Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 29, 21 Iulai 1905 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XLIII. HELU 29     NUPEPA KUOKOA POALIMA, IULAI 21, 1905    NA HELU APAU 3077

 

Ianei Iho Nei o Alice.

Hiki Mai ka Huakai a Kakauolelo Taft ma Honolulu.

Hookipa hanohanoia na malihini a hanaiia a hewa ka waha hoomau loa aku no Pilipine.

            E like me na hoikeike mua i hoikeia aku no ka huakai a Kakauolelo Taft ame ke kaikamahine hiapo a Peresidena Kusa wela. Miss Alice Roosevelt, ame na lala o ka Ahaolelo Nui o Amerika pela no i hookoio ia ae ai ma ka Poalima i hala.

            Ma ke kakahiaka nui o ia la i kaalo ai ai ka mokuahi Manchuria mawaho o ke awa lali o Kou nei, a hookomo @ mai ia iloko nei i waena o na leo o na pukuniahi he umi-kumamahiku i kaa ai ame ka luhiehu o na have o na moku e ku ana iloko o ke awa nei, e hoike aku ana i ko Hawaii hookipa ohaoha ana i na malihini kaahele.

            Mamua aku o ka hookomo ana mai o ka moku iloko nei, ua holo mea aku la na komitee hookipa maluna o ka mokuahi kolo Makauole, a iloko pu o ka huakai ka bana Kalana e hookani ana i na mele hoohauoli i na malihini Ma ka uwapo o Haka@iia ma i pili ae a ka moku, a mala la hoi kekahi hehina kanaka kahi i akoakoa ae ai no ka ike kumaka maoli ana i na malihini hanohano. Malaila na kaalio loihi (ta@@@ho) kahi i ku makaukau ai no ka lawe ana i na malihini no ka Pali o Nuuanu, a malaila pu ae no hoi ka mokukolo Amerika Iroquois, kahi i kaa ai no ka lawe ana aku i na hoa hanohano o ka Ahaolelo Nui no ke Awalau o Puuloa e makaikai ai i ke kahua hooulu mokukaua o Amerika maanei.

            Ma ka hora 7:40 i hoomakaukau ai na malihini e lele mai i ka aina nei, a o Miss Rusawela ame Kakauolelo Taft na malihini mua loa i lele a mahope mai no hoi ko laua mau hoa kaahele. O Miss Rusawela ame kekahi mau hoa kaahele ka i kau ae maluna o na kaali@ i hoomakaukauia. a o ka hao aku la no hoi ia o na kahukaa i ka lakou hana no ka Pali o Nuuanu ka pahuhopu. Maanei kahi a na malihini i hooho ae ai i ka nani o ka aina a maanei hoi i hoikeia aku ai ka moolelo o ko Kamehameha kaua ana me ko Oahu nei a hookukeia ai na koa o Oahu nei ma ka pali kuhoho o Nuuanu.

            Mai ka pa'i mai o Nuuanu i hoi mai ai ka huakai a kau aku maluna o ke kaahi a holo aku no ke awalau o Puuloa. O kekahi mau lala no nae o ka Ahaolelo Nui, oia no hoi na kanaka koikoi, e laa o Hon. Sereno Payne, lunahoomalu o na loaa ame na ala o ka Hale, ame Hill, kekahi o na lala o ka Hale; Lunamakaainana Shirley o Kenetake. Kakauolelo Taft ame Cooper, ame kekahi poe e iho o Honolulu nei, ua kau aku lakou maluna o ka mokuahi Iroquois a holo makaikai aku la no Puuloa, e holo ana hoi ma kahi o na boe i hoomoeia ai no ke kuhikhi ana i ke ala e komo loa aku ai iloko.

            Maanei i haawila aku ai na ike apau e pili ana i ke alahele, he mau ike hoi e hoomalamalama ana i na hoa o ka Ahaolelo Nui i na mea e pili ana no keia kahua hoolulu mokukaua e makemakeia nei e hanaia maanei, he mau hoike nei e hiki ai i kela poe ke hooikaika iloko o ka Ahaolelo i na mea i makemakeia no Hawaii nei ma na mea pili i kela oihana. O kekahi mea ano nui e keia poe i ike ai ola ke ano o ka hoomoeia ana o ke alahele e komo loa aku ai iloko o Ai a. Ke hahaiia e like me kaia e ku nei i keia manawa ala ia aole i kauanai ka lauwili nolaila o ka manao lokahi i loaa ae i na hoa i hele aku ma kela huakai ola ka hoopololei ana i ke ala e komo ai, a i @ e hiki ai ke loaa ia manao ana he mea pono e okiia kekahi mau lae @ a hoohohenuia a e hookaawaleia  h@@@ puu hala nui no ia hana.

