ke kahua a Rev. Rikeke Limaikaika i noho ai no kekahi mau makahiki ma ke ano kahu, a o keia no hoi ka makuakane o Wiliama N. Limaikaika, ka mea nona ka hoomanao haipule i malamaia. Eia ma Hawaii nei i keia mau la he mau ohana Limaikaika no, a o Kawaiahao he mea nui ia ma ko lakou hoomanao ana.

 

UA HALA O UILANI AHUKINIALAA LUKA.

            Ma ka la 6 o keia mahina, ma Kalihi-waena, Oahu nei, ua kipa a'e la ka anela o ka make a kaili aku la i ka hanu hope loa o Mrs. Uilani Ahukinialaa Luka, i ke kanaono-kumamakahi, eiwa mahina ame umi la o kona ola ana, a ua haalele iho oia i ke kane, J. Kolikoli Luka, ame ka ohana nui e paiauma aku iaia mahope nei.

            He wahine Karistiano oia, a o ka hoomana Moremona kana i hilinai loa ai, a he hooikaika i na hana pono iloko o ia ekalesia. O kona ma'i kau, a ia iloko o ka umauma, a ua lapaauia oia e na kauka like ole, aole na'e i loaa mai ka ke oia piha a hiki wale i kona haalele ana mai la i keia ola ana.

            I ka po Poaha a ao a'e, oiai ke kane e ku kiai ana ma Kawa, a e noho ana hoi o Uilani ma ko laua home me ka laua moopuna o eiwa a i ole umi paha makahiki, a ia laua e moe ana, ua ala a'e la o Uilani a haule ilalo o ka papahele, a malaila oia i luai ai no kekahi manawa i maopopo ole, he luaiakoko hoi. Pau ia hooikaika a'e la oia e hoala i ka moopuna, a i ke ala ana mai o keia keiki a ike i ka pilikia o ke kupunawahine, lawelawe iho la oia e like me ka hiki iaia. Holoi iho la i ka papahele i haukae i ke koko, holoi iho la i ka helehelena o ke kupunawahine i hele a paa i ke koko, wehe a'e la i ka lole i haukae, a hookomo iho la i lole maemae. No ka hiki ole iaia e hapai i ke kupunawahine iluna o ka moe, kii aku la oia i mau kokua, a na lakou i kokua iaia. Aloha na hana a ke keiki kamaiki i kona kupunawahine iloko o ka pilikia. Hoi aku ke kane e waiho mai ana ka wahine iloko o ka pilikia. Kiiia o Kauka Mitimura, a he wahi olelo hoolana wale no kana i haawi a'e ai i ke kane, a ma ka la i hoikeia a'e nei alii aku la kona hanu hope loa. Aloha no!

 

Loaa Auhau o Hawaii Mai 1898 a 1905.

            O ka papa kuhikuhi auhau malalo iho nei oia no ka hookuku ana ia o na loaa auhau o ka Teritori o Hawaii iloko o na makahiki ewalu i hala ae mai ka hoomaka ana mai i ka la 1 o Ianuari, 1898, a pau i ka la 31 o Dekemaka, 1905, i hala iho la.

            O ka oi o na loaa auhau o ka makahiki 1905 i hala iho la ke hookukuia me ko ka makahiki 1898, he ewalu makahiki i hala ae, ua hiki aku ka huina i ka $1,129,365.73, he oi hoi o 139 pakeneta. O kekahi kokua nui i ka oi ino o ka makahiki 1905 i ka makahiki 1898 oia no ka ohiia ana o na auhau maluna o na loaa kuike, he haawina hoi i loaa ole ia 1898. A i mea e hoomaopopo loa ai i ke kulana o ka loaa auhau o Hawaii no na makahiki he ewalu i hala ae he mea maikai ke kilo ana i ka papa kuhikuhi malalo iho nei:

                                    1898    1899    1900    1901    1902    1903    1904    1905

Waiwai paa     $268,202.79    $384,593.70    $440,265.80    $521,450.71    $560,110.86    $609,240.53            $615,127.20    $663,009.26

Waiwai lewa   266,621.05      377,075.02      487,078.24      571,963.84      584,111.86      593,288.08      562,381.64            667,855.38

Inisua  2,185.15          2,882.60          3,223.65          3,810.60          4,662.66          4,681.23          56.15   ..........

