Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 22, 27 May 1904 — Page 6
| This text was transcribed by: | Holly |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HE MANAO NO KE KULA HANAI O KOHALA
NA HOAKAKA LAULAHA NO KE KULA HANAI O KOHALA.
O ke Kula Kaikamahina o Kohala ma “lole,” oia ke kula hanai kahiko no na kaikamahine ma ka Mokupuni o Hawaii. Ua kukuluia keia kula ma ka makahiki 1874 e ka Makua E. Bona. ma hope o kona hiki ana mai i keia mau kapakai o Hawaii i ka akahiki 1841, ma ke ano he misionari malalo o ka hoomalu ana a ka Papa Misiona Kuwaho o Amerika.
Ua lilo ka hooponopono laula ana o ke kula malalo o ka Makua Bona a hiki i ka mkahiki 1889, a ia wa i hooliloia aku ai na pono apau ame kahi e ku nei ke kula i ka Papa Hawaii, a malalo o kona hooponopono ana i keia manawa e noho nei ke kula, koe aku na hoolala kuloko ana, aia ia i kekahi poe kahu i kohoia e keia Papa.
Ua kukuluia ke kula no na kaikamahine oiwi Hawaii, aka, ua ae ia ka hookomo ana mai i na kaikamahine kupono e na lahui e i kela manawa, aka, o na oiwi no nae kai makemake loa ia e hoonaauao.
O na haawina no na makahiki eono a ke kula e haawi ai i na kaikamahine, e komo ana ke a’o ana ma na haawina like ole o ka olelo Beritania e kupono ai ke kaikamahine, ke pau ia mau makahiki iaia i ka hoomanawanui ia, e komo aku ai i ke kula Kaikamahine o Kamehameha, a i ole ia, i ka papa ehiku makahiki o ke Kula A’o Kumu ma Honolulu. No na makkua aloha keiki, e makemake ole ana e kaawale aku ka lakou mau lei opio, mamuli o ka opiopio lea, i kahi e, he mea maikai ka hookomo ana ia mau keiki i keia kula no ka hoomaamaa ana mamua o ka hoihoi ana i na kula kiekie. E haawi ia no na palapala hoomaikai i na keiki apau i iawa i na ike i a’o ia.
Mawaho ae o na haawina a’o buke, o ke a’o i ka malama hale ame ka noho’na maemae, ka huuhumu lole ame na hana nanana lauhala a pela aku.
Mamua o ke komo ana o ke keiki i na hanalima, e loaa iaia na hookuu ana mai na a’o haawina buke e loaa ai ka makaukau no na ike e like me ia i hoike ia. Ke ikeia ua lawa ke keiki ma na haawina hanalima, ua loaa iaia ka palapala hoomaikai e hoike ana i kona makaukau no ka imi ana i ola nona iho ma ia ano hana.
Nolaila o ka makemake o ke kula, oia no ka hoonaauao aku i na keiki mawaena o na makahiki eono a hiki i ka umi-kumamawalu i na ike apau e loaa ai ka malama Home Kristiano no me ka ukali pu aku i na hoonaauao maikai ana, e loaa ai ke kupono no lakou e imi no lakou iho ma ke kulana malama Home Kristiano me ke ukali pu aku i na hoonaauao maikai ana, e loaa ai ke kupono no lakou e imi no lakou iho ma ke kulana malama home ame ka imi dala, mamuli o na hanalima e a’o ia aku ai lakou, a i ole ia, no ka hoomaamaa ana i ko lakou komo ana i ke Kula Kaikamahine o Kamehameha, a i ole i ke Kula A’o Kumu ma Honolulu i loaa ka makaukau no ke komo ana i ka oihana kumu maloko o na halekula o ka kakou Aupuni.
Ke ku nei keia halekula o Kohala iwaena o kekahi ponaha lipolipo o na mea ulu, nona ka nui o na eka elima. He eono haneri me iwakalua kapuai kona kiekie ae mai ka ilikai, a ma ia mea i loaa ai na ea huihui ame ka noho’na oluolu, e kau ana i ke kiekiena e nana aku ai i na malako uliuli o ka aina e hoopuni ana, me ka mohala o ka ike ana i ke kai, ia Maui me ke kuahiwi kilakila o Haleakala e waiho ana i ka mamao.
No ke kahua o kahi e ku nei ke kula ame ka noho ana oluolu ma ka hanu mau i na ea aina maemae, aole paha he wahi e ae o ko kakou kaiaulu e loaa ai kahi kupono e ku ai o ke kula e like me keia.
Ua kaupalenaia ka nui o na haumana i ke kanaono. O na keiki mai na halekula e ae e makemake ana e komo mai e ukali pu mai me ka palapala hookuu mai ke kula ana i komo hope ai. E ninaninau mua ia no na keiki komo hou i ka makahiki mua ma ka heluhelu olelo arematika a pela aku, i maopopo ka papa e komo ai. A oiai i ke komo ana mahope o ka wa hoomaha nui ka manawa e hoonohonoho ai na papa, he mea maalahi ke komo ana o na keiki i ke kula ia wa mamua o ka waiho ana a ka hoomaha Krisimaka alaila hoihoi mai.
