Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 35, 26 ʻAukake 1904 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

@ HELU 35   NUPEPA KUOKOA, POALIMA, AUGATE 26, 1904.      NA HELU APAU 3036

 

KE UPUIA AKU NEI KA LILOPIO O POTO ANA

 

Ikaika na Kipoka a ke Kepani.

 

@ilo kekahi mau Papu Pale, pau ke kani ana o na pukuniahi o ka Puu Gula.

 

@AA KA MOKUKAUA RUSIA SEVASTOPOLO I KA MEA HOOPAHU MAWAHO O POTO ATA A KOLOIA AKU ILOKO ME KA POINO.

 

@ KAUA O KA LA 18.

@ Aug.18.--Ua hoike @ Mana Nui aole loa @ ka moku wawahi to@ ku @ iaia. Ua ho@ @ilini ma ke awa @ @kaua o Iapana, ma@ @a@a aku ma la awa @ @ua nona.

@ Ua hoikeia mai @ mokukaua o Ia@ @ ka hopu ana i na @ Grozovoi o Ru@ @ no nae keia. Ua @ kanikela e maia@ @awa o Kanahai.

@ Aug 18.--Ua pau @ mokukaua holom@ @hoi o Rusia i ka @ @ma ke kaua ana me @mura aumokukaua @ Augate. O na pu ame @ mau moku a elua ua @ i koikoi.

@ a. m., Aug 18, @

@kela ma Honolulu @ a. m.

@kai o ka pualikoa @ Ata oia hoi ma ka @ ua hoouna aku oia @kiai waho o ka enemi @ i ke @kai a ka @ ka @ Emeperiela o Ia @ @kona makemake e @ i komo ole iloko o @ he leta no hoi @ @ mai. Ua haa@ @pala@ i ke oo o @ ka la 17 ae i hoea @ keia noi maluna.

 

            TAKAHIRA.

 

@ O KA LA 19.

@ e ae ia ana ka @ ma Askold e noho @k@ la 23 o keia ma@ haawila aku ai he @ ae no ka haalele @ a i ole laweia ne @. Ke manaolanaia @ ana ianei ko Kina @ malama ana i keia @.

@ Aug. 19.--Ua ho@ maanei ike aku @ i ka Amerika ame @ hoike like ole o na @ waiwai laua mao @ ia.

@ ada o Rusia i na@ mai nei aia no ia ke @.

@ iho maluna o na ala@ makaainana. Ua @ me ka poe e E.

@ke Aupuni ke @ @una aku i ke@ K@mahai no ka @ kakaua holo ma@.

@ Aug. 19, 1904.

@ 11:15 a. m.

@ Honolulu.

@ kuai i hoono@ @koke ana i Poto @mokukau Rusia @ Otvaz@y, me @ ua piholo ma@ ka hora 7:52 @ nei.

TAKAHIRA.

@ KA LA 20.

@ E@a kekahi ka@ na kea kiai e @koa elua e ku @ o eha mile ke @ kekahi ame ke@.

@ alakoa ame @ koa i eha ma ke @oho nei mawaena @la Kamimura @mokukaua.

@ Aug 20.--Ua hiki @olo mama Novik @ o Sakahelina @ mai nei aia ka @ Saigon.

@ apana kanaha @ @ikoa o ka Eme@ @uuluia ae ana @ @ ata aku me Ia@.

@ Aug. @--Eia no ke hoo@ @ hahana ma Poto @ ikaika ia ae na papu @ @ na ka aoao @.

 

NA LONO KAUA O KA LA 21.

            TOKIO, Aug. 21--Ua lilo ae nei i na Kepani o Anashanchan. Eia na Rukini ke auhee nei no ka akau.

            CHEFOO, Aug. 21.--Eia no ka lelekaua ana ia Poto Ata ke hoomaula nei no. ua hoikeia mai nei ua lilo ae i na Kepani kekahi papu ma kahi ne iwa kalua mile ma ka akau o Puu Kula (Golden Hill).

            TSINGTAU, Aug 21.--O ko Geremania poe pili kaua i noho ai ma Poto Ata ua hoea mai nei ianei.

            NA LONO KAUA O KA LA 22.

            KANAHAI, Aug. 22--O kekahi moku topido o Iapana i makaukau no ke kaua maanei ua hoopili ae nei ma ka uwapo e kokoke ana i kahi a ka mokukaua Rusia Askold e ku ana no ka hooponopono ana i kona mau wahi hemahema.