            Ma @ i halawai aku ai ka huakai aumoana me ka poe i holo aku maluna o ke kaaahi, ahele loa aku la keia poe no ka makaikai ana i ka hale @ @ o Honoulu, a hoi loa mai ia no Honolulu nei no ka paina awakea i ko makaukauia ma ka Hotele Hawaii. Maanei i kipa ae ai ka poe i konoia, maluna malihini a i na kamaaina o ka@@@ nei o na haole no nae, a hoohauoli like me ia lakou ma ka raraaina.

            Mahope o ka paina ana i lawe loa @ aku ai na malihini maluna o na kaa uwila no ka Home o na I'a Ola ame Moana Hotele, kahi hoi i hookaawaleia ai no na kamaaina e ike aku ai i na malihini. Malaila ae ka @@na K@@ana kahi i hookani ai i ka lakou mau huakai a maanei hoi i hoomakaukauia ai na waa no ka lawe ana aku i na malihini i makemake e heenalu.

            O ka @ nui o ka poe i hele aku ai ma Waikiki o ia ka ike ana i ke kaikamahine a ka Peresidena, aka nae aole oia i ikela iwaena o kona mau hoa kaahele no ka mea ua lawe loa ia aku oia no ka home o A. M. Brown.

            (E nana ma ka aoao 6.)

 

[image]

KEKAHI POE MALIHINI HANOHANO I KIPA MAI I HONOLULU NEI

senator Francis G Newland of Nevada

Senetor TN Pa@@ of Colorado

Rep Sereno E Payne of New York

Secretary WM H THAFT

Senetor C.I Long of Kansas

Senetor NB Scott of West Virginia

Senetor MJ Foster of LA

 

 

Nohoalii ka Za ma Hawaii.

Aole Nana o ka Lunamakai i ka Papa Lunakiai.

Kakoo ka Loio Kalana i ka manao anunu pono o ko Hawaii oihana Makai Kalana.

            He okaikai ke kulana o ke ano hookele ana o ke Aupuni Kalana o Hawaii nui o Keawe,-aole ke kuikahi iwaena o kona mau lunakiai ame ka Lunamakai. I na la mua no, ua laweia mai la e ka Lunakiai o Puna Paia Ala i ka Hala; he olelo hooholo e kaohi ana i na makai e noho mua ana i ka hana e hoomauia hoi lakou ma ka hana no ka mahina wale no o Iulai-oiai, he moku hou kela a he mea kokua nui hoi i kona hookele mua ia ana, ka noho iki iho o na luina i maa mua i ka huki kaula; a hiki hoi i ka wa e maopopo pono ai ke ano o kona hookele ana, a i ole hoi e huki hewa ia na pela i ka wa o ka makani nui, aole hoi oia wale no, aka, he mea ia e maopopo pono ai i na alii moku ke kulana hookele ana, ame kahi waihona e hiki ai e uku pono ia na Luna o ua wahi moku nei. Eia nae ua ilio ia Olelo Hooholo kaohi i na luina moku mua i mea e oiahani ai ke aliimoku nui,-a i ukaliia aku hoi e ke alii Loio Kalana a o ka hope o keia, hoole loa ia mai la ke kuleana o na alii kiekie o ua moku nei, a ua olelo mai la ke aliimoku Keolanui ma o ka manao alakai kanawai o ke Alii Loio Kalana, @ ka Lunamakai wale no ka mea mana kiakia ma ka wae ana i na luina makai, ka hookohu ana ia lakou,-ka hoopau ana ia lakou,-aole mana hou aku mawaho o kona mana.

            Ua kohoia na komite e hele e kuka pu e noonoo pu i ka mea e pono ai ka oihana makai ua kakauia na olelo mawaena o lakou (oia hoi ka Lunamakai ame na komite o ka Papa Lunakiai) a ke paa nei no ia mau olelo-ela nae, i ka hoea ana o ua lunamakai nei imua

            (E nana ma ka aoao 6.)

