Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 3, 20 January 1905 — Page 4
This text was transcribed by: | Jean Howard |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ianuari 20, 1905
*MAKAIKIU*
WETE*DETONA
Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihiliti
Ke Kanaka Amerika Koa lua ole
-------------
MOKUNA XLII
IKE I KO IVANA NALOWALE ANA
----------
“E oluolu hoi oe e hooluolu iho, e ke kamawahine,” wahi a Wete i pane aku ai.
“Ua oluolu iho la no wau.” Wahi a Vera i panai mai ai.
Kau aku la na maka o ka kaua Wete maluna o Vera, a mino@ iho la.
“E ae mar@ oe e hoopaa mai ia’u e hooluolu ana oe oiai wau e kaawale aku ana mai ia oe ae.”
“E ae mai oe e kali no hoi wau a hiki i kou hoi ana mai.”
“Aole pela! Ke makemake nei wau e malama i kau olelo hoopaa me Ivana ma ka waiho ana aku ia oe imua ona me kou helehelena nohenohea a e like hoi me kou nani ana i ike hope ai ia oe.”
Ua ma@ iho la ko Vera helehelena i keia mau olelo a Wete, eia nae ua hoopau iho la oia i kona manao, a kau aku la kona manaolana e ike i kana Ivana e like hoi me ka Wete i hoopuka mai ai. Ua ae ol@ mai la oia i ka Wete kauoha iaia, alaila hele aku la oia e auau a hoi aku la e hooluolu, oiai ka kaua Wete, me ka manao ano e, e kau aku ai maluna o ke kaa a holo aku la no ko Ivana rumi.
“Eia a@ i o Monikiu Horawiki i ka hale nei?” i ninau aku ai o Wete i kona hiki ana i ko Ivana hale i noho ai.
“Aole, e ka Monikiu.” Wahi a ka ona hale i panai mai ai.
O keia pane i loaa mai ia Wete aole ia i hoopaha ‘oha’o aku iaia, oiai nua maopopo mua iaia e hooko ana o Kaunawahine Sofia i kana i hoike mua ai ia laua.
“Ua maopopo anei ia oe kona manawa e hoi mai ai?”
“Aole, e ka Monikiu.”
“I ka wa hea kona haalele ana i ka hale nei?”
“Ke hoomaopopo ole nei wau, e ka Monikiu.”
Ma keia pane a ua haku hale nei, hoomaopopo iho la ka kaua Wete ua punukuia ka waha o keia kanaka e Kaunawahine Sofia, nolaila nanao iho la oia iloko o kona pakake a hu’e ae la he mau a pana dala. Mahope o kona hoonakeke ana, hookomo hou iho la oia i kana mau dala iloko o kona pakeke, a ninau aku la:
“Heaha kou uku i haawiia ai no ka hoopoina ana?”
Ua mae iho la ka helehelena o ua haku hale la, alaila loli ae la me ka hikiwawe a hoike mai la oia i kona inaina mamuli o keia mau olelo hoohaahaa i kona kulana a Wete i pane aku ai, a iaia i anehe mai ai e pane ua puka koke aku la ka Wete mau olelo:
“Mai hoolilo oe ia oe iho i hupo. E pane mai oe i ka’u mau ninau me ka maikai a e ike no oe he pono ia nou. Ina oe e hoaka mai ana e ike koke no oe i na paia o Ru de Sela, no ka mea, ina aole oe i ike mua, e hai’ aku ana wau ia oe me he mea la oe pu kekahi i huikau iloko o kekahi hana ino nui au i hoomaoopo ole ai i kona ano.”
“Pehea kau i p;ane mai la? Heaha ia hana ino au i ha’i mai la? Aole wau i ike i kekahi hana ino i hanaia,” i pane mai ai ua haku hale la.
“Heaha kou uku i haawiia ai no kou ha’i ole i kekahi mea e ninau mai ana ia oe no ko Ivana Horawiki wahi i hele ai?”
Ua kunana iho la ua kanaka la, a kau mai la ka pihoihoi maluna ona, a no ka hope loa pane mai la oia:
“Ina wau e hai aku ana ia oe, alaila he mea pono ia’u ke hoike aku ia oe ua ike wau i kekahi mea au e makemake nei?”
“Pela iho la no. A e like me ka hikiwawe o kou hai ana mai, pela iho la oe e pono ai.”
“Aka nae, e ka Monikiu---------“
“Heaha kou uku i ukuia ai?” i kahamaha aku ai o Wete, “oia ka mea mua loa au e hai mai ai.”