Kaa hehi-wawae         .........   ........... ..........  ..........  ........... 8.00     321.00 332.00

Kaa holo lealea            5,717.50          6,253.00          7,241.00          8,396.50          9,072.00          9,864.00            9,427.00          9,670.00

Kaa hana         6,500.00          6,904.00          7,104.00          7,571.00          7,950.00          8,662.00          8,506.00            8,784.00

Ilio ame kala    6,248.50          6,141.00          5,377.20          4,588.90          3,863.90          4,403.80          4,542.50            5,161.80

Auhau kino     49,580.00        54,828.00        67,119.00        50,829.00        46,369.00        49,490.00        49,531.00            49,020.00

Auhau alanui   99,314.00        109,470.00      134,238.00      101,258.00      92,734.00        98,980.00        99,058.00            98,040.00

Auhau kula      98,974.00        109,814.00      134,232.00      101,258.00      92,734.00        98,980.00        99,062.00            98,040.00

10% hoopai     7,202.41          8,637.35          7,851.77          8,347.08          9,361.97          11,632.92        11,599.81            11,185.68

No na hoolaha 1,273.27          1,517.60          1,428.05          636.75 1,983.60          1,032.60          1,073.64            1,344.50

Koina aha        .........   .........   .........   .........   .........   601.84 995.59 2,208.28

Auhau loaa kuike        .........   .........   .........   279,743.52      192,505.91      187,497.18      155,786.31      326,733.00

 

Huina nui        $811,818.67    $1,068,117.27 $1,295,158.69 $1,605,459.76 $1,678,362,18

 

Mai Haawi Pio

            O ka mau ma ke kulana hookahi, a aole hoi o ka eha ka mea e nauki ia nei ke kaa ma'i loihi ana. Ua like keia ala ana me kekahi la ua loihi. O ka nana ana aku i na mea apau, ua like ia me ka nana ana me na makaaniani bolu ame ka hele ana iloko o ke Awawa o ka Malu. Pau ka nana ana i na mea o waho, nana no iaia iho. O na hoailona o kela ame keia ano o na ano ma'i like ole, e ulu mau ana ka noonoo ana a ka mea i loohia i ka ma'i no keia mau mea a hiki i ka wa e komo mai ai kekahi mau noonoo maikai ana iloko o kona poo. I kekahi manawa, he mau mahina wale no ko ka mea ma'i noho ana iloko o keia kulana, i kekahi manawa, no na makahiki he loihi. E hooili aku i keia mea maluna o ke ano o ka ma'i, no ka mea aohe like o ke ano o ka poe ma'i apau loa. E lohe mau ia ana keia olelo mai ka lehelehe mai o keia mau uhane popilikia, "O, aohe o'u mea e pono ai, aole loa au e oluolu hou ae ana." Ae, e loaa no ia oe ka oluolu. Me kou manaoio ole no nae i ka pono a na laau lapaau e ae e nana no nae oe i ka

WAMPOLE'S PREPARATIONS

e hana nou e like me kona hana ana no ka pono o kekahi poe he nui wale, he poe hoi i loaa i na nawaliwali inoino a kupilikii e like me kou. O ka ma'i hiki ole iaia ke hoola, he ma'i ola ole ia. He laau keia i like ka momona ame ka ono me ko ka hone meli, a ua loaa hoi iaia na mea hoonoono ai a hoola hoi o ke Cod Liver Oil Ma'ema'e, i loaa mai ai mai ke akepaa mai o ka i'a cod hou loa, ame ke Compound Syrup of Hyphophosphites ame ka Extracts of Malt Wild Cherry. He hiki ke hooma'ema'e i ke koko, kipaku aku i na laau make mai ke kino aku, hoomaikai i na hana a na lala, a e loaa no ka oolea i ke kino i hoonawaliwaliia e ka ma'i. Aole he lohi a hopohopo na hana. E hoao a e mahalo mai ia makou no keia hoakaka. E loaa no ka pono i ka lawe mua ana aku o ka ea huihui ia oe maloko o kekahi lumi paa loa. Na ka Omole mua e hoapono mai, "Aole loa oe e hoohokaia e keia laau." He kualia e na mea kuai laau maanei a ma na wahi no a puni ke ao holookoa.

