Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 8, 19 February 1904 — KAUNA WAHINE O KE KULANAKAUHALE O TAREVIS. KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KAUNA WAHINE O KE KULANAKAUHALE O TAREVIS. KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

, MCKCNAXIV. HOOKIPA HE KA HAKO NA**E haawi kaaoha aka I keia poe ekola,** wahi a «a Kauna Paele i«t;i i hoomaa aku ai, w e hoike ako ika poe mahi o kakoa nrfi hoolako niai ia T«roaa nei me ka ai a i ka la apopo e ukuia aku a» īakoa. it «t kn imm» (» hoolohe ole mai ana i keia man kaaoha, alaila. i ka la *i|h»ik» waa e aku ai i ka ka poe i hooana mai i ka lakou e huli pono ak«. i»i nu ia lakou a ke loaa ia'u ia poe hooko kaaoha o e e lawe m iiiai n» •• a'» ka lakou man waiwai me ka uku ole. h hooj)aaiiaau m- i k» ia nian mea aj>au me ka ha'i pololei aku i keia i>oe ekolu a e «kah.. h' loa o pahemo aku olelo mai i a oe aku uo ka hiki uiai 0 ka Akihihopa i o kakou nei." o . . •K kmi Haku. v wahi hou ake kapena 1 hooku īku i aku ai, Ke sini;.l«i nku uei a aole e emo |>oeleele y aole awei e — "K S»tiiHimeta." i kahamaha aku ai ke Kauna, "o ka u i kauoiia i.i:i ka*u i hooliolo ni e liookoia a i keia manawa no. a ina he fioo!l;«ri"kau hami e li koke ia no oe r aka, o ke kauoha ke waihoia aku i ki-la i»oe ekolu a iluna lakou o na-lio e noho ai 1 keia po ho o--11»» ka hooko ana a ke hala ke kakahi_aka oka la apopo me ka li. M .kMiu« ole ia mai o kekahi mea ai, a oiai na'u maoli no e naiia m liaiii» a ike ai au i ka hooko ole ia alaila e lilo ke ola o kekahi e pono N"a k«»ia niau olelo a ke Kauna Paele i koi aku i ke ka-iM-iia a ku koke ae la oia iluna a hele aku la no ka hooko ana me na inaka pupuku no nae a i ka hala ana aku o ke kapena ua huh ae la n:t Kanna nei e kauiailio ia Rodolofo ? oia no ka manawa a ka i'« u< ifita i iMine uiai ai: . . •'K, kini lliiku, im liauoli loii nu i ka lu-le liou ftim mai īmua o k"-i iilo a liooko i kau uiau kauolui. i\ ke kali aku nei kem o ka liookuuia mai. no ka mea. ia'u i liaalele aku uei i ka'u pa,.aama. a.a no ke ku la ke ie-waina ame na mea ai, a uolaila. e kuu liaku ke-— . •'O. ma ka inoa o ka mea i pololi/* i uwa ae ai ua Kauna Uene- , -,Ka nei, "e hele io aku oe. v Alaila huli ae la om a pane aku la īka K,H • Ke nianao nei aii o oe kekahi i pololi e Hke me ko wahi koa iki aka alia nae kau papaaina a pau ka kaua kuka ana.' _ • Aole no o*u nana nui no ka inea ai i keia mauawa luauiua o ka ii.aa umi o ko'u wahi e moe hooluolu ai. He luakemake nm ko u e hoomaha i loaa iki ia*u ka maha niaiuua o ka hiki ana mai o ka ia ap%»i»o no ka makon huakai no Palanipoka." . . •'Aole ia o ko'u nmnao e hele oukou i Palanipoka, om.i ua hoo!o|i hou ae nei an i ko'u uianao uo keia hele o oukou ilaila, oiai aoie V nanaia mai ana oukou iua aia ilaihi ka Emepeia, uo ka mea wahi pauaka uui oia iwaeua o na lupuwale. v _ "Ke