Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 45, 4 Nowemapa 1904 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA Nupepa Kuokoa

NO KA MAKAHIKI             $2.00

NO KONO MAHINA                       1.00

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR               $2.00

SIX MONTHS           1.00

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E KOOUNALA MAI ANA NO KA HOOLANA MALOKO O KEIA NUPEPA. E KOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKONOIA. E HOIKEIA AKU NO KA AUKAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY, LTD.

 

HOOPUKAIA E KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd.

Hookomola ma ka Hale Leka o Honolulu, Panalaau o Hawaii, ma ke ano Mea o ka Papa Elua.

DAVID L. A-1,          Lunahooponopono

S. K. NAWAA,          Kokua Lunahooponopono

A. W. PEARSON,      Lunanu

HONOLULU, OAHU.

 

POALIMA                 NOVEMABA 4,1904.

 

KEIKIALII KALANIANAOLE KA MOHO ELELE LAHUI REPUBALIKA O HAWAII TERITORI I KA AHAOLELO NUI

 

O KUHIO KA KAKOU  MOHO.

            Ma ka waiho ana i na mea pilikino mawaho ae o ka aoao kalaiaina ame ke ano o na moho, o kekahi  mau mea ano nui a ke kanaka e ku iho ai a noonoo mamua o kona hookomo ana aku i kona balota iloko o ka pahu balota oia hoi, he kanaka kupono anei keia a’u e koho ai?

            No ka Moho Elele Repubalika, ke Keikialii Jonah K. Kalanianaola, me ka ewaewa ole ke Kilohana e hoike nei, na kupono oia e koho ia i Elele mai Hawaii nei aku i ka Ahaolelo Nui o Amerika no ka hoopau ponoana i kana mau hana i waiho aku nei iloko o ka Ahaolelo no ka pomaikai o keia Teritore. I mea e pono ai, ke hoomaopopo pono ke kanaka i ke kupono ana o Kalanianaole e hele aku iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika, e nana ae kaua i keia mau kumu:

1.He Alii, a he Elele oia i hooikaika maoli no ka pono o Hawaii nei ma ka Ahaolelo Nui.

                Ke huli aku a nana i kona moolelo iloko o kana hana ana no ka pono o keia Teritoe, ua oi aku ka hikiwawe o kona apo koke ia ana mai,a e like me ia hikiwawe o kona apoia ana mai, pela no hoi oia i hoao aku ai me kona kino opiopio i kekahi mau mea e pono ai o Hawaii. I kona kau mua no, hoihoiia ka malama ana o na hale ipukukui kiai awa o Hawaii nei malalo o ka malama ana o Amerika a koe iho la he puu dala mahuahua i hiki aku i ke $32,000 iloko o ka waihona o keia Teritore. He pomaikai hoi no na kamak Hawaii, oiai ua malele aku aku la ia apa o ke kaumaha maluna o kakou, ka poe e hookaa nei i na auhau.

            Aole wale oia, aka ua holo na bila kanawai e pili ana i na hui nana e hoowaiwai nei i ka aina,e like me ko ka Hui Kukui Uwila o Honolulu nei, ka Hui Alahao Oahu ame ka Aila Ea Aa, nana e hoomalamalama aku ana i ma alanui ame na home o Honolulu nei ma keia mua koke iho. O keia mau mea he mau pomaikai keia  no keia Terotore a ua hanaia hoi i ke kau mua loa o ko kakou Elele Alii Opioio, Jonah K. Kalanianaole.

            Mawaho ae o keia mau mea aia na mea e pili ana i na papu o kakou, ua hana oia a ua hooikaika oia no keia mau mea, a aole i hala loa ae nei ka manawa ua ikeia ko Amerika hoouna ana mai i kona kanaka no ka huli pono ana i na mea e pili ana i keia hana. He hana kahiko no keia, aka ua hookomo aku ko kakou Elele iaia iho iloko o  ka hana e hookoia mai ai keia hana, a aole loihi mai keia manawa aku e ikeia ana ka hua o ia hana ana.

             He mau bila kanawai kana e waiho mai la iloko o ka Ahaolelo Nui e kali ana o ka hoea mai o keia kau ae a ia manawa e hooko loa ia mai ai ia mau bila kanawai. Aia ka bila kanawai e hoomana ana i ka olelo Hawaii ma na hana o ka Ahaolelo kuloko; ka bila kanawai no ka palekai o Hilo ame na mea lehulehu e ae i hookomoia aku e ko kakou Elele Alii ma o na Olelo Hooholo la. O keia mau mea apau he mau hana e pomaikai ai keia Teritore, a he mau hoike maopopo loa no hoi no kona hooikaika maoli ana no ka pono o Hawaii nei.

