Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 33, 18 ʻAukake 1905 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, AUGATE 18, 1905.                              3

 

 

MAKAIKIU

PETERIKA MAFE.

Ke Kolopa Uneune i na Nihiliti

Ka Hoopakele o ke Duke Kiekie

 

MOKUNA XIX.

 

HOLO NO EUROPA.

 

@ la no na kanaka i ka hahai ana mahope o laua, a @ kekahi he mau hana ka lakou ua huli ae la lakou a hoo@ hahai ana mahope o laua, nolaila aole i loihi loa ua @ mau makaikiu nei ma kekahi wahi e mamao ai mai na @ Alaila hoomaka aku la o Peterika e hahai i na mea @.

 

@ e hopohopo nei, “i hoopau iho ai o Peterika i kana @ mai paha keia poe maluna o’u a hana mai pela i @ a helo aku o Ivana a kau iluna o ka moku.” @ nei wau na pololei kau o koho ai,” i panai aku ai o @.

 

@ a pololei ole paha,” i hoomau hou aku ai o Pe-@ no nae ko’u pilina me ia, no ka mea aole anei ou @ kukahalake ana aia hoi he lehulehu wale no poe @ moku, a e imi aku ana wau ina paha o ua Rukini @ o ka poe i pii aku nei.”

 

@ papaleo ana, aia hoi ku ana kekahi keonimana @ a pane mai la me ka pihoihoi:

@ wau iaia e komo ana iloko o ka puka heaha kou @”

@ wahi a Peterika, me kona nana pono ana aku @ aole wau i ike o oe pu kekahi maanei.”

@ ke noho malie,” i pane mai ai o Paulo Oloveka, @ wau aole he poino e kau mai ana oiai o Ivana Kivi @ o na Nihiliti maanei, a hele mai nei wau ianei @ manawa kupono e ike aku ai iaia e komo ana iloko@.

 

@ ae ai o Kikalina, “ua ike no oe ua kaawale @ hana e ae, nolaila aole wau i komo pu iloko o keia @. Ua hoike mai no nae o Nikoloka Kaaka ia’u ua @ mahope o kekahi poe Nihiliti a me he mea la e holo @ keia kakahiaka, nolaila ko’u mea i hele mai nei e @ o kou holo ana. Malia paha ua hiki no hoi ia’u ke @. Owai keia Ivana Kivi, a heaha kou makemake @.

 

@ alakai o kekahi huina o na Nihiliti, ua paa oia ia’u he @ nei ma Hakanesa, eia nae ua pakele aku oia mai ia’u @ hoolilo ana i ko’u manawa ma ka hoao ana e hopu @ lakou.

 

@ hoi,” i hoomau loa aku ai o Peterika, “oia o @ he agena no ka Za o Rusia, i holo mai hoi ianei, no @ ike iaia aia kekahi hana kimopo i hanaia no ka @.

 

@ o Nikoloka ia’u ua wawahiia e oe ua huina la o @

@ ht

 

@ mai no hoi o Nikoloka ia’u, ua make ke kanaka @ hoopahu i ka uwila iaia i hoao ai e pepehi mai @

 

@ no kahi mea ano nui i koe iho.” @

@ nei wau o keia poe i komo mai nei e akeakea @ lakou nona i hoao mai hoi e akeakea ia’u i @ Ivana nei e kau ai iluna o ka moku me kona @

 

@ nei wau i ke kumu nana e akeakea mai ia @ o Galatia @ inoa o ka moku a hopu aku @

 

@ ia aku pela, aka nae he manao okoa ae no @

 

@ ia?”

 

@ pu aku me ia maluna o keia moku, ina hoi @ ia a’u ike ai ma ka la inehinei ua kaai @ aku i ka hahai ana mahope ona a hiki i @ hiki ole ke hoohewahewa ae ua hookumu-@ a ua paa ko’u manao e ike i ka hopena o @

 

@ nana e akeakea aku ia oe i kou hooko ana @

 

@ ike e mai kela ia’u, a oia ka mea nana i hoanoe @

@ hoi ha no kakou e hele aku no ka puka a nana @ mai la.”

@ lakou nei a ekolu no ka uwapo, kahi hoi i akoa-@ kanaka nui i hele mai e haawi aku i ko la-@ @ lakou mau hoaloha e holo ana.

@ komo iloko o ka puka, ike aku la lakou nei i ka @ ke alapii o na ohua oneki.

