Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 43, 21 ʻOkakopa 1904 — Na Moho Senatoa, Aoao Repubalika John C. Lane, J. M. Dowsett, E. F. Bishop E KOHO IA LAKOU APAU I OLA OE E HAWAII [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Na Moho Senatoa, Aoao Repubalika

John C. Lane, J. M. Dowsett, E. F. Bishop

E KOHO IA LAKOU APAU I OLA OE E HAWAII

nona'keia moto KALAIAINA.

"He kanaka no ka Lahui." He Kiai a he 'imi Ola no ka ma'i Lepera. Ka haawina ko'iko'i a kaumaha o Hawaii. Ua hanauia oia ma Makao, e pili pu ana ma Kaliuwaa, ka aina hanau o Kamapuaa, ke kupua o na Pali-Hauliuli o na Koolau ma ka Mokupuni o Oahu. A he 32 ona mau makahiki i keia manawa.

O kona makuakane o Hon. Wiliama C. Lane, oia kekahi o na lunamakaainapa,.i koho ia Kalakaua i Moi; kona makuahine o Mele. Kahooilimoku, ke kaikamahine a Nuhi Kanaloa. o na Kona, kekahi o na pu kaua a Kamehameha I ma ke kahuakaua o Mokuohai. Ua hele oia i ke kula aupuni ma Hauula r Koolauloa, no kekahi mau makahiki a mahope ua hookomo ia oia i ma ke kula nohopaa o St. Louis Colj (Sana Lui) ma Kamakela. Honoj lulu, a pau iloko o ka makahiki ISS9. | I keia makahiki no (ISS9) ua lilo oia i kupakako maluna o kekahi o na mokuahi o ka Hui moku o Poka ma, a ua waiho aku i ka hana i ka makahiki 1890, a ua hoi oia me kona makuakane ma Koolauloa. Ma ka makahiki 1592, ua noho i malaj nia Buke no ke Keena o na Alanui ame i Uwapo o Honolulu nei. a i ka hookahuli o ka makahiki 1593, ua hoop:iuia n.amuli o kona ae ole e kakau | inoa i ka Hoohuiaina. Ma ke kaua o Leahi e ku-e ana i ke A\ipuni Kuikawa iloko o ka makahiki 1595, ua hopuia ma ke ano he kipi i kona Aina Hanau, a ua hookolokolo ia e ka Aha-Koa, a ua hoopaahao ia. Ma ka la 1S o Augate, M. H. IS9S, ua | kukulu ia kekahi Ahahui o na Makaai--1 naua i hoopaahao ia no ke ku-e Aupuni | iloko o ka makahiki 1595, a ua koho ia • «?ia ka Pet*esidena. Ka Hui Kaulana o ! Leahi, lanuari 4, M. H. 190(K-ua ae oia I e noho hana hou ma ka Hui o Poka ! ma kahi ana e noho hana nei i keia I wa. | Ma ke kau holo balota o ka M. H. 1900, ua holo oia i lunamakaainana no ka Hale o Lalo, a ua lanakila ole aka oia ke kiekie o konft paa balota. | Ma ka la 2 o Dekemaba, M. H. 1901, ; ua lilo oia i lala ho ke Komite Teritore • o ka Aoao Hepubalika a koho pu ia he ; Hope Peresidena a i ka la 12 o lulai, , 1902, ua waiho aku i keia mau kulana ; mamuli o ka Kiaaina Dole olelo ana | ma Wasinetona, ua laula loa ka Mana j Koho Balota o na kanaka Hawaii. Ua koho mau ia oia i Elele mai kona . mahele mai i na Ahaelele apau o kona [ aoao kalaiaina. Ma ka Ahaelele wa£ | moho o keia makahiki (1902) ua koi koj na mau hoaloha iaia e holo i Moho Se- [ natoa. ua ku-e ikaika ia a haule iloko I o ka Ahaelele. ! Ma ka makahiki 1903. ma ka la 15 o | Sepatemaba, pa ku-e hou ia oia e kona i aoao kalaiaina no ke kulana molio a haule me ke kakoo ia he 1200 inoa a oi akn no ke kulana Luna Kiai o ke Kalana o Oahu ma ka hololaula, aka aole oia i haawipio ua kupaa mau. ma kahi ; Ia ae mahope iho o kona haule ana ua : kii mai kona mau hoa makaainana | Honie Rula e holo aka ua mahalo aku | ' oia i na kokua ame na hilinai i heike | ia a i haawiia mai. [ Ma Dekemaba 15. M. H. 190f, ua hoo- ! kohuia i lala no ka Papa Ola ma kahi o Hon. S. Ka-ne. i make, e ke Kiaalna C3rter t a ma ka la 15 o Aperila, 1904, ua hookohu hou ia a ua. aponoia e ka Aha Senate. Ma Apeiila la IS, M. H. 1904, ua koho ia oia i Lunahoomalu no ka Ah3Lelele wae i na Elele e holo ai ma Chicago i ka Ahaelele Lahui, e wae i ka moho Peresidena o Amerika Huipuia. A ua