            2. Ua loaa kona mau hoaloha ma Amerika. I kona noho hana ana ma Wasinetona no ka pono o keia Teritore aole oia i nana ae i kona kulana Keikialii no Hawaii, aka ua kapae ae oia la mea a hoohoaloha aku me na hoa o ka mai oia ma ka olelo haole “@@” aole hoi ma ke @@@ he “@@@@@” (@@@@@@). Ma ia ano ua ap@ @@@@ @@ @@@ a ua loaa kona mau hoaloha. Ma keia ana i hiki ai iaia ke komo aku iloko o kona mau hoa, kukakuka maikai me lakou a ma keia ano no hoi i ike koke ia mai ai kana mau hana i makemake ae e hookoia maino ka pono o kona aina hanau.

            3. He Elele, a he Alii i aloha i kona aina,aloha i kona lahui, a aloha nui i na pomaikai e hoolaupa’i ana iluna o ka aina. Aole keia he kumu na ka Hawaii ponoi e hoohewahewa ae ai. Ma ke kau kupilikii o ka ma’i bubonika eleele, ua hoike ae oia i kona aloha lahui. Ma kana mau a’o naauao i kona mau oa lahui ma na mea e pono ai ka aina, ua hoike ae oia i kona alohe aina oiaio ma ke kuhikuhi ana aku ia lakou i ka hana pono e hana ai. I kona kaahele ana ma na aina puni ole o ka honua a kapala mai oia he “niga” ua ku aku oia no kona aina hanau a hoike aku i kona aloha aina oiaio a aloha hoi i ka lahui me ka ikaika i koaa i kona kino opiopio. O ke kanaka e hele ana ma ke alanui a hoino ia mai oia me ke kumu ole a panai ole oia no ia hoinoia, aole ia he kanaka, aka he hoohewale. Aole la he kanaka i aloha iaia iho ame kona lahui, aka he kanaka ia i hoike i kona maka’u wale, a o na kanaka hoohewale apau, ua hiki i ka mea limaui ke kii mai i kona mau pono a kaili aku.

            Ua maopopo loa aole oia he kanaka e ku wale ana no a nana aku i ka hoopoinola mai o kona aina hanau, kona lahui ame na pomaikai e kau ana iluna o kona aina, aka e komo koke ana oia me ka ikaika apau i loaa iaia ma ka Ahaolelo nui o Amerika, aole me na puupuu, aka me ka leo uwalo o ke aloha, a oiai he mau hoaloha kona malaila e kokuaia mai no oia a lanakila oia ma na mea ana i ike ai he mau mea ia no Hawaii nei e pono ai.

            Nolaila ma ka aoao o ke Kilohana, ke poloai nei i na Hawaii oiaio apau e koho ia JONAH KUHIO KALANIANAOLE i Elele na Hawaii Teritore e hoouna aku ai i Amerika. Aole i pau kana mau hana maikai no Hawaii nei: aole oia i kunukunu mai i ka kakou hoounauna ana iaia no ko kakou mau pono: ale oia i nana i kona kulana Alii aka ua iho mai oia a ke ku nei oia he ALII IWAENA O NA MAKAAINANA, aole hoi ke Alii iwaena o na alii.

 

KUPONO E KOOH I NA MOHO SENATOA REPUBALIKA.

            O na moho Senatoa o ka Aoao Repubalika e holo nei oia o John C. Lane (Keoni I). J. M. Dowsett (Kmo Laukeke) ame E. F. Bishop (Bihopa Opio). He poe keia i maopopo i ka lehulehu ko lakou mau moolelo oiai ua hoolaha mua ia aku ma ka kolamu o ke Kilohana, a he mea hoopau manawa wale no ke kualehelehe wale ana aku malaila.

            He mau mea maikai ka makou i manao ai e hoike ae ma keia poo manao, a oia no hoi ke poo e kau ae la maluna. He mea  kupono e kohoia keia poe ekolu mailoko mai o ka auna o na moho Senatona e holo nei ma na paa balota like ole.

            O ka mua. He mea kupono e kohoia keia poe i hana like me ka mana hookele aupuni.

            O ka huki like ana o kekahi poe a hana like ana paha i kekahi hana me ka like o na manao ame na lawelawe ana, he hopena nani kona, oiai hoi hee holopono o na hana. Pela no ke kohoia ae keia poe i mau Senatona. Ua hoopaa lakou ia lakou iho e hana like me ka mana hookele Aupuni, a ia lakou e hana like ana aole e nele ka loaa mai e ka holopono o ka lakou hana ana. O ka hopene e loaa mai ana, pokole ka manawa e hana ia ai ka hana.

            O ka manawa oia kekahi mea nui loa ma na lawelawe oihana ana. Aole he mea uhauha wale ka manawa, oiai e nee mau ana ia imua,a e helu ana kona mau mea ano nui i loaa mai. Ina ua hoopau wale ia ka manawa, aole e pau ana ka hana i makemakeia e hana i ka manwa i hookaawaleia no ka pau ana o ia hana. Pela no nahana o ko kakou Ahaolelo. Aole pono e uhauha wale ia ka manawai, oiai ua hookaawaleia ka manawa e pau ai na hana o ia Aha, a o ka hoolalau wale, hoololoiahili wale, hoopau koalaala wale he mau mea ia e hoonui ana i na lilo.

