Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 28, 8 July 1904 — Page 4

Page PDF (1.37 MB)

This text was transcribed by:  Tina
This work is dedicated to:  Kennard Morimoto

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA. POALIMA. IULAI 8, 1904.

 

ua telegarapa la a e noonoo ana i ke ano o keia lono i hoounaia mai alaila pane aku la oia:

            "He oiaio anei keia telegarapa?"

            "E heluhelu iho i keia a e ike nou iho." alaila haawi aku la o Genetala Garisa i kekahi telegarapa okoa.

            "Ua haawi aku wau ia Horawiki i kau kauoha a na hoole mai oia me ka inaina iloko o kona mau maka, aole oia e hoi hou aku ihope.  Aole wau i koi ikaika aku iaia.

                                    "GERENIGOFA."

            "Gerenigofa." i hoopukapuka ae ai o Wete, me kona noonoo ana iho, "a heaha kana hana e hana nei no keia opio?" i ninau awiwi aku ai o We@@ mahope o kona heluhelu ana iho i keia telegarapa.

            "He wahi hana kana no Farani a e hele ana hoi oia ilaila.  Aia malalo o kana alakai ana ka huakai i hele aku nei," i panaiia mai ai ka @anei ninau.

            "He kanaka anei oia e hiki ke hilinaiia aku?"

            "Ae.  He kumu anei kekahi au e hilinai ole aku ai iaia?"

            "Aole."

            "H@a@a hoi kou kumu o ka ninau ana mai nei ia ninau?"

            "No ka mea oia ka mea nana i hana aku i hana i hookuuia mai ai o Ivana Horawiki."

            "Well, oia ka agena i waihoia aku ai o keia hihia no ka huli ana, nolaila ke manao n@i wau e pau ana kou kuhihewa ma keia mea."

            "Ina pela na pau ae la no.  E ae mai oe e hele aku wau e ike i ke kannawahine, a ke noi aku nei no hoi wau ia oe mai hoopuka iki aku oe i kekahi mea ia Kaunawahine Rodolinisiki e pili ana no ka Ivana pane ma keia telegarapa ana i hoouna mai nei.  Ke makemake nei wau e hoohana aku i keia ike i loaa mai nei ia'u ma kekahi alanui okoa."

            "Ke hoopaa aku nei wau aole oia e lohe iki ana i kekahi mea o keia a@o mai ia makou aku."

            "Mahalo." wahi a Wete me kona huli ana ae e hoomau aku i kana huakai no kahi e hoopaaia ana o Kaunawahine Rodolinisiki.

            "Ea, aole anei o keia hana a Ivana Horawiki ka mea nana e hookuemi mai i kau hana?"  i kahamaha mai ai o Generala Garisa.

            "Aole loa pela; aka o keia ka mea nana i hooikaika hou i ko'u noonoo ana maluna o keia hana."

            Ma ko Wete kulana hakilo i ke ano o ke kanaka ua ike a ua maopopo iaia ko Generala Garisa ano ma keia hui kukai ana a laua, a ua maopopo iaia eia keia poo oihana o ke aupuni ke huna nei i kekahi mau mea mai iaia aku, aole nae i makemake o Wete e hoike i keia hoohui i loaa aku iaia.

            I kona hiki ana i ke keena i hoopaaia ai o Kaunawahine Rodolinisiki, ike iho la oia ua hookoia na olelo hoopaa a ko Rusia Kuhina i hoopaa mai ai iaia, oiai e noho ana ua kaunawahine la iloko o kekahi keena nani i hoolakoia me na mea apau e oluolu ai ke pio.

            Mahope o kona ha'i ana aku ia Kaunawahine Rodolinisiki i na mea i hoea ae ia kakahiaka mawaena ona ame na kanaka poo aupuni o Rusia, a e haawi ana oi i na olelo hoolana manao, ua haawi aku la oia i ka leta i loaa aku iaia i kahi o ka wahine Polo, a oia no hoi ka ua Kaunawahine la i lalau mai ai, a noho aku la keia nana i ka heluhelu ana a ka lede pio.     