“He hookahi haneri farani, ina no nae ua loaa ia huina ia oe; aka nae, e hoohiki aku ana wau ia oe aole i maopopo ia’u ke kumu a’u e laweole ai ia mea.”
“He mea maopopo loa ia. Ano e hoolohe mai oe i ka’u. Ina oe e hai mai ana i ka oiaio apau loa, e haawi no wau ia oe i hookahi haneri me kanalima farani. Ina aole oe e hai ana e ike koke no oe i na paia o ka halepaahao. Owau kau e koho ai?”
“E lawe no wau i kau e haawi mai ai,” wahi a ua kanaka la i pane mai ai me ka hikiwawe.
“Eia he dala, a nau keia i ka manawa e pau ai ka’u mau ninau ia oe. E ha’i mai no nae oe i ka oiaio a o ka oiaio wale no.”
“E manaoio mai oe iau, e ka Monikiu. O kau ka uku kiekie. Mai pono loa no hoi ina o ke dala mua kau e haawi mai ai.”
“O ka hana maikai mua ma ko’u aoao e hana aku ai nou oia ka hoomaka’uka’u ana. I ka wa hea i haalele iho ai o Monikua Horawiki i ka hale nei?”
“I ke ahiahi mamua aku onehinei.”
“Oia wale no anei?”
“Aole, e ka Monikiu – ua hele pu aku oia me kekahi keonimana i kipa pinepine mai e ike iaia.”
“Ua ike no anei oe i kona inoa?”
“Ke kipa mai oia ianei he hoike mai no i kona inoa, eia nae aole i loaa k ona inoa iau; aka he kauna oia.”
“Pehea kona ano?”
“He kanaka loihi, helehelena u’i no, eia nae he puhaluhalu.”
“He umiumi apiipii anei kona?”
“Ae e ka Monikiu”
“He komolima emerla maikai anei kona ma ka manamanalima mua o ka lima akau?”
“Oia anei ka mea nana i punuku ia oe mai kou hai ana i na mea e pili ana no Ioana Horawiki?”
“Pehea i maopopo ai ia oe ia mea?”
“No ka mea ka maopopo la ia oe ke ano o kona lima.”
Ua aka ae la ua haku la, he aka nae o ka makau i kona hoomaopopo ana i ka pololei o ka Wete koho ana, a he mea no hoi keia nana i hoopahaohao nui iaia.
“O kau pau anei keia o kau mea e hai mai ai?”
“Eia he leta me a’u na kekahi mea e kipa mai ana e ninau no Monikiu Horawiki.”
“E haawi mai oe i ua leta la.”
“Aole nau ua leta la, e Monikiu.”
“Pehea oe i maopopo ai aole na’u ?”
“Ua leta la na kekahi kanaka umiumi ole ko’u ke manao wau e kahi ae.”
“Aka nae, ina wau e haawi aku ana ia oe---.
“Aole he ‘ina’ malaila. E haawi koke mai oe i ua leta la”.
Lawe mai la ua haku hale la i ka leta a haawi mai la ia Wete, me ke ano kanalua, a oia ka Wete i lalau aku ai, a i kona ike ana nana i’o no ua leta la, ua uhae koke ae la oia i ka wa-hi leta a hoomaka iho la e heluhelu.
O ka limakakau ua hoohalikelikeia me ko Ivana Horawiki, eia hae aole e nalowale i ka maka oi o ka kaua Wete. Ua kakauia ua leta la ma ka olelo Farani, a penei na olelo:
“E kuu Mr. Detona aloha: ---Ina oe e huli hoi mai ana mamua o ko’u hoi ana mai, ke hoike nei wau ia oe ma keia ke hele nei wau o ka hema o Farani mamuli o kekahi hana ano nui.
“Kou Oiaio,
“IVANAHAROWIKI”
“Na Monikiu Horawiki anei i haawi pololei mai i keia leta ia oe?”
“Aole nana ponoi aka na kona hoaloha.”
“I ka manawa hea?”
“Ua haalele iho laua a hele aku a no kekahi mau minute pokole ua hoi hou mai la kekahi o laua a haawi mai la i keia leta me kona i pu mai na Monikiu Debona keia leta, me kona hoike pu ana mai ia’u i ka helehelena a’u i ha’i mua aku nei.”
“A ia manawa no anei oia i haawi mai ai he mau apana dala nau?”
“Ae, e Monikiu.”
