Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 6, 10 February 1905 — Page 3

Page PDF (1.31 MB)

This text was transcribed by:  Rosemary Robinson
This work is dedicated to:  To the Hawai'ian People

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KUOKOA. POALIMA

 

koko o ke kanaka, aka, aia no he poino ma ka hookahe ana i ke koko o kekahi poe."

"Poino. Makehewa oe e olelo no ka poino, ia'u i ka moi o Garanda apuni.

E hele mai o u aku nei e ka hohewale. Ma ka ino o ke Kaula e pono kela kanaka e make - oia hoi ke kristiano - "

"Aia he elua kristiano e ka moi."

"A e make laua a elua, pela hoi, e make ai kekahi mea e ae. Aia he ekolu poe e make ana i ka make."

"Ua hoopaa anei oe i kou manao maluna o ia mea?"

"Hoopaa i keaha?" E like me ke ku paa o ka mauna Nevada pela ke ku paa o ko'u manao. Manao anei oe he maka'u wau i ka hooko ana ia mea: aole loa."

"Pela, e ka moi. Ua ike no wau aole ou maka'u no ia mea: aka e ulu mai no kekahi mea mailaila mai."

"E hookaawale koke aku oe mai a'u aku." wahi a ka moi. "E hele, me ka olelo hou ole mai ia ano olelo ia'u. Na Terika no e hooko pono aku ia mau mea apau a e hoohakalia ole ia hoi."

Ua kulou iho la o Beni Abasa a haalele iho la i ka moi.

"Ma ka inoa o Alahe," wahi a Mahomeda VI i hooho ae ai oiai oia wale no, "ua manao anei lakou he maka'u wale au i ka lawe ana i ke ola o kekahi mea a'u i makemake ai e make? Aole hookahi. Makemake au i ko lakou make aku i mea no'u e noho maluhia ai. Ilo, e na paau'a!"

Emoole ku ana na aialo imua o ke alo o ka moi ma kahi o eono ko lakou nui.

"E hoonoho aku i na kiai a e ha'i aku ia lakou e hoi ana ka moi e hiamoe. Ua makahiamoe mai la wau."

Kulou haahaa iho la na aialo a hoi aku la no hoi o Mahomeda iloko o kona lumi moe.

I ka moi i hookuu aku la iluna o kona wahi moe aia ka Moiwahine Emina iloko o kona lumi ponoi me ka naau luuluu. E noho ana oia maluna o kekahi koki nui maikai a e heluhelu ana i kekahi owili a me he la ua pau nui kona noonoo ilaila, a i ka hala ana o kekahi manawa ua opiopi iho la oia a hookomo iloko o kona poli.

"I ka la apopo." wahi ana i namunamu wale iho ai no iaia iho, me kona ku pu ana ae iluna me ke kau kaumaha ana iho o kona limaakau ma kona lae; "e lawe mai ai oia ia Zira i ka Halealii nei. O, heaha la kona mea e hana nei i keia ano hana? Ua haawi aku wau i na manao e pono ai oia e hoopau i keia ano hana aole nae he nanaia mai. E hoopihaia mai au me ka wiwoole. O ka hohewa nui ana ua ili aku ia maluna ona a aole maluna o'u. O, e Mahomeda, mai aneane au e kala aku ia oe ma o kela pa'i limaikaika ana ou ia'u ma aole oe e hooko ana i keia hana a nana mai hoi ia'u. O ka lakou i olelo ai, ua hanaia mai ka wahine no ke kane wahi a ke Kaula. He pololei io paha ia oiai ke ike la wau i ka oiaio o ia mea me a'u, aka i ka lakou olelo ana he kauwa kuapaa ka wahine a Alahe i hana mai ai alaila ua maopopo loa ia'u he hoopunipuni ka lakou. Ina he Akua naauao ia e like me ka lakou e olelo nei pela ka Alahe hana ana, alaila aole oia e haawi mai i na noonoo maikai e like me ke ano noonoo e loaa nei ia

'u.

"A ina o ko ke Akua noonoo ia o ka hanaia o ka wahine i wahi mea hoonani a mea hoolealea wale no e like me na kii, a kiloi wale aku ke pau ka makemake alaila pehea la i hana ole ia ai na uhane o na wahine e like me ke ano o ka lakou e olelo nei. O, ua oi 'oa aku ko lakou hoopunipuni ia'u a lokou i olelo ai, o ka wahine ame kona mau ano ua komo aku iloko o ka hoino mau loaia. E Mahomeda ua kiola mai oe ia'u a ua limaikaika pu mai hoi ia'u; aka, o kau hana e ake a e kuko mau nei aole loa ia e hiki aku i kona hopena a'u i makemake ole ai. I ka la apopo e noho mai ai o Zira, alaila, ia manawa e olelo iho ai lakou he noho hoopiliwale iho no ko Emina iloko o na hoomanao palaualelo no na maikai o na wa i hala, oiai nae e noho ana iloko o ka makakeeia o keia manawa. Ia lakou e noonoo ana pela aole lakou i hiki ke hooiaio i na mea iloko o kuu uhane o keia manawa."