            I ka wa i kau ai na maka o ua wahine la maluna o ka limakakau, ua hulili ae la kona mau maka me ka hauoli.  Wehe koke ae la ke haunawahine i ka wa-hi leta a hoomaka iho la e wehewehe i ka leta.  I kinohi no ike aku la o Wete i ka mae ana iho o kela helehelena hauoli i pahola iho maluna o ke kaunawahine, a hoomaka ae la e halii ka inaina.  E like me ka nee ana a kona mau maka mai kekahi hua palapala a i kekahi, pela no hoi i pii mahuahua ae ai ka inaina o @a kaunawahine la.  Mahope o kona heluhelu ana i ua leta la, kuu @@ la kona mau lima ma kona aoao, hanu nui ae la no kekahi manawa, a puili ae la i kona mau lima maluna o kona umauma, a hooho ae la:

            "O, pehea Ia oia i hana mai ai i keia hana maluna o'u!  Ua pau anei kona aloha ia'u?  Ua hoopunipuni anei oia iaia i ha'i mai ai ia'u i kona aloha?  E, na Lani, he oiaio anei kekahi iloko o keia mau huaolelo?  A, kuu uhane, kuu aloha, kuu mau mea apau i molia ia aku no kuu Ivana aloha ole e."

            Maanei i hopu aku ai o Wete i ka leta a hoomaka iho la e heluhelu; a i ka pau ana, pane aku la oia:

            "Ke ino lapuwale nui!  Ina nau io keia i kakau mai nei, e Ivana Horawiki, e hahai no wau mahope o ko'u mau meheu a hiki i ko'u wa e hoopaa aku ai ia oe iloko o kekahi o na halepaahao naue ole, i oi aku kona ino mamua o kahi a keia opiowahine e paa nei i keia manawa."

 

MOKUNA VIII.

"UA MAWEHE KA PILINA MAWAENA O KAUA!"

            Ia Kaunawahine Rodolinisiki i hoopuka ai i na huaolelo a kaua i ike ai ma ka mokuna mamua iho nei, ua hina aku la oia a waiho maule ana iluna o ka papahele.  Ma ko Wete ano, kulou iho la ia me kona naau ehaeha, hapai malie ae la ia Vera a hoonoho aku la iaia iluna o kekahi noho, a i ka hoi ana mai o na noonoo maikai iloko o ka opio wahine, lalau iho la o Wete i ka leta a hoomaka iho la e heluhelu, penei:

            "I ka Madame: -- He mea hoopau manawa wale no ka hai ana aku ia oe ke kumu o ka mawehe ana o ka pilina mawaena o kaua.  Ke kanaka lanakila wau i keia manawa, a e hoi koke aku no wau i Amerika.                 "Ivana Horawiki."

            "Heaha la ka manao o keia?" i ninau aku ai o Vera me ke kaumaha.

            "O ko Ivana limakakau anei keia?"

            "Ae."

            "E nana pono oe ina oia io no.  Malia paha he hana hoopunipuni wale no keia."

            Lalau aku la o Vera a hoomaka iho la oia e heluhelu, a pane aku la:

            "He oiaio no Ivana no keia limakakau."

            "He leta no anei kekahi a Ivana e paaia nei e oe?"

            Iho koke iho la ko Vera lima iloko o ke eke o kona lole a haawi mai la ia Wete i kekahi leta.  He leta keia i piha i ke aloha o na la i hala aku a laua e kukai ana, a mailoko mai o ua leta la i puai mai ai na huaolelo o ke aloha oiaio e sila ana i na hakukoi ana mawaena o na aloha elua.

