Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 10, 4 Malaki 1904 — Makaa Kiu KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau [ARTICLE]

Makaa Kiu KALOKE HOME AME KA Hihia i Huliia me ka Noeau

MOKUNA IX. (Ka Kauka Wakekona Hoike Elua.)

KA HOAILONA KUKUI MA KE KULA. "Aole a'u ihana, e kuu haku," wahi ana i pane mai ai. O kela makau nui iloko ona ka mea nana i lioopau ae i kana mau olelo, aka mahope o ka hoi ana mai o kona mau noonoo maikai ua lioouiau hou mai la oia, —"No ka puka-aniani ka'u mea i hele mai nei. He hele mau wau i na po apau e nana ina paha ua paa na puka-aniani apau loa." "O kau hana ia i na po apau ma keia papahele?" wahi hou a Sir Hanale. "Ae." "E Baremoa," wahi n ka barona i pane aku ai me ke kalakala o kona leo; "ua ho6holo maua e ike i -ka oiaio o keia liana au, nolaila i mea e loaa ole ai na poino maluna ou he m«n pono ia oe e hai mai ika mea oiaio. E hai koke inai i ka oiaio i keia manawa! Mai hoo]iunipuni mai oe! Healia kau liana e hana ana ma kela puka-ani-ani?" "Ua nana mai la o Baremoa ia maua me koua miliinili ana iho i kona lima, me lie mea la ua ike maopopo oia i kona ihewa a e mihi ana hoi i kona hele ana mai ia po. "Aole a'u hana hewa i liana ai. E paa wa-le ana no wau i ke kukui ma ka puka aniani." "A heaha hoi kou mea i paa ai i ke kukui ma ka puka-auiani?" "Mai ninau mai oe ia'u, e Sir Hanale —mai ninau mai oe ia'u! Ke hoike aku nei wau ia -oe aole keia lie mea huna ua'u, a uo ia mea aole e liiki ia'u ke hāi aku. Ina ua pili mai keia mea ia*u alaila aole wau e liuna aku ana mai ia oe mai." I'a loaa koke mai la kekaihi manao iloko o'u, a oia ka'u i lalau āku ai i ke knkui mai ka lima o Baremoa, a pane aku la, —"Malia }>alia ua haawi aku nei oia i kekalii lioailoua. E nana ae lioi kaua ina paha e loaa mai ana kekahi haina." Me keia mau olelo, ua nana aku la wau e like me ka'u i ike ai ia Baremoa e hana ana me ko'u nana pono ana aku iwalio oiai ka pouli e aaki ana. Ike aku la wau ika pouliuli mai ona laau ame na ko-wa uuku iwaena ona laau e hiki ai ke ike ia aku ke kula. la'u e nana ana pela ihooho ae la wau me ka hauoli, oiai ua ike aku la wau i kekalii malanialama uuku e a ana ma ke kula, a oia uo hoi ka'u i liooho ae ai,—"Aia la! Ke ike nei wau i kekahi malamalama!" "Aole, aole ; e kuu haku, aole kela he mea nui—aole loa! Ke liooia aku nei wau aole loa lie mea oia ano," walii a Baremoa i pane mai ai ine kona lialo'ulo'u ana iho. "E iioohele ae oe i ke kukui ma ka puka-aniaui, e Wakekona," wahi a Sir Hanale i kauoha mai ai ia'u. "E nana aku oe ina e nee jtu ae ana kela malamalama au e ike nei! Ano, eka lapuwale nui, c hoole mai aiia anei oe aole kela lie panai no kau lioailona e haawi aku ai? 1 Ano, e ha'i koke mai oe! Owai keia lioa hui ou e noho mai la nia ke kula, a lieaha keia hana kipi e hanaia nei?" la manawa i nana pouo mai ai o Baremoa me kona uiau maka ihuhu a pane niai la. — "No-'u keia kuleana a aole lioi nou. Aole loa wau e ha'i aku ana." "Ina pela e liele aku oe mai ko'u wahi aku." "Ua pono kela. Ina oia iho la ua pono no." "A e liele aku ana oe me ka inoa ino. Ea, aole anei ou hilaliila ia mea. Ua noho kou oliaua niaanei-no hookahi haneri aoi maka? hiki, a eia hoi oe ke hana mai nei i kekahi liana ino loa e ku-e inai ana ia'u." "Aole, aole, e kuu haku, aole loa e ku-e aku ana ia oe!" 0 keia ka leo i lioea ae ano kekahi waliine lioi. Oua waliine la oia no o Mrs. Baremoa, a e ku mai ana lioi oia imua o ko maua alo me kona helehelena haikea. "E haalele ana kaua i keia wahi, e Ilaiza. O keia iilio la ka hopena, a