Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 11, 17 March 1905 — Page 3
This text was transcribed by: | Marlene Sai |
This work is dedicated to: | Cassandra Lihueemalamanui Cockett & Leslie Mahela Ichinose |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KALE O LEONA
Ka Naita Puuwai
Hao Wiwoole - - - - -
KA HOOPAKELE O KE KAIKAMAHINE ALII I LAWE MALUIA.
______
MOKUNA XXIV.
ZIRA KA WAHINE OPIO KUIO.
______
“A, alaila akahi no wau a ike aku la i kou ano maoli. Aka o ka nani e like me kou ua kupono wale no ia i ka moi aole i kekahi poe e ae.”
“Ina e nee hou mai oe.” wahi a ka wahine opio, “alaila e inu no keia pahi i ke koko o kuu puuwai,” a oia no hoi ka wa o Zira i unuhi ae ai i kana pahikaua pokole mai kona poli ae kahi ana i huna ai i ka mea oi.
Ma keia nauaina imua o ka moi ua puiwa loa o Mahomeda, i ka ka hanaia o kekani hana limakoko e kekahi o na wahine opio o ka u’i nui wale. No Zira ua nalohia aku la ka haalulu o kona mau kuli ame ke ano pihoihoi oloko ona. a ku kehakeha iho la oia imua pono o ka moi me na maka o ka lana malie me kona limaakau e paa ana i kana i makaukau e inu i ke koko o kona puuwai no ka wa hope.
“E hookaawale i kela pahi, e Zira,” wahi a ka moi i pane aku ai, “he nanaina maoli keia o ka huhu a manaoino. Ua ha’i mai no hoi ko makuakane ua hele mai oe me ka laelae a na’u hoi a lilo loa.”
“U’a laweia mai au me ke koi ikaika ia a i keia manawa akahi no a makili loa ka ike me a’u i ko’u hoopuuipuiia. Ua ha’iia mai ia’u, oia hoi, ina wau e haawi ana i kuu hauoli ame kuu maluhia a hoolilo ia’u i wahine na ka moi alaila e ola no o Kale o Leona mai ka make mai i silaia.”
“A,” wahi a ka moi i hooho ae ai i ka wa ona i lohe ai i na olelo a ka wahine opio a pii ino ae la kona huhu. “Alaila aia anei ilaila kahi e pili mau nei kou aloha? Ina pela, aia la owau no kekahi i hoopunipuniia, eia nae, aole ia i pili ia oe. Aole au i lawe mai ia oe i wahine na’u mamuli o kou makemake aka ua lawe mai au ia oe mamuli o ko’u iho, nolaila aohe he nana ana ia hoopunipuni, a e nee mai e ku’u aloha.”
“E akahele, e ka moi. Mai hookau a hoopa mai i kou lima maluna o’u. Aole a’u aloha ia oe aia na haawina hoowahawaha iloko o kuu uhane nou, a no’u iho mawaena ou ma ke ano i kane na’u ua hooholo iho kuu lunaikehala, oka make ka’u koho mawaena ou ame ia mea. “No’u iho ua wehe mai ka luakupapau i kona puka i maha no’u, oi loa ae mamua o ka noho ana ma ke ano i wahine nau a e apoia mai e kou mau lima.”
“Alia oe wikiwiki loa e Zira,” whi a ka moi i pane aku ai e ka leo o ke kuhau nui. “Pehea no hoi e hoi hou oe me ko makuakane? I ka wa a’u i kauoha aku ai nou ua manao wau--------“
No Zira aole oia i hoomaopopo i ka manao maoli o ka moi ma keia hoohaili o ka hoi hou i ka kona makuakane, a i ka moi i hoopuka ai i kana mau olelo pahele ua iho ai maluna o kona umauma, a ia manawa koke no i lele aku ai ka moi me ka hikiwawe loa a paa ana ka lima o ka wahine opio.
“A, pela iho la e hookoia ai ke aloha o ka moi, ina iho la pela ka wahine e hana mai ai,” wahi a ka moi i hooho ae ai me ka nana pno ana o kona mau maka o ka wahine opio. “A na’u oe ---na’u, na’u, na’u a lilo loa.”