            "me he mea la aole na keia kanaka hookahi i kakau i keia mau leta a i elua, a i ole ua hookonokonoia aku oia e hana mai i kekahi hana i kupono ole ia oe." wahi a Wete i pane aku ai mahope o kona heluhelu ana i na leta la.

            "Pehea la hoi e loaa aku ai na manao pono ole no'u iloko ona, a owau hoi ke aloha nei iaiai?" wahi a ke kaunawahine me ke kaumaha o kona naau.

            Aia no o Wete ke nana pono la iluna o ka leta me kona mau maka ike i na kiionohi oiaio i mea e hiki ai iaia ke haawi i kana olelo hooholo maluna o keia mea ano nui i ala mai iwaena o kana huli ana no kana hihia.

            "Na keia kanaka hookahi no i kakau i keia mau mea a elua," wahi a Wete i puana ae ai mahope o kana nana pono ana.

            "Auwe no hoi e!  Alaila ua oiaio no na mea apau," i hooho hou ae ai ke kaunawahine, me ka pio ana iho o kona mau manaolana apau.

            "Eia nae hoi aole i kakauia ka la o ke kakauia ana o keia leta," wahi a Wete i hooho hou ae ai.

            "Ua pololei kau." wahi a ke kaunawahine i hooho hauoli ae ai.  "O he manaolana no anei kekahi no'u iloko o keia?"

            "O ka inika i kakauia ai me he mea la ua oi aku mamua o ka la hookahi, a i ole he elua paha la kona kahiko," wahi hou a Wete.

            "Pela io anei?"

            "Pela i'o no. E uaua mai paha oe la ua hapa'upa'u iho keia inika a ua ano like aku me ka inika e kau la maluna o kau leta mua."

            "O, akahi no wau a hoomaopopo," wahi a ke kaunawahine, me kona ku ana ae iluna, a ia manawa no hoi aia ke hohola la maluna o kona papalina lahilahi na minoaka o ka hauoli i kipona pu ia me na waimaka, lalau mai la oia i ka leta a nana hou iho la.

                        (Aole i pau.)

 

RUSIA AME IAPANA

--: MA KE :--

Kahua Enaena o ke Kaua

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

KE AUPUNI NUI O RUSIA, KONA KULANA, KONA HOOPONOPONO AUPUNI ANA, AME KONA MOOLELO PIHA.

            I ka makahiki 1814, ua lele kaua aku la o Rusia ame na aupuni huiia maluna o ke kulanakauhale o Parisa, aka, ua kaomiia mai lakou ihope e na papu kiai ikaika o Parisa, a he mau kaukani kea Rukini i poino ma keia lele kaua ana.  Ma ke kaua o Wakalu (Waterloo) ua lele kaua aku na Aupuni huiia i na pualikaua o Palani hookahi, aka, aole no i kuha'u iho o Napoliona, a, e like me ka ikaika i loaa i kona mau pualikaua, pela no oia i hooneenee aku ai ia lakou imua o ka laina, a mai ka puka ana o ka la a hoea no hoi i ka napoo ana ua ku aku no o Napoliona me kona kulana hiehie imua o na pualikaua o na Aupuni huiia, Rusia, Aukekulia, Pelekane ame Kelemania.  O na pualikaua o Rusia, Pelekane ame Aukekulia ma ke kahuakaua o Wakalu ua ano nohaha no a ua kulanalana ma na ano apau, a i ka manamana uwati e kuhikuhi ana i ka hora 3 o ka auina la, ua huki ae la ke Duke Welinikona (Duke Wellington) i ka hoailona, a oiai ua maopopo loa no iaia, oia hoi ka Duke o Welinikona, ina aole e hoea koke mai ana na pualikaua o Kelemania malalo o Kenerela Buluka (General Blucher), he oiaio e pilikia ana lakou a no keia kumu, ua puana ae la ke duke i keia mau olelo, "Kenerela Buluka, Kenerela Buluka."  O ka iini nui o ka duke i kela manawa oia no ka hiki mai o na pualikaua Kelemania, oiai i kela manawa aia na pualikaua Rusia ke kuemi hope la me ka nui o na kame, na pualikaua Pelekane ame na Aukekulia, aia ke ulupaia la e na pualikaua lio o Palani, aka, e like me kekahi ola'i nui e hoonaueue ana i ka honua, pela i loheia aku ai na leo o ka pukuniahi e kani nakolokolo ana, kokoke ma ke kahuakaua o Wakalu.

