Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 20, 13 Mei 1904 — Ka Manao o ka Elele Kalanianaole [ARTICLE]

Ka Manao o ka Elele Kalanianaole

0 keia malalo iho ka manao o ka Elele J. Kaianianaole mai ka nupepa haole "Evening Star" o Wasinetona, D. C., he pane hoi nana 1 ka leka a kekahi o Hawaii nei i kapa iaia iho ma ka inoa kapakapa "Kamehameha" ma ka hope o kana leka i hoopukaia iloko o ia nupepa hookahi "Evening Star M o ka la 26 o ApeHla. Malalo o ke poomanao "Na Hawail" i ikeia ai ko ka Elele mau manao. 1 ka L»unahooponopono o ka "Evening Star:" Ma ka la 26 o Aperila ua hoolaha aku oe he leka mai Hawaii mai a'u e manao nei ua hoinoino aku i ka Teritori a'u e paa nei i ka hanohano o ka hoike ana nona a he hoinoino pu ana hoi i ka lahui o ko'u koko. No iwakalua makahiki a oi i pahola ae ai ka hoonaauao apuni ka Paeaina Hawaii, a no 46 makahiki i kooia ai malalo o ke kanawai. O ka pa-keneta o na Hawaii ike ole i kaheluheluakakau ua ano like no me ko ka poe Amerika maoli i ike heluhelu a kakau ole e noho nei i ka mokuaina o Makakukeka (Massachusetts), a emi mai i ko na mokualna e ae o Amerika Huipuia. Mamua aku o ka hoohuiaina, he mea maa mau ia Honolulu a ma na mokupuni no apau o ka wehe hamama ana i na ipuka me ka laka ole ia i na wa apau a mai ka wa mai o ka hoohuiaina i lalia nui ai ka aihue a he kakaikahi na Hawaii iloko o ia ano ino. Aole aha a Lunakanawai L.ynch i malama ai i Hawaii a iloko hoi o 100 makahiki no ka hele hookahi o kekahi wahine haole a Hawaii paha me na ukali ole me ka hoopilikia ole ia a puni ka Paeaina. Ma ka tfuke a Polopeka Blackmer o ke Kulanui o Yale, ka buke "Ka Hana ana o Hawaii" ua "hapaila ae o Kamehameha I ma ke ano oia ke kanaka ahiu ili eleele nui i noho maluna o ka nohoalii. O Kamehameha 111 ua haawi aku oia i kona lahui he kumukanawai 6 haawi ana i na pono kiwila ame kuleana hoomana kuokoa ana a makou i komo olioli pu aku ai malalo o ua kumukanawai aupuni a lahui la (i 'ka 1840 keia) a he - 64 ma«. | kahiki o ke ku kumukanawai aupwni ( ana o makou a i hoopilikia ole ia hoi ; ke ola ame ka waiwai no na makahiki i di aku maluna o ka haneri. No na i alii o ka lahui Hawaii aole lakou i ikeia iloko o ka hookahe koko a hooI mainoino maloko o haneri makahiki ; oiai nae aia no he mau hemahema i hanaia e lakou he ano hoi i like ole me ko loko o ka moolelo o ke ao holookoa. Ua haawi pu ia e lakou he j mau waiwai no lakou na waiwai io ' ma kahi o na miliona dala no na hana hoonaauao ame na hana manawalea. O ka lahui Hawaii ua ike i na maikai ame na inoino o ke au naauao no ka

manawa malalo mal o 100 makahiki. Iloko o ia wa ua pi aku ko lakou holomua i oi aku mamua o na Pelekane i!oko o ko lakou (Pelekane) au o ka haneri makahiki mua, mahope iho o ko Julia Kaikala komo kaua ana, Pela no hoi i olelo mau ai ko lakou (Hawaii) poe enemi he poe lokomaikāi. heahea a oluolu lakou He Jahui keia e hlki ke hui pu me kekahi a hana aku i ka pololei a he hikl hoi ke hul kuka pu me ka poe i ike i ke ano o ko lakou noonoo ana. Aole he wahi okoa ae o lakou mai na lahui e ae ma keia mea a no keia kumu i lanakila ai ke Kiaaina Carter aitie kona ahaolelo, a he halna kupono hoi keia e panai ai no na ino i kauia mai maluna o na Hawaii. E noho no kekahi kanaka iloko o Hawaii Teritori me ka maikai a komo pu iloko o na hana kalepa a kaiaiaina me kona ike ole i ka mea ma'i iepera. Eia nae,. aia no ka lepera ilaila a ua loaa ka hoomaopopo akea ia no ia ma'l, a o ke kumu o ia no ka hookaawaleik o na ma'i a hoakoakoaia ma kekahi wahi hookahi e hiki ole ai ke. puka a hele laula. oiai nae, aia he ma'i lepera ma na wahi e ae o ka honua nei, i hookuu wale ia a hele wale iwaena o ka lehuleKu ke kumu hoi e hoomaopopo ole ai ka 1 ko lakou ma'i lepefa. He mea oialo no ka hoohemahema wale o na Hawaii a loaa i keia ma'i, eia nae, aia no ia ano haawina me na lahui e ae apau, a no'u iho aole loa wau i ike a hoomaopopo hoi no na mea i hoaikakaia iloko o ka leka a keia mea kakau e pili ana i ke ano o lakou —he mau mea ku I ke ano hookae loa.

Aia he poe ino ma na wahi apau o ka honua a Iwaena no o na lahui apau loa—pau pu ka lahui Hawaii, aka nae, he haawina walohia loa ka i kauia aku maluna o ka lahui Hawaii a ka poe kakau e hoopuka nei e like me ka mea nana ka leka i kakau i kona inoa "Kamehameha," i ko lakou (Hawail) hooaiaiia ke kulana haahaa loa a koe ke ano ma ke ano holookoa—ma kekah! otelb ¥ aiVa, o ka ino loa e hlkt ana ke olelo ia oia ke hoopukaia a o ka maikai hoi aoie he hoolahaia. He hiki no ka inoa maikai pililaula o kekahi lehulehu o kekahi lahui ke lilo i mea ino a hoihoiia ma ke kulana haahaa loa ke hoomaheleia e like me na mea i hooaiaiia e ka mea i kqfpa iaia iho "Kamehameha" ke kanaka # hoi e hiki ole ke hoike ae iaia'iho nona iho, no 'kā mea, ina oia e hoike pela. aole oia e paluku pohaku maluna o ka lahui o kona koko ponoi. J. KALANIANAOLE. Eiele mai Hawaii mai.