Ua kupaka ae la ka wahine opio e like me ka ikaika hiki iaia ke hookaawale mai na unii ana o ka moi, aka ua lilo koke ae la ka phikaua pokole i ka moi a lele ana i kahi e ma ke kiolaia ana e ia. Alaila huli hou ae la kona mau maka a nana pono hou aku la iloko o na maka o ka wahine opio ana hoi i kuko mau ai he lehulehu o na manawa i hala ae, aka ua iho iho la kekahi haawina ano e iloko ona ma ka unii ia ana ae o kona mau aoao a puliki ae la kekahi lima ona no ke kaomi ana i ka eha.
A o kekahi lima hoi aia ke umii ikaika loa la i hiki i ka lim o ka moi ke unii maluna o ka lima palupalu o ka whine opio, a na ia mea hoi i haawi aku ia Zira i ka wha nui a uwe ae la oia no ka hiki ole ke hoomanawanui.
“O! O!!” i nunulu leo mai ai ka moi.
Ma ko Zira aoao, ua manao maoli oia u loaa iaia keia umii mai ka moi mai mamuli o ka nui huhu ona no kona aaka, ke kumu o ke ano kunahii maoli o ka moi, eia nae, aole i liuliu loa ua maha iho la ua uhane ino la maluna o ka moi a maikai mai la kona nanaina. Ua hanu maikai iho la oia oiai oia i uumi ai i kona hanu i ka wa ona e liki ana a oia no hoi ka malana ana mai o ka umi__*___ a ka moi maluna o Zira.
“O, me he ahi la ka eha,” wahi a ka moi i hooho ae ai, iaia i puliki ae ai i kona mau lima a elua i khi hookahi maluna o kona umauma kokoke i kona puuwai. “Zira, Zira, e Zira.”
Ma kei mau ano o ka moi ua puiwa loa ka wahine opio a nana aku la oia me ka haohao nui, a kau mai la ka weli maluna ona no na hiohiona oke kulana o ka moi imua o kona alo ia manawa.
Ua uhi iho la ka haikea maluna o ka helehelena o ka moi a i ka nana aku o ka wahine opio me he kia pohaku mabala keokeo la oia iaia e ku aku ana imua ona (Zira), a o kona maumaka moi me he la e olokaa wale ana no iloko o ko laua mau poopoo.
“Zira! Zira!” wahi a ka moi i hawanawana leo mai ai, “o oe, o oe ka’u, a na’u hoi a lilo loa. O ka ilio kritiano aole oia e ola ana i hiki ole ai iaia ke pili mai ia oe. Ho! Heaha kela! Beni Hame? Naita Mamuda? A o Beni Abasa? O oukou ia. E hele, e hele mai o’u aku. Terika! Terika, e makaala loa i na paahao a mai hoohala i ko laua make. Ha, ha, ha, ha, e make o Abadala e pono ai. E make oia i ka make o ka po a i keia po no. Auhea o’u mau aialo? Beni Abasa, auhea oe?
O keia mau olelo iho la ka ka moi e noke ana i ke kahea ame ke ano pupule maoli a ua kunahihi maoli a ua pau ae la ke ano kanaka mai o ka moi, a me he mea ihiu la oia i ka nana aku a ku wahine opio. Huli pono ae la oia a hakapono aku aku la na maka maluna o Zira me he iliohae la a lele aku la maluna ona. Me ka weliweli nui iloko o Zira ua alo ae la ola aka ua paa io aku la no ka wahine iloko o na umii o na lima o ka moi, ame ka nui oolea o ua lima i kauo-huluhuluia aku ai o Zira iloko o ka lumi no kekahi manawa me ka ikaika nui a haule pahu aku la ka moi me ka ikaika iluna o ka papahele mabala ma na wahi o ka welewe@a i halii ole ia ai.
Ua uwe leo nui ae la o Zira no ka nui maka’u ame ka weliweli nui a e like me ke ano mau o ka leo o na wahine ka wi pela ka wi o kona leo ia manawa a i ka pana kiekie loa no hoi, he uew kapalili o ka wahine i weliweli nui a wawalo ae la kona leo wi iloko o na paia o ka lumi ona e noho ana a puka aku mawaho ke kumu i lohe mai ai ka Moiwahine Emina a nehe malu mai la iloko o ka lumi me kona aahu silika eleele piha. Ua nehe malie ae la oia ma kahi e waiho ana ka moi a kukuli iho la kona mau kuli i ka papahele-mabala.
