Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 16, 15 April 1904 — KE KAUNA WAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis. [ARTICLE]

KE KAUNA WAHINE O KE Kulanakauhale o Tarevis.

KK ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

MOKUNA XXI. KE KAUA MUA I KE KAKELA TURONA. "Ua ike no anei oe ia'u e ki ana i ka mea nawaliwali," i pane 4 ,kalakala aku ai ka panapua i kona Haku. "Ho mai ka pua." -O ka okalakala ame ka hamau leo na hana e hoohana ai no k,-.ja manawa o ka hana," wahi a ka Emepera iaia iho no, alaila haawi aku la oia i na pua i ka panapua. Ma ka aoao o ke Kauna Bitarika tia kauoha aku no oia i kona mau koa e ki aku i ka panapua oluna o ka aleo aole nae he hooloheia mai no ka mea aia na koa ma kahi malu e hiki ble ai i na pua e iho mai-ana mai ka aleo mai. Ua maalahi ka haawi kauoha ana a he hana paakiki hoi ka hookoia oiai ua ike no oia ame na koa ona lie mea paakiki ka lioolele hoopii ana ika lakou pua iluna ika aleo. A hala kekahi mauawa un pakele aku la ua mau koa nei ma ka holo ana a nalowale iloko 0 ka nlulaau e ku kokoke mai ana. Me ka nui huhu o ke Kauna Bitarika aole no nae i nalowile leona noonoo maikai, oiai ua lele koke iho la oia mailuna iho o kona lio me ka nana ole ae i ka lele mai o na pua o ka alco,«ame laj ikaika nui ua«olokaa aku la oia i ka pauku laau i ka'awale ae ai mai kona mau koa aku i eha. "Uwoki,".i kauoha ikaika aku ai ka Emepera, ke kumu no hoi 1 ike koke iho ai ka panapua i ka ikaika io o ia kauoha a kona Haku aku mumule iho la no hoi oia me ka pane leo. "Mai ki aku i ke kanaka i makaukau ole," a oia no hoi ka lele ana iho o Bitarika mai 19ma lio iho. "Aole no hoi i eha aku la," wahi ana i pane aku ai mahope iho. *Aka he hoomaamaa maikai loa ana keia." "Aole keia he hoomaamaa, aka he lanakila maoli nou a nou wale no no keia la. Aole au i ike i kekahi kanaka Pelekane mainua € like me a'u i ike ai ia oe i keia la." «O, ina e ike oe i kuu hoaloha ia Roga Keneta oia ka mea i oi loa aku ma keia mea kaua, a ina oia kekahi ma keia kaua ana, aole lie mea o kakou e hiki ke hehi ma keia papahele i ka manawa e like me keia, no ka mea, aole ana ki ana e hala ai." I ke Kauna Taele e ku ana i ke kahua pukuniahi laau ua huli mai la oia a nana mai la iluna o ke aleo poepoe me na hioliiona( moliaha oka hauoli. Ua ani aku la no hoi ka Emepera i kona lima me ka pane leo nui ana aku me ka hauoli: "Peuea iho la ia?" '•He mea oiaio. he kamaliao maoli. E malama pono iho oe i ka panapua i ole e loaa ka poino iaia. He manao ko'u e puhi i keia pukuniahi laau i ke ahi a me ia no hoi e ho-a ai i ke alii e mo*a ai ka kakou mau mea ai. Oia ka waiwai o k.eia mea." "Aole i maamaa loa, na koa ou," wahi a Rodolofo i pane hou aku ai. "E haawi hou iho i haawina na lakou." I ka manawa i kaawale ae ai ka pauku laau ua ike koke iho la ke Kanna Bitarika ika nui o kona mau koa i make. Ua hooneenee akn la no hoi oia ma kalii e liana ana ke Kāuna kona man koa ma kahi o ka pukuniahi hoolele pohaku no ka manao no e papaleo. a ua lioike mai la no hoi ke Kauna Paelh i kona manao haawipio ole ina e hoomau aku ana ke Kauna Bitarika. "E kuu Haku o Turona," walii a ke Kauna Bitarika iaia i hookokoke aku ai i kahi o ke Kauna Paele e ku ana, "oiai he wahi poino. liīlīi wale no ko makou e hiki ke kau aku maluna ou a i ole aol'e 110 ]-»aha, nolaila ke noi aku nei wau ia.oe e oluolu mai e