O ka uku kula no ka makahiki, no na pule he kanaha he $50, e hookaa ana ma ka hookaa hapamua i ka wa e komo ai ke keiki, a o ke koena ma ka la 1 o Feberuari e hoopau loa mai ai.
Na ke kula e hoolako aku i na keiki me na buke, kanana, peni, a pela aku, me ke kuai kumulilo, a ke noi ia nei na makua e hoolako mai i na keiki me na wahi kenikeni e loaa ai keia mau lako.
O ka aahu noho kula he lole ainakini helu i molinaia me ka molina keokeo a he papale ie laiki keokeko.
Ua kauohala ke keiki e kuai i elua o keia ano aahu mai ke kula aku, nona ke kumukuai emi he 50 keneta a hiki i ka $1 no ka lole hookahi e like no me ka nui o ke keiki. O ka papale he 35 keneta o ka mea hookahi.
Mawaho ae o ia mau lilo he 30 keneta ka uku makahiki no na lilo humuhumu, a he $1 no ka hoolimalima ana i ka moe.
Nolaila, mawaho ae o ka uku kula e hiki ana na lilo e ae no na buke, aahu a pela aku i hoike ia ae la i ka 35 a hiki i ka $@[8?] no ka makahiki hookahi.
Ua kauohaia na makua e hookaa ae i na uukuia i ke Kumupoo, aole i na keiki e hoouna ae ai ia mea.
No na keiki hoi i loaa ole ka makaukau no ka hookaa piha ana, ua weheia he mau rumi ma ka manawalea a me ke kokua ana a Hon. C. R. Bihopa.
Eia no na kumu e ae ia ai ke keiki e noi ana malalo o kela mau rumi manawalea ia. E hookaa hapa mai ke keiki i kona ukukula: elua, aole e oi na makahiki o ke keiki e kaana ana o keia haawina maluna o ka 16 makahiki. he mau hoaaloha e ae no kekahi o ke kula e kokua nei a i manawalea ai hoi he mau rumi a e haawi ia ana no keia pono i na eiki i noho he makahiki hookahi i ke kula, a i ikeia he aapo, he makaala i kona mau haawina, a i ake maoli i ka ike ame ka noho maemae. Aole e ae la keia mau haawina, a i ake maoli i ka ike ame ka noho maemae. Aole e ae ia keia mau haawina i na keiki hiki ke uku, aka i ka poe i maopopo loa aole he wahi e loaa ai ka uku ana. O ka poe e noi ana i keia mau haawina e hana ma ka leta a ma ka hui kino ana me ke Kumupoo he elua pule mamua o ka hoomaha ana o ke kula a i ole ia elua pule mamua o ke komo ana o ke kula. E hoea moi na keiki ia lakou keia mau pono i ka la e weheia ai ke kula o lilo anei i ka poe okoa.
E lawe mai ke keiki he hookahi uhi-na ame ke kapa moe, i uhi keokeo, paku makika, eke waiho lole lepo, kawele, kopa, kahi lauoho, balaki niho ame balaki lauoho. E ma-ka ia na lole apau me ka moakaka me ka inika kakaulole.
He malama ia na manawa ame ka hoomakaukau ana o na mea ai o ke kula. He lawa na mea e ai ai no ka malama ana i ke ola. Maloko o ka pa-kula he hooulu ia na huaai, e laa ka mala, papaia, pea ame na huaai, e laa ka mala, papaia, pea ame na hua ai e ae, a pela pu me na lau nahele. O ka wai inu mai ka mapunawai e hu la ma ke kualapa mauka o ka pa-kula. E a’o mau ia ana na rula o ka noho papaaina ana ame ka makaala mau ia o ka maemae o na aahu i na wa apau.
E halawai mau ana na papa hooikaikakino i kela ame keia hapa pule, a ma ia wa e a’o ia ai ke ano o ka hele ana, ke ku ame ka noho ana.
O na paaani popo ame ke kokoke he ae ia, a pela no e loaa ai na hooikaika kino ana i ka pa akea, a e hauoli ai na keiki mai ka ikiiki o ka hoopaa haawina ame ke a’o hanalima.
O ka rula mua e malama ia nei e keia kula, oia no ka malama ola ana o na haumana, a no ka loaa ana o kahi maemae, oluolu a ea huihui, ame ka malama mau ia o na rula o ka ai ana, ame ka noho hauoli ana, ua ikeia ke kaawale ana o na haawina ma’i mai na keiki e noho nei.
I kela makahiki aku nei, ua hookaawale ia he rumi akea a oluolu ma ke ano he haukipila no ke kula, a maanei e malama ia ai ke keiki i ma’i me ka makaala loa ia. Aohe no hoi he lilo laau oiai he kokoke kahi a ke Kauka e noho ai.
OLIVE L. BRISTOL.
Kumupoo.
-----
Ke Hele nei Kakou Imua.
