Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 50, 9 December 1904 — Page 3
This text was transcribed by: | Malialani Cabaniss |
This work is dedicated to: | Na Hookama a Pauahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, POALIMA. DEKEMABA 9, 1904.
MAKAIKIU
WETE DETONA
Ke Ahi Lalapa Pio ole i na Nihiliti
Ke Kanaka Amerika Koa lua ole
MOKUNA XXXIV.
KA LAAU HOOHIAMOE.
"Ke kamailio mai nei oe me kou manao he wahi keiki uuku wale no keia e ku aku nei imua o kou alo, no ka mea, ina no he laau hoohiamoe kau, mai manao mai oe e hiki ana ia oe ke hana mai me ko'u kahea ole aku i mau kokua no'u."
"Eia ka laau hoohiamoe," i pane aku ai o Wete me kona hoike ana aku i ka omole laau, "a ke hiki mai i ka manawa a'u e hoohana aku ai e kaili mua no wau i kou noonoo mai ia oe ae, i mea nou e hooluhi ole ai i kou kino ma ke kupaka ana."
He mea oiaio i ka manawa i lohe aku ai o Sofia i keia mau olelo a Wete, ua pii ae la ka lia maka'u maluna ona, oiai ua hoomaopopo aku la oia e hana io mai ana no o Wete e like me kana i ha'i mai ai iaia.
"A no kou kupaka ana ae hoi," i hoomau aku ai o Wete, "aole ia he mea nana e hookuemi hope i ka manao o kekahi kanaka umiumi kapilipili e like me a'u nei, no ka mea he mau mea liilii wale no ia ia'u."
"E ike aku ana kaua," wahi a Sofia i pane mai ai me kona hoao ana ae e hooikaika iaia.
"A no kou kahea ae hoi" i pane hou aku ai o Wete, "me he mea la e pono ia'u ke ha'i aku i keia mea ia oe. Ua ninau aku nei wau i ke konokake e pili ana i na kaa e pili kokoke mai nei ia kakou, a ua ha'iia mai nei ia'u aole he poe e noho mai nei iloko o lakou."
O keia na olelo nana i hoopii hou ae i ko Vera maka'u, a oia no hoi ka manawa a Wete i aka leo nui ae ai, me ka henehene ana aku i ua wahine la, a pane aku la:
"Me he mea la ua loaa pono aku la ka nihiliti, ka wahine punikoko ame ke kipi oiaio iloko o Rusia nei i na ai a ke kanaka lanaki. He wahine u'i no oe, he maalea hoi, eia nae e hiki mai ana ka manawa a makou me Ivana e aka like ai i kau mau hana, ke hiki aku kakou i Parisa."
Aole he mea e hoohewahewa ae ai o keia na olelo nana i hapai ae i ka ikiiki o na manao iloko o ua wahine la, oiai ua like keia me kekahi kui oi e houhou ana i ka puuwai o ua wahine la, a ua noho mai la oia me kona mau maka inaina o ka tiga me kona mau ku'i hoi e aki ana, a o keia hoi ka Wete i hoomaopopo aku ai, a hooikaika ae kona manao e hana aku i kana hana me ka makaala loa ame ka ikaika no hoi.
Aole he mau papaleo hou ana mahope mai o keia a hiki wale i ke kau ana o ka la i ka lolo, a ia lakou e hookokoke aku ana i Dunaboro, oia ka manao a ua kaunawahine nei i ike mai ai ia Wete e wehe ae ana i kana omole laau hoohiamoe, ana hoi i hoike mua aku ai i ua wahine la.
"Pehea, ina no hoi wau e hoopaa aku ana aole loa wau e hoopuka iki i kekahi olelo i na kanaka kiai o Dunaboro e pili ana nou, e hana mai ana no anei oe i kau mea i ha'i mua mai nei maluna o'u?" wahi a ua kaunawahine la i pane aku ai ia Wete.
"Ina no oe e hana mai ana pela, aole no ia he mea nana e pale ae i ko'u hoohiamoe ana aku ia oe, i mea hoi no maua e maopopo ai e hooko ana oe i kau hoopaa mai ai ia maua." i pane aku ai o Wete.