lokalii like ioa nei ko'u nmna* me kou ma ke kaupaona ana uena *' kuu llaku.' •*Ke kuhi nei au he hoaloha oe uona. •*Ae. he hoaloha au nona a ike pilia i kona ano ke kumu ī ni s»i 'a'u ke koiuo pu ana me oe ma keia manao ou. ••Aole au i ike iaia, a ma ka lohe waie no keia man manao o u noaa lie kanaka e wale uo oia, aole lie Kelemania. ouuo, a aia mala!.. o ka niuii ana o na Akihihopa no ko laua l>ono ke kumu o laua e aookohu ai iaia i mea paaluina no ka laua makemake, a noiaiU. aole oia he koa-a kupono no ka luikaka. He kanaka naaui>o anei uia i kau 11001100?" 1»™,.. •'Aohe ona naauao oi ae uiaiuua o'u a lie kanaka no >noi 1 koi iloko o ko ha'i mau hoopaapaa e like me a'u i komo ai ma keia. # ••l'a lohe auei oe i ka manao o Anola e komo kaua mai uiu. 1 ninau aku ai ke Kauna Paele 110 ka Akihihopa i ke kanaka opio me ua īuaka pupuku. . iin • l a olelo niaoli no oia e haiui pela," wahi a ua Emepera nei, a o ko makou hiki ana niai la a hoike aku la wau ia*oe, oia ka mea nana i hoopakele ae ia oe mai kou noho pu aua me ka maopopo oie 0 keia kipi ia oe, he mea lioi e hoomakaukau ai oe m oe 1110 ma ka hoolako ai ana ame na lako apau no ke kaua. Kolaila wau 1 manao ai he mea maikai ia oe ke hooimūkui nui i ka hiki ana mai uei o ke Kaunawuhine Tekela iinua ou i keia la. Ma ka aoao o ke Kauna Paele aia ia ke hoolohe la me. ua nanaina ano hoomaku'e, 110 ka iuea, aole he manaoio iloko ona i ka oiaio iloko o ka Eiuepeia, malia paha he kipi kona kulaua 110 ua Kauna la eia nae, ua loaa pu iho 110 kekalii noonoo īloko 0 ua Kauna laeie uei he pio 'ua kanaka opio la nana e like me ka loihi 0 kona paaima ih»ko o ke Kakeia Turoua. "Aoie 110 e hiki ia'u ke hilinai loa aku ia oe no keia iuaiia\\a aka 1 ka nana nku i kou kulaua ua iiiki ioa ke hoomaopopo aku ua*ano like ia nte Kodolofo ka Emepera Keleniauia o Kui'opa nei ka mea 1 oleloiu e kekahi poe he kanaka wiwoole e kupouo ai e panaua aku na hoomaikai noiia." % l"a minoaka iho la ka Emepera no keia niau olelo a ke Kauna i;u ka pane leo ole nae no kekahi mau miuute. ... •O ka ikaika i loaa iloko 0 knu kino ame ka manaopaa iloko o k .iu puuwai oia na inea i iniipai inai ia'u e hooko uo ka oihana hooi»ak* le i na po elua ame na la i hala koke iho nei ma keia liuakai a makou: a o ka loaa ia'u o ka hiamoe ka mea e hoomamaia ae ai keia lnhi uui" i pane hou, aku ai ua Kmepeva uei. Aole i naua aku ke Kauna i keia mau olelo a ka Emepera ma ka hoolehe ole aua, aka ua huli koke ae la oia i ke kauwa e ku kiai ana uo ke kauoha e haawiia aku aua e kona Ilaku, a pane aku la: "K lawe aku I ku Haku Ki>dolofo iloko o ke Keeua Hookipa " '■■>!