            O ka lilo o ka Ahaolelo no ka la hookahi he $1,000. He kanaono la e noho ai ka Ahaolelo, oia ka ke kanawai i hookaawale ai. Ina e hoopau wale ia ana ka manawa ma na hana hoopaapaa wale, oiai oia ka manao i na aoao Demokarata ame Home Rula e manao nei e hana ke lilo ia lakou ka hapanui o na Hale a i elua, e ku-ee hoi me ka mana hookele Aupuni, alaila aole anei ua uhauha wale ia kekahi hapa o keia $1,000 a ka lehulehu? Aole he hoike maopopo loa o ka uhauha wale ia o ka ka lehulehu dala e like me ko kela Kau Ahaolelo o 1901 a na Home Rula i noho ai a o keia ka haawina maikai loa e lawa ae ai ke kanaka a noonoo pono. Ina pela e hanaia ai na hana o ko kakou Ahaolelo, ma o ko kakou koho ana i na kanaka i ku a hoike ae i ko lakou mau manao e ku-e ana i ka mana hookele Aupuni, a oia hoi ka kakou poe e hoouna aku ai, e hukihuki mai ana lakou i ka lakou mau hana, a o ka poe hookaa auhau no ke poino ana, oiai ua uhauha wale ia ka lakou mau dala, ma na hana hoolalau hoopau manawa wale.

            He ninai ano nui loa keia ka poe koho o keia Teritore, a he ninau pono e noonoo ai ke kanaka. O na moho Demokarata, Cecil Brown, G. J. Waller ame Frank R. Harvey, he poe kanaka maikai no: ala, nae ua hookahua lakou ia lakou iho maluna o ke kahua e paonioni ana me ka mana hookele Aupuni, o ia kahua a lakou i k ai he kahua hoololoiahili, oopaapa a hoolalau i ka nee ana aku o na hana o ka Ahaolelo imua. Pela no hoi me ko na Home Rula, D. Kalauokalani, S. K. Oili ama J. K. Paele. Aia keia poe apau maluna o ke kahua hoonuililo a hoopoho i ka poe hookaa auhau o keia Teritore @ @lai he ninau ano nui keia. @@ @@@ pono anei ia kakou ke hoouna @@@@ @@@a kanaka e hoopoho ana i ko kakou mau dala, a i ole o na kanaka @@@@ @ hele ana a hana me ka lokahi @@@ ka Mana Hooko?

            @@ @@ aoao o ke Kilohana, ke poloai @@@@@@ @@@ koho apau o Oahu nei e noonoo i keia mau mea, a aole no nele ka loaa ana o na haina maopopo loa, mahope o ka noonoo maikai ana, e koho ana ko Oahu nei poe koho i na moho o ka Aoao Repubalika a peia nohoi me ko na wahi e ae.

 

KA LAWELAWE AUPUNI A CARTER.

            Ma ka hakilo ana o ke Kilohana i na lawelawe aupuni ana a Kiaaina Carter mai kona manawa i hoonohola aku ai “Limanui.” Me he mea la o ka makemanawa, ua loaa mai he mau ike nana e hooiaio ana i kona kulana aloha i kona onehanau ame kona makemake e hanala na hana apau o ke aupuni ma ke alahele pololei. Aole oia i hoolilo iaia i mea e hahai ana ma na meheu o kona mua i noho ai ma ia kulana, a ikeia ae i ke akea na pu-ho nui e waiho ana iloko o na oihana aupuni; aole oia i makemake e banakarupa ka aina, a he kanaka hoi oia e hikiwawe ana ma ka hooponopono ana iaia iho i kona manawa e ike ai i kona hemahema.

            E hoomanao, e ka lahui, i ka manawa ana i ike ai ua oi aku ka nui o na hoolilo mamua o na loaa mai o keia Teritore, aole oia i lawe ae i ka mana iloko o kona lima, e like me ka Kiaaina Dole i hana ai oiai oia ma ia makalua a hana ole hoi i ka Ahaolelo Kuloko o 1901 i ka bila Haawina; aka ua kauoha koke oia i na wahaolelo o ka lehulehu e hui ae a hooponopono i ka wwaihona o ke Aupuni, a ua hookoia keia hana me ka ewaewa ole. He hoike maopopo loa keia i kona manao ole e lawe ae i ka mana ma kona lima, a he hoike ana hoi ia i ka oiaio o kana mau olelo i kalahea ai ma kana mau haiolelo e i ana penei: “Ke makemake nei wau e hoomaopopo oukou o na makaainana oia no ke Aupuni.” Pela no hoi i kona ike ana i kona hemahema ma ka paa ana i kona hemahema ma ka paa ana i na hookohu o na Lunakanawai Apana, ua hoopololei koke ae oia i kona aoao, aole oia i hoopaakiki.

            Pela no hoi i kona ike ana i ka hemahema o ka hookoia ana o na kanawai o ka aina ma o ka Oihana Makai la, aole oia i kali a hiki i ka nui loa ana o ke ino alaila hoopau ae, aka i kona ike koke ana ua koi koke aku oia e hooponoponoia ka Oihana Makai, a o ka kakou i ike ae nei, he Oihana Makai hou ke ku nei.