Ua noho hou iho la ua Wete nei a kaua me kona hoolalau ana, a o keia hoi ka mea nana i kono aku i ua kaunawahine la e hana i kekahi hana e ko ole ai ka papahana a ka kaua Wete. Ma ko ke kaunawahine aoao, ua kuhihewa oia eia o Wete ke nana nei i kahi e, nolaila e like me kekahi popoki i mio aku ai kona mau lima me ka manao e kaili ae i ka omole mai ka lima ae o ka makaikiu, eia nae aia ko ka makaikiu mau maka ke nana la i kekahi aniani e kau ana ma ka paia o ke kaa, he mea hoi na ua kaunawahine la i hoomaopopo mua ole ai, a i ua wahine la i lalau mai ai i ka omole, oia no ko Wete manawa i kaili ae ai, a hehe iho la kana aka a hookuaki nui loa ia hoi ua wahine la.
Me ke ano hooponopono ole, wehe ae la o Wete i kekahi hu'ahu'akai mai kona pakeke ae, hooma-u iho la i ka wai, a uwi iho la a ano maloo, alaila huli ae la oia a pane aku la ia Sofia, e like hoi me kekahi kauka i makaukau no ka hoohiamoe ana i kana ma'i:
"Ano, ina oe e oluolu ana, ua makaukau kaua no ka hana; pehea la oe?"
Kuemi hope aku la ua kaunawahine la e like me kekahi moonihoawa i makaukau no ka lele mai, a pane mai la me ka leo nui kalakala:
"Mai hoopa mai oe ia'u. E pepehi no wau ia oe! pepehi! pepehi aku wau ia oe."
Me keia mau olelo, mahope o ko Wete hooma-u ana i ka huakai me ka laau hoohiamoe, ua lalau aku la o Wete i ua kaunawahine la ma na lima a elua, me ka hikiwawe, a iloko o na kupaka ana a ua wahine la, e nahu mai ana hoi i ka makaikiu, i onou aku ai o Wete i ka hu'ahu'akai iloko o ka waha o ua wahine la a paa pu aku la me na pukaihu.
Aole i liuliu iho lohaloha ana na lima o ua kaunawahine la ma kona mau aoao, kuu iho la ke kupaka ana, a hina aku la no hoi kona kino a waiho ana iluna o ka noho, e hiamoe ana hoi no ka manawa, e like me ka ikaika o ka laau i haawiia aku iaia. O ka hana wale no i koe oia ke kali aku i ka hoea mai o ke konokake ame ke kiai o kahi hoolulu, a hoolohe aku hoi, ina ua haawiia ae kekahi kauoha no ka paa ana i na ohua i hoohuoiia.
MOKUNA XXXVI.
LELE MAI KE KAAAHI AKU.
Ia lakou i hiki aku ai i Dunaboro ua huli wale iho no ke konokake ame ke kiai a nana iho ia Kaunawahine Sofia e hiolani ana, nana iho la i ke kikiki a hele aku la ma ka laua hana maa mau, a no ka kakou Wete hoi aia na manao uluku iloko ona ia manwa, a i hoopau wale ia no i ka manawa i neeu hou aku ai ke kaaahi, a lana maikai iho la hoi kona noonoo, a pane aku la ia Vera:
"Ano ua pono iho la kaua a hiki i keia ahiahi, a ia manawa hoi, ina aia iloko ou ka manao koa alaila e hana aku kaua i ka hana e pakele ai kaua mai keia wahi aku, a mahope aku e hooponopono aku ai kaua i ko kaua alahele e hemo aku ai mawaho o na palena o Rusia nei."
"E hana no wau i na hana apau au e ha'i mai ai ia'u. Ua maopopo ia oe ka hooholo ana o ko'u lunaikehaia e make mamua o ka paa ana aku i keia aupuni hoopilikia nui wale."