<> ka ae pu m mai e kuu Haku l'aele." wnhi a Hodolofo ' e aeia mai aa e ike aku t ke Kauuawahine Tekela uo ka hui kauiailio ana uie ia no kekahi luau miuule." Ua maoimpo ia'u ua imi koua uh« auie ka maka'u a na makeniake au e hooUma aku iaia me na olelo 1 olnoln a e haawi aku i ko'u hooiuaikai nona no keia hoomanawaum ana, l a hauoli ioa wau ina ia he mea keake'a ole ia oe. ; "Aole t>e e luauaolaua e loaa aku kekahi ke ake a mai a u aku, wahi a ua Kauna nei T "E manao auei oe o ka/wahine opio i mare kane ole i pili aku iloko o ka poli o kekahi kanaka opio nia ke alahele loihi iloko o ke kupilikii no koua hoopakeleia e like me olua i hele like mai nei e loaa ia'u he wahi manaolaua no ka hoopakele ana 1 ua wahine Ui ke manaoia e hmikaawale ae ika pili? Kolaila. e uo ike iaia ina nmnawa au e makemake ai e ike, Aole a u noopakeie Ma keia u\au olelo ua pii koke ae la ka ula o na papalina o ka Kme{iera no ka nui huhu a aaki paa iho ia kona mau kn'i no ke unu aua i kona manao huhu no keia mau olelo, . . ••K kuu wahi aka Emepera ? U E hoike aku ana wau la oe i keu kanaka i onou ai i ka oi o ka maka o kuu iloko o kona kania i mamuli o na olelo lapuwale ana i waiho aku ai iuiua o ke Kaunawahine Teke!a a aia kona kino lepo ke waiho la 1 3Uirutika i keia la a ua i'ike hoi kau mau oielo lapuwale me kana. Ile kanaka oia i ano «ke aku kona kulana ikaika me kou, eia nae, a»a kona kino iepo ke waiho ia i fcnrntika«* . , . . -He paonioni ka l lianaia mamua iho nei e kakou i kem ia ao a il ia ai ka hana kamahao a ka panapna," wahi a ua Kanna "a ke makemake nei an aole ioa e hanaia mal kekahi hana e hoopiH pn ni ia'n i ka paia. oiai he kanaka an i hiki oie ke ka mea e hoao ana pela \tCn oia 00 ka me« « eha ana,* .AlaiU huli ae la oia 1 ke kauwa e kn ka» mai ana a pu*-** ll *" * iawe aku iaia i kaia o ka wahine iioiio nei a mahope e lawe ioa akn iaia ike Kena Hookipa epoe Ikapw iM ® kukaioleio aM."

Ia maaawa koke m ua h&iiai akn \m o BodolaCa mahepe o ke i|a | kai.e hele ana hoi Uoko o kelakakelanui maloko o Da al£Boi oteil: a Uiki wale laoa mamaa pono o kekaM wahi poka nokii. | k;ibī lioi a ke alakaī i kikeke aku ai. * Aoie no hoi i o iho ua hamama ae la ke paal a o-ko aaa ke poo o keka*lii wahi luahiae a mahope iho q na koka kamailio ana me ke alakai na lawe loa ia aku la o Rodolofo iloko o na lami liiiii like ole ua wahi luahine Bei. oiai hoi ke alakai moa i huii hoi aku ai e hili iuc kooii Haku e kaii mai ana. Ma keia alakai ana oa hlki ako la laaa i kekahi keeoa nni i ano iike ka nai me kela o ko ke Kanoa Paele ame kooa oiaa ihoa e nonoho aoa i ka maoawa i hoea ako ai oa malihini, a oa ano |!ike oo oa hoohiwahiwa oie ia keeoa. Maluna o kekahi noho ooi e ooho aoa ke Kaooawahioe Henerika Paele he iede oona ke kolaoa kino ano homimi, e holi aoa hoi kooa ti>au maka iuka o ka moiiwai o Moae-ie i kokoke hoi kooa ooho oia ka ooao o pakaukao poepoe ooi. O ke Kaooawahioe Tekela kekahi e noho aoa iluna o kekahi noho kokoke oo i ua pakaukau la a e waiho ana kooa poo maiuoa 0 kona mau lima iiuna hoi o ke paka;okau, o kona heleheleoa hoi ilalo a o llilda hoi aia ia ma kekahi kihi o ua