No kekahi mau minute i walaau ai oia iaia iho ua ku hamau iho no oia me ka noonoo nui. Ua loli mau ae no na hiohiona maluna o kona helehelena, eia nae, o ka halii paa ana o ka haikea aole ia he mea e hoohewahewaia ai, a o kona mau maka ua like me ko ke kikawahine i ka piha i ka uwila, o ke ano hakoko e nele ole ai ka ikeia aku e ka  poe nana aku. Ua onioni ae no kona waha aole nae he leo i pu-a hou mailaila mai.

Alaila me na kapuai palanehe i hele aku ai oia ma kahi o kona pahuume lole e ku ana, a unuhi mai la i kekahi mau holowaa liilii ilalo o ka papahele maluna o kona moena-weleweta, nani, a panee mai la i kona ipu-kukui e kokoke loa iaia, a me na holowaa liilii oia i hu'e ae ai i na mea oloko.

Mailoko mai o kekahi o na holowaa a oia no hoi ka holowaa nui hookahi o lakou apau i hu'e ae ai o Emina he puna ano like me ke pola liilii, a iloko olaila i ninini iho ai oia he wai ano laau a na kauka, i nininiia mai kekahi omole uuku mai ana hoi i lawe mai ai mailoko mai o kekahi o na holowaa e ae. A me keia puna ano pola ua kauia ae la iluna o ke kukui e a ana, a i ka wa i ano wela ae ai ka wai oloko oia no kona manawa i lu liilii iho ai he lehu ano pauda iloko o ke puna, he lehu mai kekahi poho liilii ae.

Alaila kali iho la oia o ka paila ae a i ke kuku ana ae o ka mahu ua hakapono ioa kona mau maka maluna o ka wai i huiia me ka lehu pauda a ke ahi e paila ana. Ua pii ae ka mahu i ka wa mua ua ke ano keo keo - a aole no hoi i liuliu ua kahuli ae la ka waihoolui i ka eleele, a ia manawa koke no i lu hou iho ai ka moiwahine hoowahawahaia he ano pauda okoa no ke kumu i loli hou ae ai ka waihooluu i ka lenalena a'ia'i.

"Ina e holopono ole keia hana a'u," wahi ana i puana ae ai iaia no e hakapono ana. "alaila aole au e hiki ke hilinai hou i ko'u makaukau ma keia mea. He keokeo ka mua - he eleele a i keia manawa he lenalena aole nae he loli hou."

Ua lu hou iho la ka wahine he wa-hi pauda hou, a me ke aka hele no hoi ka hanaia ana, ke kumu i makili ohaoha ae ai kona mau maka me ka manaolana i ke kuku hou ana ae o ka mahu waihooluu hauliuli. Aole i liuliu ua ka huli ae la ka waihooluu i ka oma'oma'o, a me ka lawa pono o ka noonoo i hapai koke ae ai oia i ke puna ano pola mai ke ahi ae: a i ke ano maalili ana iho ua ninini iho la oia i ka laau hoohuihuiia iloko o kekahi wahi omole @uku a o ke koena i koe ua hoihoiia no i kahi mau.

"Ano," wahi a Emina i namunamu iho ai. "Ina e inu ana o Mahomeda i keia wai hoohuihuiia e hiamoe ninipo ana oia i keia po."

Mahope iho o ka hooponopono ana i na mea apau a hoihoi hou ia lakou ma ko lakou wahi iho ua hookomo iho la oia i ka omole wai hoohuihuiia iloko o kona poli, me ka laawe pu ana i kona ipu kukui. Ua wehe ae la oia i kona mau kamaa pale-wawae a hele ua komo aku la oia malaila a hele loa aku la ma ka holo, oiai he holo ano olowi aku ma ia wahi: a o keia no hoi ka holo a ka moikane e hele mau ai i na manawa apau ana e makemake ai e komo iloko o ka lumimoe o kana wahine Emina, a ka wahine i kamaaina ai ia wahi o ka Haelalii.

