Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 44, 28 October 1904 — Page 8
| This text was transcribed by: | Karen Tschida |
| This work is dedicated to: | Rusty Rockler |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
-----
NUPEPA KUOKOA. POALIMA. OKATOBA 28, 1904.
-----
KA HOIKE A KA ELELE KALANIANAOLE.
------
(Mai ka aoao l mai.)
ko lakou kau mua a o ko oukou Elele kekahi iwaena o ia huina, a ua @ookomoia iloko o ka Ahaolelo Lahui e keia mau hoa hou ka huina o Ekolu Tausani Eha Haneri me Umi-kumamalua (3412) mau Bila Kanawai. @e ave@ka o Iwakaiua-kumamahiku (27) Bila Kanawai a keia me keia hoa hou i hookomo ai. O ka hoonohonoho ana oia mau Bila penei ao la:
AKAHI: - NA BILA UKU-HOOMAU.
O keia na UKU Hoomau e aeia no ke koi a na koa i komo iloko o ke Kaua Kuloko i hooleia iloko o ke Keena Uku-Hoomau (Pension) no ke kumu @ole i loaa pono na aweawea o ka oiaio ame kekahi mau kumu kupono e ae. Ua @ookomo na hoa hou he Hookahi Tau@ani Eiwa Haneri me Umi-kumamaha (1914) o keia mau Bila a he Ekolu Haneri ame Iwakalua-kumamawalu (328) Bila o ia ano i hooholo loa ia. Aole Bila a ka Elele i hookomo o keia ano.
ALUA;-NA BILA NO KE KALA I NA KOA.
O ka hapanui o keia mau Bila he mau Bila ia e huikala ana i na koa mamuli o ko lakou ku-e i ke kanawai koa, me ka hoohaahaaia o ko lakou kulana mai ka Oihana Kaua mai, a e hoioi ia ai hoi ko lakou moolelo o ia mau hana ana mailoko ae o ka Oihana Kaua.
He Ewalu Haneri ame Kanaiwa-ku-mamahiku (897) ka nui o na Bila o keia ano i hookomoia e na hoa hou, a he Umi-kumamalua (12) wale no nae Bila i hooholoia.
Aole no he mau bila o keia ano a'u i hookomo ai no ke kumu aohe mau koa i hoopilikiala; aka ua hookomo no nae wau he bila uku hoomau no @o kakou Moiwahine Liliuokalani a ua kulike hoi ia bila me ka bila o ka Aha Senate i hookomoia e Senatoa Blackburn o ka Mokuaina o Kentuckey. Ma na mea i aelikeia e lawe mua ia ana ka noonoo maluna o keia bila iloko o ka Aha Senate mamua o ka hiki ana mai iloko o ka Hale.
AKOLU:-NA BILA NO NA HUI I HOOHUIIA ME KE AUPUNI.
E pili ana i keia mau Bila no na kuleana kaokoa, e ae ana hoi i ke kapiliia o na uwapo, a i ole, eliia paha o na alawai ma na muliwai i kuleanaia e ke aupuni ame ka haawi ana hoi i ka pono alahele ame na mea e ae i kulike me ia i ua mau hui ia i hoohuiia.
Ua hookomoia e na hoa hou o ka Ahaolelo he Kananaono-kumamaono (66) o na bila o keia ano, a he Umi (10) wale no nae i hoohoio loa ia.
Ua hookomo ko oukou Elele he Eha (4) mailoko mai o Kanaono-kumamaono (66) bila o keia ano, he Umi (10) bila i holo; penei ke ano:
He Ekolu (3) mau bila kanawai Palewai; he Edolu (3) mau bila kanawai Kukulu Uwapo, He Hookahi (1) bila kanawai e ae ana i ka hoomahuahua ia o ka Wai Pumehana mai na Lua Mapuna Wai Wela (Hot Springs) malalo o ke Aupuni ma ka Mokuaina o Arkansas.
O ke koena iho o na bila kanawai Ekolu (3) i holo o keia papa oia no ka Bila Kukui Uwila o Hawaii nei, ka Bila Ea A-a o Homolulu, ame ka Bila Kuleana Alahao o ka Hui Alahao Oahu. Ua haawiia ia mau bila malalo o ko oukou Elele.
AHA;NA BILA LAHUI.
Ua pili keia i na hana hooholomua o ka Lehulehu ma kela ame keia ano, no na Awa Kumoku, no na kahua like ole kahi e kukuluia ai o na Aha Hookolokolo Lahui, no na Home Hookuonoono hoi o na Ilikini, a pela wale aku.
Ua hookomoia e na Hoa Hou he Elima Haneri ame Kanakolu-kumamakolu (533) bila o keia papa, ua like la me he la ua pakoluia ma ke ano avelike maluna iho o ka hana i lawelaweia e kela ame keia hoa hou o ka Ahaoielo Lahui. Aka he Eiwa (9) wale no bila o keia ano i hooholoia, i maheleheleia penei:
Hookahi e pili ana i na Home Hookuonoono. Hookahi e haawi ana i Ilina mailoko mai o na aina aupuni. Hookahi e hoololi ana i ke kahua kahi e malamaia o ka Aha Hookolokolo Lahui, Hookahi e hoololi ana i ke Awa Pa@ Moku, Hookahi e hoakaka ana i kekahi p@o muliwai kahi e hoomaka ai o na oihana holomaku pili muliwai, he Hookahi e kaupalena ana i ka Aie Kuloko o ka Aina o na Ilikini, he Hookahi hoi e hoomana ana i kekahi Palapala Kila Aina i hemahema ma kona hookumuia ana. A he Elua hoi e pili ana i na Kahua Aina i hookaokoaia no na Ilikini.