“Ua ike hou anei oe i kekahi o ua mau keonimana la mahope mai?”
“Aole, e Monikiu.”
“E ae mai oe ia’u e komo aku iloko o ko Monikiu Horawiki lumi.”
“Ma ia noi au aole e hiki ia’u ke ae aku.”
“Ke kauoha aku nei wau ia oe e hookuu aku ia ‘u e komo aku iloko o ua lumi la.”
“E ae no wau, ina nae oe e lawe aku ana i na koikoi apau maluna ou.”
“Pela no. E hookuu mai oe ia’u e komo aku.”
Mamuli o ka hiki ole i ua haku hale la ke paa mai i ka kaua Wete, ua wehe ae la oia i ko Ivana Horawiki lumi, a ia manawa no hoi i komo aku ai ua Wete nei a kaua.
He hookahi mea ano nui i loaa i ua makaikiu nei a kaua, a oiai nae aole i loaa he mea nana e hoouiwa i ua Wete la, ua hoike a makana mai he mau mea na ua Wete la i manao mua ai e loaa na no iaia.
He mea oiaio, ma ke ana o ka waiho ana o na pono apoau o ua lumi la, ua hele i’o no o Ivana mai ka hale aku, me ka manaolana no nae e hoi koke mai. O kona ipukukui aila ea e a ana no iloko o kona lumi komo kapa, a mawaho ae o keia aia no he kanalima mau hoike e ae i maopopo i ua Wete la a kaua aole i haalele o Ivana ia Parisa.
“Ehaalele ae au i keia ike a’u no keia manawa,” wahi a ua Wete nei a kaua. “He hookahi a’u mea e makemake nei e ha’i aku @ oe mamua o ko’u haalele ana ia oe.”
“Heaha ia mea e ka Monikiu?”
“Mai kumakaia oe ia’u i ka mea mua loa e hele mai ana e ninaninau ia oe no keia mea hookahi, a ke hana oe pela e ike koke no oe i na paia paa o Ru de Sela.”
“Ae, e ka Monikiu.”
“Ke maopopo la anei ia oe keia mau olelo au?”
“Ae, e ka Monikiu.”
Ka Malako ma Hawaii Nei
(drawing)
MOKUNA XLIII KO VERA MANAO PAA
(caption)
Haalele aku la ua Wete nei a kaua i ko Ivana hale i noho ai a hele pololei loa aku la oia no ko Kauna Gerenigofa Hotele.
“Eia nei o Kauna Gerenigofa iloko nei?”
“Aole, e ka Monikiu: ua haalele oia ianei?”
“Oia hoi, aole oia e hoi hou mai ana?”
“Aole ia e hoi hou mai ana.”
“I ka wa hea oia i haalele iho ai ianei?”
“I ka la mamua aku o nehinei.”
“Ua ike anei oe i k ona wahi e loaa aku ai?”
“Aole, e ka Monikiu.”
“Aole anei oia i waiho iho he kauoha mamua o kona hele ana?”
“Aole.”
“He hoaloha oia no’u: e hiki ana anei ia’u ke komo aku iloko o kona lumi? Malia paha ua waiho iho n oia i kekahi mau lete na’u.”
“Ua hookaawaleia namea apau oia lumi no ka nohoi e kekahi mea okoa i lawe ae i ua lumi la o ko hoaloha, a ke manao nei wau aole he mea i koe iho o ua Kauna la iloko olaila. Eia nae ina ua manao oe e ike nou iho ua hiki no ia’u ke lawe aku ia oe.”
“Ua pau ae la no, a ke mahalo aku nei wau ia oe.” Wahi a Wete, a puka aku la oia iwahi.
He hookahi wahi i koe i ua Wete la a kaua mamua o kona huli hoi ana aku i o Vera la, nolaila ua hele awiwi aku la oia no kahi keena uuku ona maluna ae o kahi hale inu rama. O keia no hoi kahi ana i waiho ai i kona lole ame na pono hoonalonalo ana i komo ai ma ke ano ukali no Kaunawahine Sofia, i kona manawa i ukali ai i ua Kaunawahine la a hiki i Parisa. Mahope o kona komo ana i keia mau mea, ua puka aku la oia iwaho a hele pololia aku la no ke kakela o ke Kaunawahine i ka hale nei?” wahi a ua Wete nei a kaua i ninau aku ai i kona hoa ukali.
“Ae. Ua hoi mai nei oia he eono hora i hala ae nei. Aole anei he mea pono nou e hele aku e hoike i ke kiai puka nou?”