He mea kupaianaha, eia nae he oiaio, o ka hapanui o na ma’i e loaa nei ia kakou i ka wa oo ame ka wa elemakule, oia no ka hooikaika ana o ke kino e hoomaemae i ke koko. No ka nawaliwali no nae o ke ake paa, na puupaa, ame ka naau. he nui na manawa i holopono ole ai keia mau hooikaika maikai ana, a ua oki pokoleia ke ola ana no na makahiki he loihi. Mamua aku nei, aole i loaa kekahi laau e hiki ke hilinaiia i ke pale a i ke keakea ana ae i keia mea. Eia nae iloko ae nei o keia mau makahiki he umi, ua nui kokakou holomua. He mea ikaika ka oiaio a he mea ola mau loa. E helele’i no na noonoo ame na hana hoomanamana o ke au kahiko imua o ke alo o na mea oiaio hou ame na mea hou i loaa ae nei i keia au. Aole he mea i ikeia i na mea pili i ka hana laau no ka maikai i ka hoomaemae ana i ke koko ma o kona hana ana ma na wahi apau o ke kino e like me ka
WAMPOLE’S PREPARATION
Ua hiki loa i keia laau ke hookaawale me ka lanakila ana maluna o keia mau ma’i hoopopoilikia i kamaaina ia kakaou e pili ana i ke koko ino ame ke kahe kohi ana o ke koko; ka maluhiluhi o ke kino; eha o ke poo; ili maloo, awaawa oloko o ka waha: nawaliwali ka opu ame ka poluea: a pela aku. He momona keia laau, he like me ka hone mali, a ua loaa iaia na mea hoonoono ai a hoola hoi o ke Cod liver Oil Maemae i loaa mai ai mai ke akepaa mai o ka i’a cod hou loa, ame ke Compound Syrup of Hypophosphites ame ka Extracts of Malt Wild cherry. Ua hiki loa i keia laau ke hoomama a hoola i na ma’i i oleloia he ola ole. Na kumu- oia no ka hiki ana i keia laau ke hooikaika i na mea hoowali ai ame ka hoohalikelike ana i ka hana a ke kono holookoa, ka hiki ana ke kaupale aku i na mea ino iloko o ke koko, ame ka hana a kukulu hou ana i ke kino holookoa. Aole hoi he lohi a kanalua na hana “Aole loa oe e hoohokaia ma keia.” Na ka omole mua e apono mai i kona ano maoli. Ke kuaila nei keia laau e ka poe kuai laau lapaau a puni ke ao nei.
MRS G. P. WAILEHUA, UA HALA.
Ma ke kakahiaka Poakolu la 11 o Mei M. H. 1904, i hoohikilele ia mai ma ka uwea telegrapa mai Kahului mai e ha’i mai ana i ka lono kaumaha eia mai a hoea aku ke kino lepo o Mrs. G. P. Wailehua me kana lei makamae o ke kaumaha oia hoi kona ewa ua haalele mai ka hanu oia, a ua lawe aku la no ka mea nana i hana mai i ka hanuola ma kona lima a o ka lepo e hoi no ka lepo.
Ua hanau ia o Mrs. G. P. Wailehua ma Muolea, Hana Maui, mai ka puhaka mai o Kehau ame Mr. Mahiole, a ua mare oia ia Mr. G. P. Wailehua a hanau mai na laua he 6 keiki a ua nui hoi na moopuna. He ewa a he kupa oia no ka Aina Ualanihhaahaa o ka Mokupuni o Kama.
He Peresidena nui o Mrs. G. P. Wailehua no na Wahine o ka ahahui o Puuiki o ka aoao Kuokoa Home rula a ua paa oia ma ia kulana Peresidena no na makahiki loihi a hiki i kona hooluolu ana aku ia.
O makou o na kane o ka ahahui o Puuiki ma o G. W. K. KAUIMAKAOLE JR. Komite.
Hana Maui, Mei 13 th 1904.
-----
O KA LAAU KUNU A CHAMBERLAIN ola ka hiaai a ka makuahine. He maikai a he oluolu hoi no na keiki ke lawe i keia laau a he ola hoi ala iloko ona. O ka manao nui o ka hanaia ana o keia laau oia no ka hoola ana i na ma’i kunu, loaa anu, hupekole, ame ke kunu kalea a o keia hoi ka laau maikai loa i hanaia no keia mau ano ma’i. Aole he mau poino e loaa ana ma a haaki ana i na keiki oiai aole loa he mau lala opiuma iloko ona a i ole o kekahi mau ano e ae paha e poino ai a ua hiki hoi ke haawi ia me ke kanalua ole i na bebe liilii a pela no hoi i ka poe i oo. ke kuai ia nei ma na halekuai laau lapaau apau. benson, Smith & Co. Ltd. na Agena ma Hawaii nei.
-----
Pakele i Uwalo Mua ia.
PUUIWA MAMULI O KA LOLO. KA EHA AME KA NELE I KA IKAIKA.
PAKELE O MRS. PEMBER MAI KA HAAWINA I LOAA IAIA A HOOLAIA KONA MA’I RUMATIKA E KA HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAMS.
