Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 43, 27 October 1905 — Page 4

Page PDF (1.29 MB)

This text was transcribed by:  Cathy Kaonohi
This work is dedicated to:  Kaui Sai-Dudoit

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            “Heaha ka manao o ka moi i hoouna mai ai ia oe ma keia wahi, me na koa kiai o keia ano, ame na kauwa e like me ia a kaua e ike nei?” Heaha hoi kona mea i papa ai ia oe aole e haalele iho i ke awawa nei?”

            “I mea no’u e komo ole ai iloko o ka poino,” i pane awiwi aku ai o Ulina.

            “I poino ole ai mai keaha mai?” wahi a Alabia.

            “Mai no pilikia e kau mai ana.”

            “Heaha ke ano o ia mau pikilia?”

            “Kupaianaha no hoi oe, e Alabia.  Heaha kau e makemake nei e loaa aku?  Ke manao nei anei oe ua hoounaia mai wau no keia wahi mamuli o kehahi kumu e ae?”

            “E ae ana anei oe e hoike aku wau i ko’u manao?”

            “Ae, e kuu Alabia maikai.”

            “Alaila, e kuu haku, ke manao nei wau ua komo ka manao lili iloko e ka moi.  Aole loa oia e hilinai ia oe ina oe i noho ma Damaseko.”

            “Hupo maoli no oe, e Alabia.  Aole anei ma Damaseko no hoi wau i hanauia ai a malaila no hoi wau i noho ai a hiku i ko’u nui ana?”

            “Ae, e kuu haku; aka o kou makuahine ka haku o ka home ia manawa.  I keia wa hoi ua lilo ae ia oe ia hanohano, nolaila ua nui a lehulehu wale na manawa e hiki ai ia oe ke ike aku i na mea mawaho aku.  Aole loa e ae ana ka moi e hookuukuu wale ia oe o ike auanei oe i kekahi opio kanaka u’i a haule oe i ke aloha nona.”

            “Ke kamailio nei oe me ka naaupo, e kuu Alabia.”

            “Malia paha pela no, e kuu haku; aka e hiki ana ia oe ke noonoo iho i keia mea i na manawa apua au e noho iho ai a hoohala manawa.  Ke manaolana nei wau e hawa ana ka’u koho ana; eia nae aole e hiki ia’u ke manao ae me ke ano okoa ke noonoo ae wau i keia mau hana a ka moi maluna ou.”

            “Ua kuhihewaia paha oe.  Aole wau he wahine o ke ano au e manao nei.  O kela noonoo iloko ou he noonoo na ka poe naaupo.  E aka henehene no wau ia oe, e kuu Alabia maikai no keia ano noonoo huhewa i komo mai iloko ou.”

            Ua aka iho no ua Ulina nei i ka manawa ana e kamailio ana; aka nae aole i liuliu iho ua hehee koke iho la ia mea a hoomaka iho la oia e noonoo nui.  I kekahi la ae ua hoomaopopo pono iho la oia i ke ano o ka poe a ka moi i hoonoho mai ai i mau hoanoho nona; ame na hana a na koa kiai; a i ka uhi ana mai o ka malu po, a iaia e noho hookahi ana maluna o kona wahimoe, hoomake iho la oia e noonoo malia paha ua pololei ka Alabia i hoike aku ai iaia.  O ke komo ana mai o keia noonoo iloko ona ua lawa ia no ka hoopaha’oha’o ana iaia; a iaia i moe iho ai, ua hihio iho la oia he wahine oia na ka moi, a ua nakinakiia oia iloko o kekahi eke, a kiolaia aku la iloko o ka muliwai o Papa, no ka mea ua lili kona haku alii iaia.  Ua ala ae la oia me ka puiwa me ka leo auwe, a o na noonoo ana nana i alako aku iaia iloko o ua moeuhane la ua kumu iho la iloko o kona naau.

 

MOKUNA III.

KA WELI O DAMASEKO.