holo na eleie o ka Teritore o Hawaii nei malalo o kana haawi atia i na hookohu ia lakou a ua ike ia mai. Ma Hilo, Hawaii, Sepc. \ 1904. ua koho hou ia oia i Hope-Peresidena no kona aoao kalaiaina, he lala no ke Komite Teritore a he lala no ke Komite Hooko. He mau kulana kiekie keia, a ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, ma ka la 16 o ia mahina no ua kohoia oia i moho Senatoa maiioko mai o 127 Elele ua loaa iaia he 11S baiota, he 9 wale no i koe. O Mr. John C. Lane, kona inoa kupuna o "Keoni I" he Hawaii opio oia aole inu rama aohe no hoi ona puhi paka mai kona wa kamalii mai, aka he kanaka puni oia i na hana hooikaika kino o na ano apau. He ikaika oia ma ka uma-lima a he 9 ona makahiki i paani kinipopo-peku wawae ai, a ke koi ikaika mai nel na hoaloha iaia e paani hou i keia makahiki, aka eia oia ke paio nei no ka pono ou e Hawaii. Oia ae la ka moolelo o keia Hawaii opio, e haawi i ko oukou kakoo ana iaia, he kanaka kupaa, a wiwo ole ma ka paio ana maiuna o na ninau pili kalaiaina aplu e pono ai keia Lahui, ake hiki aku ika la o Novemaba e hiki mai ana e haawi i ko oukou mau balota nona, no ka mea o ka moho ia ola oe e Hawaii.

O J. M. Do\vsett (Keaka Laukeke) kekahi o na moho Repubalika no ka moho Senatoa ma ka Apana Koho Senatoa 3, he keiki ia no ka aina, a ua kamaaina i na poe apau mai kona wa opiopio mai a kanakamakua, a oia no hoi kekahi keiki lalawal o ka aina i keia mau la. Ua hanauia oia ma HoMokupuni o Oahu, ma ka la 24 o Okatoba, 1862. 0 kona makuakane 0 Samuel H. Dowsett (Kamuela Laukeke) ke kaikaina o Jas. I. Dowsett (Kimo Pelekane) i make, iho nei; he mau hoaloha oiaio na makua no na kanaka Hawaii, a pela no hoi me Keaka Laukeke. Ua hoonaauao ia o J. M. Dowsett (Keaka Laukeke) ma Honolulu nei a i ka piha ana o 15 makahiki ua hele aku no Europa a ua noho malaila no ka hoopau ana i ka imi ana 1 ka naauao, a hoi hou i ka aina hanau nia ka hapa hope o 1897, a noho hana ma ka Hale Banako o ka Hui o Bihopa* Ma Aperila ISSS, ua mare aku o Mr. Dowsett (Keaka Laukeke) ia Wilhelmine, ke kaikamahine a Hon. H. A. Widemann (Wiiimana) ame Kaumana, kana wahine mare, ua make laua, a ua hoohua ia ma ko laua kihapai he Ekolu mau opuu mohaha. Mahope o ka noho hana ana no 16 makahiki ua waiho aku o Mr. Dowsett (Keaka Laukeke) i ka han'a Eanako. a hui aku la me ka makuahonowai Mr. Wilimana i make, ma ka lawelawe ana i na hana o ka mahiko o Waiaiiae, ana hoi i kuai aku ai a lilo mai ko Mr. Wiliinana kuleana apau iaia. a pela hoi I lilo ai oia ka Agena a Ona hooponopono o ka Hul o Waianae. ! He Pelekane oia. ma ka hanau ana ma o na makua la, a nolaila ua lilo o Mr. Dowsett (Keaka Pelekane) he kakoo no na 'lil o Hawaii nei. I ka manawa i hookahuli ia al ka nohona'lii ua ku-e Ikaika loa aku ola (Keaka Fe- i lekane) i ka hoohuiaina, aole oia i ko- j hobalota malalo o na aupuni hou i ku- ] kulu ia ma Hawaii nei mamua aku o ka hoohuiaina. Ua paulele mau oia. mahope o na'lii a hikl mai ka hoohui: aupuni, ua huli ko Mr. Dows€tt (Keaka Laukeke) noonoo 1 na mea pili Kalaia- • ina o Amerika, ka mea liol ana i lawei mai ai me ka noonoo akahele loa. I Ma kona ano he kanaka 'kalepa» ua >. kaupaona oia i ka pono o na aoao a i elua. a o kela ike kuhohonu ka mea ī