 

Ino Nui ma Maikonisia.

Poino na Hale a me na Kumulaau o Kusaea me Ponope.

Na Meahou a ka ino i hana ai i laweia mai e ka mokuahi Misionari Hoku-Ao i ku mai.

            Ma ka Poaono i hala i ku mai ai ma Honolulu nei ka mokuahi Hoku Ao Hou mai na mokupuni liilii mai o ke Komohana, me ka moolelo piha o ka ino nui i uhipu ae i kekahi mau mokupuni liilii o ka Pakipika Komohana, oia hoi o Kusaea ame Ponope, he mau mokupuni iloko o ke apo o na paeaina Karoline, a e paa nei hoi malalo o Geremania. Penei kahi moolelo i loaa mai ia Kapena Garland mai, he kapena hoi i hamaaina ia Hawaii nei oiai oia ma ke kuiana ma'amamoku, a pii ae i ke kulana kapena no na moku Hoku Ao elua i nalo iho nei mai ka holoholo ana ma keia mau kaiaulu.

            Ma ka hora 6 o ke kakahiaka o ka la 15 o Aperila i hale, ua pa hikiwawe mai la ka makani ino i kapaia he Cyclone, e hoomaka ana hoi mai ka hikina mai, a kau iho la iluna o ka aina, alaia hoomaka iho la e wili e like me ka puahiohio. O Kusaea ka mokupuni i kaa iloko o ke kikowaena o keia ino, a kau iho la maluna ona na poino he nui. Aole he wahi hale i koe iho e ku ana. Ua hiolo pu iho ko Kiaaina Berg hale me ke koena io o na hale. Ua ulaaia ae na kumuiaau mai ka honua ae, a ha@@ha@@ia hoi ko lakou mau lala a kiolaia aku iloko o ke kai. He elima poe Ku@a@a i make mai na lala laau mai a he iwakalua i hoehaia. He elua mau moku e ku ana iloko o ke awa i nohaha. O kekahi o laua o ia no ka moku kuna o ke Kiaaina, he moku hou hoi o ke ku ana iho no ia malaila i ka la mamua iho. No eha a i ole elima hora ka pa ana o keia makani nui alaila hoomaka mai ia e kualiilii, a oia ka manawa i puka mai ai na kamaaina mai ko lakou mau

            (E nana ma ka aoao 6.)

 

Aoe i Haulehia o Rusia.

Kanalua o M. de Witte i ka Hololea o ka Hoopau Kaua.

Lilo ka mokupuni o Sakahelina i na Kepani a kukuluia ka lawelawe aupuni ana, na lono e ae.

            BIZERTA. Iulai 16.-Ua holopono ka hoolana ana i ka mokuluu Furfadet a ua koloia aku oia no ke alahuki moku kahi hoi i weheia ae ai. O ka ea inoino o na kinomake o na poe he umikumamaha o kona mau luina ka mea nana i pale ae i ko lakou hookaawale koke ia ana. Ua hoikeia ae na manao pinoihoi i ka wa i ikeia ai i ka hooikaika ana o na aliimoku e hana i na hana apau e pakele ae ai lakou mai ko lakou luakupapau ae.

            (O ka mokuluu Furfadet o Farani oia ka moku i piholo ai ma ka la 7 o Iulai. I kekahi la ae ua hukila ae la oia mai ka papaku o ke awa o Tunis. kona wahi hoi i piholo ai, a ikeia e oia ana no na luina: eia nae mamua o ka hiki ana ke hoopakeleia ae na luina ua pahemohou aku oia a piholo ilalo. @ia ka la 9 mai o Iulai ua hoopauia na manaolana no ka hiki ke hoopakeleia na luina.)

            FERMO, Italia Iulai 17-I ka manawa e malamaia ana ka halawai maanei i ka la inehinei ua haule iho la ke kaupoku o ka hale halawai o ka Halema‘i o na wahine. He umi-kumamaono wahine a he kanalima poe keiki i make a he lehulehu wale i eha.