He mau makahiki i kaahope ae nei ua hoopuiwaia ko Mrs. Lucretia A. Pember, e noho nei ma ka helu 58 o ke alanui Lebanon, Williamptie Conn., ola hauoli ana mamuli o ke kipa au ana aku o ka ma’i lolo maluna ona. Ua hoea mai keia ma’i i keia ame keia manawa, a mamuli o keia loaa pinepine ana i hoomaopopo iho ai oia i ka pilikia e kau ana maluna ona. Na keia mea i hoouluulu mau mai i kona mau noonoo a oia no hoi ka mea nana i alakai aku iaia e hana aku i kekahi hana e hiki ai ke pakele mai oia mai keia haawina mai ame na mea e hoopoino ana i kona olakino. Penei kana i ha’i ae ai:
“No kekahi mau makahiki loihi ua loaa pinepine mai ia’u ka lolo ma ko’u lima hema. Aole he paa mau o keia ma’i malaila, aka he hiki mai i kekahi manawa a i kekahi manawa no hoi he nalowale aku. I kekahi manawa e loaa ana ia’u ka eha i like ku me ka hou ana a ke kui. I ka manawa e hiki mai ai o keia haawina maluna o’u oia no hoi ka manawa e kau pu mai ai me ka lolo a o keia ka mea nana e hoopuiwa mau ana ia’u. Ua loaa pu mai no hoi ia’u he rumatika ma ko’u kuli hema, a i kekahi manawa he pehu mai a hookau mai hoi i ka nui ehaeha maluna o’u, a i kekahi manawa ua vaiho wau maluna o kahi moe on ka manawa loihi. He wiwi ola kekahi haawina i kau mai maluna o’u, a ua haekaeka pu mai no hoi ko’u helehelena a nawaliwali mai no hoi ko’u kino.
“O kahi pono i loaa mai na kauka mai aole loa he nui, a he manawa pokole wale no hoi ka loaa mai o ka oluolu. I ka manawa i ha’i mai ai kekahi o ko’u ohana i na mea e pili ana no ka laau Huaale Akala a Kauka Williams no ka Poe Haikea, ua makaukau wau e hoao i keia mau huaale.
“He mea oiaio ua hana mai keia mau huaale i kekahi hana kamahao loa maluna o’u. Ua kipaku aku keia mau huaale i na haawina i loaa iluna o ko’u kino, hookaawale mai ia’u mai ka maka’u ana i na haawina i puiwa ai ko’u mau noonoo. Ua hoola mai keia mau huaale i ko’u rumatika a haawi mai hoi i ikaika hou no’u. Eia no wau ke laawe nei i keia mau huaale ma ka pakiko ana ma ke ano he mea hoomaemae i ko’u kino, a he mea hiki ole i ka’u mau olelo e hoike piha aku i ka lakou mau hana i hana mai ai maluna o’u.”
He mea oiaio he nui ka poe i ola mai na haawina mai o ka lolo a i hoolaia hoi e ka laau a Dr. William’s Pink Pils for Pale People, e like hoi me ka makou i hoike mau aku ai. O ka poe i loaa ka haawina e like me ko Mrs. Pember, oia hoi ka ike e ana i na haawina poino e nee mai ana i na haawina poino e nee mai ana a hoohana aku i keia mau huaale ua hiki ia lakou ke hana aku e like me ka keia wahine me ka loaa o ka manaolana e hoola ia ana. Ma keia no hoi e hiki ai ke hoomaopopo ia he mau huaale hoomaemae koko keia a o keia no hoi kekahi hana a lakou. O ka ma’i rumatika he ma’i ia no ke koko, a pela no hoi me ka nele ana i ka ikaika, i ikeia hoi mamuli o ka wiwi ame ka haikea ana o keia wahine. O ka laau Huaale Akala a Kauka Williams no ka Poe haikea oia ka hopena o ia ka loaa o ke olakino maikai. Ke kuai ia nei ma na halekuai laau lapaau apau apuni ke ao holookoa.
Ke maopopo ole nei no ka holo aku o ka bana Hawaii no Amerika. O ka aina no keia noho iho. Hewa ia la?
I keia pule ae paha e haalele iho ai na mokukaua o Amerika e ku nei ma keia awa.
----
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
K. KULIKE AME J. KULIKE.
Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha mamuli o ka mana kuai iloko okekahi moraki i hanaia i ka la 27 o Iulai 1903, i hanauia e Kaaluea Kulike ame James Kulike no Honolulu laua a elua, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, na Mea Moraki Mai, ia Mrs. M. McInerny o Honolulu i olelo mua ia ae nei , ka Mea Paa Moraki, a i kakau kopeia iloko o ka Buke Helu 2252, aoao 6,7 ame 8, o ke Keena Hoona Aina o ke aupuni, o Mrs. M. McInerny i oleloia ke manao nei e paniku i ka moraki i oeloia no na kumu i uha’iia, e hoike ana: o ka uku ole o Kaaluea Kulike ame James Kulike i olelia i ka manawa e uku ai i ka ukupanee maluna o ke kumupaa nona ka huina o $400.00 i hoopaaia malalo o ka moraki i oleloia.
Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha o ka aina i oleloia ame na hana hou i hoopaaia maloko o ua moraki la i oleloia e kuaaiia aku ana ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F. Morgan, ma Alanui Kaahumanu, Honolulu, ma ka Poano, ka la 18 o Iune, 1904 ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
O ka waiwai i hoopaaia iloko o ka moraki i oleloia oia kela mahele a apana o ka aina apau loa e waiho la a e moe la i Keehia, Apana o Hamakua Mokupuni o Hawaii oia no hoi ka aina i hoakaakaia iloko o ka Palapala Sila Nui (Grant) Helu 2333 ia Kailikahuma, a i apoia a hoakakaia penei:
E hoomaka ana ma ka ihona kiekie o ke Alanui Aupuni a holo:
Hem. 90 deg. Kom. 1000 kapuai a ke awawa o Kealakaha:
Hem. 18 deg. Kom. 1200 kapuai, a malaila aku
Hem. 40 deg. Kom. 800 kapuai, a malaila aku
Akau (oiaio) 1050 kapuai, a malaila aku
Hem. 82 deg. Hik. 1000 kapuai, a malaila aku
Akau 9 deg. Hik. 1200 kapuai, a malaila aku
Akau 20 deg. Hik 2100-kapuai a hiki i kahi i hoomaka ai nona ka iliaina o 95 Eka 2 Ruda (Roods).
A i hoakaka loa la ma ke ano oia ka aina i hooliloia ia Kaaluea (w) ma ka palapala kuai i hanaia i ka la 1 o Okatoba, A. D. 1864, a i kakau kopeia
-----
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
iloko o ka puke 91 aoao 230, iloko o ke Keena Hoona Aina i oleloia.
MRS M. McINERNY
Mea Paa Moraki.
Ma o kona loio ponoi la,
E. A. McINERNY.
a ke dala kuike ka makemakea a ma ke dala gula Amerika no hoi a ma ka aoao o ka mea kuai mai nalilo palapala apau.
No na mea aku i koe e ike ae ia Frank Andrade, ka lio no ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 28, 1904. 3016- Mei 20, 27, Iune 3, 10, 17.
-----
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
LEE CHU, KAHU.
I kulike ai me na manao o kekahi moraki i hanaia e Lee Chu, Kahu Malama Waiwai, ia W. R. Castle, Kahu, i ka la 23 o Iune, 1899, a i kakaukopeia iloko o ka buke Helu 192, aoao 410, i keia manawa ke paa ia nei e Western and Hawaiian Investment Company, Limited ma ke ano he mea malama moraki, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ka moraki i oleloia no na kumu i uha’iia e hoike ana o ka uku ole ia o ka uku-panee ame ke kumupaa.
Ke haawi pu ia aku nei ka hoolaha mahope o ka pau ana o ekolu pule mai ka la aku o keia hoolaha, o ka waiwai apau loa i hoopaaia e ka moraki i oleloia e hoolahaia aku ai no ke kuai ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F. Morgan, iloko o Honolulu, ma ka Poakahi ka la 13 o Iune. 1904, hora 12 awakea o ka la i oleloia.
No na mea aku i koe e ike ae ia W. R. Castle, loio no ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 20, 1904.
W. R. CASTLE, kahu.
Mea Paa Moraki.
O ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia oia iho keia:
1. He apanna nona ka iliaina o 12.82 eka e waiho nei ma Kaluaolohe, Waikiki, Oahu, o ia no hoi ka hapa o ka aina i hoikeia iloko o ka R. P. 2576 iloko o ka L. C. A. 5873 Kahanaumaikai.
2. He apana o 6.06 eka e pili kokoke ana me ka Pa-hale 1 maluna a he hapa no hoi ia o ia R. P.
3. He mana piha mau e lawe i hookahi hapalua o ka wai e kahe ana mai kekahi wai-aniani iloko o ka pahale e pili kokoke ana i na aina i hoike mua ia ae nei, me na pono apau i kupono e pomaikai ai keia pono. 3016- Mei 20. 27- Iune 3, 10.
-----
HOOLAHA MANAO E PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI
LOUISA AME JOHN KALAMA.
I kulike ai me na mea i hoopaaia iloko o kekahi moraki i hanaia e Louisa ame John Kalama ia W. R. Castle, Kahu i hana ia i ka la 26 o Novemaba, 1897, a i kakaukopeia iloko oka Buke 174, aoao 63, ke haawi ia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ka moraki no na kumu i uha’iia, oia hoi: no ka uku ole ia o ka ukupanee ame ke kumupaa:
Ke haawi hou ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ka pau ana o na pule ekolu mai keia hoolaha ana, o ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia e hoolaha ia aku ana no ke kuai kudala akea ana ma na keena kudala o James F. Morgan iloko o Honolulu, ma ka Poakahi, la 13 o Iune, 1904, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
E loaa no na mea aku i koe mai ia W. R. Castle, ka loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 20, 1904.