            Ua ku ae ka moku wawahi topido Chauncey o Amerika mawaena o ka mokukaua Kepani ame ka mokukaua Askold.

            Ua hoole ae na Rukini i ka lawe ana ae i na mea kaua o na mokukaua Askold ame Grozovoi.

            Ua kahea ae ko Amerika Kanikela Kiekie, Goodnow, i ua kanikela o na Aina E e hui like ae a noonoo i ka hana e hana aku ai no ka malama ana i ka pono o na Aina E.

            Ua kauohala aku nei ka mokukaua Amerika Monadnock ame elua mau mokukaua topido e noho makaukau mau no ka malama ana i ke kaokoa o ke awa o Kanahai.

            CHEFOO, Aug. 22--Ua @puehuliilii aku na Kepani i na Rukini mai ke Kaikuono Pigeon aku a hopupio hoi i ka papu ma ka akau loa ma ka huli komohana o ko Poto Ata papu pale.

            TOKIO, Aug. 22--Ua lelekaua aku na mokukaua holo mama Chitose ame Tsushima o Iapana i ka mokukaua holo mama Novik o Rusia a hiki i ke kau ana o ua moku la i ka aeone o Korsakovsk.

            (O na mokukaua holo mama Chitose ame Tsushima, i kaua iho ia me ka mokukaua holo mama Novik o Rusia, me he mea la ua alualu aku laua i keia moku mai Poto Ata aku, oiai o keia kekahi mau moku iloko o ko Admiarala Togo mau mokukaua ma ke kaua o ka la 20 o Augate nei. O ka mokukau Chitose ua hiki mai no ma Honolulu nei. Ua hanaia keia moku ma ka pa kapili moku o ka Hui Hanahao Uniona o Kapalakiko i ka makahiki 1898, a iala

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Wae na Democarata ia C. P. Iaukea i moho Elele Lahui

 

Kakoola kekahi kahua hana i piha i na hoino i ka aoao Repubalika.

 

KOHOIA O W. A. KINNEY I LUNAHOOMALU A KAPAEIA O A. A. WILDER KE KANAKA I MANAOIA NO IA KULANA.

 

KONELA C. P. IAUKEA.

 

            Ma ke kakahiaka Poakahi nei i noho ae ai ka Ahaelele Demokarata ma ka halekeaka Opiuma, a mahope o ka malamaua ana o na hana kukulu aha ma ka noho lunahoomalu ana o C. L. Coke, o Maui, no ka manawa, ua waeia ae ke komite o na hookohu e like me keia malalo iho nei: T. N. Naleilehua ame K. M. Koahou:  Makahalupai, J. K. Kaupu ame Frank Harvey, Sam Kaloa ame M. R. Medeiros, E. L. Like ame U. Jones, E. L. Like lunahoomalu.

            Makemake o Testa e waiho i ke koho ana i na komite e ae a hiki i ka pau ana o ka hana a ke komite o na hookohu, eia nae ua nui na kue i ala mai, nolaila ua waeia ae no na lala o na komite e like me keia malalo iho nei:

            Komite kukulu ahaelele--Harry Knell.

(E nana ma ka aoao 6.)

 

PERESIDENA RUSAWELA AME FAIRBANKS.

 

HOOMAKAUKAU Hilo no ka Ahaelele.

 

Ikaika ke Komite Apana no ka hana ma ka olelo hooholo.

 

KAKOO KE KOMITE I AUPUNI KALANA A MALUNA O KUHIO KA HOOIKAIKA.

 

            HILO, Augate 19.--Ma ka akoakoa ana o ka poe i koho pono ia iloko o na mahele, oia hoi na lala o ke komite Apana Koho Lunamakaainana Ekahi a ikeia iho la keia mau hoa malalo iho nei, maloko o na oihana like ole i waihola na lakou e hooko mahope iho o ke kukulu ana a kahua ke komite:  W. H. Beers, Lunahoomalu; John McGuire, hope lunahoomalu; R. A. Lyman, Jr., kakauolelo; Chas. Siemsen, puuku ame D. Keliipio, T. E. Cook, O. W. Rose, Wm. Todd, G. V. Jakins, H. Patton, Chas, Mattoon, Jos. Pritchard, Albert Horner, ame M. Kuikani, ka mana hooko ke huila ka lunahoomalu ame ke kakauolelo.