keeoa oei a i ka oaoa aku 1 un heleheleoa o keia poe ua hiki ole ke nalo ae ka nauaina aoo kauinaha o lakou apao he mea e hoike mai ana ua uwe mamua iho 0 ko hiki aoa aku o keia luiilihiuu lu ka manawa koke uo ua hookipa mai la ke Kauuawahiue He-nei-ika ia.Rodolofo me ke ano kuha'u no oae aka i ka uiauawa i ala koke aie'ai ke Kauuawahiiie Tekela i ka lohe ana i keia leo nui a i ka miiU]Kipo koke aua i ka mea i komo mai ai ua lele koke aku la oia me oa lioia iwaho me he la e apo aku aua, a me-oa leo e hoike ooa i ka piha hauoli ua pane koke~aku la oia: -E ka Haku Bodoiofo, M eia uae aole oia i hoopuka leo hou ako. ila keia mauawa ua pili aku Ui ka Emepera ma ka ao«io o ka wahiue opio a hopu aku la i kekahi lima o ua wahine opio uei a hoopili ae la i kona ihu no ka honi aua. me ka paue pu aua aku. k *E kuu Hakuwahine. ua hele niai uei au e haawi aku i ko'u hooninikai ia oe uo ka lanakila o kau huakai i hoomanawanui ai a hiki i ka hnpena." 4, l'a laoakila —pela ih>." wahi aua Kaunawahine opio nei. "l r a loaa ka lanakila inai kinolii mai a hiki i keia manawa a uiamuli ia ou a pela no auanei ke koeoa hana i koe, e loaa 110 ka lanakiia e Uke me ka loihi o kou komo mai iloko o na haua." "Aole anei kakou e hiki kehele uo Palanipoka i keia po?" i ui aku ai'ka wahine opio, u ke manao nei au ua maha iki au e hiki ai ia kakoū ke hoomau aku. a he hauoli loa ia uo*u o ke kaawale koke uiai keia wahi i hookipa aloha ole ia mai ai kakou. l'a oi loa ka maikai no'u e hele pu me oe ina no iloko o ka waonaliele me Kouorado ame Hilda mamua o ka uolio ana iho iloko o keia wahi mako-na. "l'a oi aku palia ka maikai." wahi a Rodolofo i pane aku ai no ka hoolana manao ana i ka wahine opio, "o ka hoomanawanui ana uuihilo iho o ka maluiualu o ke kakela o ko makuakane hanauna a he niea hooikaika no hoi ia i ka manao o ua nuikua nei on, no ka mea, ua -hoike mai oia-i kona ae no ka unuhi aua i kana pahikaua no ka paio ana me kou poe enemi uo ka hoopakele ana ia oe. v a liiki 'mai nei o Bitarika i ke kakela nei a ua hoi neīe aku uei maiuuli o ka loaa ole o kana mea i hele īuai nei," i hoomau aku ai o Bodolofo ma ke kamailio ana. "Ua hoike pu mai nei no hoi ke Kauna Paele aole ka Emepera i Palanipoka i keia manawa uolaila wahi ana aole he waiwai o ka kakou hele ana ilaila a ua oi aku ka uiaikai e nohr iho. l?a hoike pu mai no hoi ua inakua la ou i kona makemake nu; e kupale nou ke .liiki mai na enemi. Ma keia niea ua nui ko'u hoou aikai no ua Kauna nei, he noonoo hoi i like ole me ko'u noonoo uuia i ka manawa o'u i ike mua ai iaia e like me ka hookipa mako-ua ana i paliola Jiiai ai ia kakou. -O kekalii kumu palia o, kona liana ana pela oia no kona lohe niua ole ana no kakou ua like hoi ia me kekahi lio hou i puiwa mamuli o ka ike aua i kekahi mea hoohikilele 1 ka manawa mua." - "He kanaka maikai no oia," wahi a ke Kaunawahine o ke Kakela Turona, "aia wale no kona piena a iuaua'eia aku kana haua. Aole oia e ke'ake'a wale mai ke hoonahili ole ia aku oia." -lna j>eUu" wahi a ke Kauuawahiue Tekela, ''e 110U0 kakou i ke Kakela Turona nei." 4k Oia ka makemake o ua makuakaue nei ou." "A peliea hoi ka Akibihopa Anola? E manao anei oe e komo kaua mai oia ia kakou?" 