Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 42, 14 October 1904 — Ka Ninau Mana Koho Balota Ka Olelo Hooholo a Pulaa ma ka Ahaolelo. KU OLE KE KANAWAI A KA ELELE KUHIO I NA OLELO E HAKUEPAIA NEI E ENEMI. [ARTICLE]

Ka Ninau Mana Koho Balota

Ka Olelo Hooholo a Pulaa ma ka Ahaolelo.

KU OLE KE KANAWAI A KA ELELE KUHIO I NA OLELO E HAKUEPAIA NEI E ENEMI.

i (Mai ke Kaulike niai.) 0 kela poo manao maluna ae, ola kekahi o na ninau aiu» nul l«>a o ka manawa e hooulu ia nei e ka aoao Home Rula ame ka aoao Domokarata, mamuli o ke kanawai a ka Elele Repubalvka lona K. Kalanianaolo i waJho aku ai imua o ka AhaoK'lo Nui o Anieiika Huipuia. Wahi a lakou e wwo hele nei. me he la he mau Liona wiwi pololj i nahu ia ka pukaihu e ka nalomeli. Pilikia na kanaka Hawali ike ole i ka olelo Beritania! Pau ka j mana koho! Kumakaia ka Eieie Re- ! puhalika! 1 mea e pau ai ko oukou kuhihewa e ka makemake ka mea kakau e hoike aku ia oukou i kahi i hoea mai ai o keia kanawai e kamailio nui la nei, a e hiki ole ai i ko oukou noonoo maikai ana ke haawi i ka oukou hoa- ! hewa ana i ka Elele a o kela mau olelo palaualelo a ka Home Rula ame ka Demokarata he hoopunipuni a he kiina balota wale no kela. Eia mai ka pololei, e heluheiu me ka hoomaopopo: Ma ka la 23 o Maraki, 1903. i ka iwa-kalua-kumamaiwa o na la o ka noho ana o ka Ahaolelo Kuloko o keia Teritore, ua lawe mai la o Mr. Pulaa he Olelo Hooholo Hui o ka Hale, Helu 2, a penei ka heluhelu ana: "E hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawail, ma kona akoakoa elua ana, e noi hnahaa ia aku ka Ahaolelo Kaukanawai Nui o Amerika Huipuia e hooioii ae i ka Pauku 45 0 ke kanaw r ai e hoomaopopo ana 1 Aupuni no ke Teritore o Hawaii i mea e ae ia mai ai i ka olelo Hawaii ma na lawelawe hana ana o ka Ahaolelo, a e Hooholo hou ia, e hoouna ia aku I mau kope o keia Olelo Hooholo i hooia ponoia e ke Kiaaina o ka Ter*tore o Hawaii, i hookahi i ka Peresidena o Amerika Huipuia i hookahi i ka Lunahoomalu o ka Hale o na Makaainana o Amerika Huipuia, n i hookahl 1 i ka Eleie o ka Teritore o Hawaii ma j ka Ahaolelo Lahui." Aponoia ma na AE ame na HOOLE: NA AE:— Damien, Fernan<lez, Gandal, Greenwell, Haia, Harris, Kaili, Kalama, Kaniho, Kealawaa, Keliinol, Kou, Knudsen, Kumalae, Kupihea, Lewis, Nakaleka, Olli, Paele, Pali. Pulaa, Purdy, Vida, "W'right—huina 24. NA POE I HOOLE MAI A I KOHO OLE:®-Andrnde, Aylett, Chillingrworth, Jaeger, Long, Mr. Fred Beckley—huina 6. O keia Olelo Hooholo maluna ae, oia ke kumu i hoea mai ai kela kanawai e kamailio nul ia nei, a o keia Olelo Hooholo no hoi ua kakoo nui ia e na Home Rula oia o Damien, Fernandez. Kaniho, Kou, Kumnlae, Kupihea, Oili, Paele ame Purd>\ ' I ka hoea ana aku o keia Oleio Hooholo imua o ka Elele Alii lona K. Kalanianaole ua hooko koke aku la oia i ka mnkemake o kela Olelo Hooholo, aka, ua hookui pu ia mai la oia me na hoole, a o ka mea 1 ae ia mai lala, r umi makahiki wale no e mana ai ka, oielo Hawaii, mahope aku o ia wa ho» hou no na lawelawe hana ana o ka Ahaolelo e like me ia e ku nei i kela wa ma ka olelo Enelani. Ke ninau nei makou i keia ninau: I O ka Pauku 44 o ke Kanawai Kumu i i mahemaKeia e hooloii e ka Olelo Ho.o- --| holo a Mr. Pulaa. he'kanawai anei ia 1 pili i ka mana koho o na kupa Amerika Hawaii? Haina! O ka Pauku 44 0 ke Kanawoi Kumu i makemakeia e hoololi e ka Olelo Hooholo a Mr. Pulaa, aole ia i pili i ka imna kAho o na kupa ; Amerika Huipuia. aka» he kanawai ia 1 pili wale no i na hana e lawelawe ia ana maloko o ka Ahnolelo o keia Teritore. Penei ka ana o ua Pauku 44 la. "E malama la na lawelawe hana ana apau o ka Ahaoielo o ka Teritore o Hawaii ma ka olelo Enelani." Ina pela iho Ia ka manao o ka Pauku 44 o ke Kanawai Kumu e lawelawe la na hana apau o ka Ahaolelo ma ka Olelo Enelanl. eia ka ninau: "Ua nele snei na kanaka Hawaii, oia hol na poe ike ole I ka olēlo Enelani i ka mana koho i keia wa? Aole! Heaha ke kumu? No ka mea, o ke kanawai e pili ana i ka mana koho. he kanawai okoa loa ia mal keia kanawai ae e walaau nui ia nei e na Home Ru!a\y?»e na Demopauakaaka. O ke Kanawai hea ke kanawal e ana i ka mana koho? Oia no ka Pauku 60 o ke Kanawal Kumu. Penei ka heluhelu ana: "X mea e kupono ai kekahi kanaka no ke koho ana l na Lunamakaainana he mea pono oia ke ike i ke kajmailio, he»