Aole he mau mea i kamailio hou ia maluna o keia kumuhana, oiai aole i makemake o Wete e papaleo laua maluna o keia kumuhana, oiai aole i makemake o Wete e papaleo laua maluna o kana papahana e manao nei e hana, a ua pono iho la no hoi keia i ko Vera noonoo, oiai aia maluna o Wete kona hilinai nui.
Ia Wete ma i hiki ai i Dunaboro, ua lele aku o Wete e kuai i wahi mea ai na laua, a ua noho iho la laua nei e paina, me ka waiho ana i na wahi mea ai na Sofia.
No Sofia hoi aia no oia ke hiamoe la, a i ke kaaahi e holo ana a piha paha ka hapalua hora, akahi no oia a onioni ae, a aole hoi i loihi ala ae la oia, a kau aku la kona mau maka inaina maluna o Wete ma. Aole he pane ma ko Wete ma aoao, a ua kali aku la no hoi laua na ua wahine la e kamailio mua mai, eia nae aole oia i hoopuka iki mai i kekahi wahi huaolelo a hiki i ke ahiahi ana, akahi no a oaka ae kona waha, oiai ua ike mai la oia i ko Wete hoomakaukau hou ana i ka laau hoohiamoe me kahi hu'ahu'akai.
"E hana hou mai ana anei oe maluna o'u i kena mea?" wahi a ua Sofia nei i pane mai ai.
"Ina ia he mea oluolu ia oe ka lawe hou ana" i panai aku ai o Wete.
"A ma ia ano e manao nei oe e hala aku ma o o na palena o Rusia nei."
"Pehea ka hoi kou manao ana," wahi a Wete i pane aku ai me kona minoaka ana aku.
"A hele aku olua a hui aku me Ivana i Parisa?"
"Oia kekahi hapa o ka maua papahana."
"Ke ike nei wau o oe kekahi o na kanaka manao paa a ke manao nei wau e hiki io ana no ia oe ke kaa aku mawaho o na palena o Rusia nei."
"Ke mahalo aku nei wau ia oe. O kena mau olelo au ke hoohauoli mai nei ia'u."
"A ua loaa no hoi ia'u ka manaolana e hiki ana no oe i Parisa me ka loaa hou ole o kekahi poino."
"Ke mahalo hou aku nei no wau ia oe."
"Aka nae ke manao nei wau aole loa oe e hui ana me Ivana," i pane aku ai o Sofia me ka leo henehene.
"Pela io ana no paha," i panai aku ai o Wete me ka hooponopono ole, eia nae ua ike aku la no ua makaikiu nei a kaua i ka manao o kana huaolelo i paneia mai ai iaia.
"Mai ha'i ole aku no wau ia oe i keia mea koe wale no aole i maopopo loa ia'u na mea e ili mai ana maluna o'u ma keia paio ana, a he mea hiki ole ia'u ke uumi iho i ka ha'i ana aku i lohe mai ai kela wahine (Vera) aole loa e loaa ana o Ivana iaia ma Parisa."
I ka lohe ana o Vera i keia mau olelo, ua hoopuiwa koke ia oe, aka no Wete ua pane aku la oia me ka leo hoohenehene:
"Ke hoopuiwa mai nei oe ia maua, e ke kaunawahine. E oluolu oe e hana hou ole mai e like iho la me ia."
"Ua hiki no ia oe ke akaaka, no ka mea aole no ou kuleana loa ma keia mea; aka e nana aku oe i kela wahine--aole ona aka. Ua ike aku la oia i ko'u mana, a ua ike no hoi oia o ka'u mea e kamailio ai he oiaio wale no, ia'u i olelo aku nei aole loa oia e ike hou ana i na maka o Ivana. Ua hoomakaukau mua wau no ia mea."
Ia Sofia i hoopuka ai i keia mau olelo, me he mea la ua lana malie kona mau manao; aka maluna o kona mau kiionohi maka ua hoike mai la i kona inaina, a i ikaika ole no ke kaomi ana o kona lunaikehala, ina no ua hiki ole iaia ke alo ae mai kona lele ana aku maluna o kona enemi e noho mai ana imua o kona alo.