W. R. Castle, Kahu.
Mea Paa Moraki.
O ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia oia iho keia:
He pa-hale maiakai ma Kapua, Kona Hema, Hawaii, nona hoi ka nui o elua eka, i hoikeia hoi iloko o ka L. C. A. 10380 ia Naluhielua, me na hale e ku nei maluna o ua waiwai la.
3016-Mei 20, 27-Iune 3, 10.
-----
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
KALAMA
Ikulike ai me na manao o kekahi moraki i hanaia e John Kalama ia W. R. Castle, Kahu, i ka la 6 o Novemaba, 1897, a i kakaukopeia iloko o ka Buke Helu 174, aoao 64, ma kela ke haawiia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ka moraki i oleloia no na kumu i uha’iia e hoike ana o ka uku ole ia.
Ke haawi pu i a aku nei ka hoolaha mahope o ka pau ana o ekolu pule mai ka la aku o keia hoolaha, o ka waiwai apau loa i hoopaaia e ka moraki i oleloia e hoolahaia a ku ai no ke kuai ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F. Morgan, iloko o Honolulu, ma ka Poakahi ka la 13 o Iune, 1904, hora 12 awakea o ka la i oleloia.
No na mea aku i koe e ike ae ia W. R. Castle, loio no ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 20, 1904.
W. R. CASTLE, Kahu
Mea Paa Moraki.
O ka waiwai hoopaaia maloko o ka moraki i oleloia oia keia malao iho:
1. He apana ma Waiaha 1, Kona Akau, Hawaii, i hoopaala e ke R. P. 6672 ma ka L. C. A. 7241B ia Kalama, me na hale ame na hana hou.
2. He apana i Moiliili, Honolulu, o 20-100 eka ola no hoi ka hapa o ka L. C. A. 5240 ia Kalama ame Nakookoo. O keia no hoi ka aina i hooliloia ma ka palapala kuai aina, i kakau kopeia iloko o ka Buke 73, aoao 367.
3. He apana ilokoo Moiliili, Honolulu o 75-1000 eka, a i hoakaka pono loa la iloko oka palapala kuai i kakaukopeia iloko o ka Buke 58, aoao 339, he hapa hoi keia no ke kuleana i ha’iia maluna ae.
3016- Mei 20, 27-Iune 3, 10.
----
HOOLAHA MANAO E PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
MALIE (w) AME H. T. WELEWELE
E like me na mea i hoopaaia iloko o kekahi moraki i hanaia e Malie (w) iloko o kona pono ame H. Y. Welaewela,
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
kana kane mare, ia Pae Kamaka, kahu no na keiki oo ole a S. K. Kamaka o Honolulu, Oahu, i hanaia i ka la 22 o Ianuari, A. D. 1901. a i hoopaaia iloko o ke Keena Kakaukipe Hoona Aina. Iloko o ka buke 215 a ma na aoao 458 a hiki i ka aoao 460 ke haawi ia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku aku i ka moraki no na kumu i uha’iia, oia hoi: ka uku ole ia ana o ke kumupaa ame ka uku-panee i ka wa e uku ai.
Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ka hala ana o na pule ekolu mai ka la o keia hoolaha ana, o ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia e hoolahaia aku ana no ke kuai kudala akea ana, ma na keena kudala o James F. Morgan, i loko o Honolulu, ma ka Poano ka la 13 o Iune, A. D. 1904, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
E loaa no na mea aku i koe mai ia J. M. Vivas, loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 4, 1904.
PAE KAMAKA. Kahu.
Mea Paa Moraki.
O ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia oia keia malalo iho nei:
He apana a mahele o ka aina (mahi laiki) nona hoi ka iliaina o 1 A. 3 R. ame 30 Per., e waiho la ma Hanamaulu, Puna, Mokupuni o Kauai, i hoakaakaia hoi iloko o Palapala Sila Nui (grant) Helu 7210, Kuleana Helu 8600 ia Keolanui.
3016-Mei 20, 27-Iune 3, 10 17.
-----
HOOLAHA MANAO E PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
DANIEL POHAKAHI.
I kulike ai me na mea i hoopaaia iloko okekahi molaki i hana ia e Daniel Phakahi ia Albert N. Campbell, Kahu, i hanaia i ka la 23 o Feberuari, 1903, a i kakaukopeia iloko oka Buke 244, aoao 232, ke haawi ia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka mea paa moraki e paniku i ua molaki ia no na kumu i uha’iia, oia hoi no ka uku ole ia ana o ka ukupanee ame ke kumupaa.
ke haawi hou ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ka pau ana o na pule ekolu mai ka la aku o keia hoolaha ana, o ka waiwai i paa iloko o ka moraki i oleloia e hoolaha ia aku ana no e kuai kudala akea ana ma na keena kudala o James F. Morgan iloko o Honolulu ma ka Poakahi la 13 o Iune, 1904, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
E loaa no na mea aku i koe mai ia W. R. Castle, ka loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 20, 1904.
ALBERT N. CAMPBELL, Kahu.