NO NA HOA MAKAAINANA PUOWAINA
Oiai he mau makahiki loihi e hala ana mamua o ka pau ana o ka hoolimalima o na aina ma Puowaina a maluna hoi o ia mau aina i kukulu ae ai na Pukiki i ko lakou mau home. ua hookomo aku nei wau he bila kanawai iloko o ko kakou Ahaoleio Lahui a o ua bila la e hookaawale ana no ka poe apau i kukulu i ko lakou mau home maluna o ua mau aina la e lioaa ia lakou ke kuleana ame ka mana o ke kuai ana i ua mau aina la mahope koke iho o ka pau ana o ka manawa hoolimalima ma kekahi kumukuai @ hooponoponoia e ke Komisina e kohoia mai ana e ka Peresidena o Amerika Huipuia. E hooikaika ana wau ma na ano apau e hooholo koke ia keia bila.
NO NA MAKAAINANA LIMAHANA.
Ua hookomo aku wau i ka oukou Palapala Hoopi@ e noi ana o na makaainana Amerika wale no ke hoohanaia ma na hana Federaia iloko o keia Teritore o Hawaii nei. a ua loaa mai ia'u ke kauoha e pa'i@a keia Palapala Hoopii ma ka lokomaikai o Senatoa Mitchell, ka mea hoi i @ini nui ia no ka pono ame ka holomua o keia Palapala Hoopii a peia pu no hoi me Mr. Gardner. ka lunahoomaiu o ke Komite o na Limahana.
O ka hoike o ke Senate Helu #79, aia iloko o@aila na kumu apau, na hoike manao ana ame na hooia ana o na mea i hoakakaia.
O na aiakai o ka Aoao Repubalika ame Demokarata ua hooholo like lakou aole e lawelaweia kekahi hana Ahaolelo e pili ana i na Limahana i ke Kau i hala aku ia.
NO KA POE OIHANA MA HONOLULU A MA HILO.
Ua hookomo aku wau ka Eiele, i ka Eiele, i kela ame keia bila kanawai a pela pu hoi me na Palapala Hoopii i makemakeia no ka hooholomua ana i na oihana kalepa o ka Teritore.
O na bila kanawai e pili ana i keia mea o ke Kuleana Kaokoa no ka hooholomua ana i na oihana i makemakeia ua holo @akou apau loa. O na bila kanawai e pili ana no na hana hou i manao ia no ko kakou Awa Kumoku, ka Palekai hoi o Hilo ame na Hale Aupuni, aole i noonooia, no ka mea, aole hookahi bila o keia ano i haaw@ia ka noonoo ana, a i ole, hooholoia paha ma ke Kau i hala o ka Ahao@e@o Nui.
Ua hooikaika wau no keia mau bila kanawa@ a ua kakau no hoi ma na palapala a hoouna i na hoa o ka Ahaolelo no ia mau mea, a mamuli o ia ua loaa mai na hooia ana e haawiia mai ana na noonoo koke ia ana o ia mau bila kanawai ma keia Kau e hiki mai ana.
NA HALE IPUKUKUI AME NA KAHUA HOOPAKELE OLA.
He Elua (2) wale no mau bila o keia ano i hookomoia, a ua holo no laua a elua.
Ua manao ko oukou Elele e hookomo i bila kanawai e pili ana i na Hale Ipukukui o Hawaii nei, aka, mamuli o kona imi a hooikaika ana ma na la kinohi o ke Kau Ahaolelo i ha la ua ikeia iho la he Haawina Dala no kekahi i hookaawaleia iloko o ka Papa Hale Ipukukui o Amerika Huipuia, a he mea hiki hoi i ua papa la ke lawe aku a malama i ko kakou mau Hale Ipukukui malalo o ka lilo o ke Aupuni Makua. Ua hooikaika aku wau i ua Papa Hale Ipukukui la o Amerika Huipuia e @awe aku i ko kakou mau hale Ipukukui malalo o ka lakou malama ana a ua holopono ia hana ana a'u; a mamuli o ia kumu ua hoopau wale ia ko'u manao ana e hookomo i bila kanawai no ia mea a e no@ aku paha hoi i ka Ahaolelo Lahui e hooholo mai i ua bila la a'u i manao ai.
Ma ia ano ua hookoeia iho la ma ka waihona o ko kakou Teritore nei he Kanakolu-kumamalua Tausani Dala ($32,000) i kela ame keia Kau, a kakou hoi mamua e uku mau ai no ka malama ana i ua Hale Ipukukui la o kakou, a i keia manawa ua kaa aku la malalo o ka lilo o ke Aupuni Makua ka malama ana ia mau mea.
KE KANAWAI OLELO HAWAII.
O ka hapanui o ko kakou lahui ua hiki ke kamailio ame ka hoomaopopo hoi i ka lakou mea e kamailio ai ma ka Olelo Beritania; aka, he lehulehu loa no hoi i hiki ke kamailio ame ka hoomaopopo piha ana me ka maalahi loa ma ka Olelo Hawaii, ko lakou Olelo Makuahine.
