Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 16, 15 ʻApelila 1904 — KANAKAMAKUA KA AHAOLELO [ARTICLE]

KANAKAMAKUA KA AHAOLELO

Mai ka manawa i wehe ai ka Ahaolelo Kuikawa o kakou e noho ntei a hiki iho la i nehinei ua hiki ke hoomaopopoia aku ke ano kanakamakua maopopo o na hana i hanaia a he maikai hoi ia e like me ia i upu hopohopo ia i na ma-. nawa i hala koke iho Aei, a no keia maikai o na hana he mea pono e hoomaalo ae ia mau anoninoni manao o ka lehulehu no keia manawa, a koe no na kau e hiki mai ana, no ka mea aia no a hiki mai lakou no lakou pakahi iho e maopopo ai na hana o ia mau kau pakahi. He ekolu mahele maopopo i loaa aku al keia ike ia makou no keia kulana ano kanakamakua a pili oihana maoli o ka Ahaolelo a makou i hauoli ai i ka hoike ana i ka lehulehu i mea e hui pu mai ai iloko o ka hooho ohaoha like ana. O ka mua, aole e ha'o ke ikeia aku o ka lokahi like o na Hale kau Kanawai a elua me ke Kiaaina ma o ka hoohikiwawe ana a hooholo i na bila a ke Kiaaina i waiho hooaiai aku ai imua o ua mau Hale la no ka aponoia a kakou hoi e ka lehulehu e hoomaopopo nei ma o na hana la i hanaia iloko o keia mau la hana ehiku i hala iho la. E like me ka makou i hooaiai mua ai, e like no hoi me kela i hoikeia e ke Kiaaina iloko o kana palapala i ka Ahaolelo, e pili ana i ,ka hooholo mai 0 ka Ahaolelo i na hooaiai ana ana, mahope iho o ke kilo hoomaopopo ana 1 ua mau kumuharta la i waihoia aku imua o na hoa, oia hoi e hooholo i na kumuhana e hele pu ana me na kinaunau i hala i ka hoomaopopo ana a ke Kiaaina e ponō e hooponoponoia e lakou pela i hoikeia ai ma o ka holo ana o na kumuhana ko'iko'i i pili i ka nele dala 0 ka Teritori. < O ka lua o na hiohiona i loaa ia makou, oia ka lokahi o ka manao o ua mau Hale la a elua e kaomi mai i ko laua mau hoolilo, ma ka pokepoke dna 1 na lala ulu hewa o ka hoolilo ana. ame ka hoopalanaiki ana mai i na ukuhana o na limahana, a ma ka aoao o ke Kuokoa kona haawi hoomaikai i ka. poe i haawi ia lakou iho e hana no ka hoomakaulii a ke Aupuni a aoīe no ka poe alunu ukuhana no ka mea aole i pau loa keia poe liniahana iloko o ka •mahele alee hoomakaulii, aka o keia kaomi ukuhana a hoolilo o ka Ahaolelo oia kekahi hoike maopopo i ka lokahi o ka manao pililaula o na hoa pili i ka hooemi lilo a ke Kiaaina i hana ai. O ke kolu o na hiohiona i loaa ia makou oia ke kanakamakua maoli o nahana ma ka aoao o na hoa ahaolelo, aole nae i ka pau loa no ka mea aia no he mau hana i ikeia aku ai ua ano kapeke iki ae ka poe na lakou i hookomo kumuhana, eia nae, ua uuku mai ka lakou wahi kapeke iki mamua o ka maikai loa i pau i ka hanaia. Ua akahele mai na hoa i ka hookele ana ia lakou iho maloko o na hooponopono kumuhana ana, he haawina e hiki ole ai i ke kanaka noonoo maikai ke alo ae i ka ike al«u ia oiaio, he haawina hoi i mg.alo loa ae iloko o ke kau ahaolelo i hala iho la, a ke Kuokoa i hoomaikai ai no keia kau wale no, me ka manaolana e lilo keia kau i kumu alakai 6 hooi loa ia ae ai na maikai o na kau e hiki mai ana, ma kekahi olelo ana ae, ua hoano hou maoli io no na hoa aole no nae i ka pau loa, koe nae ka puhili ana o na hoa lunamakaainana i ka rula kukulu ahaolelo hou loa o ka Hale o na Lunamakaainana a ka Hon. F. W. Beckley i kukulu ai me ke ke'ake'a ole ia, no ka, mea, ua hamau na hoa apau, me he la na Kahapula no oia i koho iho i Lunahoomalu ke kumu i ku ae ai ka Hale o na Lunamakaainana; mawaho ae o ke kapeke iki ana mamuli o ka olelo hooholo hui hoonoho komikina kanawai kalana i hookomoia ai oiai he kumuhana ano kapeke iki ia mai ke- kulana hana o keia kau ahaolelo kuikawa i kaheaia no ke kulana puikaika o ka waihona waiwai o ka Teritori.