"Ano," wahi a Wete i pane aku ai me kona nana ole ae i keia ano hana a ua wahine la, "ina ua makaukau oe, alaila o keia manawa nou e lawe ai i ko laau naau e hoopau i kou mau manao uluku no kekahi manawa."
"Aole wau e kaupale aku ana," i panai mai ai o Sofia. "He mea makehewa ia oe ke limanui mai maluna o'u."
Ma keia mau olelo oiai ua poho kona manaolana e lanakila ana maluna o ke kanaka Amerika, ua hilinai aku la oia i ke ku o kona noho, a ia Wete e hana ana i kana hana maluna ona, aole i lamalama ae na lima o ua wahine puni koko la, a ua hana aku o Wete a oi aku ka ikaika o ka laau hoohiamoe i ko kela ana i hana mua ai. Ua wehe ae la ua Wete nei a kaua i ka waha o ua wahine la, a u-wi iho la i ka wai o ka hu'ahu'akai iloko o ka waha, a i kona ike ana iho i ka moni ana o ua wahine la i ka wai, hoomaopopo loa iho la oia ua lawa iho la kana mea i makemake ai.
No Vera hoi, aole ana wahi huaolelo hookahi i hoopuka mai i ka manawa ana e noho nei a nana aku i na hana a kona puukalahala e hana ana, a mahope o ko Wete ku ana ae iluna, akahi no a loaa ae he manawa nona e hoopuka ai i ka mea e moe lolii ana iloko o kona puuwai.
"Ke manao nei anei oe he wahi oiaio kekahi iloko o na olelo a kela wahine i hoopuka mai nei?"
"He oiaio aole a kaua mea e hoole ae ai i ka oiaio o kana mau olelo i hoopuka mai nei; eia nae mai hopohopo oe no Ivana. Ina eia no oia i ka aina o ka poe ola alaila e loaa aku ana no oia ia kaua."
"Malia paha o kauoha aku oia e pepehiia o Ivana."
"Aole loa oia e hana ana ia hana."
O keia ka pane a Wete i pane aku ai nana hoi i hoopau ae i kekahi hapa o ko Vera manao uluku. No Wete hoi, aole oia i manaoio maoli ma keia pane ana i haawi aku ai i kana milimili, oiai oia no kekahi e uluku ana kona noonoo no keia mau olelo a Kaunawahine Sofia, oiai mai kona manawa i komopoo aku ai iloko o keia hana ana e hana nei a hiki i keia manawa ke ike nei oia me ka maopopolea, o Sofia hookahi ka wahine i halawai mai me ia ana i ike ai i ka hooko i kana mau mea i manao ai e hana, a he mea oiaio e hooko ana oia i kana mau olelo i hoopuka mai ai ia laua mamua aku o kona hoohana ana i ka laau hoohiamoe. Ua hoopau koke ae la no nae oia i ka noonoo ana maluna o keia mea, a hoohuli aku la i kona noonoo ana ma kana papahana i hoomakaukau ai no laua.
Lalau aku la oia i ko Sofia paiki, a hoomaka iho la e huli i na mea oloko, me kona manao e loaa aku ana iaia kekahi mau mea i kakauia e pili ana i na Nihiliti, a i ole he mau kokua paha nona no kana hana e hana nei. Aole he mea i loaa aku iaia, nolaila huli ae la oia a pane aku la ia Vera:
"E noi aku ana wau ia oe e hana i kekahi hana au paha e makemake ole mai ai e hana."
"Heaha la ua hana la?" i ninau koke aku ai o Vera.
"Ke makemake nei wau ia oe e huli aku iluna o ke kino o ke kaunawahine no kekahi mau palapala a'u e makemake nei e loaa."
Ua kunana iho no o Kaunawahine Radolinisiki, eia nae ua pane aku la oia me ka hopohopo ole:
"E hooko no wau ina oe e kauoha mai ana ia'u e hana aku pela."
"Ke kauoha aku nei wau ia oe e hana koke aku."
Huli aku la o Wete i kahi e oiai o Vera e hana ana i ka hana i kauohaia aku ai iaia.