“Make!” i hooho aku ai o Zira, iaia i hele aku ai imua no ka hui ana me ka moiwahine hoowahawahaia.
“Ae, O Mahomeda, Mahomeda, o ka hopena iho la keia o na hana au i hana ai a oka hiki ana no hoi ia i ka pahuhopu o ke kahua heihei hooko makemake. Ua ha’i mua aku no wau ia oe aole e noho mai ana kekahi wahine e ae mawaho o’u iloko o kou poli. A i mau kou oiaio ia’u ina no ua waiho keia nui kino o’u e make nou; aka i ka wa i loaa ai ka ike i kou oiaio ole alaila e pili no ka make a oe a ia oe wale no. O, aia wale no he poe kakaikahi i hiki ke hoomaopopo i ka pana kapalili o ka puuwai iloko o ka uhane ola o kekahi.”
Alaila ku ae la o Emina iluna a huli ae la a nana i ka wahine opio.
“He wahine kuakoa oe i kei manawa,” wahi Emina, “a pela no hoi ka moi nona iho.”
“O, he weliweli nui keia,” wahi a Zira i hooho ae ai.
“Aka aole i oi aku ka weliweli i keia wa i make iho la o Mahomeda mamua o kona wa ola ina oia ke ola nei i keia manawa.” wahi a Emina. “A mai ku iho oe maanei a no ka nana wale’ana no i kona kino wailua, aka e hele aku ka pono ma kou aoao.”
Aole no hoi i liuliu ua kui ae la ka lono iloko o ka Halealii “Ua Make ka moi.” Aaila piha ae la na holo o ka Halealii me ko loko poe iho me na nanaina ano puiwa nui ame ke kaumaha, a ia manawa hookahi no i komo mai ai o Husama Beni Abasa iloko o ka lumi kahi o ka moi e waiho make ana.
“Make! Make! Ua make anei oia?” wahi ana i leo nui ae ai me ka pihoihoi nui, a no ka mea ua uluku nui ae la oloko o ka Halealii holookoa.
Alaila kuhikuhi aku la o Emina me kona limaakau i kahi e waiho ana ke kino make o ka moi. Kau iho la o Abasa i kona limamaluna o ka lae o ka moi iaia i hiki aku ai ma ka aoao o ke kanaka make.
“O, aole i hiki aku ka make i kana hana no ka hiki aku i ka wa hope.” wahi a Abasa.
“Aole wahi i koe,” wahi a Emina.
“Oia. Ianei, ua pau ka hana a ka make, aka o ka’u e olelo nei iloko o ka halepaahao.” O, e hakalia ole ka pale ana i ka hiki aku o ka make iloko olaila oi loa aku no nae a ka welau hema o ka hale.”
Me kaia mau olelo ua hoomaka aku la o Husam Beni Abasa e holo pupule me ka nanan ole ae i na keakea o mua ona a haalele ia iho la i ka moi e waiho make ana ame ka moiwahine Emina iloko o ia wahi hookahi. O na mea e kuku ana ma na wahi a keia naita e holo ana a i pa aku i kona kino ua walawala a leleliilii aku la lakou a waiho mokaki ana i o a i o---he holo ana hoi e loaa aku ai ka luna oki-poo a e paa mai i kana pahikaua ma ka hooko ana i ka make i silaia e ka moi.
Me ka hooikaika nui o ka Naita Husama me ka nana ole ae i kona iho ame ka mama nui no hoi o ka holo anan me ke kali ole i na ninauia mai no kana misiona e lawe nei me ka puahio nui.
“O kana i olelo iho nei no ka hoopakele ana i kekahi aole anei pela?” i ninau aku ai o Zira ma ka hawanaana ame ka haalulu nui no hoi oia i hopu aku ai i ka lima o ka Moiwahine Emina.
“Oia hoi ia Kale o Leona anei?’
“O, i ka mea no a ka moi i kau aku ai i ka haawina o ka make no ka hookoia aku e ka poe oki-poo.” A mehe la e pakele ana no ke kristiano.
“O, e hoomaikaiia mai no oia e na lani ina e lanakila ana kana misiona hoopakele ola,” wahi hou a Zira.