lie meā pono ia kaua e lioi aku a hooponopono i ko kaua mau walii opeope," wahi a Baremoa i pane aku ai i kana wahine. "O, e Keoni, Keoni, ua anei wau i keia mau mea apau maluna ou? Na'u keia liana, e' Sir Hanale. Aole a ianei hana i hana ai nona iho aka no'u ka ianei liana i »hana iho nei, a ua hana lioi oia pela no ka mea na'u oia i koi akn e liana pela." "E lia'i mai hoi lia oe! Healia ka manao o keia mau mea apau?" walii a Sir Hanale i paue aku ai. "Eia kuu kaikunane ke nolio pololi mai nei ma ke kula. Ua liiki ole ia maua ke hookuu aku iaia e make mai imua oko niaua alo. O ke kukui a olua i ike aku nei oia ka hoailona e hoike mai ana ia maua i kalii a maua. e lawe aku ai i ai nana, a o ke kukui i kauia aku nei oia ka hoailona e lia'i aku ana iaia ua makaukau kana mau uiea ai," wahi a Mrs. Baremoa i ha'.i aku ai. "Alaila, o kou kaikunane oia ka " "Oia ka paahao inahuka—Seledoma." "Oia ka mea oiaio," wahi a Bareinoa i pane mai ai. "Ua ha'i mua aku nei wau aole na'u ka meahuna a ua hiki ole lioi ia'u ke lia'i aku. I keia wa ua lolie aku la olua ika mea oiaio, a. e ike ilio ana olua aole he kipi i hanaia e ku-e aku ana ia oe, e Sir Hanale." O keia ilio la ka hoike o keia hele niau ana o Baremoa i ka po, ame ka lioailona kukui e kau ia nei ma ka puka-aniani. Ua hoohikileleia.maua ika lohe ana i keia haina mai ka wahine mai.. Ile oiaio anei o keia waliine oia ka io-ame ke koko ponoi o keia mea haihai kanawai? "O ko'u oliana ponoi oia o Seledoma, a o keia Seledoma oia ko'u kaikunane ao ka hope loa ihoi oka ohana. Ua pailani nui loa ia oia i kona wa kamalii. a hoQkuu aku iaia e hana e like me kona makemake a liiki wale i kona hookiekie loa ana. I kona nui ana ae ua liui aku la oia me ka poe pono ole, a na ia mea i hoinoino loa aku iaia a oia no lioi ke kuniu i inake ai oko inaua niakuahine. Ua nui kana inau liana kai'aima i liana ai, a e like me ka nui o kana mau karaima i hana ai pela no hoi ka mahnahua ana ae o kona ino. a na ka lokomaikai o ke Akua i .hoopkele ae iaia mai kona kau ana iluna o ka amana; aka iloko o ko'u ]muwai aole wau i hoowahawaha aku iaia no ka nui o kana mau liaua ino i liana -al, oiai ua aloha wau iaia e like. me ko'u aloha~ana iaia i kona mau la kamalii a'u hoi e paani i>u ana me ia, e like me ke ano mau o na kaikuahine ame na kaikunane, Oke kumu ia o kona liolo ana mai ka halepaahao mai. Ua ike oia eia wau maanei kahi i noho ai, a aole hoi wau e lioole aku ana iaia ke kipa mai oia i o'u nei. laia i koino mai ai iloko nei i kekahi po, me kona maluhiluhi nui ame ka pololi no hoi, a e hele ana hoi ka ]>oe huli mahope ona. Heaha la ka liana pono a'u e Jbana aku ai? Ua hookomo mai maua iaia iloko nei a hanai aku fa iaia a malama iho la no hoi iaia. Hoi mai la no ihoi oe, ko maua haku, nolaila, ua manao kuu kaikunane ua oi aku kona pono e hoi cJvii a noho ma ke kula a hiki i ka wa e pau ai ka liuli ana non.'i, a oia kona mea e noho pee mai nei ina ke kula, I kela ame keia elna po e haawi mau aku ana maua i ka hoailona i maopopo ai ia inaua I ina aia nō ia ke noho mai nei ma kona wāhi e pee nei, a ina e loaa j mai ka haina oia ka manawa o ka'u kane e lawe aku ai iai nana. I i kela'ame keia la ua komo mai ka manaolana iloko o maua e hala aku ana ohi māi kona wahi e pee mai nei, a e like hoi me ka lolhi o j kona nolio ana mai ma ia wahi pela no hoi ka hiki ole ia mana I haalele aku iaia. O keia iha la ka mea oiaio, e like hoi me ko'n ano i he kristiano, a e ike ana h.oi oe aole i kau aku na hoahewa ana | o ka'u kane, aka no'u nei i hana mai ai oia i keia hana."