Mea Paa Moraki.
O ka waiwaii i paa iloko o ka moraki i oleloia oia iho keia:
Pa-hale Helu 28 iloko o Palama Tract (aina), iloko o Honolulu, ma ka aoao mauka o ke alanui Moi, e like hoi me ia i hoakaakaia iloko o ka palapala aina i hoopaaia iloko o ka palapala aina i hoopaaia iloko o ka Buke 193, aoao 302. he 5850 kapuai kuea oia ka iliaina o keia pa-hale a he wahi maikai hoi no ka lawelawe oihana a i ole home paha.
3016- Mei 20, 27- Iune 3, 10.
-----
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI
S. K. KUPIHEA.
I kulike ai me na mea i hoopaaia iloko o kekahi moraki i hanaia e S. K. Kupihea ia Henry N. Castle, i hanaia i ka la 10 o Augate, 1885, a i kakaukope ia iloko o ka Buke Helu 95 aoao 297 a ikeia manawa ke paaia nei e W. F. McWhirter, ma ke ano he mea malama moraki, ke haawi ia aku nei ka hoolaha ke manao nei ka ea paa moraki e paniku aku i ka moraki i oleloia no na kumu i uha’iia, oia no ka uku ole ia ana o ka ukupanee ame ke kumupaa.
Ke haawi pu ia aku nei no hoi ka hoolaha mahope o ka pau ana o na pule ekolu mai ka la aku o keia hoolaha ana o ka waiwai i paa ilokoo ua moraki la e hoolaha ia aku ana no ke kuai aku ma ke kudala akea ma na keena kudala o James F. Morgan, ma Honolulu, ma ka Poakahi la 13 o Iune, 1904, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
No na mea aku i koe e hiki no ke loaa mai ia W. R. Castle, ka loio o ka Mea Paa Moraki.
Hanaia ma Honolulu, Mei 20, 1904.
WM. F. McWHIRTER,
Mea Malama Moraki.
O ka aina i paa iloko o ua moraki la i oleloia oia iho keia:
He mau pa-hale lehulehu e waiho nei ma ka Mokupuni o Molokai a i hoakaka pono loa ia hoi e like me keia malalo iho nei:
(1) 8 mau apana ma Waialua i hooliloia mai i ka mea moraki e S. B. Dole et al., ma kekahi palapala hoolilo i kakaukopeia iloko o ka Buke Helu 78 aoao 455.
Pa 1.- 1.38 eka: 2 1 lo’i 15-100 eka: 3. 1 lo’i i kapaia o Pehu 12-100 eka: 4. 1 lo’i 7-100 eka: 5, 1 lo’i i kapaia Keoahu 8-100 eka; 6. 1 lo’i i kapaia o Aipuaa 8-100 eka; 7. 1 lo’i i kapaia Hokau 10-100 eka; 8, 1 lo’i i kapaia o Ilikoele2-100 eka.
(2) Kuleana o Palu, R. P. 3379 iloko o ka L. C. A. 5029 i Honomuni he 45 roda (ua like me 5 1-2 i-a o ka roda hookahi. 274 1-2 i-a pau loa).
(3) He hapaha i mahele ole ia iloko
-----
NANA ANA AOHE AUHAU
Niho Gula..... $5.00
Niho Keokeo....5.00
Papa Niho .... 5.00
O ka Niho Hookahi.
Heaha hoi kou mea e hoohemahema nei i kou mau niho? Ua kuai makou i ka makou mau lako hana niho ma ke kuai kukaa a nolaila he hiki ia makou ke hana me ka uku haahaa. Ke hoopaa nei makou o ka makou mau hana apau e maikai ana. He wahine ko makou kokua. Aole auhau no ka nana ana.
NA KAUKA HUKI NIHO NOHAU
Na Hora haa 8a hiki i ka hora 5. Na la Sabati 9 a12.
215 ALANUI HOTELE, E HULI PONO ANA I YOUNG HOTELE
----
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
o ko Paakai kuleana @@@ o @@@
R. P. 6335 iloko o ka L@@@@@
3 eka ame 7 roda (38@@@
(4) He hookahi hap@@@@ ole
ia o ko Nani kuleana i W@@@ R. P.
3158 iloko o ka L.C. A. 4@@@ me
99 roda (344 1-2 i-a).
3016- Mei 20, 27- Iune 3@@@
-----
HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.
VINCENT FERNANDEZ
Ma keia ke haawi aku nei ka hoolaha i kulike ai me ke kanawai a ma ka pono o ka mana kuai i loko o kekahi moraki i hanaia e Vincent Fernandez ia W. O. Smith, Henry Waterhouse ame Mary S. Parker, na Kahu Waiwai malalo o ka Palapala Kauoha o w @ Lunalilo, i make, he moraki i hanaia i ka la 16 o Iune, 1899, a i kakau kopeia iloko o ke Keena Kakau Kpe Ana iloko o Honolulu, ilokoo ka Buke Helu 192, aoao 382-384, o na Mea Paa Moraki i oleloia ke manao nei e p@@@ i ka moraki i oleloia no na @@@ uaha’iia, e hoike ana: o ka uku no a i ka manawa e uku ai o ke kumupua ame ka ukupanee maluna o ka @@@ o ka Mea MOraki Mai i oleloioa h@@ aie hoi i hoopaaia malalo o ka moraki i oleloia.