 

            I ka elima o no la o Ulina ma i noho ai ma ka halealii o ke Awawa o Lucania, a i ke awakea o ua la la, ua hoikeia mai la iaia e hiki mai ka moi no ka ike ana iaia.  I ka hala ana aku o  ka elele nana i lawe mai i ka lohe iaia, ua hoike ae la o Alabia i ke kupaianaha o keia huakai ike a ka moi.

            “Ina o ka manao nui o kou laweia ana mai ianei a no ka hoohala ana i kou manawa o ke kaumaha, a e noho malie hoi oe me ka loaa ole mai o na mea nana e hoouluhua i kou noonoo, heaha hoi ka ka moi e hele mai ai e hoanoe ae i kou noonoo?” wahi a Alabia.

            Aole i makemake o Ulina i keia hele ana mai o ka moi.  Ua loaa aku la iloko ona he noonoo ponoole, a holo loa aku la a komo iloko o kona puuwai.  A ina i aeia mai kana pule e pule ana ia manawa aole loa la hoi oia e ike aku i ka moi.  O ka moeuhane i loaa iaia i ka po ne mea ia nana i hoala ae i na manao anoe iloko o ua u’i Ulina nei.

            “Makemake maoli no wau ina aole oia e hiki mai ana,” wahi a na ulina nei i puana ae ai.  “Malia paha he makemake kona e ike ina paha eia no wau ke noho nei me ka loaa ole mai o kekahi poino ia’u.  Ke manao nei wau, e Alabia, ua maka’u o Horama o haule mai kekahi opio kanaka u’i mai ka lani mai a kaili aku ia’u.  O, ina ke hoomaka nei oia e lili i keia manawa, heaha la ka mea e hoea mai ana i ka manawa o’u e lilo ae ai i wahine nana?”

            “Hamau, e kuu haku,” i hawanawana iho ai o Alabia.  “Eia oia ke hele mai nei; a he mea pono ia oe ke ku aku imua, ona me kou helehelena maikai e like me ka hiki ia oe.  Ina eia oe ke hoolilo nei i ko’u hauoli i mea nui ia oe, mai ae aku e ike mai oia i kou anoe.  Ina ua lili oia, mai ae aku e hoolilo ae i kou hookipa ana iaia i mea nana e hoonui ae i ka ino.”

            Aole i liuliu iho komo ana ka moi iloko o ka rumi; a e like me na a’o ana a Alabia iaia, pela hoi oia i hookipa aku ai i ka moi me ka oluolu.  Aole no kona makemake maoli e hoopunipuni aku i ka moi i hana aku ai ua u’i Ulina nei pela, aka mamuli o kona maka’u – he makau hoi i hookahuaia mamuli o ka noonoo ana ae i na mea i hanaia maluna o Lede Helina.

            Ninau aku la o Ulina ina paha o kona makuakane kekahi i hele aku me ka moi.

            “Aole, e kuu lede aloha,” wahi a Horama.  “He nui loa kana hana.  Malia paha o manao iho oe he kupaianaha keia hele hookahi ana mai nei o’u; aka na ko’u aloha nui ame ko’u noonoo nui no kou pono, na kumu kupono o’u i hiki mai nei.  Ke manao nei wau ua hauoli no oe i ka noho ana maanei.”

            Ua pane aku la o Ulina aole loa he wahi hou aku ana e noi aku ai i ka moi e hoihoi aku iaia, a na oi aku kona makemake ia wahi.

            Ua hooluoka aku ka moi no keia pane a ua Ulina la i pane mai ai we na minoaka hoomahie e papahi ana i kona mau papalina, he mea hoi na ua Horama nei i ike ole ai mamua aku – a manaoio loa iho la na moi la ua hauoli maoli o Ulina i kona hiki ana mai e ike iaia.

            Ma ko Ulina aoao hoi, ua maka’u oia i kona hoike aku he wahi lihi o kona makemake ole a i ole hoohuoi paha i na mea a ka moi i hana aku ai nona, o kau mai auanei ka inaina o ua moi kuolo la maluna ona; nolaila ua hooikaika iho la oia e hoike aku i kona mau mauao maikai ma kona helehelena oiai no nae aia no ke kaumaha iloko o kona puuwai.