            (O Fremon he kulanakauhale ia i paa i ka pa pohaku nona hoi ka huina lahui he 18,000. a aia iloko olaila he halepule ame kekahi kula nui).

            TOKIO. Iulai 17.-Ua hookuke ia na Rukini mai Darline Sakaheline. He kanawalu i paap@o mai, a he elima pukuniahi a he huina nui o na lakokaua iloko o ka hale hoahu ukana i h@o mai. He @0 ka nui o na poino ma

            (E nana ma ka aoao 6.)

 

Hookuu e Holo no Amerika.

Ae i ka Bana Kalana e Holo Potalana, Oregona.

Holike a Puuku Trent maluna o na loaa a me na hoololi o ke Kalana no ka mahina o Iulai nei.

            Ma ka halawai a ka Papa Lunakiai o ke Kalana o Oahu nei i malamaia i ka po Poalua nei, o kekahi o na ninau i hiki ae imua o ka Papa oia no ka hookuu ana i ka hana Kalana e holo aku no Portland, Oregon Amerika, no ke komo pu ana aku iloko o na hana hoikeike nui e malamaia ana malaila. He elua mahia ka manawa i aela ai ka bana e hele, a in a e hoiopono ana keia papahana, alaila e haalele iho ana ka bana ia Honolulu nei na ka la 8 o Augate ae nei, maluna o kekahi o na moku lawekoa o Amerika e hoi mai ana mai Pilipine mai. Iloko o keia mau mahina e kaawale aku ai ka bana aole he hoolilo ana o ke Kalana o Oahu nei nona. Na J. Cohen i hoopaa ae imua o ka Papa, aole e hoi nele mai ana na keiki o ka bana, a e malama maikai ia ana hoi lakou ma ka lakou huakai kaahele.

            O kekahi ninau ano nui i ala ae o ia ka hoohana ana i na Kanaka ma na wahi wawahi pohaku, aole hoi i poe paahao e like me na wa i hala ae nei. He mea kela e hoomahuahua ae ai i na ilio ma ka aoao o ke Aupuni Kalana, eia nae aia ke kalele o na manao o na lala o ka Papa maluna o ka hoohana ana i na poe koho balota ma na wahi apau e hiki ana ke komoia aku lakou. Mahalo o ka hoike ana a Luna Aianui Johnson, ua huki ae o Lunanui o na Hana Hou Holloway i na paahao mai na hana apau i komo kuleana ia e ke Kalana, a ke hoohanaia nei lakou ma na hana wale no o ka Teritori, ua kauoha ae ia ka Papa iaia e hoohaua aku i na kanaka kupono i ke koho balota ma ia mau wahi.

            O kekahi o na mea ano nui i loaa

            (Nana ma ka aoao 6.)

 

Na Manao o na Malihini.

Mahalo i ka Nani o Hawaii me na Hana Hookipa ia Lakou.

E malama o Hawaii i ka Ihiihi o ko Amerika kalaiaina i mau kona kulana Teritori.

            O keia malalo iho nei na manao o kekahi mau hoa kaahele o Kakauolelo Taft i kipa mai nei ianei, e pili ana hoi i na mea e pono ai o Hawaii nei ame ko lakou mau manao mahalo:

            KAKAUOLELO TAFT.-"Ua loaa ia makou he manawa hauoli maikai," wahi a Kakauolelo Taft i ka manawa i kani ai ke oeoe hope. Heaha ke ano o kau ninau?" i pane ae ai oia i ka meakakau nupepa. "O makou apau ua loaa mai ia makou he manawa hauoli loa maanei. Heaha kou mea o ka ninau ana mai ia ninau? Aole anei he hiki ia oe ke ike mai ia mea ma ko makou mau helehelena. Ua hiki ole ia makou ke hoopuka ae i na huaolelo e lawa piha ai na mea maikai he nui a ko oukou poe i hana mai ai ame ka oukou hookipa ana ia makou."

            MISS ALICE ROOSEVELT.-"He nani maoli no ka heenalu. Aole e hiki ia‘u ke hoomaopopo ua hiki i kekahi mea ke hauoli piha iloko o kekahi manawa pokole wale no e like hoi me a‘u i hauoli ai i keia ia ma Honolulu nei."