            Iloko o ka ahahui i waihoia mai ai he olelo hooholo a aponoia kahi hoi i ikeia ai ka ikaika o na hana e nee aku ai no keia kau kalaiaina e hiki mai ana, a na Mr. G. F. Affonso i hookomo mai.

            Maloko o ka olelo hooholo ua kakoo aku ke Komite ma ka hoeueu ana i na elele apau o ke komite e pili mau i na kumu oiaio o ka aoao Repubalika ame ke kahua o ia aoao, oia hoi, he aupuni no ka lehulehu a na ka lehulehu no e kakoo e pono ai, a e kakoo ia na moho hoa ahaolelo--mai ka lunamakaainana ame senatoa.

            Iloko no o ua olelo hooholo la ua ikeia e kakoo ana i ka Pereseidena Rusawela ame Kiaaina Carter, ke Kiaaina o ka Teritore o Hawaii, ame ka hooikaika pauaho ole o ke Kokua Kiaaina Atkinson pili i ka hoohana i na limahana kupa Amerika ole no na hana aupuni.

            Ua hooholo pu ia no hoi i ke komo lawelawe hana ana i ke kalaiaina iloko o na alanui o ka maemae a kaulike o ka aoao Repubalika e like me ka manao a kahua mau o ia aoao a e hana me ka lokahi a me ka moekahi o na manao.

            A kakoo pu no hoi ke komite i ka wae apa i na moho kupono a hooikaika no ko lakou kohoia, he poe nae e kakoo ana i ke kanawai kalana.

            A o ka hope loa no hoi oia ka hoopaa ana i ke kakoo ikaika i ka papahana hoolaia a ka Elele Kalanianaole ame kona kakoo pu ia aku e koho hou ia oia i elele a maluna olaila e haawi pau ai i ko lakou kakoo ana.

HOOMAKAUKAU NO KA AHAELELE.

            Ma ka aoao hoi o ke Kalapu Repubalike Opio o Hilo aia ia ke noonoo nei no na hoolala ana i na hana e hookipa ai i na elele o ka Ahaelele Repubalika e noho ana i ka la 1 o Sepatemaba. Aia he mapao i ulu ae i ka makemakeia o na elele e noho loihi iho i Hilo a oi aku i ka la hookahi. A ua loaa pu iho no hoi keia manao e hooholoia ilaila no e noho nou ai ka Ahaelele i kekahi manawa e noho hou ai a i mea e ulu ai ia noonoo iwaena o na elele oia no ka hoohohia nui a i halawai haiolelo makaainana.

            Ua kohoia ae he komite o ekolu lala no ka noonoo ana maluna o la kumuhana a waiho aku i hoike iloko o ka.

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Kiaaina Carter ame ke Kanawai Kalana.

 

Manao oia aole i kupono e nui na limahana o ke Kalana.

 

HOIKEIA NA KUMU KUPONO ANA I MANAO AI IMUA O NA LALA O KE KOMITE.

 

            Ma ka po Poalua nei i malama hou la a'e ai ka hanawai a ke Komisina Kanawai Kalana, a ma ia halawai ana i hiki kino a'e ai o Kiaaina George R. Carter. Mahope o ka pau ana o na wehewehe ana a Lunahoomalu Cooper i na mea i noonooia e ke komisina mai ka manawa mai i hoomaka ai ia komisina e hana i ka lakou hana, ua hoike mai la o Kiaaina Carter i kona manao:

            "O ka ninau mua e loaa mai ana," i hoomaka a' ai ke Kiaaina i kona ha'i manao ana, "O ia ka lilo ana o keia kanawai i mea mana, a e kohola paha maluna aupuni a i ole e hookohuia aku paha. Aole wau i makaukau no ka nee ana aku maluna o keia oiai eia no ke huikau nei keia me ka mana @ kaupaleia iloko o ke Kanawaikumu, ahe ninau hoi keia na ka ahahookolokolo e hooholo mai. Nolaila ke manao nei wau aole he manawa e hoolilo aku ai maluna o keia mea.