@ nou,” i paue iho ai o Kikalina, “e hele @ ka moku, no ka mea aole e hookuuia ana ke ala-@ a hiki i ka minute hope loa e haalele iho ai ka @

 

@ wau ua loaa ia’u he alahele maalahi loa mamua @

@

@ maluna o Galatia.”

@ keia,” i panai mai ai o Oloveka.

@ iaia eia wau mahope ona.”

@ wahi a Kikalina.

@ pu aku ana me ia, ua hiki ia’u ke pili, iloko no @ loaa ana no wau iaia mamua o ka hala ana o na @ moana.”

@ no kela.”

@ wau e holo ana maluna o keia moku, aka e kau @ o kekahi moku okoa.”

@ kela, aka aole paha e loaa ana ka manawa nou e hui @

 

@ no ia’u ia mea, aka he mea ia nona e hoohemahe-@ ia’u nei ka ulia laki, e hiki ana paha wau i Livapula @ o kona hiki ana aku.”

@ la o Kikalina i kekahi nupepa mai kona pakeke @ la ma kahi o ka papa kuhikuhi holo o na moku. @ e Peterika, nolaila aole wau e hoopaapaa aku @ a Kikalina i pane aku ai.

@ o Galatia – a he holo no hoi i oi iki aku mamua o ekolu a eha paha moku e haalele iho ana ianei i keia la, aka ua ano like no ko Nomanica holo me kona.”

            “Ina he manao kou e hahai aku mahope o kau papahana, alaila e a’o aku no wau ia oe e holo aku maluna o Nomanica,” wahi a Kikalina.

            “O ka uwapo hea la kona e pili nei?” i ninau ae i o Peterika.

            “He elua uwapo maluna aku o keia.”

            Huli aku la o Peterika a nana aku la ma ka uwapo a ike aku la oia e hoomakaukau ana na kanaka hana e hookuu iho i ke alapii o na ohua kapena.

            Me kona hoopuka ole i kekahi huaolelo, ua huli ae la oia a hele awiwi aku la no ke alanui, a hahai aku la no hoi o Kikalina ame Oloveka mahope ona, a ia Peterika i hiki aku ai i ka uwapo o ka mokuahi Nomanica aia hoi ua makaukau na mea apau no kona holo ana aku, a ua hemo hoi ka hapanui o kona mau kaula hoopaa.

            Huli ae ia oia a haawi aku la i kona aloha i kona mau hoa a holo aku la no kahi o ke alapii o na ohua kapena, a oia ke kanaka hope loa i pii pu aku ai me kekahi aliimoku hope loa i haalele iho i ka uwapo.

            He hapalua hora mahope iho aia o Nomanica i ka hapalua o ke awa e hoomakaukau ana hoi e holo aku me kona mahu ponoi, a hookuu aku hoi i ka mokukolo nana oia i hoohuli ae. No ka mokuahi Galatia hoi aia oia i kela manawa ma kahi o ekolu a i ole eha mile mai ka aina aku.

            “Aole paha e ike ana keia mau kapena,” wahi a Peterika i noonoo iho ai, “o keia ka hoomaka ana o ka heihei, a e hiki e ana paha o Nomanica i Livapula mamua o Galatia aole paha, aka ke pili nei wau e loaa aku ana no o Ivana Kivi ia’u ma ka lepo o Pelekane mamua o ka hala ana ae he hookahi la.”

 

 

MOKUNA XX.

 

KA HEIHEI MA KA MOANA.

 

            No ua makaikiu nei a kaua aole oia i makaukau me ke kikiki, a o kana hana mua loa oia ka hui ana me ke kupakako o hoike aku i kona ano, a oiai he kau nui ole keia o na ohua e holo ana no Europa, ua loaa koke mai la he lumi maikai nona.

            Mahope o keia a mahope no hoi o kona ai awiwi ana, ua pii aku la oia iluna o ka oneki, me kona iini nui e ike aku ina paha ke mamao aku nei o Galatia mai ia lakou aku. Aia o Galatia i kela manawa mawaho ae o ka Mokupuni Satana, a ua hiki no hoi ke ikeia aku, eia nae he mea hiki ole ke koho aku ina paha ke mamao aku la oia mai ia lakou aku aole paha.

            He kakahiaka pumehana keia, a ua malie hoi ka moana a hiki i ke ahiahi ana. I kela la holookoa ua ike pono ia aku no o Galatia mai ka moku Nominica aku, a i ka uhi ana mai o ka malu po aole no e hiki ke maopopo ina paha ua kaawale hou aku oia a i ole kokoke iki aku paha ko lakou nei moku, mahope o ko laua holo like ana i na bora he umi-kumamaha.