Ma keia holo oia hele palanehe aku ai e komo ana iloko o na puka i loaa aku ai iaia, oiai he nui no na ipuka ma ia holo a hiki wale oia mamua pono o kekahi puka a malaila oia i ku iho ai no ka hoomaha iki ana a ma ka puka-ki i hoopili aku ai oia i kona pepeiao akau no ka hoolohe ana. Ua lohe aku oia i ka nonolo nui ana o ka pukaihu o ka mea e moe ana iloko o ka lumi nona ka puka a Emina e hoolohe ana, a me ia lohe i olu iho ai kona noonoo no ka mea ua hoomaopopo a manaoio loa oia i ka pa'uhia nui loa ia o ua mea la e ka hiamoe. Ua hookuu iho la o Emina i ka ipu-kukui ana e paa ana ilalo o ka papahele a nanao iho la iloko o kona ekeeke a unuhi ae la he huihui-ki - me ia mea oia i wehe aku ai i ka puka. Ua hemo aku ka puka me ka wehe akahele loa ia e ia a hamama ana nona e komo ai.

(Aole i pau.)

 

RUSIA A ME IAPANA

- : MA KE : -

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

KUKALA IAPANA I KE KAUA - HOOUNA OIA I KANA MAU KEIKI WIWO OLE MALUNA O KE KAHUA KAUA - ULUPAIA NA AUMOKUKAUA O RUSIA MA KE AWA O POTO ATA.

Nolaila o ka la hanau o ka Emepera o Iapana oia ka la i hooholo ia ai e malamaia keia kipoka ana a e lelekaua ai hoi na pualikoa apau loa o Kenerela Nogi maluna o Pota Ata, aka o kona manaolana kiekie loa e hookoia kona makemake ame kona iini paa e lilo iaia o Pota Ata ua hoohokaia ma na ano apau, a ua hookuemiia aku oia ihope me ka nui weliweli o ka make o na koa.

Ua hoomau aku no o Kenerela Nogi i ka lelekaua ana me ka nana ole ae i ka nui o ka make ma kona aoao, aka aole loa oia i hookokoke loa aku i na papu oloko loa, aka ua kulaiia mai oia me ka ikaika nui e na poka o na koa Rukini.

I keia manawa, ua waiho moakaka mai la ka puu kiekie Elua Haneri ame Ekolu (203), he puu hoi i hana ia me ka noeau, a maluna o kona piko, e hoopuniia ana e na papu kaua kiekie, na uwea i hoohihiaia, ame na auwaha i hoomakaukauia no ke ale ana i ka enemi.

Me ka hana nui ua lilo mai la kekahi wahi papu uuku a mai keia puu aku ua hoomakaukau hou iho la o Kenerala Nogi e lelekaua hou aku maluna o kekahi mau puu iho ma ka aoao komohana. Mai ke kakahiaka nui a hoea no hoi i ka napoo ana o ka la, ua lilo hou mai la iaia ia mau papu elua.

O keia puu 203, oia kekahi o na papukana ano nui loa e hoopuni ana i ke kulanakauhale o Poto Ata, oiai, he ahuwale no ke awa kumoku ame ke kulanakauhale ponoi. Maluna o keia puu 203, ua kau aku la na maka o Generala Nogi maluna ona. Ma keia wahi i hoike ae ai o Generala Nogi he Loea piha oia ma keia hana o ke kaua, oiai aoie oia i lelekaua maoli aku maluna o keia puu 203 e like me kana mau hana i na papukana e ae, aka ua hoohana aku la oia me ka malie ame ke akahele. O keia puu 203 na @alaia e na enekiuia kaulana o Rusia ma kona mau aoao apau, a @@ m@a pohihihi loa ka hiki ana i kekahi kino kanaka ka hoae ana aku @ lalama ma kona mau aoao. O na pukuniahi ka@i alapine a@@ na pukuniahi mikini e manamana ana no ia ma na aoao apau o keia puu 203, a maialo loa @ ke kahua o keia puu e hoopuniia ana no ia e na pa uwea ihoohihiaia. Ua hoomaopopo iho la o Generala Nogi ina oia e hoouna i kona mau koa imua o keia puu aole loa no @@@ lanakila ana oiai aole loa he kino kanaka e hiki ke pii ma na paia mania o ka papukana.