            Eia nae ua hoopokoleia mai ko Horama noho ana malaila, oiai iaia no e hoike ana i na kumu o kona hiki ana aku ilaila no ka eono o na manawa, aia hoi hamama ana ka puka o ka rumi, a komo mai la kekahi koa eleele – aole o kekahi o no koa i waihoia no ke kiai ana ia Ulina, aka he malihini i ka opiowahine, e kiki ana hoi ka hou a ua lepo hoi kona helehelena, me he mea la ua holo mai oia me ka mama loa.

            “Ha!” i hooho ae ai ka moi, me kona ku koke ana ae iluna, “heaha keia, e Sada?  Heaha ka manao o kou hiki ana mai nei ianei?”

            “E kala mai ia’u, e kuu haku.  Aole wau i manao mua pela iho la kau noho ana maloko nei.  O ka mea wale no i hoikeia mai ia’u eia oe iloko o keia rumi, a aole wai i hoohakalia iho i ka hele ana mai.”

            “Aole ia o ka’u mea i ninau aku nei ia oe, e Sada.  Heaha kou mea i hele mai nei mai Damaseko mai me ka awiwi?”

            “I hele mai ner wau e ha’i aku ia oe, e kuu haku, o KULIANA.  KA WLEI O DAMASEKO, eia oia ke hookokoke nei i ke kulanakauhale.”

            “E make oia e pono ai!” i hooho ae ai o Horama, me kona ku pu ana iluna me ka puiwa nui.  “Pehea oe i ike ai i keia mea?”

                                                            (Aole i pau.)

 

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

-----AME-----

Kana Mau Hana Kamahoa.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

_______

 

MOKUNA XVII.

(KAU POO EKOLU.)

NA ALA HAUNAELE AME NA OHUMU HAUNAELE O EURO

PA

_______

 

 

            Mahope mai o keia hoole ana a ka Moi i kiia ae ai na pukuniahi, e hoike ana ua lilo aku na papu i ka poe hoohaunaele.  Mahope o ko Vikoli Emanuela noonoo ana no elua a ekolu paha la, na waiho iho la oia i kona nohoalii ma ka la 13 o Maraki.l

            Ua makemake ae ka Moiwahine oia ke hookohuia ae i kuhina nui, eia nae ua hoohokaia aku oia a haawiia aku la ia wahi ia Kale Albert, a iaia i pii ae ai ma ia kulana, a iloko hoi o na leo hooho mai o a o, ua haalele iho na kuhina ame na luna aupuni i ko lakou mau noho, a ku hookahi mai la oia imua o ke anaina o na makaainana a pane mai:  Oiai he kanaka Italia no!”  Ma ia ahiahi ua ae aku la oia e kukalaia ae ke Kumukanawai o Sepania e mana no nae malalo o na kauoha a ka Moi Hou.

            O ka Moi Hou! aole hookahi mea i ike aia he kanaka o ia kulana ke ola nei.  Aole no hoi he mea i ike ua hoopauia ke kanawai Salie i ka wa i mana ai ke kumukanawai o Sepania, nalaila ma kahi o ka loaa ana ia lakou he Moi hou, he Moiwahine ka mea i loaa – ka wahine a ke Duke o Modena.  He kauaka Tureke, a o keia hookahi no paha ke kanaka iloka o ke kulanakauhale i loaa he kope o keia kanawai, a oia hookahi ke kanake i hoike nui ae i kona manao maluna o keia mea.

            He mau hora loihi ka i hooliloia ae ma ke kukakuka ana maluna o keia mea, a o ka hopena oia ke kiolaia ana o ua pauku kanawai la; eia nae aole e hiki ia lakou ke hookaawale holopono aku ia Kale Felix.  Ua loaa aku la iaia ka lono o keia mea iaia ma Modena, a hoouna koke aku la oia i kana mau kauoha.  Ua hoole aku la oia i na mea apau i hanaia, a kauoha aku la no hoi oia ia Kale Albert, “ina he koena koko alii koe iloko o kona mau aakoko,” e haalele koke iho oia a holo ae no Novara, kahi hoi ana e kali iho ai a loaa aku na a’o hou ana.