            Aole wale oia, aka ke hookoia nei na mea a ka Ahaolelo i hana ai no ka pomaikai o na makaainana. Ke hanaia nei na alanui, ke hoomoeia nei na paipu wai, ke kukuluia nei na halekula ame na hana e ae i hooholoia e ka Ahaolelo i hala.

            Mawaho ae o keia mau mea, ua hoike oia i kona apono ana i ka hana a kona hope, Kakauolelo Atkinson, maluna o ka ninau limahana, a ke hana nei na makaainana maoli i na hana o ke Aupuni, aole hoi o na limahana mai na Aina E mai.

            Ma ka aoao o ke Kiloana a pela pu no paha me na makaainana, ke mahalo nei i keia mau hana a ke Kiaaina; aka eia no kekahi mau aoao kalaiaina ke hailuku nei me ko lakou mau manao opu kekeue i na hana hoopono a ke Kiaaina a ke kapa aku nei iaia he “Limanui.” Me he mea la o na makemake o kei mau aoao kalaiaina oia ka waihoia o na ino apau e popopulu pela me ka hoomaemae ole ae. He mau hana keia o ka noonoo kanaka maikai ole a he mea pono o ka lahui ke kapae ae ia mau mea.

 

            Iwaena o na haiolelo kalaiaina o ka Apana Elima o keia pule aku nei, o ko makou makamaka maikai kekahi i hele aku, oia no o B. H. Kelekolio, ka mea kakau o ka makou moolelo kaua, “Rusia ame Iapana.” Ma na hoike i loaa mai ua uwe waimaka kekahi poe i ka manawa i lohe ai i kona leo, oiaiua pa pono aku kana mau olelo naauao i na pepeiao o ka poe e hoolohe mai ana iaia. He opiopio wale no kona kulana. Ua hanauia oia ma Honolulu nei iloko o Feberuari 12,1882, a ua hoonaauaoia oia ma ke kula o Kana Lui. O keia paha ka ohana menehune o Kauai, he ohana a he lahui hookalakupua hoi, a pela no paha i kahe ai na waimaka o ka poe i hoolohe aku i kana mau olelo. Aia maluna o na opio e like me ko Kelekoio ano, oia hoi he makaukau haiolelo, he mau manaolana no Hawaii nei ma keia mua aku, oiai o na kanaka naauao a mikimiki ma ka olelo o lakou aku ana na pou ha-na o Hawaii nei. He mea pono o na opio Hawaii e hooikaika i ka naauao, a e akamai hoi ma ka haiolelo.

 

            Ke kokoke mai nei ka la koho balota a o keia hoi ka manawa a Hawaii e hoike ae ai i kona manao maluna o na ninau kalaiaina e pono ai ka aina. Ke kauleo aku nei ke Kilohana i na makaainana apau, e hele ae ma kahi koho me ka hoololoiahili ole, oiai aole e ku iho ana ka manawa a kali aku i kou hiki ae. O ke komo mua o ka balota oia ka mea nui e noonoo ai, oiai o kau a o ka kakou mau manao, a he pono hoi keia no na mea apau.

 

            O ka manu pueo aia i ka po kona ike pono. Mai hoolilo ia oe i manu pueo ma ka la koho balota, oiai e paa ana ka pahu balota i ka hora elima. I noho oe a ahiahi hele ae i ka pahu balota, e loaa ana paha ia oe he manawa e koho ai aole paha. Na ka oioi mua no ka loaa. Pololei.

 

            Mai hoohalike ia oe e like me ke moa wahine e kapeku ana, ke hele ae oe e koho ma ka la koho. Ia oe e kapeku ana a e okioki ana i kau balota aia ka manawa ke nee la imua. Aole nou ka manawa. Eia aku no kekahi mea mahope ou. Ia oe hoi e manao ana e hoolei ai i kekahi inoa maluna o kau paa balota i makemake ai, aia hoi o ke kanaka au i makemake ai e kiola ae oia ka hoi ke kanaka e lanakila ana. Nolaila mai hoohalike me ka moa wahine aka e koho me ka pololei.

 

            Ke koho oe i kau mau moho e makemake ai, mai kau oe i ka ma-ka ma kahi i hookaawale ia no ia mea; aka e kau i kau ma-ka ma kahi i hookaawaleia i heluia kou balota.

            O ka leo keia o ke ola: he make he hookuli!

 

HOIHOI O KIAAINA CARTER I NA HOOKOHU LUNAKANAWAI APANA.

            Ma ka Poakolu o keia pule aku nei i hoihoi ae ai o Kiaaina Carter i ka palapala haalele oihana o Lunakanawai Apana Lindsay iaia, a me ia palapala pu he leta. O ka manao oia iho keia: Okatoba 26, 1904.

            “A. R. Lindsay, Esq., Lunakanawai Apana, Honolulu.

            “Aloha oe: Me keia ke hoihoi aku nei wau i kou palapala waiho i ke kulana Lunakanawai Apana no Honolulu.