            O na pualikaua Kelemania keia a ka Duke Welinekona e iini nui nei e hoea koke mai malalo o Generela Buluka, ame ka hoohewahewa ole, ua ike ia aku la ua keiki kaeaea nei o Kelemania, e pii mai ana ma kekahi aoao o ke kahuakaua o Wakalu.  I ka hoomaopopo ana o Napoliona i keia, ua pio koke iho la kona manaolana no ka lanakila, oiai he 80,000 mau koa Kelemania i hoea hou mai la, aka, me kela mau manao koa no iloko o kona puuwai, ua hoouna aku la oia i kona mau pualikaua lio e wawahi aku i na laina e ku mai ana imua ona me ka manaolana hoi, ina e hookoia kela manao ona, e loaa ana iaia he manawa e huli ai a paio aku me na pualikaua Kelemania i hoea mai.  Oiai oia i kela manawa maluna o kekahi puu me kana ohe nana e paa ana iloko o kona lima, ua ike aku la oia i kona mau puali kaualio i ke kamoe ana i ko lakou alahele no ka wawahi ana i ka laina o na enemi, aka, aole lakou i hoea aku ilaila, ua pau iho la kona manaolana no ka lanakila.

            Ua haalele iho la oia i ke kahuakaua o Wakalu a kamoe aku la kona alahele no ke kulanakauhale o Parisa me na manao ehaeha, a oiai e ku ana iloko o ke awa o Parisa i kela mau la o kona hoea ana i ke kulanakauhale kekahi manuwa Pelekane, ua haawi pio aku la oia iaia iho me ka ewaewa ole.

            Maanei, e ka makamaka heluhelu, e ike ana kaua, penei ka ka hoea ana mai o ka hopena o keia kanaka kaulana loa o ka mana nui o Palani, ke kaeaea nana i hoonioni aku i na noho kalaunu apau o na mana nui e ae o Europa.  Ua laweia aku la oia maluna o kekahi mokupuni uuku i kapaia ma ka inoa o St. Helena, a ilaila oia i noho aku ai ma ke ano he pio a hiki i ka hoea ana mai o na lima o ka anela o ka make.  Mahope o ka waiho ana o kona mau iwi ilaila no kekahi mau makahiki ua lalau hou aku na lima o ke aupuni o Palani, a hoihoi mai la i ka lehu o kona kino no ka hoomoe maluhia ana aku iaia ma ka aina makuahine, ka aina ana i olioli loa ai e haawi aku i kona ikaika, kona ike, kona naauao, kona noeau ame kona ano apau, i hookoia ai kona iini nui, ame ka inoa hanohano o kona aina. "Palani."

            O na hana wiwo ole a na pualikaua o Rusia maluna o ke kahuakaua oia hoi ka kaua, e ka makamaka heluhelu i painuu iho la a i hoikeia ae nei no hoi maluna, a nolaila, e huli hoi kaua a nana aku i na aumokukaua o Rusia.

            O na aumokukana o Rusia ua heluia aku no ia ma ke ano o kekahi o na mana ikaika kaua moana iwaena o na mana nui e ku nei, a ua maheleheleia no hoi iloko o na aumokukaua o ke kai Balotika, na aumokukaua o ke kai Eleele, ame na aumokukaua o na kai o ka Hikina.  He 358 ka nui o na mokukaua o Rusia i ikeia ma ka papa hoonohonoho, aka, me he mea la i keia mau la ua oi ai no paha ia mamua o ka helu i hoike ia ae nei maluna.  O ka nui o na tona o keia poe mokukaua ua hiki aku no ia maluna o ka heluna nui o 196,575, e halihali ana i ka nui kanaka o 24,500 ame 671 mau pukuniahi.