O ka olelo hooholo hoonoho komikina kanawai kalana, ke manao nei makou oia kekahi o na wahi anuu iki-i okomoia aku iloko o ka ahaolelo o kakou e noho nei ke hoohailiia ae me ka manao o ke kaheaia ana o keia kau kuikawa e ke Kiaaina, no ka mea, ke oleU) nei ke kuahaua —"no ka noonoo ana no na bila (kanawai) haawina e laweia ae ai imua ona (ahaolelo)." ' Ma kekahi olelo moakaka ana ae, o na kumuhana piii i ka waihona dala o ke Aupuni Teritori, oia na kumuhana koikoi e noonooia ai e ka ahaolelo e pono ai, me ka noonoo ole ae i na kumuhana kaokoa ae, koe wale no aole he ōlelo iloko o ke kuahaua e paniku ana 1 ka hookomo kumuhana kaokoa i ko kela i kuahauaia ai, eia nae, o ka lioomaopopo pililaula, a makou no hoi e

hoomaopopo nei ua loaa pu aku ia ike i na hoa ahaolelo, oia hoi, ua kaheaia keia ahaolelo no ke kulana waihona waiwai leupilikii o ke Aupuni. He kumuhana maikai no keia oielo hooholo hoonoho komikina aupuni kalana, eia nae, ua hookomoia iloko o ka manawa ona i kupono ole ai, oiai o kona wahi kupono ma ka hoomaopopo ana oia no ke kau kumau ka puka hoi i hamama no na kumuhana wae oleia apau.

O ka manao nui o keia hookomo olelo hooholo hoonoho komikina kanawai kalana i keia kau kuikawa oia no ka noonooia i kanawai kalana iloko o keia mau la aku, a e makaukau mua me ka hooikaika nui ana e holoi pau ae i na kinaunau e hiki ole ai i ka Aha Kiekie ke hoowaiwai hou oie i ke kanawai kamea e ku ai i aupuni kalana iloko o Hawaii, ke hooholoia e keia ahaolelo kumau e hiki mai ana. Ua maikai keia upu ana i kanawai kalana i ku ai i aupuni kalana no kakou i Hawaii nei, a he mea maikai no ia' o ka hooulu ana i na noonoo e kilo aku i na anoninoni o ke kanawai kalana i pau e ae ai na .kinaunau, a hololea aku no ia ma ka- hooholo ana o ka ahaolelo, aka o ka manao ana e kukulu koke i aupuni kalana i keia manawa koke no, oia hoi, mahope iho paha o keia kau kumau e hiki mai ana, ke manao nei ke Kuokoa, aole ia o ka manawa kupono, no ka mea, aole i pala ka manawa no ke kukulu aupuni kalana ana iioko o Hawaii. Ina ua wi ka aina a kupiiikii o Hawaii maloko o kona waihona waiwai ma na mahele loaa komo mai ame lilo hoolilo aku, ma ke kuiana teritori o Hawaii e ku nei i keia manawa, ua oi loa aku ka puikaika ia Hawaii ke ku ma ke kulana aupuni kalana, no ka mea ua hiki ke hoomaopopo ia ua oi aku na hoolilo aupuni kalana mamua o kela o ka teritori.