O ka kakou olelo ponoi ua kamailio ia maloko wale no o na palena o keia mau Paemoku. O ka makemake ame ka iini o ke Aupuni o Amerika Huipuia oia no ka ike ana mai ia kakou e lawelawe ana i ka hana pili Ahaolelo ma ka Olelo Beritania i kulike ai me ka manao o ke Kanawai Kumu, a oiai no hoi ua kauoha paa ke Kanawai Kumu o ka Olelo Beritania oia wale no ka Olelo Mana ma na hana pili Ahaolelo. Ma ia ano ua kaupaona ia kakou ma ke kulana e like me na makaainana o ka Teritore o New Mexico, (Nu Mekiko) ke TEritore hoi e kamailio nui ia nei ka olelo Paniolo e kolaila mau makaainana.
O ko'u manao, he mea kupono ole ka hoopaleia o na kanaka Hawaii ma ke kamailio ana ma ka olelo i hiki ia lakou ke hoopuka piha i ka manao ma na ano apau: a nolaila ua hookomo wau ma ka Ahaolelo Lahui he bila kanawai e noi ana e aeia ka Olelo Hawaii e kamailio pu ia me ka Olelo Beriaania a e lilo hoi laua i mau olelo mana like ma na hana pili ahaolelo o ko kakou Teritore nei no Umi (10) makahiki e hiki mai ana.
Eia nae ke kamailio nui ia nei e kekahi mau alakai o na aoao kalaiaina e ku-e nei ia'u, oia hoi e i ana o ua Kanawai la ka a'u i hookomo aku nei iloko o ka Hale Ahaolelo Lahui ma Wakinekona, he kanawai ka ia e papa ana i ke kanaka Hawaii mai kona olelo ana i kana olelo makuahine, a e hoopau loa ana hoi i ka mana koho balota o ke kanaka Hawaii mahope o ka pau ana o na makahiki he umi (10) Aohe oiaio oa ia.
Ma ka Pauku 44 o ke Kanawai Kumu. (Organic Act) ua oleloia ma ka olelo Beritania wale no e hanaia ai na hana apau o ka ale Ahaolelo o kakou nei: ma ka'u kanawai hoi e noi nei i ka Ahaolelo Lahui e aeia ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii e lilo i mau olelo mana ma na hana o ka Ahaolelo Kuloko o keia Teritore no umi (10) makahiki, a i ka pau ana o na makahiki he umi, hoi hou no ke kulana o ka lawelawe ana o na hana o ka Ahaolelo e like me keia e ku nei @ keia manawa oia hoi keia o ka olelo Beritania wale no ka olelo mana. A o keia kanawai a'u i hookomo ai aohe wahi pili iki i ka mana koho balota, a ina e holo ana. e mau ana no ka mana koho balota o ka makaainana Hawaii ike ole i ka olelo Beritania, a pau na makahiki he umi aole no e nele oia ia ka mana koho e like me ka mau o ke Kanawai Kumu. O ke kaupalena ia ana o umi makahiki, aole na'u. aka na na Alakai nui o ka Hale Ahaoleio Lahui ma Wasinetona.
Ua ku-e nui ia keia Bila e na alakai o na Aoao Kalaiaina a i elua, a eia no ke kumu, wahi a lakou. mai ko lakou wa i lawe ai a hoohui ia kakou a lilo kakou i poe Amerika ua makemake lakou e hana aku kakou ma ka kakou hana Ahaolelo e like me ka lakou hana ma ka Ahaoleio Lahui. Mamuli o keia ku-e nui ia e na alakai. ua noi aku au in a paha e ae mai lakou i Kanalima (50) makahiki e mana ai keia kanawai. hoo@e loa ia mai no. Ua hoomau aku i ke noi ana me ka hooikaika pu no kekahi mau mahina ioihi in a pa@a lakou e ae mai i Kanaha (40). Kanakolu (@0), a i ole ia i Iwakalua (@0) paha makahiki. Hoole hou ia ma@ no. Aole no nae au i paupauaho i ka hooikaika ana a hiki i ka wa i ae mai ai o na aiakai i Elima (5) makahiki, a mamuli o ko lakou ae ana mai i ka elima (5) makahiki ua hooikaika hou au e ae mai lakou i Umi (10) makahiki Me ka nui o ka hana a hiki i ka wa o na aladai i ae mai ai. A i ko lakou ae ana mai. ua hookomo koke au i ua Bila la e oleloia nei la e kekahi ma@ alakai o na Aoao Kalaiaina. e ku-e nei ia'u "He hana kumakaia ka ia a'u i hana ai i ka Lahui." Na oukou ia e ka Lahui e ike mai he hana kumakaia io paha ia a aole @aha. E hoomaopopo nae hoi kakou i keia o na lawelawe oihana ana o ko kakou Ahaolelo i keia wa a olelo hooholo paha. aia wale no ia ma ka olelo Beritania, a ma ka'u kanawai hoi e koi ana au i ka Ahaolelo Lahui e ae ia kakou na Kanaka Hawaii i hiki ole ke kakau a heluhelu i ka olelo i malibini ia kakou e hana i ka kakou mau Bila Kanawai ame na olelo hooholo ma ka kakou olelo makuahine i kulike ai hoi me ke kanawai a'u e hooikaika nei me ka manaoio maoli iloko o ko'u puuwai he kanawai keia e pono a e pomaikai ai kakou. O ka poe Hawaii paha i hoopomaikai nui ia ma keia kanawai, oia no na Hoa Lunamakaainana o kakou i hapa a nele loa no paha ka ike i ka olelo Beritania. A ina pela, aole anei he hana maikai ka'u i hana ai no ka pono ame ka pomaikai o ka hapanui o na hoa Hawaii. E na hoa Hawaii, e like me ka'u i hoike ai mamua he kanawai keia e kokua nui ana ia kakou na hoa Hawaii, peia no e paa nei ko'u manao i keia kau pokole ae o ka Ahaolelo Lahui e noho mai ana i ka haule-lau o keia makahiki. e hele hou ana no au e hooikaika, a hiki i ka holo ana a haule ana paha-he pomaikai hoi ia no kakou ke holo mai.-A o keia malalo iho nei ua kanawai nei i pili wale no i na hana ahaolelo aole i ka mana koho balota:
Ahaolelo Lahui 58.