            “Ke hana nei wau pela no ka mea ua ala ae nei wau pela no ka mea ua aia ae nei ka ninau o kona ku i ke kanawai, a i keia manawa ke manaoio neiwau o na hana o kou Aha e pono e hookuha’u ole ia mamuli o kau hana.

“Kou Oiaio,

(Kakauinoaia)              “G. R. CARTER,                                Kiaaina.

 

KA HOIKE A CARTER.

            Mawaho ae o keia hana a ke Kiaaina, ua waiho pu mai oia he hoike no na kumu o kona hoopau ana i ke apo nana e paa nei i na palapala waiho oihana o na lunakanawai apana o keia Teitore penei:

            “O ko’u manao maoli o ke noi ana i na palapala waiho oihana a na Lunakanawai Apana oia hoi ina ma kekahi ano e ala mai ana nahoinoia o na mana o kekahi Lunakanawai Apana, alila ua loaa i ko’u lima he hana awiwi a makaukau hoi e lapaau ai i ke hemahema a i kumu hoi no na makaainana haahaa e hele mau ana imua o na Lunakanawai Apana e poino ai mamuli o ka hala ana o kekahi manawa loihi me ka waiwai ole.

            “O ka lua hoi, aole ko kakou Teritore ma ke kulana lako ma ke dala e uku ai i na ukuhana kiekie e loaa ai na Lunakanawai Apana o ka papa i oi ae ka noonoo maikai, ualoaa ia’u ka manao o ko’u kuleana e hana aku wau i ka mea i hiki ia’u me na lunakanawai e ku nei i keia manawa. O kekahi poe Lunakanawai Apana he poe molowa a hookiekie a oiai aia he mana e hoipau ae ai ia lakou, aia wale no a he hewa, nolaila aole he mea nana e koi aku la lakou e hana ae a oi ka maikai. He nui na mea i hoea ae ma na wahi i hoopilia mai no ka ponoole o ka hana, a o na wahi e nohoia nei kahi hoi aia he mana nui ma na mea pili i ka pono, ke manao piha nei lakou ua hewa lakou (na Lunakanawai Apana), ela nae aole i loaa mai na hooiaio kupono. Ma keia mau ano ae la ua pau iho la ko lakou waiwai ma ke ano he mau luna aupuni, a ma ia ana ua lilo mai la lakou i mau kumu e paheneheneia ai.

            “Me ka mana i loaa no ka hookohu ana aku a nele i ka mana hookaawale, a ma kekahi ano hoi aia maluna o’u na koikoi no na hana i hanaia e keia mau Lunakanawai Apana, o kahi opu malumalu wale no no’u oia ka paa ana i na palapala waiho oihana o keia poe.

“Ina hoi, oia hana ana pela he mea ia e hoohihia ai i na lunakanawai ame na aha ma ka ninau ku i ke kanawai; ina hoi e ala mai ana na manao aia ka mana hooko o ke Aupuni ke hookupai nei i ka mana hookolokolo, alaila o kau hana e kau nei imua o’u e oi aku ana ka hookahuli mamua o ke ino.

            “Ano hoi ua laweia mai nei ka ninau, ina ia he mea na na makaainana e hoomaopopo mai ai he hapanui o na hookohu e like me ia huina iloko o keia papa aole loa e hiki ke hanaia me ka loaa oel mai o kekahi au hemehema o ka mano ana, a he mea pono ole e kauia na hoahewa ana maluna o ka mana e hookaawale, a ina o ko’u hana ana he mea ia e hihia mai ai he ninau kanawai a’u hoi i hoolilo nui ai i ka noonoo ana ame na a’o ana ua loaa iho la ia’u aia he pohihihi, alaila o ka hana pono maoli i loaa ia’u. he papahana oiaio hoi, e hoololi ae a e hoihoi aku i na palapala waiho oihana i a Lunakanawai Apana, me ka hoao ole aku e hoano hou maloko o keia hapa o ke aupuni ma keia ano mawaho ae hoi o ke koho ana me ka puapuahulu ole i na Linakanawai Apana i kinohi a o keia iho la ka’u hana pono i hooholo ai e hana.”

 

MA KA AOAO IKAIKA E KU AI KAKOU.

(Hoomauia)