            I ka po iho ua pa mai la kekahi makani iho a hoomau aku la a hiki i ke ao ana. I ke kakahiaka ua kuu iki mai la ka aleale ana o ka moana e hiki ai no i ka poe ohua maikai ma ka holo moku ke holoholo me ka ma’i ole, a iwaena o na ohua i pii aku iluna o ka oneki i kela kakahiaka o ka kakou makaikiu kekahi.
            I ke kakahiaka nui wale oia i pii ai iluna, a o kana mea mua loa i huki aku ai maluna o ka ilikai o ia nana ana aku ina paha aia no o Galatia mamua o lakou. Aole ona ike aku i kekahi moku mamua o lakou, aka o ka punohu uwahi wale no.

            “Aole he hoopaapaa ana o Galatia kela,” wahi a kekahi o na aliimoku a Peterika i ninau aku ai.”

            “Alaila, ua oi loa aku oia mamua o kakou?”

            “He wahi oi uuku wale no,” i pane ia mai ai e ke aliimoku.

            “E mau ana anei keia oi mau ana on?” i pa hou ai ka ninau a ka makaikiu.

            “Aole e hiki ia’u ke ha’i aku ia mea. Aole paha kakou e ike hou ana iaia oiai o ko kakou alahele e holo aku ai e kaa iki ana ma ka hema, aka malia paha o ku e no kakou i ka aina ke loaa ole mai kekahi mau mea nana e akeakea.”

            I ke awakea ana ae ua nalo aku la ka uwahi mai ko lakou nei ike ana aku, a mai kela manawa aku i noho iho ai ka makaikiu, me ka iiini nui e noonoo ana hoi ina paha o kona moku ke ku e ana i ka aina a i ole o ko Ivana paha.

            O ka makani i pa mai ai i ka po ua pii mahuahua mai la i ka lua o na la o lakou nei ma ka moana, a i ka uhi ana mai o ka malu po ua pii mai la a lilo ae la i makani nui ikaika e hooloku ana i ka moana. He kakaikahi na ohua i pii aku iluna o ka oneki, a he hapanui hoi o lakou i ala i kela po, no ka mea ua hiki ole ia lakou ke hiamoe iho @ ikaika o ka lola ana ame kimo ana o ka moku.

            No ka kakou makaikiu hoi ua hiki ole iaia ke ala, a ua hoi aku la oia iluna o kona wahimoe, kahi hoi ana i pupue iho ai a hiki i ke ao ana.

            I ke awakea o kekahi la ae na paa ae la ka la i ka uhiia e na ao, a na nana ae na aliimoku i ke kulana o ko lakou moku ma ke koho wale ana no. O ka mea i loaa ae ia lakou ua oi iki aku ko Nominica holo i keia manawa, aole no nae i oi aku e like me ka mea i manao ia ina aole i kau mai ka ino.

            O kahi mea wale no nana i hookanaaho iki mai i ko ka makaikiu noonoo i kela manawa o ia kona manao ana malia paha ua kau like aku keia haawina maluna o Galatia.

            Ua pii mahuahua loa mai la ka ino oiai e nee ana ka la imua, a i ke ahiahi ana aku, ua ikeia aku la kekahi mokupea e oili mai ana maluna o ka ilikai, a ma ka nana ana aku o na aliimoku me ka lakou mau ohenana hoonui ike na ike aku lakou aia ka hae hoailona poino ke welo la maluna o kona kia. Ia manawa no ua hoohuliia ae la ka ihu o Nominica, a holo aku la no ke kokua ana i ua moku la.

            “He mea oiaio,” wahi a ka makaikiu, i kona manawa i ike ai i ka mea e hanaia ana, “o keia ka hana pono e hana ai, a ke manaolana nei wau e hiki ana ia kakou ke hoopakele mai i na kanaka oluna o keia moku eia nae o keia ka mea nana e hoihoi loa ia’u ihope ma keia heihei ana me kela kanaka Rukini.”

            I ko lakou nei kokoke ana aku i kahi o ka moku poino, ikeia iho la he moku Norewai keia i piha i ka papa. Ua lawe aku ke kai i kekahi hapa o kona ukana; mokumoku na likini, a ha’i no hoi kona hoe uli. Nolaila, ua hiki ole oia ke hookeleia, a aia hoi oia ke lilo ia i luahi na na ale o ka moana.