 

UA OKIIA MAI KA HOOMANA MOREMONA AKU O KULA, MAUI.

            E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa:—E hookomo iho oe i keia mau hua e kau kehakeha ae la maluna i ike mai ai ka poe e hahai nei i ke alakai a na haole Moremona me ko lakou mau Kumumanaoio he 13.

            Ma ka la 16 o Dec. nei ua okiia o E. H. Kekapai ame Geo. Cockett mai ka hoomana Mamona aku, no ka like ole o ke a'o ana a na alakai Mamona me na mea i kakauia ma ka Baibala.

            Ua hele laua ma kahi o Kahoouuna ma ka la 10 o Dec., e hoolohe i ka Ha'iolelo a D. H. Aukai, e pili ana i kela olelo a Iesu ia Petero ma Mataio 16:15, hapawaena.

            A maluna o keia pohaku ke kukulu nei au i Ko'u Ekalesia. Ua weheia ka manao iloko o na mahele 3, Akahi.—O ka mea e olelo nei. Alua—o ke Kahua. Akolu—o ka mea e kukuluia aku ana.

            O ka mea e olelo nei o Iesu no ia.

            O ka pohaku, oia ka Mesia. Petra ma ka olelo Helena, oia hoi keia (Rock). O ke ano o keia pohaku he hiki no ke hele ma kahi ana e makemake ai, aole keia he Stone (Kepa) Ekalesia. Oia ke Aupuni o ka Lani (Church), aole keia he Halepule. (House of prayer.)

            Ua weheia mai ka ha'iolelo ma kahi o ka pohaku, ame ka Ekalesia, ke olelo nei ka poe Mamona o ko lakou ka Ekalesia o Iesu Kristo, a pehea la lakou i kukulu ole ai i ka Ekalesia maluna o ka pohaku (Petra. Rock) ke kukulu nei lakou i ko lakou Ekalesia maluna o ka pohaku (Daimana Gula, DalA) oia Mamona, he puni i ka waiwai ke ano o ia huaolelo i ka poe Iudaio. E nana i ko lakou Kahua, oia ka Mahiko o Laie, ka waiwai hapaumi a Moremona, oia ka mole o ka hewa.

            Ina ua kukulu o Iesu i Kona Ekalesia maluna o ka pohaku Rock ua kukulu pu no anei oia i ka Mahiko? ame ka hookupu i ka waiwai hapaumi.

            Ke hoole aku nei au, no ka mea ke olelo nei o Iesu. Auwe oukou na Kakauolelo na Palisaio, na hookamani. Ke hookupu nei oukou i ka hapaumi o ka mineta, ame ka aneto, a me ke Kumino, a ke haalele nei i ke kanawai o ke akua, i ka hoopono ame ke aloha, a ke haalele pu nei i ka Baibala me ko lakou olelo ana aole i unuhi pololei ia, a o ka puke a Moremona oia ka ka olelo a ke Akua, he kuhihewa nui keia o na alakai Moremona e alakai hewa nei i ka lahui Hawaii e iho i ka luaaahi o Kehena, oia hoi ko lakou hoole ana i ka Baibala aole ia he olelo na ke Akua, ka Anela Moroni, oia ka Anela kiekie loa nana i lawe mai ka Euanelio i ka honua nei, wahi a na Moremona, ua piha loa ia ko lakou poo me na Manao hehena. O na olelo o ka Euanelio i kakauia e Mataio, Mareko, Luka, Iane, na Iesu ia. Aole na Moroni, he kanaka no o Moroni, oia kekahi mea nana i kakau i ka buke a Moremona, nolaila e na keonimana ame na lede i akoakoa mai nei ke noi aku nei au i ko oukou lokomaikai e huli nui kakou i ka Palapala Hemolele (Baibala) aia iloko olaila ko kakou ola.