haaw 7 i. luni i Muiiiawa no'u ame kuu mau koa i koe iho e kokua aku i na koa o'u i<ha a e hoilioi aku ina koa i make. No ka loaa ole ia'u ka ha«- Imawipio me a'u i keia manawa oiai au i hele kino mai la e haawijtio ia oe." ' Ua aeia kau noi e kuu Haku," wahi a ke Kauna Paele i pane aku ai. "ina aole oe i haawipio mai nei ina aole e aeia aku kou makeniake. Ake manaolana nei no hoi au oka lanakila o keia la hoouka kaua ua lawa ia no na ikaika lamalio e pakaha ole ai i ko'u pono oonoi." ' Ma o ka'u e ike nei i kou akamai ma ke ka.ua, ke ike pu la no lioi au i ka mamao loa o ko kahua hoomoana mai ka poino au e waiho ae ai ina pela kou manao." Ma keia mau olelo ua huli ae la ua Kauna Bitarika nei a hoomaka aku la i ka lawelawe ana i kona mau koa i poino i ka poe i elia ua manele aku lakou no kahi o ka lapaau iloko o ka halelole mai a i ka poe i make ua kanuia aku la lakou i ka honua.. *'E hahai mahope o'u," wahi a ke Kauna Paele i kauoha aku ai i- kona mau koa, "a no ka aleo o ke kukulu akau ko kakou wahi o ka hana. E hele kakou ilaila e ai i kolaila mikini lioolei pohaku." I ke Kauna Paele e hele ana no ua wahi la ana i makemake ai na iho mai la no hoi ka Emepera no *ka hui pu ana me ka Paele. **E pii ana wau i ka aleo o ke kukulu akau no ko'u makemake e ike i ke kahua o na halelole o na Akibihopa, ina aohe au hoohalahala no ia mea," i pane aku ai ke Kauna. **Aole he hoohalahala," wahi a Rodolofo. "Ua makemake no hoi au e hooponopono i& pukuniahi no ka hoolele pohaku aku iloko ona halelole ona Akihihopa. Peliea ia i kou manao?" i ninau hou aku ai ke Kauna. ••Ina aia me ia ka ikaika 110 ka hana aohe he hana e ae i kde o ka hoolele wale aku no." Me keia mau olelo ua lana loa ae la ka manao uwilani o ua keiki nei o Turona a emoole hiki ana oia i ,ua aleo la me na koa ona e liahai ana mahope ona. Mahope iho o na liooponopono ana i ua mikini nei ua hookomo aku la lakou i kekahi pohaku poepoe nui kupono a me ka ikaika nui o ka hana ame ka paa o ka manao e }ioo]< le i ua poliaku la iloko o na halelole o ka enemi, aia hoi ua h-le aku la ua pohaku nei, ame ka manaolana mua ole o ua Kauna nei e holopono ana kana hoolala, he ike ana ka lakou i ka poholo ana o ua pohaku nui nei iloko o kekalii halelo nui e ku ana ma ke knkuln komohana o ke kahua hoomoana, a hamama ana he puka nni maluna o ua halelole la ke kumu a lakou nei i hoomaopopa kokv ai aia ka pohaku iloko o ua halelole la. -0. maikai kela," wahi a ua Kauna Paele nei i uwa ae ai me ka nui loa o kona olioli, a uwa pu ae la no hoi na koa me ka ikuwa nui no ka olioli. 1 MOEUNA XXII. EMI HOPE XA AKIBIHOPA. Apuni o Alakena ame na wahi kokoke i ka muliwai Mose-le e lialiu mai ana i ke Kakela Turona e kuku ana na halelole o na koa o na Akihihopa o Kolone ame Tareyis. He kuakea wale no ke nanaia aku e ka maka kanaka, a he moakaka loa hoi ke nanaia aku e ke Kakela Turona me ka ike pu ia aku o na koa i ka holoholo mai koe wale no ka poe o na halelole ame ko na halelole o na wahi awawa o ka aina. Aia he mau lialelole nunui elua iwaena o ka hapanui>o na halelole i hana maiau ia a nialuna o ko laua kaupoku pakahi e welo ana he mau hae e hoailona ana me he la no na kenerala. O keia mau lialelole oia uo na halelole o na Akihihopa—o ko ka Akihihopa o Kolone oia kela e ku kehakeha ana ma kahi kokoke i Alakena a o kela o Tarevis oia ke ku ana ma ke ka'e o ka muliwai Mose-le.