"O keia hookahi ka mea i loaa aku nei ia'u," wahi a Vera i pane mai ai mahope o ka pau ana o kana huli ana.
Lalau aku la o Wete i kahi apana pepa i loaa aku ai ia Vera, a heluhelu iho la. O keia ka palapala hookaa a hooia ana i ka loaa pono ana aku o ka pahu a Kaunawahine Sofia i haawi aku ai i ko Rusia Kanikela ma Parisa.
Hoomanao ae la o Wete i ka apana pepa a ua wahine la i hookomo iho ai iloko o kona poli ma kela la a lakou i haalele aku ai ia Parisa a hooholo iho la oia e malama i keia apana pepa.
I keia manawa ke uhi iho la ka malu po maluna o ka aina nui o Rusia, a mahope o ka Wete kiei ana aku iwaho no kekahi mau manawa lehulehu, ua huli mai la oia a pane aku la ia Vera.
"E hiki aku ana kakou ma ka huina alanui ma ka'e akau o ka muliwai Niemena, a o keia ko kaua manawa e haalele iho ai i ke kaaahi nei."
"Pehea e hiki ai ia kaua ke hana aku e like me kau i ha'i mai nei?" wahi a Vera me ka puiwa nui.
"Ke hoomanao nei wau he holo malie ke kaaahi mahope o ke kaa ana aku ma o o ka muliwai, a ia manawa kaua e hana aku ai i ka kaua hana huli ola."
"Ua poina anei oe ua lakaia na kaa ohua apau?"
"O ka laka e like me keia ano he mea liilii loa ia ia'u ka wehe ana, aole paha e piha na minute elima."
"A e lele no anei oe i ka manawa no e holo ana ke kaaahi?"
"O ko kaua wahi puukalahala wale iho la no ia. Ke maka'u nei anei oe i ka hoao ana aku i keia papahana a'u?"
"Ina o kau kauoha ia e haawi mai ai, alaila owau no ke hana."
"O keia ko'u manao paa, e ke kaunawahine."
"Ina pela e haawi i kau kauoha, a e hoolohe aku no wau me ka maopopo ole ia'u o ka hopena."
"He wahine koa maoli no oe."
"Aole pela, he maka'u no wau, eia nae aole o'u makemake e paa hou aku wau."
Me ko Wete nanaina mahalo i kana milimili no kona ae oluolu ana mai e hooko pono i kana papahana i manao ai, ua huli aku la oia a hoomaka aku la e wehe i ka laka o ka puka, a i ka hemo ana, huli ae la oia a a'oa'o aku la ia Vera i ke ano o ka lele ana. Ina o ua Wete nei wale no a kaua i ka i iloko o keia poino, ina aole oia e hoao i keia papahana ana e makaukau nei e hooko aku; eia nae me kana milimili i ae mai la me ka oluolu, he okoa loa. Malia paha o keia lele ana oia kekahi mea e ha'iha'i ai na a-u o ua wahine la, alaila o ka hokai iho la no ia o kana papahana, oiai he puolo nui kaumaha maoli no keia ana e hapai ai ke loaa mai na haawina poino maluna o ka opio wahine.
(Aole i pau.)
KALE O LEONA
Ka Naita Puuwai
Hao Wiwoole
KA HOOPAKELE O KE KAIKAMAHINE ALII I LAWE MALUIA
MOKUNA XII.
NALOWALE.
Ma keia manawa a na kamahele o ka po e holo ana aia na noonoo lana malie ole iloko o Kale me ka maka'u nui iloko ona no kana wahine. Ma kona hoomaopopo iho aia no he alanui okoa ae e moe ana no ka akau, ana hoi i manao wale ae ai no malaila paha kekahi poe koa Mahomeda i hoounaia ai no ka huli ana ia lakou.