            Meakakau, oia ae la na wahi mea i paa iau i ke kakauia, hookahi hora ame ka hapa ka loihi o keia ha'iolelo ana a D. H. Aukai. Ua huli aku la mahope o D. H. Aukai he 24 mau hoahanau, a haalele i ka hoomana Moremona, ina huiia me ka poe mawaho 30 ka huina. Ua kukulu ia ka Ekalesia o Iesu ka Mesia.

            He kanaka kupono maoli o D. H. Aukai i ke Kahunapule, ua lohe pinepine au i ka oleloia o ka halepule ma ka olelo Enelani he (Church) eia ka aole oia ka mea pololei, o ka Luakini he Temple ka. E ka mokupuni o Maui, oiaio, ua loaa iloko ou he mea nana e hoonaluea i ka noonoo o na Moremona.

            Kou Oiaio,

            MAMONA.

            Waikoa, Kula, Dec. 26, 1905.

 

HOIKE NO KA MAIKAI O KA LAAU KUNU A CHAMBERLAIN.

            Penei ka Mr. John Main, Lunanui o ka Hui P. J. Peterson, o Bloemfontein, Aferika, i hoike ae ai no ka pomaikai o ka lehulehu: "He kuai nui ia ka Laau Kunu a Kamalena maanei, a oiai ua lawelawe makou iaia no na makahiki loihi, ua hiki ia makou ke hoike ae me ka oiaio ua oi aku kona kuaiia mamua o na laau kunu e ae i hoomakaukau ia no ia mea hookahi." O keia ka laau i hooiaioia aku imua o ka lehulehu he hiki ke hoola i ke anu, ke kunu, ka hupekole ame ke kunu kalea, a he hiki ke haawiia i na kamaiki me ka poino ole. Ke kuaiia nei ma na halekuai laau lapaau apau. BENSON, SMITH & CO., LTD. na Agena ma Hawaii nei.

 

KO LAHAINALUNA MAU ANOAI.

             Mai ka hoomaka ana o ke ano hou ana o ke Kulanui o Lahainaluna a hiki mai la i keia hoomaha uuku ana i komo koke iho la na kula aupuni ua ikeia ka holomua o ke kula ma na haawina ame na hana pu, mawaho ae o ka piha nui ana i na haumana.

            Ma keia manawa, aia ma kahi o akahi haneli me ekolu poe haumana, o na Hawaii no nae ka nui aku, a he uuku wale no na wahi lahui e ae e like me na Iapana ame na Pake, malalo o ka hoomalu maikai ana o na kumukula. Aia ke kama-na ke nee mua nei maloko o kona keena hana a o ke pa'ipalapala no hoi malalo o ke a'o ana o kekahi kumu Hawaii, a o na hoohana ana o ka uwila, aia malalo o ka malama ana o kekahi kumu haole i makaukau ia hana, a o ka oihana mahiai, malalo o ke kumu haole i hoopaaia ma ia hana ame Rev. S. Kapu ke kumu e hooikaika nei ma ka oihana kanu kalo, a ma kela manawa ua piha i ka haneli me umi a oi mau lo'i-kalo i aneane e oo, iloko ae nei paha o Malaki e makaukau ai no ka ai ana.

            Wahi a kana hoike eia ke kalo ke ulu ikaika nei a maloko o kekahi mau lo'i ua nalowale ke kanaka ke komo iloko o na lo'i e hoike ana i ka ulu maoli, a aole i nele ka olioli nui o na haumana ame na kumu pu no ka holomua o keia hana mahi, aka, aole i pau loa ka aina i ka mahi kalo ia mamuli o ka uuku o ka wai, a ke huiia ae me na hana e ae, e like me ka hanai puaa o na haumana, ua hele loa ke kula i ka holomua.