            Ua hoolohi aku a Kale Albert i keia kauoha, a hoomaka aku la oia e hele ma kana huakai e ukaliia ana hoi e na wahi koa kakaikahi i pipili aku iaia.  Iaia i hiki aku ai ma Novara ua loaa mai la iaia ka olelo hooholo e kipakuia ana oia mai ka aina aku a e haalele koke iho hoi i na palena o Piedmonte.  Ua hookaawaleia ae o Tuscany kona wahi e noho ai.

            Ua hele ae la hoi na koa Auseturia ma na palena aina malalo o ka ae ana e ka Moi, he kokua hoi na Kale Felix i ae aku ai.  O Rusia kekahi i haawi mai i kana mau kokua ana ma kona waiho ana mai i kekahi mau pualikoa malalo o ke alakai ana a Auseturia, aka ua hoole aku o Auseturia i ka Rusia kokua.

            Ma ka la 8 o Aperila oiai na koa Kumukanawai e maki ana no Novara ua halawai aku la lakou me kekahi pualikoa nana i paa mai ia lakou, i kokuaia hoi e na koa Auseturia.  Ua haulehia iho la ua pualikoa Kumukanawai nei, a o keia no hoi ka haulehia ana o na hana hoohaunaele i hanaia.

            O na alakai hoohaunaele ua kuemi hope aku la lakou no Turin a hiki i Alessandria, a mailaila aku no Genoa, a o keia kahi hope loa a na poe hoohaunaele i paio ai.  Mai nei aku i pakele aku ai ka hapanui o keia poe alakai ma ka holo ana ma ke kai, he haawina laki hoi i loaa aku ia lakou oiai ua loaa ka mana ia Kale Feliz e hoopuka ai i ke kuahaua e pau ai lakou i ka make.  Ua hoounaia aku ko lakou mau palapala hoahewa e make, a o ko lakou mau ohana na hoahewaia ae e make.

            I ka manawa @ Vikoli Emanela i nei ae ai i kona @@ aloha iho oia i ka @ i hewa, a e hookau hoi i na hoo@ @ pane aku ia oia @:  “ua makaukau w@ @ @ i ka nohoalii, aka oiai wau e nohoalii ana e hana no wau @@ apau a’u i manao ai h@ pono.”

            Ua k@mo @ iho la no hoi iloko ona ka m@ @ ia Kale Albert, a no kekahi m@ i hoonohonoho iho a @ @@ @kia@ hanau @ @ Opio.  Ma keia iho @ @ hou ae @@ pilikia mawa@n@ @ Kale Albert ame ka nohoalii.

            O Greece he @ @ ia o ka emepa@ o Tureke no @ @ haneri makahiki.  O kana mau hooponopono aha ma Greece @ na wahi e ae ana i noho mana ai he ku i ka hookaumaha, a i ka @@ ala haunaele ae la na makaaiuaua o Greece n@ ko lakou makema@@ kuokoa.  O ka haunaele mua loa i ala ae i alaka@@ hoi e Alekan@dero Ypsilanti, ma na huli akau, ua loaa ae he hopena pilikia; @@ nae mahope mai o keia i ala mai ai na haunaele mai kela ame @ a@ao mai o ka aina, a ma ia hana ana i luku m@n2mene @ aku ai @ Tureke i ka poe hoohaunaele ia loakou e hooikaika ana e hoopio i ka haunaele.

            I kekahi po, i ka 1823, oiai o Marco, kekahi o no alakai nui o @ poe Greece e lelekana ana i kahi hoomoana o na koa Tureke ma kah@ e kokoke ana i Missolonghi, na make iho la oia; aka @ ka hopena o ke kaua he lanakila ma ka aoao o na Greece, he lanakila hoi i h@mauia a hiki wale i ka 1825, a ia manawa i noi ae ai ka Suletana i na kokua ana mai Aikupita ae.