No ka hikilele mau o kona noonoo no kaua wahine ua koi ikaika aku oia i kona ukali e hooikaika aku i ka holo ana i hiki koke ai laua i kahi i makemakeia. A i ko laua hiki ana iluna o kahi puu ua kuhikuhi koke aku la o Pidiro i kona Hau i kahi ana i haalele ai i ke Kaunawahine Valdolida ma ka lihi ululaau e pouliuli mai ana imua o laua, a i ka hiki ana aku i ka lihi ululaau ua kuhikuhi hou aku la ka ukali i kahi ana i haalele ai i ka wahine opio.
"Aohe o'u ike aku iaia," wahi a Kale me ka nui o kona hanu.
"Aohe ou ike aku no ka mea ua pee pia iloko o ka hihipea o ka laau."
"Aka, aole e nele kona puka koke mai iwaho nei ke lohe mai oia i ko kaua hoea aku."
Aole i pane aku ai o Pidiro ua komo koke aku la iloko ona ka noonoo ano e. Mahope koke iho no ua komo aku la laua iloko o ka lihi laau ame ka hoohakalia ole iho ua lele iho la ka naita mai kona lio iho a kahea aku la i ka inoa o Zira aole nae he leo pa-e mai. ua hele huli aku la oia iloko o ka laau aole nae ona ike aku--aole lio--aohe Zira.
Ua kahea hou aku la no oia me ke ku ana iho e hoolono o ka lohe pono aku i ka leo o kana aloha, aka aole he lohe iki ia aku, koe wale no o ka nakeke ame ka nape malie o na laulaau i pa kolonaheia e ka makani.
"Aole oia maanei," wahi a Kale i pane aku ai ia Pidiro i hoea aku ai i kahi o Kale e ku ana.
"Aole," wahi a ka ukali i pane aku ai me ka nui haalulu o kona mau kuli, "me he la ua hoomau aku nei no oia no ka akau."
"Aole oia e hana naaupo pela--o ka hele hookahi oia wale no."
Alaila hoi aku la na kamahele o ka po i hope i kahi o ko laua mau lio e ku ana.
"Maanei oia i noho ai a'u i haalele iho ai iaia," wahi a Pidiro me ka piha maka'u iloko ona no kona Haku, "a maanei no hoi i hoopaa mai ai oia i kana olelo ia'u e noho maanei."
"O, ina oia ua nalowale--" i hooho ae ai o Kale me ka leo kaumaha, me ke kahamahaia ana mai e kona ukali.
"Alia, e kuu Haku Kale. E huli ae au i na kapuai wawae o kona lio."
A ia Pidiro i hooho ae ai ua hookolo koke aku la oia ma ke ala ololi iloko o ka ululaau.
"Eia ka meheu la," wahi a Pidiro iaia no e hookolo ana kupono i ka akau. "A maanei oia i noho ai," wahi hou ana i hoomau aku ai he mau anana ka mamao. "A, eia hou no kekahi."
"Kekahi aha?" i ninau aku ai o Kale, a hoea ana no hoi oia ma kahi a Pidiro e kuhikuhi ana.
"Kekahi meheu o kekahi lio hou ae. A eia hou no he meheu no kekahi lio okoa aku. A eia hou no--he makena wale meheu! O, e kuu haku e kala mai ia'u. Ua nalowale oia, aia la ihea!"
"Nalowale!" i puana ae ai o Kale me ke kaumaha nui e hoike maoli aku ana kona leo i hooho ae ai i kona ukali i ka nui kaumaha maoli o kona haku. "E kokua mai na lani ia'u."
"O, e kala mai ia'u e kuu haku--e kala mai ia'u. Ua hewa loa wau ia oe no ka hoole kauoha." A ia Pidiro i hoopuka ae ai ia mau olelo mihi aia kona mau kuli ke iho la i ka honua a kukuli ana imua o kona haku me ka haalulu nui ame ke aloha nui no hoi i kona haku no keia hookuli a hoole kauoha ona i kona haku me ka puili pu ana ae i kona mau lima a elua a kau ae la iloko o ka lewa e hoike ana i kona nui kaumaha.
"Ua ike wau no ka nui loa o kou makee ia'u e Pidiro pela i hiki ole ai ia oe ke hooka'ulua i ka imi hou ana ae ia'u," wahi a Kale i hoomalielie aku ai i kona ukali.