            G. A. LOUD.-"Mai na mea apau e aia ae ana i kono pu na Mokuaina Huiia iloko o ia mau mea, o keia mau mokupuni o lakou ka hikimua o ke ano nui iloko o ka lahui. E like me ia e ku kohana nei iwaena moana mawaena o ka hikina ame ke komohana, e hiki mai ana paha he manawa e kukohana loa ai o Hawaii me ke kupilikii mamuli o ke okiia o ka uwea telegarapa a haule na launa ana. I keia manawa aole o kakou kahua hoolulu mokukaua maanei, a ke hauoli nei wau i ko‘u ike ana ua manao ia e kukuluia i kahua ma ke Awa Momi. Aole hoi he mokukaua i hoonoho maoli ia maanei. E like me kona (Hawaii) aro e ku nei i keia manawa a i ka wa ooloku hoi e like me keia he mea maikai e makaukau keia aina i na manawa apau."

            O Hon. George A. Loud, oia kekahi o na lala o ka Ahaolelo Nui mai ka Mokuaina ae o Mikigana. He lala oia o ke Komite o na mea pili i ka Oihana Kaua Moana, nolaila ua lilo keia i ninau nui nana e nalu ai no ka pono o Hawaii nei.

            HON. H. A. COOPER he lala oia no ka Ahaolelo Nui mai ka Mokuaina ae o Wisconsin, a he Repubalika hoi kona aoao kalaiaina. Iaia i huli hoi mai ai mai ka huakai i ke Awalau o Puuloa, ua hoike ae oia i kona manao apono no ke kukulu ana i kahua hoolulu no na mokukaua malaila, a pela no hoi ke awa. Ua manao oia ua hiki loa ke hana ia ae ke kahua hoolulu ame ke awa a paa loa e hiki ole ai i ka enemi ke kii mai. O ka ninau wale no i koe oia ke dala e hoohana ai a ua manao maoli oia e ae mai ana ka Ahaolelo Nui i na mea apau e pono ai keia hana. I keia wa he mea maopopo loa he mea maikai e kaupale ia keia mau aina mai ka lelekaua ia mai, a in a e lilo ai‘a i ka enemi e ahuwale auanei na kai komohana o Amerika i ka enemi.

            HON. N. W. GILBERT."O ka nani o ko oukou mau mokupuni ua oi aku ia mamua o ka hiki ke hoike ae. Ua loaa mai ia makou ka manawa hauoli loa iloko o ko makou oia ana a ke lawe pu nei makou ia m@a me makou ame na hoomanao ana no Hawaii. Ua hana mai ko oukou poe i na hana ai au no makou a he nani hoi ko oukou kulanakauhale ame ko oukou aina."

            O Hon. Newton W. Gilbert oia kekahi o na Lunamakaainana mai ka Mokuaina ae o Indiana.

            SENETOA MURPHY.-"Aia ka iini nui a ko‘u puuwai i na mahiko. He kanaka kanu ko no wau, a ua hauoli loa wau i ka loaa ana he manawa no‘u e makaikai ai i ke ano o ka oukou lawelawe ana ia hana maanei. Ke kupilikii loa nei makou i keia manawa i na limahana. Ua kalele aku makou maluna o na negero eia i ae ke haiolelo mai nei lakou i ka hana, a eia makou ke hoopae nei i na lihana Italia no ka hana i keia manawa. Ae, he oi aku ka maikai o ka makou hoomomona ana i ka lepo."

            SENETOA NEWLANDS.-"He mea maopopo loa he mea pono e loaa ia Hawaii nei he kahua hoahu lanahu nui, e kaupale maikai ia no ka mea maila o hiki mai ka manawa e kaheaia ai kakou e pale ae ia kakou iho mai na lelekaua ana mai ka huli Asia mai. Eia na mana nui apau o ke ao ho@ookoa ke houluulu nei i ko lakou mau ikaika ma na kai o Asia, a o keia ka manawa e kaupale pono loa ia ai ke@a kahua o ka moana Pakipika.

            "Aka nae maluna ae o na mea apau, he mea pono e nana ia ko oukou mau kulana hoomakaulii a he hana hoi na makou e hooponopono ai i lawelawe aina ana e hiki ai k@ hoolokahiia oukou me na lawelawe Amerika. O keia @ ma kona ano he mahele no A-

            (E nana ma ka aoao 6.)