Kau Elua Hale o na Lunamakaainnana:
BILA 15226.
Iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, Aperila 19, 1904.
Hookomo mai o Mr. Kalanianaole i ka Bila mahope iho nei, a i waihoia aku i ke Komite o na Teritore a kauohaia e pa'iia.
HE BILA KANAWAI.
E hoolilo ana i ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii i mau oleol pili oihana ma na hana ahaolelo o ka Teriaore o Hawaii no ka manawa o umi makahiki.
Oiai, he lehulehu na kupa makaainana o Hawaii o ka lahui Hawaii i hoonaauaoia ma ka oleloHawaii a ua kamaaina lakou i na kumu alakai mua o ka hooponopono aupuni kumukanawai, ko Amerika mau lala o ka ike ame kona moolelo, me ka hiki ole ke heluhelu, kakau a kamailio hoi ma ka olelo Beritania me ka maopopolea, a
Oiai, aneane no e pau loa na Hawaii opio i ka hoonaauaoia ma ka olelo Beritania, A nolaila,
E hoohoioia e ka Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana o na Mokuaina Huiia o Amerika ma ka Ahaolelo Lahui e noho nei,
No ka manawa o umi makahiki mai a mahope aku o ka hooholoia ana o keia kanawai e hiki no ke lawelaweia ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii ma ke ano pili oihana iloko o na waki apau e kupono ana ke hoohanaiai laua i mea e maopopo ai ka hana maloko olaila, a ma ka pau ana o ia manawa o ka olelo Beritania ka olelo pili oihana hookahi wale no.
KE KULANA MAKAAINANA O NA HAWAII PONOI.
Ina he mea kekahi e kamailio ana, a i ole e kakau ana paha a hoolaha akea paha i kona manao e olelo a hoike ana paha ma kana wehewehe manao e hooneieia ana oukou me ko oukou mau kuleana pili makaainana, e hooneleia ana paha ko oukou kuleana koho balota, a i ole ia e hoopauia ana paha ko oukou paa ana i na oihana aupuni, a e laweia aku ana paha kekahi mau pono e ae i pili paa me ko oukou kuleana makaainana Amerika; alaila e hoomanao iho no oukou he mau hana aiapahi a alakai hupo maoli wale iho no ia, no ka mea, aole e ae ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia e hoonele i kekahi kanaka hookahi a ia kakou paha apau i kekahi pono hookahi a pono lehulehu paha i pili paa ia kakou malalo o ke Kanawai Kumu. Aole i loheia keia mau kumuhana ma na paia o ka Hale Ahaolelo Lahui o kakou a aole loa no e loheia ma keia mua aku.
KE ALAELE HANA MALALO O KE KUMU KANAWAI MA KA AHAOLELO LAHUI.
O ka lunamakaainana a Elele hoi, aia wale no ma on a la e loaa ai ka hookoia o na hana apau malalo o ke Kumukananawai a na hoa makaainana o kona Apana a Teritore paha e makemake ai e lawelawe ia imua o ka Ahaolelo Lahui a e hiki ai la ke hookoia.
Aole no he panaihakahaka mahope on a, a aloe no hoi alahele a ae i ikeia mawaho ae on a, a o kela ame keia hoa o ka Ahaolelo Lahui ua ike lakou o ke alahele wale no e holopono ai kana mau hana ma ka Ahaolelo Lahui oia no ke kakoo ana aku a kona Apana a Teritore paha iaia ma kona mau kuleana pili Ahaolelo ia: a nolaila, o ke kino holookoa o ka Hale Kau Kanawai Nu@ o Amerika Huipuia he kakoo a he makee nui loa lakou i ke kule@na oihana o keia ame keia Hoa.
Ma ka hooki ana i ko'u manao, ke haawi aku nei wau i keia mau hoike imua o na makaainana o ka Teritore o Hawaii a imua hoi o ko'u aoao kalaiaina, a oia hoi keia, ua hooko pono wau i ka'u apana hana i haawiia mai na'u e lawelawe ma ko lakou inoa.