            "O ka ninau no ke aupuni kalana oia ka mea a na makaainana e imi nei e hookuula a'e lakou mai ke aupuni e kaa ana ka mana piha maluna o kekahi mau kanaka kakaikahi. O keia no hoi ka mea e koi ikaika ia mai nei e na makaainana e noho nei ma na mokupuni mawaho aku o kakou. Ua loaa na noonoo ana ia lakou o na luna aupuni e noho nei ma Honolulu ala ia lakou ka panina o na mea e pili ana i ka lawelawe aupuni ana, a he poe hoi i kaawale loa aku mai ia lakou aku. O kahi manawa no ka hoolohe ana aku i ka lakou mau mea i makemaek ai he uuku loa, a i ole he mea hoololi i ka lakou mau mea i makemake ai.

            "Aole he mea o hoohewahewa ae ai ka pii mahuahua maikai ana o na kulana ma na mokupuni mawaho aku, a i ole na apana hoi, ina o ka poe e noho nei ma la mau wahi e laweia mai ana a kokoke me kekahi kulana aupuni nana e hoomalu ana la lakou. Ma keia no hoi e hooikaika ai lakou e lawelawe ae i na hana pili i ka lehulehu a lilo mai hoi i poe makaainana maiaki. Eia nae hoi o keia mau pilikia ame na pohihihi e hoopuni nei i keia mau hoao ana a na makaainana o keia teritore, e kukulu ae i na kalana me na mana aku kanawai, hookolokolo a mana hooko, he mea no la nana e hoala mai i na kulana hookiekie maanei."

            Mahope o ko ke Kiaaina hoopakele ana i ka hoike ana i kona mana "vito" maluna o ke kanawai, e hoihoi ana hoila mana a i ka hope loa o ka pau ana o na hana pili i ka ninau kanawai kalana, ua hoomau hou mai la oia:

            "Ma ka lawe ana ae i na ninau--oia hoi ka mana hookohu--ke manao nei wau oia kekahi o na ninau ano maopopo ole ma kahi o ka manao o ke Kanawaikumu e hoihoi ana na ke Kiaaina e hookohu, a ina oia maoli ka manao, alaila ke kanalua nei wau i ka hololea o na manao o na makaainana maluna o ia mea, ina e hanaia aku ana kekahi kanawai no keia mana hookohu i ke Kiaaina. No ka manao a ka lunahoomalu i ha'i mai nei," (e pili ana i ka hana ana i kanawai me ka mana hookohu i ke Kiaaina a e mana hoi ia kanawai ke hoole ka Aha Kiekie i ka mana o ke kanawai e kohola na luna aupuni e na makaainana). "Ke manao nei wau aole no la e hololeea ana i ka manao o ka lehulehu. O ka makemake anei keia o na makaainana?

            "E pono ia kakou ke hoomaopopo aia wale no i ka 1@0,000 ka nui o na kanaka ma keia Teritore. Eia no hoi he heluna nui o na apana ma na mokupuni i nui ole ko lakou mau heluna kanaka, a maluna o keia ua loaa mai ka manao kanalua iloko o'u i kekahi manawa ina paha he h@na naauao keia a lakou e hookaika nei no keia ano aupuni, a ua loaa pu mai no hoi la'u ka manao ina paha he hiki ke hookola aku ko lakou makemake ma kekahi ano okoa ae mawaho o ke kanawai kalana--oia hoi i kanawai kalana e like me la e hanaia nei ma ka aina makua. O ka'u e manao nei oia hoi loa paha he hiki he hanaia @ aupuni o ke kulana ma@lahi e hiki ai ke kapaela ae na lawelawe aupuni ana maluna o lakou me ka nui ole o na hoolilo."

            Maanei i wehewehe ae ai ke Kiaaina i ka lawelawe aupuni ana o Poto Riko kahi hoi i ano like kau ko kakou mau kulana e like me lakou. Ma kana hoomaopopo ana eia ke waiho nei ko lakou kanawaikumu i loaa aku ka lawelawe aupuni ana no lakou iho i oi aku mamua o ko kakou, oia ho ua loaa ia lakou ka mana e koho aku i ko lakou mau luna aupuni ame ka hoohana ana i ko lakou mau loaa ame na lilo. Ua komo mai ka mano iloko ona me he mea la o keia paha ke alanui hele kupono e hookoia aku ai ka makemake o na makaainana.

            No ka ninau e pili ana i ka hoihoi ana na keia ame keia kalana e malama i na kula, ka papa oia, na alanui, alahaka ame na uwapo, ua manao ke Kiaaina e pono no e hoihoia i ke Aupuni Teritore, he hana hoi nana i ma-

(E nana ma ka aoao 6.)