            Mailuna aku o Nominica ua ike aku na ohua i na luina o ka moku poino e puuluulu ana i kahi hookahi mahope hoi o ka moku, a o kahi kiekie hoi mai ke kai mai. Ua hiki no hoi ke ike pu ia aku aia na nalu nui ke popoi la maluna ona, a aia hoi kona ma luina ke hooikaika la i ka paa ana ma na wahi e hiki ai i ko lakou mau lima ke paa aku i mea no lakou e lilo ole aku ai i ke kai.

            Ua nui loa keia ino, a he mea hiki ole i ka mokuahi ke hookokoke aku ma ka aoao o ka moku poino, nolaila ua hoohuliia ae la o Nominica a holo ma kahi a ka mokupea e holo aku ana, a hoomakaukau koke ia iho la no ke kiola ana i ke kaula o ke ola.

            O na hoomakaukau ana a na luina o ka mokuahi ame ko lakou hooikaika palena ole, oia na mea nana i kono mai i ka makaikiu e komo pu aku oia ma na hana hoopakele, eia nae he rula paa mau ko luna o ka moku e ae ole ana i na ohua e komo pu aku ma kekahi hana oluna o ka moku, nolaila ua noho aku la no keia me kona mau hoa ohua a nana aku i na hana e hanaia ana.

(Aole i pau.)

 

 

NA WARENA

OPIO

ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE.

 

He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pele kane ma Inia.

 

MOKUNA XI.

KA MIKIONA MA KE ALANUI O KA WELIWELI.

 

            “He makehewa loa ia kakou e hoaano aku e koea i kahi o na koa o kakou e noho mai nei ma ka houpoo ana aku maloko o na enemi a kaa ma kekahi aoao o ka mana-muliwai i hui me ko kakou poe,” wahi a Nede i hoomaopopo wale ae ai no.

            “O ka mea wale no e hiki ai ia kakou,” wahi a ke alakai, “oia no ka helenihi ana ma keia aoao no mua aku nei a kokoke i kahi uwapo ma ka huina o keia mau mana-muliwai a ke loaa ia kakou he manawa kupono e poholo a ma kela mana-muliwai e huli la i ka Halealii me ka ike ole ia alaola ua hamama ke ala no kakou e au ai iloko o ia mana-muliwai a e kau ai ma kela aoao – ka aoao o na Pelekane.”

            I ko lakou hiki io ana aku ilaila e like me ke kuhikuhi o ke alakai ua puhili hou ae la lakou mamuli o na ahi o na kiai Inia e a ana hui ia no me lakou kiai e makaala ana ma ko lakou mau wahi i hoonohoia aku ai, no ke kaupale ana i ka poe komo aku iloko o Lukanao mawaho ae o ka poe i ike maopopoia he poe hana no ke kulanakauhale. Eia nae i ka manawa koke no i ike aku ai na kamahele i ke ka’i lalani ana ae o kekahi poe Inia kipi a maluna o ko lakou mau poo pakahi na poka nunui pukuniahi e hoohikihiki ana mai ka luapauda mai a ma kekahi aoao o ka uwapo a oia no hoi ka aoao o ka mana-muliwai e huli pono la i ko na Pelekane kahua hoomoana.

            “Maihea mai keia mau poka i laweia mai ai?” i ninau aku ai o Nede i ke alakai, ia lakou kamahele e hakilo ana i ka hana a na Inia me ko lakou nei ike ole ia mai a lakou nei hoi e ike maopopo aku nei i kekahi hapa o ka papahana o na enemi. “A e lawe ana hoi lakou ihea?” wahi hoi a Dike.

            “Mai ka Halealii mai kela mau poka,” wahi a ke alakai, “oiai aia ilaila ka lua-pauda o na Inia ma kahi o ka hapaha mile ma ka akau. He wa hoohikihiki keia no lakou i na poka no ka mea o ka po wale no ka manawa kupono e lawelaweia ai ia hana, a no ka mea he nui ka poino o ka hoohikihiki ana i ke ao, no ka mea aole e nele ka loaa mai i na poka o na Pelekane.”

            “A eia ae keia poe ke hoi mau nei,” wahi a Nede, “e kii hou ana paha, a o ko’u manao e hoao kakou e komo mahope aku o lakou me ka ike ole ia e manaoia mai ai o kakou no kekahi e hoohikihiki nei i na poka, a ke holopono ka uhai ana me ka loaa ole o na hoohuoi alaila e makaala loa kakou e loaa i manawa e poholo ai ma kahi aoao. Pehea la ia?”