“Aole o’u nana iaia. Aole anei i hele hou aku ua Kaunawahine la?”
“Aole. Ua hoi mai oia a hoi loa aku no kona lumi moe, a aia no oia ke hiamoe mai la no.”
“Ina pela, ua pono iho la. Eia wau ke hele hou nei.”
“Pehea, e hoike aku paha wau i ke kanaka kiai puka ua hele mai nei oe ianei?”
“Aia aku ia oe.”
Me keia mau papaleo ana, huli ae la ua Wete nei a kaua a hele pololei loa aku la oia no kahi o ke kanikela Rusia, a noi aku l oia e hookuu aku iaia e ike i keia kanaka hanohano.
Ua lawe loa ia aku la keia iloko o ke keena oihana o ua kanikela ia a malaila oia i hoike aku ai i kana hana o ka hiki ana aku.
“Ua hoouna mai nei o Kamawahine Alamazofa ia’u e kii mai i kekahi pahu ana i waiho aiia oe.”
“Ua haawi mai anei oia i kekahi leta kauoha ia oe no ia mea?” i ninau mai ai ua kanikela la.
“Aole, aka ua noi mai nei oia ia oe e kala aku oe iaia; a oiai ua maluhiluhi loa oia ua hiki ole iaia ke kakau mai ia oe, a haawi mai nei i kau likiki i haawi aku ai iaia; aole anei ua lawa iho la keia?”
“Eia anei ua likiki la me oa?”
“Ae.”
“Ke manao nei wau ua lawa iho la ia. Aole a’u kumu e hoohalahala ae ai.”
Maanei i unuhi ae ai na Wete la a kaua i ka likiki a laua me Kunawahine Vera i huli ai a loaa iloko o ka poli o Kaunawai@ Alamzofa, a haawi aku la i ke kanikela.
Heluhelu iho la ua kanikela la a ike iho la oia o kana likiki @ ia i haawi ai, alaila nalo aku la oia iloko o kekahi lumi, a i kona hoi ana mai haawi ae la oia i ka phu ia Wete.
Mai nei aku hoi pololei aku la o Wete no kahi lumi uuke ona maluna’e o ka hale inu rama, a malaila i wehewehe ai oia i kona lole ukali, a mahope o kona komo hou ana i kon aahu mua a hoi hou ae la kona kulana kanaka u’i a umiumi ole, h oomaka iho la oia e wawahi i ka laka o ka pahu ana i lawe mai ai.
Iloko o ua pahu la e waiho ana na mea nani a makamae o Kaunawahine Alamazofa, eia nae ua paa ko Wete manao aia no he mu pepa iloko o ua pahu la, a o keia hoi kana mea e huli nui ana nolaila hoomau iho la no oia i ka huli ana e hoohulihuli ana a @ ha-lo ana me ka manaolana e loaa he wahi huna iloko o ua pahu la.
Ua hoohauoliia ua Wete la a kaua i kona ike ana iho i kekahi aoao manoanoa o ua Wete la a kaua i k ona ike ana iho i kekahi aoao manoanoa o ua pahu la i hunaia hoi me na pale lilina @ ku ili, a hoomaka iho la oia e huli malaila.
Loaa mua iho la iaia he mau wa-hi, a i kona wehewehe ana na mea apau, ike koke iho la oia ua pololei kana i koho ai.
O ka apana pepa mua i loaa iaia, oia no ka papainoa o na kanaka kiekie o Rusia. O ka lua iho, oi ka papainoa o na wahi halawai o na hui Nihiliti ma Rusia ame na wahi e ae mawaho @ Rusia. O ke kolu, oia no ka papahana o na hana a na Nihiliki i hana ai a e hana aku ana maluna o kekahi mau luna aupuni ma ka lawe ana i ko lakou mau ola, a e na makamaka heluhelu, ua loaa io iho la no ka oiaio o ka hana a na Nihiliti i manao ai e pepehi i ka Emepera o Rusia. Ua loaa pu iho la no hoi ka papainoa o na aliikoa ame ko lakou mau pualikoa pakahi, i makemakeia e pepehi no ko lakou makemake ole i na Nihiliki, a pela no hoi me na aliikoa ame @e pualikoa e kokua nei i na Nihiliki a i makaukau hoi no ka hooko ana i ke kauoha mai na Nihiliki aku no ka luku ana i na enemi o lakou.
(Aole i pau.)
Photo o Pineapple field
Ko Hawaii Nei Hala Kahiki
(caption)