I Ma ke kukuluia ana o ka halelole o ka Akibihopa o Kolone, ua hoomoeia kona papahele me na kua nunui a i palainapunaia e hiki ole ai ke wawahi ia ine ka maalahi a he paa maoli no o ka hanaia ana. E like no pela ko kona kokoolua, a i kela ame keia manawa o ka la aole i nele ko laua hui kukakuka pu ana no na hana o ka hoonee ana i ke kaua no ka lilo pio mai o ke Kakela Turona. E noho hookahi ana no ka Akihihopa Kona-la Vona Hokedana 0 Kolone iloko o kona lialelole me ka noonoo nui ana i na hana o ka lioouka kaua oia no ka manawa i komo aku ai kona alihikaua, ke kenerala i hele pu ai me Tce Kauna Bitarika i ke Kakela Turona no ka< haawipio mai o ua kakela la. "Ea ua olelo mai oe ia'u ua hala aku nei ke Kauna Bitarika. TJa komo pu aku anei kuu mau koa ma ia hana?" Ona olelo keia aka Akihihopa i pane aku ai mamua o ka loaa ana he manawa na kona kenerala e olelo ai. "Aole e kuu Haku," wahi a Amaborose, ke kanaka ana i hilinai ai. "Ua hooikaika aku nei tvau ike Kauna Bitarika aole e hoomaka koke i ke kaua a loaa mai ke kauoha mai ia olua aku, eia nae, aole i hooloheia mai. Aole i hui aku he hookahi ou koa, a Aia hooukaia mai nei ke kaua, a ua pau kekahi poe i ka make a eha no hoi kekahi." "Ua pololei kau hana a ua maikai," wahi a ka Akihihopa, "ke manao nei wau ua pehuia'ke poo o ke Kauna Bitarika, no ka mea, 1 ka nana aku i kana mau hana, me he la oia no kona luna me ka ui ole mai. Ina e loaa ka lanakila ma keia kaua alaila e hoomau ana ka Akibihopa Iseneboga i ka malama ana iaia aka ina e lanakila ole alaila e hookuu ana kona haku iaia. Ua loaa anei he manaolana no ka lilo pio mai o ke Kakela Turona, a ua loaa anei kekahi mau hoolala no ka lilo pio io mai?" "Aole i maopopo loa ia'u na wahi o kona nawaliwali e hiki maalahi ai ke kaua aku a pela ho hoi ka maopopo ole ia'u o ka nui o kona ikaika e hiki ai ke kupale nona iho i ka manawa o ke kaua." "Alaila he mea pono e loaa ia'u he mau ike maopopo e pili ana i keia hana nui mai ka Akibihopa Iseneboga mai, mamua o ka hooholo ana o'u e hooko aku, nolaila, e kuu Amaborose, ke kauoha aku nei au ia oe e kono aku i ka Akibihopa e hele koke mai iloko o keia halelole a'u ie noho nei, me ka hoike pu aku iaia eia au ke kali nei iaia." Mahope ilio o ka haalele ana o ka Moneka, ke kenerala Amaborose, ua komo mai la ka Akibiliopa Iseneboga i ukali pu ia hoi | e kona kakauolelo Moneka. Mahope iho ona haawi aloha ana e like me ka mau, ua hoomaka ilio la laua e kukakuka no ka ninau nui i ka'ika'iia mai ai ia laua me ko laua mau koa no ke kahua hoomoana. "Ua lioikeia mai ia'u ua komo kaua aku nei ke Kauna Bitarika i ke Kakela Turona," walii a ka Akibihopa Hokedana, "a ua lilo mai nei