O ka'u hoike ma keia, mawaho ae o na bila kanawai Uku-Hoomau ame na bila kanawai e kal@ ana i na Koa, mailoko mai o na Lunamakaainana hou he Hookahi Haneri ame Iwakalua-ku-mamalua (1@@) he Iwakalua-kumamakahi (2@) wale no mau bila kanawai i hoohoioia oiai no nae ua holo he Ekolu (@) mau bila kanawai i ko oukou Elele hou ame ka lawe pu ia ana aku o na Hale Ipukukui o kakou na Amerika e uku na lilo.
Ke hooia nei wau i ka loaa ana ia'u o na kokua mai na hoaloha o keia mau Paemoku a pela pu no hoi mai na hoaloha mai ma Wasinetona.
O ka'u mau kumuhana no keia mua aku ua hoakakaia no ia maloko o ka'u mau ie@a i ka Hope Kiaaina A. L. C. Atkinson ame ka Mea Mahaloia Geo. R. Carter, ke Kiaaina.
O ka leo polai imua o @ukou e ka I. ka Mahi. ka Pa lena, a e na hoa makaainana hoi oia no ka noonoo akahele ana i ko kakou kulana ma ke ano kalaiaina, e hooponopono hoi ia kakou iho a e waiho aku hoi i ka kakou mau kumuhana ame na mea apau i makemakeia e like me ka nui o ka naauao ame ka noonoo akahele a maikai hoi i loaa ia kakou, a aole no auanei e nele ka loaa o ka hilinaiia ame ke kokuaia ana mai o kakou ma na mea apau a kakou e ka Lahui i makemake ai e ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.
Ka Ninau o Keohokalole.
Ke lawe nei o Iaukea ame ka Nupepa "Ke Aloha Aina" a hoolilo i ka mea e pili ana i ko'u hoopau ana ia Keohokalole ame kona huli hoi ole ana mai i Hawaii nei mahope iho o ko'u hoopau ana aku iaia i ninau kalaiaina.
Ke i mai nei o Iaukea ame ka Nupepa "Ke Aloha Aina, he hana kumakaia ia a'u i hana ai i ke kanaka Hawaii.
E na hoa makaainana, ua hiki no ia oukou ke hoomaopopo pono i ko'u ano, aole loa wau he kanaka i ikeia e hanaino ana i ka hoakanaka mai ko'u wa i hoomaopopo ai i keia mea he hoaloha a hiki iho la i keia la. Aole loa he hiki i kekahi o ia mau hoaloha o'u ke olelo mai ua hana aku wau i kekahi o lakou i na hanaino. E ola wau i ke Akua, o ka oiaio maoli keia a'u e hoike nei imua o oukou.
E hoomaopopo oukou, e na hoa makaainana, mamuli o ko oukou koho lokahi ana ia'u a puka i kela kau holo balota aku nei, o kekahi o na ninau nui i ku mai imua o'u ma ke ano he Elele, oia no ka ninau e pili ana i ke kakauolelo. He ninau keia i noonoo nui ia no kekahi mau mahina loihi; he ninau hoi na'u i ui aku iwaena o ko'u mau hoaloha pilipaa no ke kuka pu ana owai la ke kanaka kupono e hele pu ai me a'u ma ke ano he kakauolelo. Ke hoomanao pu nei paha oukou aole wale o ko'u mau hoaloha ka i @aawiia i na noonoo ana no keia ninau, aka o na makaainana ilipuakea pu no kekahi o kakou, na poe ka@epa ame na poe kuonoono o ka aina. Ua huipu aku wau me lakou, a mamuli o na kalaimanao ana ua hooholo iho la wau he mea maikai ia'u e lawe i kanaka Hawaii i mea e hoike aku ai i ka makua o kakou ma o ua hiki no ia kakou, kana mau keiki hookama, ke hana i na hana e pili ana, i ka pono o ka lehulehu o keia Teritore, a oiai no nae ua waihoia imua o'u he mau inoa e ae no kekahi, oia hoi na hoaloha ilipuakea o kakou, e like me ke a'o a ko'u mau hoaloha Hawaii, e lawe i kanaka Hawaii, a ua kulike no hoi ia me ko'u manao.
O ka inoa i hooikaika a kokua nui loa ia oia no o Morris K. Keohokalole ke kakauolelo o Kapiolani Estate Ltd., a he ona mahele (shareholder) hoi no ua hui la, ua pili no hoi ia'u ma ka aoao o ka'u aliiwahine- he kaikunane hanauna-nolaila, ua paa kuu manao e lawe i ke kanaka i noho hoaloha me a'u i ko maua wa kamalii-ka mea hoi e noho ana ma ke ano oia kekahi lunanui o ka waiwai o maua me kuu ka@kuaana, a o ua kanaka la o Keohokalole no ia he opio Hawaii i hilinai nui ia e na hoa Hawaii o kakou nei, a kamaaina a ike nui ia e na makama@ ilipuakea, mai ka poe hanohano a kuonoono ame na poe lawelawe oihana o kela ame keia ano o ko kakou kulanakauhale nei.
Mamua o ko aua hele ana, ua imi au ma na ano apau i mea e oluolu a e pono ai ka nohona o kana aliiwahine mahope nei (Leihulu Keohokalole) a Leihulu hoi e hoole manawaino nei ma ka Nupepa "Ke Aloha Aina," aole ka he wahi keneta i loaa aku iaia, a ina pela io, alaila nawai la ka i kakauinoa na likiki (receipts) mai ka mahina mai o Okatoba, 1903, a hiki i ka mahina o Maraki, 1904,, ka mahina hoi a'u i hoopau ai iaia. E nana i ka hoike a E. D. Tenney.