Mamuli o keia kumu ua kauoha iho la o Generala Nogi i koaa mau pualikoa helewawae e kuumi ihope o ke kahuakaua, a ma ia wahi i hoohakahakaia, ua laiaa iho la o Generala Nogi i kona mau pukaa kaua a hoomaka aku la e kipoka i keia puu 203. O keia iho la ka hana naanao ma ka aoao o Generala Nogi, ka kipoka ana i na aoao o keia puu i kalaiia a laumania, oiai i ka mauawa o na pukuni ahi e hoouna aku ai i ka lakou mau ai awaawa ma na aoao o keia puu ua pukapuka iho la na wahi i ku i na poka, a e pili ana i keia kipoka ana o Generala Nogi i keia puu, ua olelo ae kekahi @ na @@@ kakau nupepa lo@o o Amerika. "E hoomakaukau ana o Generala Nogi i alapii no knoa mau koa e pii ai no iu@a o ka piko o keia puu 203." Ma ka la 27 o ka malama o Novemaba, i hoomaka ai o Generala Nogi e kipoka i keia puu 203 me ka hahana nui, a ma ka la 30, ekolu la hoi mahope mai, na hoouna aku la oia i kona mau pualikoa helewawae (infantry) no mua o na puu nei, ka puu 203 (203 m@@ hill). He mea oiaio ua pale mai na pualikoa Rukini me ka ikaika nui, aka iloko o ia manawa hookahi aole lilo loa i hiki i na pualikoa Rukini ke ke'ake'a mai i ka pii pualu aku o na lapana. Mahope o kekeahi paio hahana loa ana mawaena o na lapana ame na Rukini ma na aoao o keia puu 203 ua kau aku la na kow lapana maluna o ka piko - a hoomaka iho la ka paio ana maluna o ka puu. @@@@ i loihi loa ua hoauheeia aku na Rukini a lilo ae la na puu nei i na koa aiwaiwa o Generala Nogi. I ke aumoe ana iho, na helekana hou mai la na Rukini no ka hopupio hou ana i keia puu 203, aka, ua hookuemiia aku lakou me ka nui o na make.

O ka nui o na koa o Generala Nogi i make ma keia lelekana ana o keia puu 203 na hoea aku no ia ma ka heluna nui o limi kumamakolu kaukani a oi, a ma keia e hoomaopopo ai kana o ka makamaka heluhelu i ka weliweli maoli o keia kaua. I kulike ai e like me ka'u i hoike mua ae nei, he ahi wale no ke awa ame ke kulanakauhale mailuna aku o ka piko o keia puu 203, pela ka oinio o ko Generala Nogi hooikaika ana e hapai a e kukulu i kona mau pukaa pukuniahi nunui maluna o keia puu 203. Mahope o ka @@@ ana o kekahi mau pule ua hookauia iho la maluna o keia p@@ 203 he 16 pukuniahi nona ke ana waena o Umi-kumamakahi iniha o @@ pu hookahi, a mailuna aku o keia puu 203, ua kipoka aku la na pua, likoa o Generala Nogi i na mokukana Rusia e pee ana iloko o ke awa. He mau la pokole waleno ia ua neoneo iho la ke owa ka moku, a o na mokukaua apau ua pau iho la i ka piholo. Ok ka moku kaua Sevastopol oia ka mea i pakele aku mai na poka aku o keia mau pukuniahi aka, i ke kuluaumoe ana iho ua ulupa ia e na moku kaua topido. He mau la mahope iho o keia ua lilo hou mai la na papu o Kee Kwan ma o ka hoopa-huia ana e ka dainamaite i hui pu ia hoi me na papu kaua holookoa o Rihlungshan a lilo pu mai la no hoi he kanaha-kumamakolu pukuniahi.

Ma ka la ekahi (@) o keia mahina i hala, na kakau aku la ka liona hae o Poto Ata, Generala Nogi, he palapala, e pili ana i kona imi e haawi pio; a ma ka la 2 ua kakauinoaia iho la ka palapala Aelike Haawinio.

O ka lelekaua ia ana Poto Ata mai ka la ewalu mai o Feberuari, 1904, a hoea iho la i ka la elua o keia makahiki e hoopaaia no ia iloko o ka Buke Moolelo ma ke ano o ia ka lelekana weliweli loa iloko o na moolelo kaua apau. He mau lelekana no kekahi i loihi ae maua o keia - ua lelekaua aku na aupuni ekolu huiia o Pelekane Palani ame Kelemania no ekolu haneri ame kanalima la maluna o ke lukanakauhale o Kavasopola (Sevastopol) maloko o Rusia, a ua lilo aku no hoi ia aupuni huiia he hookahi haneri kaukani koa, aka, aole loa i like aku me keia.

O Poto Ata, ke kulanakauhale i hana ia me ka ikaika i oi pakela aku mamua o na papu e ae o ke ao nei, na na'iia aku e lapana hookahi, a iloko o ewalu mahina, na haawipio mai la malalo o kona Mana. Ua haule o Poto Ata, a he mea pono e hoopania ke kaua. I keia mau la aia ka hae Poepoe o Iapana ke welo la maluna o ka pahu hae o ke lukanakauhale o Poto Ata, kahi hoi a kona ha@ i welo mua ai i ka makahiki 1894, a he lanakila kiekie loa keia ma ka aoao o Iapana, oiai o ke aupuni nana maoli (Rusia) i kipaku aku ia Iapana mai Poto Ata aku i ka makahiki 1894, oia no ka Iapana i keia ma

E nana ma ka aoao 5.

Photo with caption: KO GENERALA STOESSEL PUKA ANA MAI POTA ATA.