            A ma ka ae ana o ke alakai ua hookolo akahele aku la na kamahele mahope o na Inia hoohikihiki poka ma ka manawa o lakou i huli hoi mai ai no ka lua-pauda a o lakou no hoi ka poe hope loa o ka huakai a hiki loa no lakou apau i ka lua-pauda me ka loaa ole o kekahi hoohuoi.

            A e like me ka kela ame keia koa Inia i hana ai o ka lawe ana i hookahi poka nunui pela no na kamahele i lawe ai he hookahi poka pakahi. Aole he mea hoomaopopo o ka heluna o ka poe hoohikihiki i ka wa o ka po, nolaila aole lakou i hoohuoiia mai e na kiai i ka wa o ka luakai i kaa ai iloko o na palena o na kiai a komo maalahi loa aku la ua poe kamahele nei. A i ka hiki ana o ka huakai kokoke i ka uwapo e ae aku ai ma kahi aoao, ua ku iho la ka huakai iloko o kekahi wahi malumalu no ka alo ana i na poka o na Pelekane e kiia mai ai ma ia wahi i kekahi manawa, a i ka wa e hala ae ai na poka o na enemi, oiai na ike na Pelekane oia ke alanui wale no o na Inia e lawe ai i ko lakou poka no na papu a o ka po no hoi ka wa e hoohikihiki ai – a i ka wa i hihio oi ae ai na poka o na Pelekane ua eleu koke aku la ua poe Inia nei i ka holo no kahi aoao o ka uwapo a oia no hoi ka manawa i waiho iho ai na kamahele i ka lakou mau poka i ka honua a pinana aku la iluna o ka pa manoanoa ma ka’e o ka muliwai a emoole i hoea koke aku ai lakou ma ka’e o ka muliwai.

            “Hele me ke akahele,” wahi a ke alakai, “eia aku no he mau kiai mamua.”

            A ia lakou e nee akahele ana aole i nele ko lakou hoomaopopo mau aku i na kiai me he la ma kela ame keia iwakalua i-a ke kaawale mawaena o kekahi mai kahi aku.

            “Ua hiki mai kakou ma kahi ame ka manawa e limaikaika ai kakou,” “wahi a Dike i hawanawana aku ai ia Nede,” a’u e manao nei o ko kakou kulai ana i kekahi o kela mau kiai iloko o ka muliwai ka hana o kakou e pakele ai a e kau ai ma kela aoao. Aia a haule ke koa iloko o ka wai e lele pu aku ai kakou mahope ona no ka manao e luu nona a no kaua iho ua hiki ia kaua ke luu loa aku a pae ma keia aoao e kaawale loa ai mainei aku. Pehea la ia?”

            Alaila ha’i aku la o Nede i ka manao i ke alakai.

            “He ano papau ka wai ma kae nei o ka muliwai a ke kaa aku iwaena aole he mamao loa o ka au ana e pae ai kakou ma keia aoao, a manao wau e pae maalahi ana kakou ma-o me ka loaa ole i na poka. He mea oiaio no e kiia ana kahi e pa-hu ai iloko o ka wai, a oia no hoi ko kakou poholo ana iloko o ka wai, a aole no e ki koke ia ia manawa mamua o ka mao ae o ka haawina puiwa e komo ai iloko o na kiai, no ka mea, aole e nele ko lakou puiwa i ka mea aole i noonoo mua ia, a ia manawa hookahi no kakou e hoomamao koke ai mai kahi o kakou e pa-hu ai, ke kumu e loaa ole ai i na poka oiai kakou ua kaawale e mai ia wahi aku.”

            I ka manawa i aelike ae ai lakoi ua nee malie aku la lakou e hookokoke ana i ke kiai a i ka loaa ana o ka manawa kupono ua lele aku la lakou a ekolu maluna o ke kiai a paa iloko o ko lakou mana a ia manawa koke no i olokaaia aku ai ke koa kiai iloko o ka muliwai a na ke koa ke olokaa ua holo uhai aku la na kamahele ekolu mahope a hookahi ke pa-hu like ana iloko o ka wai me ka leleliilii ana’ o ka wai i o a i o.

            No ka paukiki loa o ka lakou holo ana i puiwa koke ae ai na kiai kokoke i kahi o ke kiai i olokaaia a emoole ua halakika ae la ka poka mamua o ko lakou mau poo aole nae i ku mamua o ko lakou nalo ana iloko o ka wai. A ia luu ana no o na opio aia ke ea ana ma kekahi aoao o ka muliwai oiai aole no he akea loa ia wahi o ka mu-