            Ia oe hoi e Maui nui a Kama, ua ike oe i na mea i hoakakaia e pili ana i ka aoao Demokarata, a Kaniahiku hoi i hoike aku ai ma na kolamu o ke Kilohana, a pela no hoi me keia maka peni. E ae ana anei oe e ku ma ia aoao? Aole kaua e ole ia aoao he nawaliwali. Aia no ka loaa mai o kahi  pono mai ia aoao mai a lanakila mai ka lakou Moho Peresidena, a’u’hoi e hoohewahewa ole ai i ka i ae aole e lanakila ana ua moho la a lakou, no ka mea he ii hewa i ko ha’i waiwai ame ko ha’i kuleana a lawe ae nana. Ua mihi ae ua moho la a lakou i kona hewa ma kona koho ana no Bryan he eha makahiki i hala ae nei, a ke olelo nei oia aia maluna o ke ana dala gula kona hilinai ke kahua hoi o ka aoao Repubalika mai kona hookumuua ana mai. E like me ka lanakila ole e loaa ana i ua Moho Peresidena la a na Demokarata, pela no e waiwai ole ai ka lakou mau hana hoohakaka e hana mai nei a e hoike amaka ana hoi iloko o ka lakou kahuhana. Ke hilinai kaua ia lakou a liloka hapanui ia lakou iloko o ka Ahaolelo, pokeokeo ko lakou mau pakeke a o ka kaua no ka uwe, oiai he makemake ko lakou nei e hoohakaka oloko o ka Ahaolelo e like me na Home Rula i ke Kau Ahaolelo o 1901. Aole e lele ke Kiaaina Repubalika ame kona mau luna aupuni malalo iho, no ka mea he Peresidena Repubalika mai ana no ko Amerika a aia iaia ka mana hookohu mai i ko kakou Kiaaina, aole i keia poe Demokarata nawaliwali.

            O keia leo poloai hookahi no ia oe e Oahu a Kakuhihewa. Mai kuhihewa ae oe ia Demokarata he aoao ia no kaua e pomaikai ai. Na lakou nakahuaana e hoopau ana i ka auhau dute o ke kopaa e komo aku ana i loko o Amerika, a pela no hoi me na waiwai o na Aina E. Mai pono loa no hoi la ina aole kakou i hui me Amerika, aka ua hui kakou a o konapilikia mai e like me ke au ia Kalivilana, ka Peresidena Demokarata i kakoo i keia kumuhana, pela no kaua e pilikia ai. Waiho malie ia lakou i kauhale e hana ai i ka lakou mau hana ponoi. He nui aku na mea i koe no ka aoao Demokarata ma Amerika aka e nana ae kaua i na moho Senatoa a lakou i kukulu ae nei maluna o ke kahuahana nukunuku a opu manawaino.

            O Kikila kekahi o ka lakou mau moho, aole kaua e ola iaia nei. He oiaio he loihi kona noho pua ana me kaua a ua lehulehu hoi na manawa ana i komo aku ai iloko o ka Ahaolelo me ke aloha oiaio ia oe e Oahu, eia nae hoi i keia mau la ke kipa hewa nei ua aloha la i ke kanaka o na Aina E mai. Ua ike no oia he nui na kanaka Hawaii makaukau ma ka oihana kamana, kukulu ae nei no nae i kahi hale pakui ona, kii i ke kanaka o Iapana. Ua kipa hewa paha ke aloha o ua Kikilaa la i ke Kai o Puaena? Ke aloha nei i ko ke kai a haalele ia kaua i na kanaka o ia ano? Aole. Ina pela waiho malie iaia i kauhale.

            Eia iho no hoi o Wala bibi hau. He kanaka no i kamaaina ia oe e Oahu. Aole kaua e ola iaia nei oiai he poo oia no ka bui kuai bibi hoohiki. Komo ae paha oia iloko o ka Ahaolelo o ko ia la pono no ka ia la e nana koe mai ko kaua ke kanaka Hawaii. Aole kaua i ka ai ana i na i’o holoholona hau, a iaia ka hoi kaua ai ia ano i’o holoholona. Waiho malie iaia e malama i kahi hale bibi ona o ke Alanui Moi.

            Pehea hoi o Frank Harvey? He Hawaii oia i like me ko kaua, aka minamina i ke kanaka hoopilikia ia kaua. He hookahi wale no oia a he elua hua nei, make loa o Harvey ia laua la. Waiho malie iaia e malama ana i kanaka hana o ka Hui Mokuahi p Poka Ma. E aho ia hana maikai ana ia mau hoa kanaka o kaua.

            O ka kaua no e Oahu e koho ae ai, o John C. Lane ame kona mau hoa. He opio Hawaii manao kuokoa, aole he mea nana e hukihuki iaia. He kanaka i aloho ia oe e Hawaii, he opio naauao. Pela no hoi me ka ‘lii aloha a kaua.

            O keia leo poioai like no ia oe e Kauai ame Niihau. Mai komo ae olua ma ke alanui akea o hu olua i kula. Komo ae i ka aoao ikaika, ka aoao Repubalika, a nana e koo mai ia kaua.Mai poina i ko hanai, ko milimili ame ko pua alii ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole a ia oe e poina ole ana iaia mai haalele iho i kona mau hoa o ia paa balota hookahi. Ia oe moe hooluolu ka la, e Niihau, pela hoi oe e hoomoe aku ai i ka aoao, hoi mai no kaua me ka aoao Repubalika i ikaika kaua.

            Me keia mau leo poloai pokole e o’u mau hou makaainana mai Hawaii a Niihau, e kali aku ana wau o ka hoea mai o ka oukou olelo hooholo ma ka la 8 o Novemaba e hoea mai ana.

Me ka mahalo nui.

            S. K. NAWAA.

 

E KAAHELE ANA HE MAU PUUKANI HAWAII...