            O kekahi mea ano nui i ulu ae iwaena o na haumana, oia ka ae ana o kekahi mau haumana, ma kahi o 15, e komo i ka hana mahiko, o ka waele ana ma ka mahiko o Lahainalalo, no 15 a 45 keneta o ka la, a ma ka hoike a ka lunanui o ka mahiko ua waiwai ka lakou hana, a aole e emi malalo o elima eka aina ko e pau i ka waeleia e lakou i ka la hookahi, a ma ka uiia ana aku e kekahi o na kumu no ka haawi hou mai ia lakou i hana no ka hoomaha nui ua olioli nui ka lunanui i ka haawi ana i kona ae.

            Ma keia kebedoma i hala iho la i hoi aku ai ka mokuahi Kelaudina, i holo kela mai ai kekahi mau haumana elua no Honolulu nei, a e hulihoi aku ana i ka home hoonaauao ma ia moku no ma keia ahiahi, ma ia kulana holo kela no, oia hoi, e uku ana i ka ukumoku ma ka holo hana maluna o ka moku. He "pluck" keia wahi a ka haole.

 

HOOLAHA KUMAU

Kakela me Kuke

[KAUPALENAIA]

            Poe Kalepa ma ke Komisina

            A HE

            Poe Lawelawe Kopaa.

 

Poe Agena no na Mahiko Lehulehu.

 

Kauka Mitamura

Alanui Kukui Ololi Helu 68, Honolulu, Na Hora Hana:

            Hora 9 a.m. a 12 m; 5 p. m. a 7 p. m. koe ke Sabati. Sabati ma ka hooholo ana.

Telephone Blue 3466  P.O. Box 842.

 

Hui Alahao ame Aina o Oahu

MANAWA HOLO

Oct. 6, 1904

 

MAI HONOLULU AKU

No Waianae, Waialua, Kahuku ame na wahi hoolulu ma ke alahao–*9:15 a. m., *3:20 p. m.

No Pearl City, Ewa Mill, ame na wahi hoolulu ma ke alahao–7:30 a. m., *9:15 a. m., *11:05 a. m., *2:15 p. m., *3:20 p. m., *5:15 p. m., 9:30 p. m., 11:15 p. m.

 

MAI WAHO MAI.

Ku i Honolulu mai Kahuku, Waialua, ame Waianae mai 8:36 a. m., *5:31 p. m.

Ku i Honolulu mai Ewa Mill ame Pearl City mai–7:46 a. m., *8:36 a. m., 10:38 a. m., *1:40 p. m., *4:31 p. m., *5:31 p. m., *7:30 p. m.

            *Kela ame keia la.

            Sabati wale no.

            Koe ke Sabati.

G. P. DENISON,

            Lunahoohana.

            F. C. SMITH, G. P. & T. A.

 

EXTELL AME SHAW.

(Na pani ma ko J. C. Axtell makalua.)

            Na mea hoopae a hana i na

KIA HOOMANAO AME NA PA-HAO.

            Pau pu no hoi me ka hoomaemae ana i na pohaku kia hoomanao, ke kakau ana i mau olelo hou ame ke pao ana.

            Keena ame ka Pa, 1048.50, Alanui Alakea, Telepona Helu 1801 Blue.

            Pahu leta Helu 642, Honolulu.

 

Aila Lauoho a Ayer's.

he ai ia na ka lauoho. He hoolako oia i ka lauoho me kekahi mea i kupono e loaa ina @ makemakeia e maikai kona ulu ana.

            I ka manawa e maloo ai ka lauoho a paakiki, mokumoku mai ke kumu, helelei a i ole lilo ae i lauoho hina, ua loaa mai ia mau haawina mamuli o ka loaa ole o ka ai kupono nona. He mea oiaio o ka

AYER'S HAIR VIGOR.

aole ia he mea laweia maloko. Mawaho no ia e hamo iho ai, a nana e hooulu a hanai hoi i ke kumu o ka lauoho.

            He hoihoi hou mai kana i ka lauoho a kona ano mua, a hooulu mai hoi i lauoho maikai a nui. He lauoho nani, a loihi!

            Ina he makemake kou e hoomauia kou opiopio alaila e lawe ae i ka

AYER'S HAIR VIGOR.

            Ua hoomakaukauia keia aila lauoho o Dr. J. C. Ayer & Co., Lowell, Mass., U. S. A.