luhelu a kakau i ka olelo Enelani, a i ole. Hawaii.*' Oia hoi i na he kanaka Hawaii, he olelo Hawaii wale no kana i ike ua loaa 110 iaia ka mana koho. Ina he Pake, he kupa Amerika oia he olelo Hawaii ka mea loaa iaia, ma kt-ia pauku, ua loaa no iaia ka. mana koho. Pela no hoi } na he Pukiki, he kupa Amenka, he olelo Enelani wale no ka mea i loaa iaia, loaa no ka mana koho, e like me ka loaa ana i ka Pake. Eia ka ninau, ua hana anei ka Elele Alii lona K. Kalanianaole he kanawai, a i ole, e hoololi ana paha i keia pauku 60 o ke Kanawai Kumu? Aole! O ka pauku hea o ke Kanawai Kumu e haawi ana i na Kupa Amerika i ka mana koho, o ka pauku 44 anei, a i ole 0 ka pauku 60 paha? Haina! O ka pauku 60! & Heaha ka hoi ka hana a ka pauku 44 a Home Hula poohakahaka, ame Demopoeleele e ha'u mai nei na waha i ka makani? He pauku ia i pili wale no i na hana e lawelawe ia ana ma ka Ahaolelo, aole ia i pili i ka mana koho. Ka i no hoi ina e holo ana ke kanawai a ka Elele Repubalika e lilo ka olelo Hawaii i olelo mana no ka lawelawe ana i na hana Ahaolelo no na makahiki he umi pau ka mana koho o na haole Amerika? Aole! j A pehea hoi ina e lilo ana ka olelo ) Enelani oia ka olelo mana no umi ma- ! kahiki pau anei ka mana koho o na i kanaka Hawaii? Aole no! | A pehea i ka hala ana o na maka- ! hiki he umi a mahope aku o ia wa, | lilo na lawelarwe hana ana o ka Ahaj oielo ma ka olelo Enelani, pau anel j ka mana koho o na kanaka- Hawaii? i Aole no! Xo keaha hoi, no ka mea, aia | no ke ku ala ke kanawai e plli ana | i ka mana koho oia hoi ka pauku 60 • o ke Kanawai Kumu aole i hoopau ia, | a i ole. hoololi'ia paha, a aole no hoi ■ e-make ana ia pauku mamuli o ka holo | ana o ke kanawai a ka Elele Alii lona \ K. Kalanianaole. no ka mea o kana ka- ! nawai he hoololi wale no ia no ka Pau- | ku 44 e piii ana i na hana o ka Aha--1 olelo. a pau no ia wa, boi hou no ia pauku a ku hou no e like me ia e ku | nei i keia wa. ) O na walaau ano ole ana a Demo- • Ja!au ame na hoakaka pih'olelo kekee ; n HOME I KAUHALE, he lalau a he hoopuiiipuni. a he maunu kupono na ka PAPA'I ka i f a i oleloia. '"Hahapoi ele ka paixi'i o Honolulu." I O na fcoakak& hoiikamai maiuna o ka j piliolelo. aole ma ke ano kuliu o ka | noonoo—he makehewa. \ Ela. kekahi ina no mahope iho o ka | hala o na makahiki he umi. a lilo | ka olelo Enelani oia ka olelo oihana o | keia Teritore, aole no ia he mea nou e | ke kanaka Hawaii ike ole i ka olelo e Enelanj e hooneie ia ai kou pono kamaiilo imua o ka Papa Kakau Inoa, a | 1 ole, imua pahā o kekahi mau Aha Kanawai o keia Teritore e laweiaw e !a ' ana ma ka oleio Enelani. haawi ta no ia o*j kela kiileana e kamailio ma K&u olelo ponoi ma o ka mahele oleJo la e Ilke no me ia e ikeia nei 1 keia wa. Ina loaa ke!a kuleana o ka mahele la Wa o k*kahi oiek» malihini. a 1 ole. o na olelo maiminl iloko o keia Teritore e iaa ka oleio Pake. lapana. Pukik*, Poko Hiko t ete-„ peh«a hol i loaa oie al

Li kakoa la pono. ko Amerika Hulpuia n-..tk. 5 -:vjnarri pono:. *_» r..;* elek'- o asc oiaio, he -ahi r.:.v.:r:z r.o la? i ■