nana i alakai iaia e komo i ka pohai Repubalika. "E ike ia kakou hoakanaka e haawi mai i ka lima akau o ke aloha."

O E. F. Bishop (Bihopa Opio) he moho Senatoa no ka Mokupuni o Oahu, ua hanau ia ma Amerika Huipuia ma ka makahiki 1563 a ua hoonaauao ia ma na kula aupuni o ka Mokuaina o New York. I ka piha ana o na makaliiki he 19, ua hiki mai oia ma Hawaii nei oiai oia he piiikoko a he keiki hanai na Hon. Charles R. Bishop, ke kane mare a ke Aliiwahine Pauahi i make, a eia ke Kula o Kamehameha he kiahoomanao no kanrf (Pauahi) hana aloha no na Hawaii. Ua noho pu oia (Bihopa Opio) me Bihopa (makua) ame ke Aliiwahine Pauahi ma Haleakala Hale, ma ke Alanui Moi a mahope mai ma ka Halealii o Keliikolani ma ke Alanui Einma. Mahope koke iho o ko Bihopa Opio. hiki ana mai ma Hawaii nei i ka M. H. 18S3, ua komo i ka hana ma ka Hale Kalepa kahiko loa o C. Br<?wer & Co. (Bulua) a ma ke ano he keiki lawelawe no loko o ke Keena a he Kupakako no na hana uwapo, a eia no kekahi o na poe pooia kahiko i ike iaia i hana pu me ia ma keia kulana no 5 makahiki. Nolaila he moho Senatoa keia i ike i ka inea ame ka pilikia o ka nohona ilihune oiai mai lal6 mai i oia. I Mahope mai o keia 5 makahiki ua pii | mau kona kulana iloko o keia Kui o | Bulua ma, a i keia manawa mamuli o ' ka hoomanawanui ame ka hoopono, he Puuku a he Kakauolelo no Jceia Hui; j nolaila o Eihopa Opio oia ka lima akau ' o kela Hui i keia manawa. O Bihopa Opio ua like laua me Jack !M. Dowsett (Keaka Pelekane) aohe | laua i komo iloko o na hana kalaiaina ; o na Aupuni i kaa hope aku la, a o ka mua loa keia o ko iaua hele ana : mai imua o ka Lahui e noi aku e kauu paona mai ia laua ame John C. Lane (Keoni I) oiai lakou he hookahf paa balota no ka pono aine ka holomua 0 ka aina. O Bihopa oplo mamuli o kona kuokoa, hoopono a hoopilimeaai ole ma na | lawelawe ana o ka Oihana Kalepa ua I hilinai nui ia oia. He kanaka hoi i | kupono maoli e haawiia na hilinai piha i o ka poe koho balota no ke kumu he kanaka kupaa mahope o kana olelo, aole hoihope. Ke lilo oia i Senatoa e hoike ana oia 1 ka Lahui i kona makemake e hana i mau kanawai no ka, pono ame ke ola o ka Lahui e llke me kana e hoike nei ! ma kana mau haiolelo lauia. [ Oia ae la ena Hak\» Makaainana ka moolelo o ka moho Senatoa Bihopa Opio. E haawi i ke aloha i keia moho; Senatoa i noho pu me ko kakou Alii- | wahine Pauahi i Ola o Hawaii Holo- j mua. i

JOHX C. LANE (Keoni I)

J. M. DOWSETT (Keaka Laukeke)

E. F. BISHOP (Bihopa Opio)