-----
-----
HOIKE A EDWARD D. TENNEY
-----
O Edward D. Tenney o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, ma kona hoohiki pono ia ana, malalo o na hoohiki e olelo ana:
Mamua aku o ka holo ana o ka Elele J. Kalanianaole ame kana kakauolelo Mr. Morris Keohokalole no Wasinetona, owau ponoi ka i komo pu me ka Elele iloko o kekahi hoolala ana ma ko'u aoao ame kekahi o ko'u poe hoa lawelawe oihana, e haawi aku i kokua ma ke dala ia Mr. Keohokalole, oiai ua ikeia ae o ka uku i hookaawaleia ai ma ke kanawai no ke Kakauolelo e lawa ole ana ia no ka malama ana iaia ame kana wahine, a hooholo iho ia e uku ma ka mahina i ka huina o Hookahi Haneri Dala ($100.00) no kela mea. A mahope mai, ma ke noi a ka Elele Kalanianaole ame Mr Morris Keohokalole: ua ukia e a'u keia mau hookaa ana malalo iho nei ia Mrs. Leihulu Keohokalole, ka wahine a ke kakauolelo: Okatoba 31, 1903, $100: Novemaba 30, 1903, $100: Dekemaba 31, 1903, $100: Ianuari 30, 1904, $100: Feberuari 29, 1904, $100: Maraki 31, 1904, $100. O na likiliki hookaa ponoi no keia mau uku ana ua kakauinoaia e Mrs. Keohokalole ua haawiia aku a i keia manawa ke paaia nei e a'u. Ua hoopauia ka uku hou ana i ka manawa i loaa mai ai na hoike pololei aol@ he kulana kakauolelo i koe o Mr. Morris Keohokalole na ka Elele.
EDWARD D. TENNEY
Ma keia ia 14 o Okatoba. A. D. 1904, ua hele ponoi mai o Edward D. Tenney imua imua o'u. a ma kona hoohiki pono ia ana malalo o ka hoohiki a e olelo ana. o na manao ame na mea i hoike ia ae nei ma keia hoike i kakauia a waihoia mai e ia, he oiaio.
(Sila) ROYAL D. MEAD.
Notari no ka lehulehu, Apana Kaapuni Ekahi.
------
-----
Haalele maua ia Hawaii nei i na ia mua o Okatoba, 1903. no Wasinetona ma ko'u ano Elele no ka Teritore o Hawaii. a ma kona kulana hoi he kakauolelo na ka Elele-e hele ana maua e imi a e hooikaika pu hoi ma na ano apau e loaa mai he mau pomaikai i keia Teritore o kakou. Mai ko maua kau ana iluna o ka moku a hiki i Kapalakiko a ma na kaaahi hoi a hiki i Wakinetona, ame ka noho ana ma ko'u hale i hoolimalima ai, aole wahi keneta a Keohokalole i hoolilo ai no kona kaahele ana ame kona noho ana a hiki wale i ka wa a'u i hoopau ai iaia; oiai no nae he uku no kona e Hookahi Hameri Dala ($100) e ukuia ana e ke Aupuni Makua a e uku pu ia ana o Leihulu Keohokalole he Hookahi Haneri Dala ($100.00) ma Honolulu nei. Aohe o'u kuleana e hooikaika i pono no kana wahine. O ke kuleana no ia o kela ame keia kane-e noonoo i ka pono ame ke ola o kana wahine, aka ua hana wau ia hana, a ina pela e ninau iho kakou: No keaha ko'u kumu o ka hana ana ia hana? No ke aloha hoi i ka hoakanaka, aole no ke kumakaia-aole loa, e like hoi me ka Iaukea ame Ke Aloha Aina e wahakole mai nei ma ke ano imi balota, me ka ike no o Iaukea ame Ke Aloha Aina aohe ia o ka oiaio.
Ma ka'u mau haiolelo apau ua hoike au i na kumu o ko'u hoopau ana iaia, a oia no keia: 1. Kona hele mau i ka ona-rama ame kona hele i kahi o na wahine haahaa. 2. Hoopalaleha i ka hana a'u i haawi aku ai iaia, a ke Aupuni Makua i uku ai iaia he Hookahi Haneri Dala ($100.00) o ka mahina, a hiki i kuu hoopau ana iaia. O ke kolu o na kumu, a o ka i'o hoi ke puili nei kuu puuwai aloha Lahui, oiai o kakou ia, a he mea ia no kakou e hilahila ai ke hoikeia ae ma ke akea.