“Uhai mai ia’u e Zira,” wahi a Emina i pane aku ai iaia i huli hou ae ai a nana aku la i ke kino o ka moi no ka wa hope a na aialo hoi e hapai ana iluna o ka manela; “e haalele kaua i keia wahi no keia manawa.”
Alaila hopu aku la o Emina i ka lima o ka wahine opio a alakai aku la iaia ma ka holo; oiai ke kauka ohana o ka moi e nana ana i ke kino o kona haku i ukali pu ia e Beni Hame. Ua ninau aku o Mr. Hame i ke kauka nei e hoike mai ana i ka loaa maopopo ole i ia o ke kumu o ka make ana.
“Ke manao nei wau ua kau mai ka make maluna ona mamuli o ka naha o ka puuwai i ka make i ke aloha wahine a no ka ikaika loa i keia la, pela i kau aku ai ka haawina make maluna ona.”
O keia iho la na olelo a ke kauka ohana o ka moi a o na mea apau i lohe i keia hoike oihana kauka ua manaoio aku lakou, oiai ua ike io no ko loko o ka Halealii apau i k e aloha wahine io o ka moi; a aole a lakou haupu ae no ka Moiwahine Emina, ka mea hoi I nini loa i ka lilo o ka wahine opio Zira i wahine na ka Mahomeda.
MOKUNA XXV.
HUI HOU NA ALOHA
___________
I ka la i olino ae ai i ke kakahiaka o kahi la ae ua hoomalamalama aku kona mau kukuna’i ka luapaahao o ka Halepaahao Pookanaka kahi o na Kristiano e noho ana. Ma ka hooili kaua ana o ka po iho i hala ua lanakila laua mai ka pahikaua okipoo mai a ka lunapaahao a mai na koa mai no hoi ona a mamuli no hoi o ke kahamahaia ana e ka Naita Abasa, a mamuli no hoi o na kuka maikai ana mae ke noi ana o ka Naita Abasa e hoomanawanui hoe na Kristiano iloko o ka luapaahao no ke koena o ka pe a e kau aku na manolana no na hana e hanaia ana maluna o laua i ke ao ae, pela laua i ae ai a noho hou laua iloko o ka luapaahao.
I ke ao ana ae i ke kakahiaka ua ala ae no na kamahele paahao a kau aku la na maka o ka weheia mai o ka puka a hala wale ke kakahiaka a hele loa i ke awakea aole nae he mea komo mai o ka lunapaahao. No laau iho ua loaa ia laua ka hoomaopopo i ka make o ka moi Mahomeda VI a aole he mea aku i koe ma o aku a o ke komoia mai e kekahi ka laua e upu nui ana i loheia aku na mea o hanaia ana maluna o laua. A i ka hala ana o ke awakea a ano a@i iki ka la aia hoi ua hoohikileleia ae la ko laua noonoo i ka loheia ana aku i ka weheia ana mai o ka puka a komo ana o Terika.
“A pehea e Terika?” wahi a Kale o Leona i ninau aku ai i ka manawa no o Terika i komo aku ai.
“E hahai mai aua oe mahope a’u no ka Halealii,” wahi a ka pane a Terika me na hiohiona hauoli maluna o kona helehelena.
“A no keaha?” wahi hou a ka ninau a ka Naita Kristiano.
“Aole au i ike, o ka’u ale no oi ka hooko aua i ke kauoha i waihoia mai na’u e hooko a oia au i hiki mai la.”
“A pehea kuuhoaloha o Pidero?” i ninau hou aku ai o Kale.
“Oia kahi e hele pu me oe.”
A mahope iho o ka hoomakaukau ana ua haalele iho la ua Kristiano i ua lumi paahao nei o laua i noho hoomanawanui ai a hahai aku la ia Terika no kahi a laua i maopopo ole ai o ka mea e hanaia mai ai. I ka manawa i hiki aku ai lakou i ke keena o ka lunapaahao na kuhikuhi aku la o Terika i na kamahele e komo aku iloko o kke kahi wahi keena nuku a i ka hooko ana aku ua loaa aku la ia laua he wahi holoi maka ia a o ko lua hoomaka iho la no ia i ka hoo maemae ia laua a hoomaopopo loa iho la o Kale o Leona he kua ana keia imua o kekahi anaina hanohano iwaena o na alii o ka aina Mahomeda.