            Ua lawepioia ae o Missolonghi e na Tureke ame na Aikupita i 1826 mahope o ka paa loihiia ana oia wahi, a kau keikei aku la no hoi ka pilikia maluna o ka poe na lakou i paa iho ia wahi mamuli o ka wi ame na hana lokoino a ka aoao kue.

            Ma keia haulehia ana o Missolonghi i hookomoia aku ai na manao aloha iloko o na aupuni mana o Europa no ka poe Greece, a hoouna aku la o Pelekane, Farani, ame Rusia i ko lakou mau moku kaua no ke kokua ana aku ia lakou a ike pu aku la no hoi i ko lakou nohona aupuni kuokoa ana.

            Ua halawai aku la na mokukaua o keia mao aupuni me ko Tureke ame Aikupita ma ke Kaikuono o Navarino, a malaila i malamaia ae ai kekahi kana moana nui, a o ka h@pena oia ka poino ana o na mokukaua o Tureke.  Na keia mau aupuni i hoopakele ae ia Greece mai na hana hookaumaha a Tureke, a kukuluia ae la he aupuni @@ @alika no lakou; aka nae na keia mau aupuni no i hoo@@ ae a lil@@ aupuni moi, a ikeia aku la ia aupuni e ko Aikupita i ka makahi@@ 1829.  Ia makahiki no mamuli oka haulehia ana o tureke ia Rusia, ua hanaia iho la ke Kuikahi o Adrianople, a ma ia kuikahi na lilo aku la he hapanui o ko Tureke mau aina, ka noho mana a@@ mal@@ o ka ohana o Caucasus, a he mana hoomalu hoi maluna o Moldavia ame Wallachia.

 

MOKUNA XVIII

(KAU POO EKOLU.)

NA MOKUAINA HOU O AMERIKA HEMA.

 

            (HOAKAKA. – O na ala haumaele ma keia aoao o ka Moana Atelanika ka mea nana i kaili mai i ko Europa mau maka.  Ua k@@la pakahi ae kela ame keia Kolone o Sepania ma Amerika H@ma i na kupee hooluki e paa ana ia lakou a Moi Ferdinand i koohau aku ai ma ka lawe ana ae i na meakaua.  O ke kikowaena no nae @  @ hana i@i kuakoa o Amerika Hema ma Bolivia no ia.)

            Oiai e nee ana na hana a kakou i ike ae nei ma ka mo@@na maluna ae ma Europe, aia hoi na Kolone o Sepania ma Amerika Hema ke nee ae la me ka ikaika no ka Hema o Amerike Huip@@. O ka mua a kakou e hoomaopopo ai o ia ke ake ana o @turbide e lilo oia i mana imeperiala ma Mekiko.  Ua hanauia oia ma Valladolid, Mekiko, i ka 1783, a o kona makuakane oia kekahi o na kanaka kiekie a Biscay, ame kekahi wahine waiwai o Creole.  I ka manawa i hoomaka mua ai ka haunaele ma Mekiko, ua hookohuia aku la keai @turbide i alakai nui no ka pualikoa o kona apana e ke Kiaaina o Sepania a mamuli o kona makaukau alakai kaua ua holomua kana maa hookele kaua kue ana apau i na enemi.  Mahope mai o kela na Luli aku la kona kakoo ana no ke kuokoa o Mekiko, a oiai ua loaa iaia ka mana piha mai ke Kiaaina mai e alakai ai i ka pualikoa aupuni i ka 1821, a mamuli no hoi o ka loaa ole ana mai he kumukanawai kaokoa mai Sepania mai, ua huli aku la oia ma ka aoao o ka p@@ @haunaele.

(Aole i pau.)

 

Graphic:

            KE KII O NO MAKAI  KAULIO O KE KALANA O OAHU, AME LUNAMAKAI BROWN, HOPELUNAMAKAI VIDA AME  KAPENA LESLIE MAWAENA.