Ke haawi pu ia aku nei no @@ ka hoolaha o ka waiwai pakahi apau loa hoopaaia a i hoakakaia iloko o ka moraki i oleloia ame na hana hou mau loa maluna oia mau waiwi. e ho@@@ ia nei mahope iho nei, e kuaila aku @@ ma ke kudala akea e na mea paa moraki i oleloia ma ke keena kudala o James F. Morgan ma Alanui Kaahumanu iloko o Honolulu, Oahu ma ka Poano, ka la 4 o Iune, 1904, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.
O ka waiwai i hoopaaia iloko o ka moraki i oleloia a i manaoia e k@@@ aku e like me ia i hoike mua ia ae nei oia kela waiwai paa ame na hana @@ maluna iho apau loa, e waiho la ma Kalihi, Honolulu, i hoike mua ia ae @@ a i hoakaakaia e like me la malalo ae nei:
Akahi: O kela pa-hale apau ka @ waiho la ma ka aoao Ewa o ke Alanui Kalihi i loko o Kalihi, Honolulu i olelo mua ia ae nei, a i ikeia ka Apana @@@ 1 e like hoi me ia i kahaia a i hook@@@ ilokoo ka Palapala Aina i h@@ W. Wilikoki hanaia hoi iloko!!! 1987, a oia no hoi ka aina i hoo@@ a Vincent Fernandez i oleloia ma kekahi palapala hoolilo o Abramahm Fornander i hanaia i ka la 1 o Iulai, 1898 a i kakau kope i lokoo ke Keena Kakaukope i oleloia ilokoo ka buke 182 ame na aoao 140 a hiki i ka 141, a i hoakaka pono loa ia hoi e like me keia malalo iho nei:
E hoomaka ana ma e kihi Akau o keia pa-hale a e holo ana:
Hema 35 deg. 00 min. Kom. 50 Kapuai e holo ana ma ka aina o S. C. Dwight malaila aku:
Hema 50 deg. 00 mia. Hik. 100 kapuai e holo ana ma ka pa-hale 2; malaila aku;
Akau 35 deg. 00 min. Hik 50 Kapuai e holo ana ma ke alanui Leilani malaila aku;
Akau 50 deg. 00 min. Kom. 100 kapuai e holo ana ma ka aina e honoia nei o Domingos J. Lopes a hiki i kahi i hoomaka ai, nona hoi ka iliaina o 5,000 ke kapuai kuea, oi iki a emi iki mai paha.
Elua: O kela pa-hale apau loa e waiho la ma ka aoao Ewa o ke alanui Kalihi (Kalihi Road) ma Kalihi, Honolulu i olelo mua ia ae nei a i ikeia hoi ka pa-hale Helu 2, elike hoi me ia i kahaia maluna o ka Palapala Aina i oleloia a i hanaia e R. W. Wilikoki xxx o Ianuari, 1897, a oia no hoi ka aina hooliloia aku ia Vincent Fernandez oleloia ma kekahi palapala hoolilo a Abraham Fernandez i hanaia hoi i ka 4 o Ianuari, 1899, a i kakau kopeia i loko o ke Keena Kakaukope i oleloia iloko o ke Keena Kakaukope i oleloia iloko o ka Buke 188, ma ka aoao 333 a hiki i ka aoao 334, a i hoakaka pono loa ia hoi e like me keia malalo iho nei:
E hoomaka ana ma ke kihi Akau keia pa-hale a e holo ana e like me keia malalo iho nei:
Hema 35 deg. 00 min. Kom. 50 kapuai e holo ana ma ka aina o S. C. Dwight malaila aku:
Hema 50 deg. 00 min. Hik. 100 kapuai e holo ana ma ka pa-hale 3: malaila aku:
Akau 35 deg. 00 min. Hik. 50 kapuai holo ana ma ke alanui Leilani: malaila aku:
Akau 50 deg. 00 min Kom. 100 kapuai e holo ana ma ka pa-hale 1 a hiki kahi i hoomaka ai, nona hoi ka xxx o 5,000 kapuai kuea oi iki a emi iki mai paha.
Pau pu me na kuleana apau, na po@ apau ame na mea apau i pili i na waiwai i hoakaakaia ae la maluna a @@ hoi olaila.
No na mea aku i koe e ike ae ia William O. Smith, Judd Building, Kau @@ Hale) ma ke kihi o na alanui Papu ma Kalepa, Honolulu.
Hanaia ma Honolulu, Mei 6, 1904
WILLIAM O. SMITH.
MARY S. PARKER
Na Kahu Waiwai e koe nei maloko o ka Palapala Kauoha a W. C. Lunalilo Mea i Make.
Na Mea Paa Moraki
2014-Mei 6, 13, 20, 27-Iune 4.