I ko'u hoopau ana iaia ua haawi aku wau no ka manawa mua loa he $125 i alanui nona e hoi mai ai. I ka loaa ana o keia dala, ihea la oia i hele ai? I Nu Ioka. Pau ke dala hoi hou mai no a ia'u ma Wasinetona, noi hou no i dala nona e hoi ai i Hawaii nei. Haawi hou no wau he $100 me ke a'o aku iaia e hoi mai no Hawaii. O ka ae no ka ae. Puka aku oia mai ko'u hale aku, ihea au i lohe ai ua hele oia? Aia i keia wahi i ikeia ma ka inoa ke Kulanakauhale Atelanika, he wahi pili kai. I ka noho ana ma ia wahi a pau ke dala, ihea hou oia i hele ai? Hoi hou mai no ia'u ma Wasinetona a noi hou no i dala. Heaha ka'u hana iaia? aole wau i kipaku aku iaia, haawi hou no ke kolu o ka manawa he $90, me ka olelo pu aku iaia e hoi no Hawaii, aole e hiki ia'u ke haawi mau i ke dala, no ka mea aole wau he banako. O ka ae no ka ae, aohe nae i hookoia. He mau la mahope iho hoi mai la maua no Hawaii nei, a i ka hiki ana i ka home nei he mau la mahope mai loaa mai ia'u ka lono ua hopuia mai la o Keohokalole no ka aeahaukae.
Pehea, e na hoa Hawaii, ua hewa anei wau? Ia oukou mai ia. Aole o'u makemake e helu i ka'u mau, hana i hana'i no Keohokalole ame kana aliiwahine, aka he mea pono paha ia'u ke pale no'u iho oiai ua kapaia mai wau e Iaukea ame Ke Aloha Aina he kanaka hanaino a aloha ole i na hoa Hawaii, a o Iaukea ma ka ke aloha, ua lulu lakou he mau dala no ke kokua ana ia Keohokalole no kona hoi mai i Hawaii nei, a Keohokalole no i hoole mai nei, aohe ona makemake i ke dala a ke Demokarata, a aohe no @ makemake e hoolileia @ ikaik@ i kekahi aoao Kalaia@ iho la keia?
Kupaianaha no paha k@ ia Keohoka@ i'o ponoi. @ dala, a i kana keiki @ kona iwi. ka i'o o kona @ o kona koko. aohe ka e @ i ua keiki ia e noho mai la @ kiko e hoi mai. no ka mea he @ oi aku hoi ia o ke aloha. E @ aku oukou ia Iaukea, heaha ia @ ona i kipaku ai ia T. H. @ aina e: a ina aole e hiki @ kali i ka pane. alaila na'u @ aku a eia, no ka hana hoi i @ hauoli a e hanohano ai ka mak@ ole wau e ahewa ana iaia no @ paku ana i kana keiki, aka ke @ wau no'u iho, no ka mea o @ mokarata) ke i mai nei o @ ka oi o ke aloha a owau @ puwale o na lapuwale. Na ouk@ ike mai i ka oiaio ame ka @ ka'u e hoike nei imua o @ lahui. Mai poina i ke kau @ eleele. O Iaukea anei ka i ko@ poe pilikia i nele i na home@ na lunakanawai, a o mak@ wehala. A hiki mai ka @ maba e haawi ai oukou i ka @ hooholo no ka pono, ka pomaik@ ka holomua o keia Teritore.
I Kahua Hoao a Imiola i @ Ma'i Lepera.
Ma ka malamaia ana o ka @ nui a ka Ahahui Lapaau Amerika @ Kikako, kahi hoi i akoakoa ae @ 16,000 kauka loea a naauao loa o Amerika, huipu me Kauka C. B. Coop@ (Kupa) Peresidena mua iho @ Papa Ola, ma ka aoao o keia Ter@ o ka ninau e pili ana i ka lapa@ i na ma'i lepera @ka huli pono a@ anoano o ka m@'i, na kumumu@ loaa ana mai o ia ma'i, ka bu@ na alahele e ola ai ua ma'i la, ame @ hoao ana ina he oia io no keia m@ e like hoi me na hoike a kekahi p@ kauka e hooia ana he ola l@ ka ninau i ala nui mai ma ia ha@
O ka hopena i loaa mai ma na @ kakuka ana oia ka hoohol@ Ahahui Lapaau o Amerika @ i ka Ahaolelo Nui i haawina d@ kukulu ana i kahua oihana @ ke kahua ma'i lepera o Molokai @ huli pono ana i na kumu e o@ ma'i. Aole keia i like me ka man@ hoihoi aku i ke Kahua Ma'i Lep@ malalo o ka malama ana a ke Aup@ Federala, e like hoi me na paio ka@ ina ana o elua makahiki i hala @ aka he kukulu wale no i kahua e h@ ai a e imi ai i ke ola o keia ma'i @ ko kakou "Aina o ka Ehaeha" @ ka hoounaia mai o na kauka l@ auao loa o Amerika e lapaau a @ ina io he ola kekahi ma'i lepera.
I keia wa eia ke malamaia nei k@ kahi kahua hoomalu a huli pono@ ma'i ma Hilo, malalo hoi o ka mala@ ana ame ka hooponopono ana a Kau@ Rice, mamuli o kona lokomaikai a @ nai ana hoi he ola no ka ma'i leper@ ke lapaauia, a he elima ka nui o @ Hawaii e noho mai mei ma keia ka@ O kekahi poe o lakou ua kau mai @ hoike moakaka loa ua neenee aku @ ikaika o ka ma'i a ke hoike mai @ ne kahoaka o ke ola. O kekahi poe @ aneane loa e pau. He oiaio e nui @ no ka manawa e lilo ana ma keia h@ mamua o ka loaa ana o ke o@a, a e @ me ka hoomanawanui ana pe@ loaa ai ka pomaikai.