            Eia o Cunha (Kuna Opio) ka haku mele nana i haku ke mele leo lea “Pidgie” ame kekahi mau mele Hawaii i Amerika. Me he mea la e hoomaka ana ke kaahele iloko o Dekemaba ae nei a e mau ana a hiki i  keia kau makalii ae, a ua hoonohonoia hoi o na kulanakauhale ab=no nui e malama mau ia nei ke kaahele ana o na hana keaka oia na wahi e kipaia ai.

            Ua ae ka hui Mokuahi Pakipika e lawe aku i keia poe lae ula ma na mela Hawaii no ka apalua o na lilo kaahele. Ua hanaia pela o kau keia poe Hawaii ma na moku o ia hui.

            He lehulehu o na keiki himeni mai na hui himeni like ole i pau i ke komo ma keia hui himeni kaahele, a o kela ana hoi ka hui himeni e ikeia a na poe Hawaii loea loa ma ka himeni. No kekahi mau pule, malalo o ke alakai ana a Mr. Kuna, i hoopaanaau ae ai keia poe loea mele i na mele leo lea o Hawaii nei oiai ua manaoia o na meka Hawaii wale no na mele e meleia aku ana ma ke kaahele ana.

            E lilo anakeia hana e hoolalaia mai nei i mea nou e Hawaii e hoolahaia aku ai, a he hana kokua keia i na hana a ke Komite Hoeueu o Hawaii nei e hana nei ma ka hoolaha ana ia Hawaii nei.

 

AOLE PAHA E KIPA ANA I O KAKOU NEI.

            Me he mea la aole paha e kina mai ana na mokukaua o Amerika ianei i keia kau hooilo. Ua ikaika ka manao o ke Keena Kaua Moana e hoomau i ke kipa apa mai i Hawaii nei i na kau hooilo e like me ia i ikeia ai i kela Dekemaba aku ne: eia nae me he mea la e loli ana keia papahana, mamuli o ke kulana kupilikii e ikeia nei ma ka Hikina.

            Penei kekahi manao iikeia ma ka Nupepea Oihana Kaua Aina ame Moana o ka la 15 o Okatoba:

            “Iloko o na pule elua e nee mai nei, e haalele ana ka aumokukaua o ke Kai  Asia is Kanahai, malalo o ke alakai ana a ope Adimarala Yates Sterling, a holo ae no ke Kaikuono o Manila no ka malama ana i ka hoomaamaa kikipi. Aole i maopopo pehea la ka loihi o ka manawa e noho ai o keia aumokukaua malaila, eia nae ua oleloia ae ma ke Keena Kaua aole e hiki ana keia aumokukaua ma Honolulu i keia kau makalii, oiai ua manaoia he mea pono e noho ma ka Hikina oiai ke kaua e mau ana.”

 

            Ua loaa mai na hoike mai ka kahua ma’i lepera mai, ma ka haiolelo ana a C. P. Iaukea malaila ua kono aku oia i na kupa o ia wahi e koho pololei i ka paa balota Repubalika. Aohe o keia wale no ko Iaukea manawa i olohewa ai.

 

            Eia ianei o S. L. Desha, ka haiolelo kaulana o Hawaii nei, ke haiolelo hooikaika nei no ke Keikialii Kalanianaole ame na moho Repubalika.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI

KAPIOLANI ESTATE LIMITED.

            Malalo a i ole ma ka pono o ka mana o ke kuai i paa iloko o kekahi moraki i hanaia i ka la 10 o Iune. A. D. 19@@, i hanaia hoi e Kapiolani Estate Limited, he hui i kukulu pono ia a e ku nei malalo o na kanawai o ka Teritore o Hawaii a e lawelawe hana ana ma Honolulu iloko o ka Teritore i oleloia, ma ke ano he mea moraki, ia Allen ame Robinson, Limited, he hui i kukulu pono ia a e ku ana hoi malalo o na kanawai o ua Teritore ia o Hawaii i oleloia a e lawelawe oihana ana hoi @@ Honolulu i oleloiam ma ke ano he @@@ paa moraki, a i kakau kopei@ iloko o ka buke 236 a ma na aoao @@@ a hiki i 263 ko Hawaii Keena Hoona Aina a e like hoi me na mea i hoakakaua ma ka Mokuna XXXIII o na Kanawai Ahaolelo o 1874, e pili ana i ka Kanawai i hanaia no ke Kuai o ka wai@@@ morakiia ma ka hoopii ole ame ke Kauoha o ke Kuai@ ame ke Kanawai (Mokuna IX o na Kanawai Ahaolelo o 1890) e pakui ana ia mea hookahi, o Allen ame Robinson Limited i oleloia, ma keia ke haawi nei i ka hoolaha ke manao nei e paniku i ka moraki i oleloia no ke kumu i uha’lia oia. @@@@ no ka uku oleia o ka kumupaa ama ke ukupanee i paa ma ua moraki la i oleloia i ka wa e uku ai.

            Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha o ka waiwai i hooliloia ma ua moraki la i oleloia e kuaiia aku ana ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F. Morgan. Alanui Kaahumanu, Honolulu i olelo mua ia ae nei, ma ka Poaono ka la 26 o Novemaba, 1904, ma ka hora Umi-kumamalua @@ awakea.

            O ka waiwai i hooliloiama ua moraki la i oleloia oia no keia mau moraki malalo iho nei ame na palapala noia hoaie e pili pu ana ilaila, oia hoi:

1.O keia moraki i hanaia e Sarah Angus is Kapiolani Estate Limited ma ka la 13 o Iune, 1900, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina ma ka buke 207 a ma na aoao 280 ame @@@, pau pu me ka nota no Kanakolu-kumamahiku Haneri dala ($3,700) e pilipu ana me ia.

            2. O keia moraki i hanaia e C. S. Crane ia Kapiolani Estate Limited ma ka la 19 o Iune 1900, a i kakau kopeia ma ka Keena Hoona Aina iloko o ka buke 207 a ma na aoao 308 a hiki i ka 309, pau pu me ka nota o Umi-kumamalima Haneri Dala ($1,500) e pilipu ana me ia.

            3. O kela moraki i hanaia e Jesse E. Makainai ia Kapiolani Estate Limited ma ka la 11 o Augate, 1900, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Hoona Aina na aoao 72 a hiki i ke 74, pau pu @@ ka nota no Elima Tausani Dala ($5000) [aia hoi iloko olaila he Kanakolu-kumamalima Haneri Dala ($3,500) mak@@@@@ he kumupaa e ku nei i ukuoleia] e @@@pu ana me ia.

            N. B. O kela mau mahele o ka aina i hooliloia ma ka moraki hope i hoike a ae nei i hoakakaia ma ka (1) palapala hoolilo a Kapiolani Estate Limited is J. P. Makainai i hanaia i ka la 18 o Sepatemaba, 1901, a i kakaukopeia iloko o ka buke 226 ma na aoao 375 ame 376 (2) ka palapala hoolilo i hanaia i ka la 29 o sepatemaba, 1901, mai ia Kapiolani Estate Limited a ia J. P. Makainai i kakau kopeia hoi iloko o ka buke 227 a ma ka aoao 385 ame (3) palapala hoolilo i hanaia i ka la 21 o Sepatemaba, 1903, mai ia Kapiolani Estate Limited ia J. P. Makainai i kakau kopeia iloko o ka buke 252 a ma na aoao 113 a hiki i 115 ua hookuuia mai ka hanaia ana o ka moraki i oleloia.

ALLEN AND ROBINSON LIMITED.

Mea Paa Moraki

            Ma ke kuike a ma ke dala gula Amerika ka makemake a ma ka aoao o ka mea kuai mai na lilo palapala apau.

            No na mea i koe e ike ae ia Holmes ama Stanley, na Loio o ka Mea Paa Moraki.

            Hanaia i keia la 31 o Okatoba, 1904, 3040—Nov. 4, 11, 18, 25.

 

HOOALAHA ME KE KAUOHA

HOOALAHA HOOPAU HUI

KOLOA WINE CO.

            O ka hui e ku ana mamua aku nei mawaena o C. W. Spitz, M. Rosenbledt ame James McLellan, malalo hoi o ka inoa hui Koloa Wine Co., ma keia la ua hoopauia ma o ka aelike ana, o Mr. Rosenbledt ka i haalele mai. O ka hui i keia manawa  mawaena no ia o C. W. Spits, James McLellan ame C. B. Hall, a aia hoi ialakou na loaa apau. O na aie e ku nei e hookkaaia ae ia lakou.

C. W. SPITZ,

M. ROSENBLEDT,

JAMES McLELLAN.

            Honolulu, Okatoba 24, 1904. 3039—Oct 28, Nov. 4.

 

HOOLAHA AINA AUPUNI.

HOOLAHA AINA AUPUNI.

PUUWAAWAA LAND.

            Ma ka Poaono, Dekemaba 3, 1904, ma ka hora 12 awakea, mamua iho o ke alo o ka Hal Hookolokolo, Honolulu, e kuaiia aku ana ma ke kudala akea:

            25.38 eka aina kula, e waiho la ma Puuwaawaa, Kona Akau, Hawai Kumukuai haahaa, $507.60. Ma ke kuike ka makemake a ma ke dala gula hoi o Amerika.

            No ke kii aina ame na mea aku i koe e ike ae ma ke Keena o na Aina Aupuni, Hale Hookolokolo, Honolulu, a i ole ma ke Keena Aina, Hilo, Hawaii.

JAS. W. PRATT

Komisina o na Aina Aupuni

            Honolulu, H. T. Novemaba 1, 1904. 3040—Nov. 4, 11, 18, 25.

 

            Ua loaa mai nei he leta i ka Peresidena o ka Papa Ola Pinkham mai Makekukeka, Amerika mai, e noi mai ana e hoihoiia mai he elua mau ma’i lepera o ia mokuaina ianei. O ka pane i loaa kau nei ma ka aoao o Kiaaina Carte, e hoole loa ana i keia noi. Pololei oe, Carter!