O keia na hnaolelo a ka wahine i ha'i mai ai ia maua, a ua ha'iia mai hoi me ke kui'o e loaa ii no na inanao aloha. "O keia anei ka mea oiaio, e Baremoa?' 7 wahi a Sir Hanāle i ninuu akn ai. 2 "E, e Bir Mnale, he oiaio na olelo apaii i ha'iia ae ni?i." u lna pela, aole wau e ahewa aku ana ia oe no ko'u kokua ana i ka'u wahine E hoopoina iho oe'i lta'u mau olelo i hoopuka mua aku nei. E hoi aku olua no ko olua luini, ai ke kflkahiaka_o ka la aj)opo e kamailio hou ai kakou maluna o keia mea. Ia laua i >hala aku ai ua nana hou aku la iuaua ma ka pukaaniani. TTa wehe aku o Rir Ilanale iua puka-aniani la a aia h.oi ke nou mai la ka inakani iko maua mau maka. Ike aku la no maua i" ka a mai o ke kukui ma kahi a maua i ke mua ai. u Pelie'a la i maka'u ole ai oia i ke kau loihi ana mai i kana hoaUona?" i puana ae ai o Sir Hanale ia maua e nana aku ana. i "Malia palia ua kauia mai ke kukui e hiki wale ai no i- kona malamalama ke ike ia aku mai keia walii>aku. ?? wahi a'u i pane aku ai. • •• "Pela io paha. Peliea la ka loihi mai keia wahi aku ma kau kohō aku?" "Me ihe mea la aia ma Kalifa Toa. r „ "Alaila aole 110 i mamao loa. He elua paha jnile mai nei aku. "Aole palia oia na mile." • . "Aole io no pal?a i nianao loa. ke hiki la hoi ia Bareinoa ke lawe aku i ka ai. Me he niea la aia keia lawehala ke kali mai la. Ea, e Wakekona, e hele aku ana wau e hopu i keia laweliala lapuwale!'' O keia liookahi no hoi'ka manao i loaa mai ia'u, he manao hoi i loaa niua ole niai a «liiki i ko Baremoa ma hoike ana mai ia maua, mamuli o ka maua lioohalua ana iaia ia po. O keia laweliala oia ke kanaka a ka lehulehu i maka'u ai, a aole lioi he mea e nolio ana iwaena o lakou i loaa ke aloha nona mawaho ae o kona kaikuahine ame kona kaikoeke. Ke-hopu aku maua iaia oia no ko maua hana ana i ka e pono ai ka lehulehu a ilioopaa aku iaia ina kahi ona e liiki ole ai ke hookau mai ika weli i koonei poe. TTā nana aku la wai. ia Sir Hanale a ilee aku la wau ua paa kona manao e hana aku 1 kana mea i ha'i ma'i ai ia'u, nolaila ua lia'i aku la wau iaia e hele pu no wau me ia. - ' u Alaila e kii aku kaua i ka kaua mau pu panapana a e komo hoi iko kaua mau kamaa buti. E hoomaka kokeHku kaua ika kaua huakai o hoopio mai kela i ke kukui a o ko ia la nalo no ia mai ia kaua aku."

Iloko o na minute elima aia maua ke ku la mawalio o ka liale nei, a hoomaka aku la maua e hele ma ka inaua liuakai. Ua hele aku la maua me ka awiwi iloko o ka pouli e aaki ana, a ma ko maua mau uoao hoi e pa mai ana ka makani me kona puanuanu nui, a e i lou mai ana lioi na lau laau iko maua mau aaliu. Ia maua i hoea f aku ai nm ke kula, oia no hoi ka manawa i helelei iho ai na kulu paka ua, a ike aku la no hoi maua i ka a mai o ke kukui. | "'Ua makaukau anei oe me kau pu, e Sir Hanale? v wahi a'u i ninau aku ai. "Ae." - "He mea pono ia kaua ke nee aku me ka aw.iwi ame ka makaala loa, oiai ua ha'iia mai oia kekahi o ke kanaka niaka'u nui loa; ia. E lele aku kaua iluna ona īne kona ike ole mai ia kaua, a o kona i paa 110 lioi ia ia kaua mamua o ka liiki ana iaia ke pale mai ia kaua." | "E Wakekona," wahi a ka l>arona, ''ihealia la ka. Kaloke Home i e olelo ai 110 keia? Peliea lioi na mea e pili ana ina liova kulipolipo | okapo ka inanawa hoi e h'ele ana na uhane lai>u me ka ikaika?" i Ia manawa no i hoomaka mai ai me ka hikiwawe kela leo ku- ] paianalia a'u i lohe ai mai ka lua Mimilo o Kalipena, a liooniaka aku : la e wawalo maluna oke kula. I kinohi ua kani mai la e like me ke eoeo a nui ae la e likē nie ka halulu anā o ka wai a euii-iho la a j like me ka nu ana aka ilio. Ua