Ke hopaa nei wau ia'u iho e koku@ e hana i na hana apau e hol@ keia manao o ka Ahahui Lapaau Amerika, no ka pomaikai o ko'u mau @ makaainana Hawaii i loohia i keia @ a e ku-e no wau i na hana e hoolilo @ ana i ka malama ana o ke Kahua M@ Lepera ma Molokai i ke Aupuni Federala. E kakoo ana wau e loaa @ na haawina mai ke Aupuni Feder@ mai no ka hooholomua ana i keia k@ hua, ko kakou aina ame kakou no apa@
HANDWRITTEN SIGNATURE OF J. Kalauiama@
-----
HOKAKE NA MOKUKAUA O RUSIA.
-----
(Mai ka aoao 1 mai.)
ma mokuahi Geremania i piha i ka lanahu ke kali nei maanei no na moku o ko Rusia aumokukaua.
MUKDEN, Oct. 24.-Eia no na hakoko liilii ana ma ke kahua kaua. Eia na Rukini ke noho nei iloko o na pale auwaha lepo. Ke manaoia nei o ke kaua e ala mai ana ma keia mua koke iho e kauaia ana ma ka hikina.
ST. PETERSBURG Oct. 24.-Aole he wahi loli ae o ke kulana o na pualikoa elua e ku nei. Eia ke anu ke haliipaa nei ma ke kahua kaua. He iwakalua tausani kia Rukini e houluulu ae nei ma Kantaling, he wahi he iwakalua mile ma ka hikina-akau o Liaoyang.
Ua kaumaha ke Keena o na Aina E i ka mea i ala mai ma ke Kai Akau a ke kali nei o ka loaa mai o ka hoike pololei. E hookoia ana me ka piha @ono ka hoopa'i maluna o ka poe na lakou i hana i keia hana.
LADANA, Oct 24.-Ua hoouna aku nei ke Aupuni me ka awiwi he koi ikaika i ke Aupuni o Rusia mamuli o ke kipoka ana o na mokukaua Rusia i na moku lawai'a ma ke Kai Akau.
Wasinetona, Oct. 24, 1904.
I ko Iapana Kanaikela ma Honolulu,
Ua hoike mai nei o Ilamuku @ama ma ka hoomau ana i ka huli ana o ka huina nui o na pio Rukini i lilo mai na hiki aku i ka 709, @ o ka nui o na kinomake o na Ruki i i loaa aku ma ke kula ua hiki aku i ka 13,333 a iwaena o keia he 5,200 i loaa aku mamua o kahi o ko kakou mau pualikoa o ko kakou aoao akau, 5,603 mamua iho o ko kakou aoao hema, a he 2,530 mamua iho o ko kakou kikowaena.
TAKAHIRA.
NA LONO KAUA O KA LA 25.
@OMA. OCT. 25.-Ua olelo ae ko Rusia Emebasoda ua manao ko Rusia aumokukaua e hoopahuia ana lakou e na maku lawai'a.
VICTORIA. Oct. 25.-Ua kauoha koke ia na mokukaua o ke Kai Pakipika e houluulu ae ma Esquimait.
ST. PETERSBURG. Oct. 25-A@ loaa mai nei ka hoike oiaio @ i ka ninau o na moku lawa@ kaia.
Eia ke oaa nei ia Ilamuku O@ kokua ikaika loa ana mai P@ a eia o Iapana ke manolana @ kaua aku me ka ikaika no k@ lehia loa ana i na Rukini n@
LADANA, Oct. 25.-Ua @ hoailona hoohaunaele ma ke k@ olulu Victoria ma ko la ine@ muli o ka hoea ana ae o ko Rusia @ basoda ilaila.
Ua hoouna makana aku nei Mei@ luene he $1000 i ka ohana @ make o na moku lawai'a.
Eia na nupepa ke koi nei e hoop@ na aliikoa Rukini i kipoka ai i na m@ lawai'a.
TOKIO, Oct. 25.-Ua hoik@ Oyama o ka nui o ka poin@ Kepani aoao ma ke kaua ma ke Ka@ wai o Shakhe he 15,879.
ST. PETERSBURG, Oct. 24.- Ua @ liloia aku ei o Generala Ku@ i alakai nui no ko Rusia pua@.
Ua hoikeia ae nei ua kuai o Rusia@ na mokukaua o Kile a e hui ae @ keia mau moku me ko Rusia au@ kaua o ke Kai Balatika.
Ua telegarapa aku nei o Eme@ koloka i ka Moi Eluene e ha'i @ i kona kaumaha no ka ulia o ke @ poka ana o ko Rusia aumokukana i @ moku @awai'a ma ke Kai Akau.
LADANA, Oct. 25.-Aole i hoolaha@ ae nei ka Pelekane koi ia Rusia. U@ hoike ae o Amedasoda Ben@kendoff i @ kaumaha o ka lahui Rukini no ke@ mea.
VIGO. Oct. 25.-Eia maanei he eiw@ moku lawe lanahu e kali ana no @ hoea mai o na mokukaua o Rusia. @ malama ae ana ko Kepania mau mok@ kaua i koonei kuokoa.
BREST, Oct. 25.-He ekolu mokuka@ topido o Rusia ame hookahi moku la@ lanahu i hala ae mawaho o Ush@ He elua moku lawekoa i @u mai m@ nei.