"Ae, no kuu aloha oiaio nou e kuu Haku i puhili ai kuu lunamanao."
"Ke kala aku nei wau ia oe, e Pidiro. A-no e hoomaka aku --------" wahi a Kale i pane aku ai me ke kahamaha ia ana mai.
"O, e na lani! Heaha kela?" i hooho ae ai o Pidiro.
Ia Pidiro i hooho leo ae ai aia hoi ua lele koke ae la ka lio o ka naita opio me ka puiwa nui a me ka nonolo o kona mau pukaihu. A ia manawa pokole no i lele pu aku ai ka naita opio a ku ana ma ka aoao o kona lio punahele a paa no hoi ke kaulawaha iaia, alaila ike koke iho la o Kale i ka ihe ua komo pono iloko o ka a-i o kona lio o ke ano pahi'a nae eia nae ua paa loa iloko o ka lio.
"Ua paa kaua i ka hoopuniia!" i hooho ae ai o Pidiro. "E kau aku maluna o kuu lio a e holo i pakele."
Aole i pane leo aku o Kale o Leona aka ua unuhi koke ae la oia i kana pahikaua a huli koke ae la ma kahi i lele mai ai ka ihe a ike koke aku la oia i kekahi kanaka e ku mai ana aole i mamao loa, oiai aia he poe koa maluna o na lio e nee kokoke loa mai ana. I ka Kale nana aku aia ko lakou heluna maluna aku o ka iwakalua, a o ka mea nana ka ihe i hoolele mai ai i ka lio oia ka mea nana i kahea leo nui aku i kona poe hoa o ka auna hookahi e wikiwiki mai i kahi i makemakeia.
"E kau aku maluna o kuu lio a e holo nou iho i pakele," wahi a Pidiro. "Aole e hiki ia kaua ke paio aku me keia heluna nui."
"He mea pono i hookahi o kaua e paio aku i keia poe," wahi a ka naita opio i pane aku ai me ke kuio ame ka leo malie ikaika no nae.
"Aole anei oe e kau a hol?" i hooikaika aku ai o Pidiro i kona haku.
"Aole."
"Alaila owau ke holo. Mai paio aku e kuu Haku Kale aka e haawipio aku."
Ia Pidiro i hoopuka ae ai i kana mau olelo o kona kau koke aku la no ia maluna o kona lio a ia iho ana iho no o na ke-pa ona ma na opi o kona lio, o ka puahia aku la no ia o ka lio a aole no i u iho ua nalowale aku la oia iloko o ka ululaau iloko o ka pouli o ka po.
Aole no hoi i liuliu loa ua puni koke ae la o Kale i na koa Mahomeda a kaa iho la ka naita wiwoole iwaena e ku kokoke ana no nae ma kekahi kumulaau nui.
"Mai nana kakou i kona kanaka," wahi a kekahi leo i pane mai ai, a i ka nana aku me he la oia ke alakai o na koa Mahomeda. "E hookuu aku iaia. O keia ke kanaka a kakou i makemake ai. E haawipio e ka ilio Kristiano! E hoolei i kela pahikaua au i ka honua."
Ua ku kuha'u iho la o Kale no kekahi mau minute. Aia kana pahikaua iloko o kona lima a ua makaukau no ka hoohana ana, aka aia oia ke hoomaopopo la i ka lilo o kana paio aku i mea ole i ka nui o kela poe, a hu ae la kona minamina ina o keia hui ana a o ke ala ololi o Elako, a lilo koke ae la keia kulana pohihihi ona i mea nana i huhu loa ai me ka noonoo akahele nae e hoomalu ana iaia iho. Me ka naau kaumaha hookomo iho la oia i kana pahikaua iloko o kona wahi, puili ae la i kona mau lima mamua o kona alo, a ku aku la me ke koa lua ole imua o kona mau enemi.
"Aia ihea ka opiowahine?" wahi a Kale o Leona i ninau aku ai, i ka manawa o kekahi kakini kanaka i nee mai ai a hopu mai la iaia.