kekahi mau ola a eha kekahi poe, a ua hanaia aku keia mea me ka ui mua ole mai ia'u no ka hui pu ana e like me ka aelike i hanaia." "Ina ua hana mai nei oia e like me kau i hOike mai la," wahi a Akibihopa Iseneboga i pane aku ai me ke ano hoka o ka nanaina, "alaila ua maua'e oia i na kuhikuhi i waihoia aku nana e hana." "Ua lia'i pu ia mai 110 hoi ia'u ua hoike aku oia i ke Kauna Paele o ke Kakela Tui'ona ua loaa mai ia oe he mana pilia mai ka Emepera Rodolofo m.ai. Ileaha ke ano o keia mana ou?" "Ma kena mea no," wahi liou a'ka Akibihopa Iseneboga, "ua liewa ke Kauna Bitarika. Aole h'ookahi oia ano me a'u a aole no' wau i ike iki i ka Emepera." "Malia palia ua loaa mai ia mana ia oe ma ka leka?" i ninau hou ia aku ai. no he leka i loaa mai ia'u mai ka Emepera mai a aole no a'u leka iaia." "Alaila, lie moa kamahao loa keia o ka loaa ana o kekahi lioike mai kou kanaka aku, e hoike ana i keia mana ou," i pane hou aku ai ka Akibihopa Hokeelana.

"Aole pili ,o ia mau hemahema maluna o'u," wahi a ka Akibihopa Iseneboga i pane aku ai me ka leo ikaika. "Aole i hoi mai ke Kauna Bitarika a liiki i keia manawa, aka i kona manawa e hoea mai ai e ui aku ai au no ka lioike mai i na mea apaii, a. e ninaninauia oia imua o kou alo. Ua maopopo ia'u he kanalia hoopaakiki oia aka he ikaika ika liakaka. He liookahi mea i maopopo oia no k$ hooliana ana aku i na limahanaj e ae olioli mai ana no ka liana mai ame ka hoao nui ana e kaomi na ano ikiiki e poho ai ka noho pu ana me ia ano kanaka. Maliope iho o na olelo a ka Akihiliopa Iseneboga, ua loheia aku la ka uwa nui ana mai o ke Kakela Turona, ke kumu nana i hoala ae i ka noonoo o ka poe e noho ana iloko o ka halelole—na Akibiliopa aine ke kakauolelo Moneka no ka lioolono ana i kela uwa le nui mai kahi e manaoia ana e lilo pio, a no kekahi mau minute ka noho mumule ana ua pane aku la ka Akibihopa o Kolone a oia no ka inua loa nana i kahamaha ae i ko lakou noho hamau ana. "O kela uwa a kakou e lohe la me he la eia koke ae no, a'u hoi e manao la no ke Kauna Bitarika. He mea maikai paha ka hoouna ana aku i mau koa liou nona no ka hoopuipui ana aku i kona ikaika. Pehea la ia?" "Alia ka hoouna i mau koa nona a hiki i ka manawa e maopopo lea mai ai na mea ana. i hana aku nei ame keia uwa ina nei he uwa no ka lanakila oko kakou aoao. E pono paha e hoouna aku i elele i maopopo ai. Aole e pono eae wale aku i keia hoohana ana me ka loaa e)e aku o kekalii kauoha mana," wahi a ka Akibihopa Iseneboga i liooīoio aku ai me ke ano ko'iko'i. "Aole ou ano pihoihoi," i panai aku ai kona hoakuka. No'u iho lie pihoihoi loa au ho ko'u mau koa a he ake no ko'u e lohe aku pehea la ko lakou kulana ikaika." V • "O ko'u manao wale no a'u e upu mau nei oia no ka hui like ana o ko kaua ikaika a hoohana aku.maluna o keia hana nui," walii aka Akibihopa Iseneboga i pane hou aku ai. "He hookahi wale no mea hookuha'u nui ia kaua oia no ka hana wale aku o ke Kauna Bitarika e like me kona makemake me ka ui ole mai ia kaua, a maluna olaila wau e kanalua nei i ka lanakila o ka holomua o ka kaua hana. He mea maikai no ka hoike piha ana ina manao i pau na ano' hoohuoi a no'u iho aole au i makemake iki i keia mau alakai a ke Kauna." 0 na olelo a ka Akibihopa Iseneboga i olelo ae ai ua pau pono no, aka mahope koke iho ua hoopuiwa a hoohikilele loa ia lakou mamuli o kekahi mea, hoopa-liu kamahao iloko o ko lakou halelole e noho nna. Ua hala ae he mau minute pokole maliope iho o ka loheia ana o ka uwa mai ke Kakela Turona niai, a he owe nahae lole ana ka lakou i lohe, aia hoi, pa-hu ana kekalii pohaku nui ano poepoe iluna o ka papahele o ka halelole i haule pono iho ai mawaena o na Akibihopa a kakaa la me ka ikaika nui e hooku'iku'i ana i na pono oloko o ka halelole, ke kumu i pau ai ia mau mea i ka naliaha a helelei mai'-ko lakou wahi-i waihoia ai, eia nae, aole lie mea o lakou i elia i ka pohaku, a o ka halelole ua nahae pu ae la, me kekahi puka nui e hamama ana i ka lani. "Ina lie manaoio w-au iloko o na ouli kaumaha," wahi a ka Akibihopa o Kolone me ka nanaina o ke ano e hoike mai aha he manaoio no oia i ano kuluma, "alaila he haaw r ina keia no ke ano pakalaki." Huli wale mai la no ka Akibihopa o Tarevis a nana mai Ia i kona hoa me ka maka'u nui me ka eeke pu ana āe o kona mau poohiwi. "Ma ka ulia wale no keia pohaku i komo mai nei iloko nei," walii ana i pane ae ai. "Aka, e hoouna aku ana wau i hae haawipio i ke Kauna Henerika a e hoopau i kana hana o keia ano hana hoolele hauli. Ina aole oia eae mai alaila he mea pono e hoonee iko kakou walii hoomoana a mamao aku mai keia walii aku i loaa hou ole mai ai i ka pohaku e like iho la me keia. Ke manaoio nei no hoi au e ae mai ana oia i keia noi aole e hoolele hauli liou mai ia kaua." 1 ka hoopau ana ae ona i kana mau olelo komo ana ke Kauna Bitarika me kona helehelena i hele a kunanahihi no ka nui huhu i na hana oke Kakela i hookauia mai maluna ona. Ua haawi mai la oia i kona kunou aloha i na alii akibihopa me ka ekemu leo ole, a he mea kamahao no hoi ia i na haku i keia komo ana mai o ua kauna j nei me ka manao mua ole ia e hiki aku ana oia ilaila, ke kumu o laua i huli like ae ai a nana pakahi aku la kekahi i kekahi me ka pane leo ole no kekahi mau minute. "E oluolu anei oe e ninau ae i ke Kauna Bitarika e kuu haku?" wahia ko Tarevis i pane aku ai i ko Kolone. (Aole i pau.) 51