Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 22, 2 Iune 1905 — KA PANE A J. A.M. [ARTICLE]

KA PANE A J. A.M.

I ka Nupepa Aloha Aina, Aloha oe: — E oluolu e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kaua ahailono wiwo ole i kela mau hua e kau ae la maluna, oia hoi, e kokua ana ke Kuokoa i ka vito a ke Kiaaina maluna q ka bila ma'i Lepera a ka Hale o na Lunamakaainana i hooholo ai, e kukulu ana i nale no na ma'i lepela, akahi no a. hoomak4 ae. Kupaianaha maoli no na hana a keia hoa Hawaii o ka hehi ana iho la i ke ola o kona lahui, o kekahi keia o na hana'aloha ole a hookae maopopo maoii ia makou na poe ma'i i hookaawale ia mai ko makou mau 9hana mai. Ua hoolaha ae ka. mea ha•nohano o ka nupepa Kuokoa o ka la 5, ua pono no ka make ana o ka Bila Ma'i Lepera, he hoonuililo wale no ia mau hana, a me ka minamina i ke ola o ka haole ka poe hoi ana e painuu mai nei i keia mau la. Aole ona nana iho i kona io ponoi ana hoi e olelo nei he hoopoino i ke ola o ka lehulehu, ua aneane e piha ke 50 makahiki o ka ai ana o keia ma'i ma Hawaii nei, aōle i ike ia ka hoopilikia o keia ma'i i ka lehulehu e like me kekahi ano ma'i e ae, ka paa i ka hoomaluia a me ke puhi ahi ia o ke kulanakauhale i ke ahi. O ke kukulu ana i Haukipila ma Kalihi, he hoemi ana mai ia i ka holomoku ana o ko kakou lahui iloko o ka nenelu o ka ma'i lepera, oia hoi ka lapaau ana o ka poe lahilahi o ka ma'i, aole hoi 0 ka hapuku wale mai a piha keia aina, he poe maikai kahi e komo mai nei aole no ia he mea na Amerika e maka'u mai ai, ke kukuluia ka Hauki--pila ina Honolulu, e ik e mal ana na aupuni naauao a noonoo maikai, ua makemake io no kakou e imi ikaika ia ka mea e hoemi mai ai i ka ulu nui ana o keia ano ma'i. He nui ka poe ma'i ole o ke kahua ma'i nei, aole nae i lele wale aku keia ma'i maluna o lakou, ina he kane ka mea i loaa i ka ma'i aole e lele aku j ana iluna o ka wahine, pela no lioi ka wahine. Eia me makou ka Lunanui, ke Kauka a me na makua o ka Home, a he lehulehu wale aku aole nae i lele •wale aku keia ma'i e ai ia lakou, he hookae maoli no ko kahi Lunahoopor»»)pono lapuwale o ke Kuokoa ia makou ka poe ma'i. Me ke aloha i ke kapena ke alakai opio o ka lehulehu. J. A. M. » * ■ * * Kalawao, Molokai, Mei 18, 1905. 1 PUHILI NO NO KE KUHIHEWA. Ua hoopuhili loa ia ka noonoo o J. A. M. a maka'u i ka hoike ae i kona inoa ponoi a inoa oiaio, ka mea nona ka pane maluna ae i hoopukaia ma "Ke Aloha Aina" o Mei 27, 1905, e hoohalahala kahua ole ana i ka manaopepa o ka Nupeoa Kuokoa i kukulu ai maluna o ka ninau o ka bila ma'i lepera i vitoia e ke Kiaaina ma ke kau mau o ka Ahaolelo 1905 —a o ke kumu o keia puhili o kona noonoo mamuli no ia o kona kuhihewa ( a lawe hoohewahewa i ke kaona ame ka io maopopo o ia manaopepa o ke Kilohana nei, a mamuli o ia puhili o ka noonoo mamuli o ke kuhihewa, hui pu ia me ka hoomalu ikaika ole ana o ka mana-hoomalu i ka noonoo ulu-a-hewa, peia i puka ai na hoohalahala hu a-ku mawaho o na palena kupono, a makou i manaoio ai i. ka hoopuka ole ia o ia mau ino ina i hookele pono 0 J. A. M. i kana ipu noonoo. Aohe he manaopepa ia hapa manaapepa a. ka Nupepa Kuokoa o Mei 5, i hoopuka ai, maluna o ke kukulu hau~ knpila ma'i lepera ma Kalihi NO KA HOONUI L.1L.0, aka, he hoohalahala kan a maluna o ia mea mamuli o ka | loaa ana o ka ike he HANA MAUA'E IA I KA LOKOMAIKAI I PANAIIA MAI E KA AHAOLELO NUI O AMERIKA HUIPUIA I HOOHOLO Ala aole e pono e hookomo i ke kuhihewa e pane ai kekahi kanaka ine ka nana ole owai la toia, a olelo ae "O KA MAUA'E HE HOONUI LILO IA;" a ma keia wahi la i puhili ai ka noonoo 1 ke kuhihewa a kapaia ai i ka maua'e tie hoonui lilo. Mamulī o ko makou iini nui e makeeia na hana apau pili i ka hoola • ana ojme ka malama ana i na ma'i lepera. pela i ikaika ai ka makou iiooaiai kukulu manao no ke pale aku i na hana maua'e i ka lokomaikai i haa■wiia mai e ka Ahaolelo Nui e like me ia i hooikeia ma ka manaopepa o Mei B, a o ka hana maua'e a makpu i ka-! lele nui ai oia no keia hoala e kukulu haukapila ma Kalihi a ka bila kana•wai i kukulu ai: a he keu no hoi a ke kupaianaha o ka hoala ana i keia kukulu haukapila o Kalihi ma ka mana- • wa i haawiia mai ai ka lokomaikai, a no ke aha la i hana ole ia ai i kanawai kukulu haukapila ma Kalihi a ma kekahi mau wahi e ae o ka Teritori mamua loa aku nei—waiho >«a a