palua a pakolu ko maua lohe ana i j keia niea, a na ia mea i hookomo mai i ka lia maeele iloko o ko ; maua mau puuwai. Ua hopu mai la ka barona i ko-u mau lima ua hiki ia'u ke ike aku i kfe keokeo mai o kona mau maka iloko o kein pouli nui. "E kuu Akua, heaha keia mea, e A,Yakekona.?" wahi ana i hoopuka mai ai. "Ke maopopo ole nei ia'u keia mea. He mea lolie mau ia keia ma keia kula, a ua lolie no hoi wau ia mea i kekahi inanawa i hala ae nei." - ' ! "E Wakekona, he leo u-wo keia no kekahi ilio.hahai liololiolona." | Komo inai la ke anu iloko o ko'u puuwai> oiai'iaia i lioopuka mai ai i keia mau liuaolelo ua hiki ia'u ke hoomaopopo aku ua komo ka maka'u iloko ona a nialia paha oia keka/hi mea nana e liookomo aku i ka manao iloko ona e hooia i na mea i lia'iia iloko o fca moolelo o ka ohana o Basekavila. • u Healia la ka koonei poe e kapa nei i keia leo kupaianaha?" wahi a ka bavona i ninau mai ai ia'u. "O, lie poe liupo wale no keia. Healia la ko'u mea e noonoo nei ika lakou mau olelo," wahi a ? u i pane aku ai. "E ha'i mai oe ia'u e Wakekona. Heaha la ka lakou e olelo aei no keia leo kupaiaiiaha?" - I T a kuha'u iho wau ika ha'i ana aku iaia, eia nae aole e hiki ia u ke alo ae mai kana ninau mai. "Ive olelo nei lakou o keia ka leo. o ka Uio o Basekavila." I ka Joaa ana aku o keia haina iaia, oia no kona manawa i auwe ilio ai me ke kaiimalia. "He niea oiaio he ilio io no," wahi a ka barona i .pane mai ai, "eia*nae hoi ke hoolohe aku lie mau mile loilii ke kaaliele ana mai 0 keia leo kupaianaha." "Ke liiki ole nei ia ? u ke ha'i aku ia mea." Ma ke ano o ka holo ana mai o ka leo ua hiki ia kaua ke hoomaopopo aku, e like me ka hapai ana o ka makani pela no ia e liolo ai a e eini ai lioi. Aole anei oka huli a_ kaua i lolie aku.nei i ua leo kupaianaha la, oia no ka liuli o ka luaMimilo o Kalipena?" "Ua pololei kau koho aoa, e-Sir Hanale." "Ina pela mailaila mai keia leo. E liaele koke ae kaua, e Wakekona, o oe anei kekafii e manaoio ana lie leo io no keia no kekahi Hio? Aole wau he kamalii. Mai hopohopo oe i ka ha'i ana mai ia'u i ka.mea oiaio." "1 ko'u lolie niua ana i keia mea o Bepeletona kekahi me a'u. Wahi ana, he Jeo keia no kekalii manu malihini." "Aole, aole', lie leo io no keia no kekahi ilio. E lsuu Akua, he oiaio anei kekahi iloko o keia moolelo a'u i lolie ai? He oiaio anei eia io no wau iloko oka poino? Aole ou manaoio i keia mau mea, e Wakekona, oia anei?" "He oiaio, aole loa o'u hilinai i keia mau inea." "O keia ka'u mea i akaaka ai oiai wau ma Ladana, a i keia po hoi eia wau ke ku nei uia ke kula a lolie aku iua leo la. 0 kuu makuakane hoi! laia e waiho ana, ma kona wahi i make ai, aia lioi e wailio pu ana ka nioali wawae o" kekahi ilio ma kahi mamaO ole aku mai kona wahi e' wailio ana. * Ke noonoo ae i keia mau mea. apau me ka'u mea e lolie nei i keia po ua kulike loa. Ke manao nei wau aole wau lie hoohewale, e Wakekona, eia nae hoi o kela leo ka mea nana i hoopuanuanu mai i ko'u puuwai. E liaha mai paha oe la i ko'u mau lima!" la'u i hooko aleu ai e like me kana i kauoha mai ai, ua like ka hni'hu'i o kona nian lima me ka poliaku mabala. "Ke manao nei wau aole e liemo ana kela leo mai ko'u ppo aku. Heaha la ka liana pono a kaua e hana aku ai i keia manawa?" "E hoi liou anei kaua ihope?" "Aole loa kaua e hana aku pela; i hele mai nei kaua e liopu aku Ika kaua lawehala, a oia ka kaua e hana aku ai. Eia kaua ke hele aku nei i ona la, ano ka ilio hoi, aole ia maliope mai o kaua. E hele mai oe! E hana aku kaua ika mea e liiki ana ia kaua, ina no e alo ku-e mai na mea ino o ke kula nei." (Aole i pau.)