“Aia iloko olaila e loaa ana ia olua he mau kawele,” wahi a Terika i pane akuai “a aia no hoi ilaila na lole a olua i paa mai ai i ka wa o olua i hoea mai ai a laweia ai olua no ka halepaahao.”
A i ka hala ana o kekahi manawa ua puka mai la laua a o ka lawe koke ia aku la no ia iloko o ka Halealii.
O ka lumi kalaunu o ka Halealii he wahi ia o ka wehiwehi nui iloko o ia la. O ka wai-pipi aia ia ke hana la i kana hana a aia a puni ua wai-pipii nei e kuku ana na ipu pua o na ano like ole a aia ma na ala e halii ana na weleweta nani a ma na kia na naita Mahomeda kaulana kahi i kuku ai me ko lakou mau aahu piha a e eleio ana hoi na elele ame ka poe hookipa. A iloko o keia anaina nui i alakaiia aku ai o Kale o Lena ame kona ukali.
“A, e ke Kristiano,” i hooho mai ai o Beni Husama me ke ku koke ana ae iluna a hele aku la e halawai me ka Naita Kritiano, i na paahao i komo aku ai iloko o ka lumi kalaunu, “eia oe ke kaliia nei.”
“A ihea?” wahi a ka ninau a ke koa kristiano, iaia i alawa ae ai me ka pihoihoi iloko ona no keia anaina ano nui a hanohano.
“E hahai mai ia’u a e ike no oe,” wahi a Avasa.
O ka poe e kuku ana ma ke ala ua hookuene ae la lakou no ka Naita Abasa a ia lakou i alawa ae ai ua ike aku la no hoi lakou i ka Naita Kristiano a ua lilo loa o Kale o Leona i pulakaumaka na ka lehulehu kaulana nui wale ma ka oihana kakapahi a lakou i lohe nui ai akahi no a ike kekahi poe o lakou.
(Aole i pau)
___________________________
WETE DETONA
Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihilita
Ke Kanaka Amerika Koa lua ole.
______
MOKUNA LII.
KA AHA HOOPUIWA IA SOFIA
______
Mai nei aku i lawe aku ai o Wete ia Vera no ke kakela o Kau nawahine Alamazofa, me ko laua kipa pu ana aku i ke keena makai, e like me ia ana i hoonohonoho ai, a lawe aku la i ka makai me ka palapala hopu no Sofia.
I ko lakou hiki ana aku i ke kakela, ua hele aku la pia e ike i ke kanaka kiai puka, a iaia oia i hoike aku ai ua Hooponopono oia i kekahi aha ike i ke Kaunawahine, a ua makemake hoi oia ame kona mau hoa e pee ma kekahi wahi a hiki i ko ke Kaunawahine hoi ana mai.
Kau mai la na maka o ua kanaka kiai la maluna o Wete ame ka makai me ke ano pahaohao, eia nae u komo koke iho la ka noonoo iloko ona he mea waiwai ole ka hoao ana aku e kue ia Wete ma.
“Aole loa oe e hoopuka aku i kekahi huolelo e pili ana i kei i ke kaunawahine,” wahi a Wete i pane aku i.
“Ae, e k monikiu.”
“A e hoouna ae oe i kekahi o na kauwa hoolohe e hele ae io’u ia.”
Huli aku la ua kanaka kiai la a hooko aku la i ke kauoha hope a Wete i haawi mai ai iaia, a aole no hoii i liuliu iho hoea ana ke kahi o na ukali o ke kaunawahine.
Hookomo aku la o Wete i kekahi apana dala iloko o ka poholima o ua ukali la, a pane aku la:
“He hapa keia o ka uku a’u e haawi aku ana ia oe no kekahi hana a’u i makemake ai e hana mai oe no’u.”
“Ae, e ka monikiu.”
Maanei i hoike aku ai o Wete i kahi o ke keena telegarapa e loaa mai ai ka Generala Gerisa telegarapa iaia, a ha’i aku la i ua kanaka la e hele aku ilaila a kali aku no ke telegarapa e hoounaia mai ana iaia, a ma ka inoa hoi o Wete Detona.
“I ka wa e loaa mai ai o ua telegarapa la oia no kou wa e hoi koke mai ai me ka awiwi, a haawi mai oe ia’u.”