panaiia mai keia lokomaikai oia ka k?/ wa e hoala ae ai kela hana hou, a maluna wale no olaila ka makou hoo- ; halahala aole ma ka hoonui lilo. Ua ' kuhihewa o J. A. M. ma ia mea. Ua hoike ae o J. A. M. huna inoa oiaio he kanaiima makahiki i - kumii ai keia ma'i weliweli, a ma ka inoa 0 ka noonoo maikai no ke aha la i hana mua ole ia ai i kanawai o keia kukulu haukapila no Kalihi maloko o keia mau makahiki he kanalima, a makou e manao nei ua pono na makou ame ka lehulehu e haohao a pane ae 1 ke kupaianaha o ka hookomoia ana 0 keia bila i ka wa i ae mai ai o Amerika. Ke manaoio nei makou aole he kuleana iki o na hana mauafe e alalai aku i ka lokomaikai i panaiia mai no ka hoola ana ame ka imi ana i keia ma'i lepera, a o na hana maua'e ame na hana ino e ae e kapaia lakou he mau hana kinai hoola i na ma'i lepera. Aole a makou hoohaiahala no ka manao kukulu haukapila oiai he noonoo a iini ia no ke ake e hoolaia ka poe ma'i lepera } a he maikai hoi ka iini hoola, a 9 ka oi aku o na hana hoola i panaiia mai i keia manawa oia no ka Amerika i hana mai la. > A o J. A. M. wale no paha ke kanaka Hawaii, ina he oiwi Hawaii oia (no ka mea aole e hiki ke ikeia aku kona ano maoli mamuli o kona huna 1 kona inoa oiaio), e hoole nei i ka, lele ole o ka ma'i lepera e loaa ai kekahi mea ma'i ole a ke akiuma aku ka lehulehu I na hoakaka o ka hapahope o kana pane, me he mea la ua hiki ke hoomaopopo ae, he lokahi kona noonoo ma ka noho huikau like ana o ka poe ma'i lepera ame ka poe ma'i lepera ole, a makou e manaoio nei i ke kupono ole loa o ia ano a'o, w ma keia hoi i naauao ai ka vito ana a ke Kiaaina ina he wahi hiohiona kahi o ka hoopau i ke kanawai hookawale.

He elua mea i maopopo loa i ke Kilohana, a oia keia: E hooiaia ka poe ma'i lepera e pono ai a o ka lua, e makeeia ke ola o ka poe ma'i lepera ole, a oia hoi ka waiwai nui o ka. hookaawale ana i ka noho like ana, a o ka huina o keia m&u mahele a elua oia ka haawina maopopo o ke aloha a makee i ke ola o ka lehulehu, a o na hana e ae mawaho o keia aole pono lakou e heluia ma ka papa-ekahi.