            Aole i hoaoia ka ikaika moana o Rusia mai kona mau la i kinohi loa mai, aka, i keia mau la a kakou e ike nei, akahi wale no a hoao ia ka ikaika moana o Rusia me ka mana uuku loa o na ain@@@@ hikina nona hoi kekahi hapa o keia nauea hoolele hauli a ke @@@@ nei o Iapana imua o ke ao holookoa nei, he waiwai i'o na m@@@@ makika (mokukaua kopiko@ a he nawaliwali no hoi o Rusia.  A@@ ka makamaka heluhelu, e hoomanawanui kana oiai o k@ @@@ moe ana me ka malie aole hoi me ka puapuahulu oia ka @@@ e hoomalamalama loa mai ai ia kaua, i na kumu nana i alak@ @@ laua nei e p@@o maluna o ke kahua enaena o ke kaua, a @@ aiawa iki ae hoi kaua i ka moolelo o Iapana, ka mea nona@@@ hapa o keia moolelo hoolele hauli.

            O Iapana Paeaina maoli, oia no kela mau mokupuni @@@ hoi maluna o ka ekolu kaukani a oi, e waiho la ma na kapak@@ o Rusia, a i hookaawaleia hoi e na kai o Iapana ame ka k@@@  hotsk.  O ka palena o keia mau paeaina i hoikeia ae nei ma@@@ o aku no ia a hoea ma na degere he 24 a ho@a aku i na d@@@ 50 ame 40' latitu akau a mai ka 124 @@ a i k@@@ 38' ma ka lonitu Hikina.  O ka hoomaka ana ame ke ano@@@ ana o keia mau paeaina he nui wale, mai ka Akau mai @@@@@ aku i ka Hema.  Ua kapaia aku keia aina o Iapana o @@@@@ kaainana iho no ma ka lakou olelo makuahine "Dai Nipp@@@ manao hoi o keia mau hopunaolelo, oia keia "Iapana ka N@@ Japan).  O ka nui o ka iliaina o keia mau mokupuni liili@@@ kapaia hoi ma kekahi inea o Iapana, he 148,742 mile kuea w@@@ a ua hoea aku ka nui o kona mau kanaka ma ke Kanaha M@@@ i keia mau la e nee nei.

            I kona mau la kinohi, aole i holopapa aku ka malama@@ ka naauao maluna o ka aina e noho ana ma kela ame @@@ aina o Iapana he moi, a i ole he keikialii, maluna o ka @@@ like me Hawaii i kona mau la mamua aku o Kamehameha @@@ ko Hilo, ko Kau, ko Kohala, a pela wale aku.  He nui na @@ kipi i ala ae no iwaena o keia mau mahele apana aina, aku, me ka ikaika i loaa i kekahi mahele apana aina maluna o k@@@ pela no e hoonuiia ae ai kona mahele aina e hoomalu ai.  Pela ka noho hoomaluia ana o Iapana iloko o kona mau la aole ka malamalama ame ka naauao.  E lele kaua ana kekahi i k@@ Pela o Iapana i noho hoomanawanui ai mai ka ikena aku o na @@@ mana nui no kekahi mau makahiki, a hookahi wale no aupuni @@@@ hoaloha ana me Iapana uuku i kela mau la, oia no ke aupuni @@@ lani (Holland).  O kona mau pualikaua i kela mau la kuiip@@@@ mau pualikaua i heluia me ko na pualikaua o Roma ame H@@@@ ua nana aku lakou i ka make ma ke ano he momi a he daimana @@@@ wiwo ole o na wiwo ole na pualikaua o Iapana i kela mau @@@ mailaila mai no ka hoopunanaia ana o kela maka'u ole i ka @@@@ hoea i keia la ana e hakoko nei i ka bea huluhulu hapuku @@@@@@ Rusia.  O kona mau aumokukaua i kela mau la oia no kela@@@@ waapa lawaia a kakou e ike nei i na Iapana ma Hawaii nei, a o na makahiki 686 B. C. oia hoi mamua aku o ko Kristo manawa@@@ ikeia aku keia mau aumokukaua o Iapana e pulumi hele ana @@@@ kapakai o ke aupuni nui o Kina.  Nolaila, e ka makamaka @@@@ helu, e maopopo ana kaua ma keia, ia Iapana e holo hele ana ma@@@@ o ko lakou mau aumokukaua ma na kapakai o Kina, ihea la o Rusia i kela mau la?  Nolaila, e hoomalamalama hou ia ana kaua ma@@@@ ua oi ae no ka mikioi o na Kepani mamua ae o na Rukini ma@@@@ o na ale ahiu o ka moana ame na kapakai hanupanupa o ke @@@ Melemele.

            I keia la a ka mea kakau e kakau nei i keia wahi nanea hoo@@@@ hauli he aupuni o Iapana e noho hoomaluia ana e ka Mikado @@ kekahi olelo ana ae he emepera, he mau aha kukakuka kona @@@ ahaolelo, he pualikaua helewawe, puali kaualio ame pualikaua @@ kaa nona ka heluna ikaika iloko o ka manawa kaua he 500,000 a wahi a kekahi Iapana koikoi i olelo ai, ina e lawa ole keia 500,000 kaukani pualikaua no ka ulupa ana aku i na pualikaua o ke aupuni nui o Rusia, alaila, o kela ame keia kanaka pakahi o Iapana e @@@@ auanei ia he koa.

KA HANAU HOU ANA O IAPANA - KAMADOA PERE O AMERIKA KA HOOLA O IAPANA UUKU - KE KAUA MAWAENA ONA AME KINA I A MAKAHIKI 1894.

            O keia poo manao e kau ae la maluna e pili ana no ka hanau hou ana o Iapana, oia no ka makahiki ame ka mahina ona i hoomalama lamaia ai me na mea pili i na kuikahi kalepa ana mawaena o na mana nui o ke ao nei.  O ka la 8 ia o ka mahina o Iulai o ka makahiki 1853, aia hoi na ao lewa o ke ahiahi ke nihi hele la ma na kuahiwi o Nippon, a o ke kulanakauhale o Yedo, ke poo kulanakauhale o Nippon, e ku mai ana no ia me kona hiehie nui maluna o kela aina palahalaha o Musahi.  Me ka malie ame ka ulolohi, ua ike aku la na makaainana o Iapana i na aumokukaua o Kamadoa Pere, ma ke alakai ana a ka mokukaua laau Susquehanna, i ka oku ana mai malalo o ke koiu polu o ka moana, e kamoe pololei mai ana no ke awa o Yedo.  Aole loa i ikeia kekahi nane huna nani e like me keia mau mokukaua laau o Kamadoa Pere e hookomo nei iloko o ke awa o Yedo iloko o keia makahiki kulipolipo o ka 1853, a mamuli no hoi o keia kumu, ua ano pioloke na makaainana ame na wahine o ka aina uuku o Nippon, ma kekahi olelo ana ae hoi o Iapana.  E like no hoi me Hawaii Paeaina i na makahiki kulipolipo i ka manawa mua loa i hoea mai ai na moku o Vanekuva, ua pioloke na makaainana a ua manao no hoi lakou he Akua keia ua hoea mai mai @@ lani mai.

                                    (Aole i pau.)

 

(Picture of men, caption:  KEKAHI O NA KEIKIALII O IAPANA E AI ANA I KA MEAAI A NA KELA MALUNA O KEKAHI O NA MOKUKAUA.)