4< Ke kanalua loa nei au no ia mea no ka Akihiliopa,'' i pane aku ai o Kodolofo no ka haina oka ninau aka wahine opio. Ke manao nei au aole he hana wale mai ka Akibihopa pela aka ina e loaa iaia keki»hi mau kokua ana e ike ai oia ua lawa ka ikaika uie ia alaila paha komo mai oia. Aka, aole ia he mea nou e uiaka'u ai a mai hoomanao oe no ia mea 110 ka mea aole he uiaku'u ana i koe uo ka ;lanakiUi o Bitarika.maluna ou no na mauawa apau loa. E lioopau loa i ka inaka'u ana nona.'* "Ke hoomaikai aku nei au ia oe uo keia mau olelo hoolana au ia'u," walii a Tekela, me ke auo pii ana ae oka lia i kona kiuo i ka hoomanao ana ae ika inoa i hopuka ae ai. Alaila hoopuka leo malie aku la oia ma ka uinau ana ; "E haalele anei oe ia Turoua uei

i k;. h\ apoiK)?" 4 *.\ia ia i ke Kauna Paele," wahi a Rodolofo, "'aiue oe pu no hoi ! kekal.i. lua he niakemakeia ko*u noho pu ana auie ko'u kaawale ak\i }Hilia e liooikaika no wau e hooko akn e Hke me ka niakemake ia ii»;;i o ? u e hana aku." . vv Ke inauao nei wau," wahi aua ui uoliea nei i pane aku ai ike kauaka opio, ik e like me ke kulaila o kakou eku aku aua uia keia īuua koke, aole e nele ka iiui nui e loaa ana i kuu makuakane e pulania niai i kanaka puiiwai ikaika e*noho pu me ia a iloko o ka manawa kupilikii e like me keia, a ma ia mea aole oia e hookmi ia oe." "O ko'u manao maoli»? wahi a K(xiolofo, "a oia uo hoi ko'u mak;?make oia ka noho pu aua. . Aka na ka la e 'hoike inai i na mea apau. Ano keia manawa he mea pono e hooluolu oe no kaiuea. ua nui kou luhi ma keia huakai a ke manaolana uei au e loaa ana ia oo ka maha a e hiaiuoe maikai oe uo ka mea aole he pilikia i koe a ua hiki mai no hoi i ka hopena o ia mau kupilikii apau." Me keia mau olelo hoolana ua huli hoi mai o Rodolofo iue ua noonoo kaumaha no, oiai, mamua aku aia he man manawa no na kukai olelo maikai ana mawaena o laua, kaawale ae mai ka hapanui ae, a iloko o ko laua puuwai pakahi iho aia na anoi iini nui anivi hoopuka leo oie ia a i lioike ole ia e lana no laua iho, eia nae. ua ike maojH»po laua pakahi iho 110 na haawinai nnie puuwai la. } O ke kanaka hoi nana i alakai inua mai i ke koa o ka huakai a ke Kaanawahine Tekela ua hoi hou uiai la oia lua ka puka i hni at me ka luahine e luiuki k>a ana i keia lohi loa o ke kanaka opio. Aia hoi ma koua liina i keia mauawa he lama e a ana e hoouialamalama ana ina paia pouliuli ona kakela nei. A me keia lamalaiua ua pii akn ia ua alakai i*ei a ukali aku no hoi o Roaolofo malu.pe ona i ka mauawa i hui hou ai lana; a me ia ka hooman ana 0 ka pii ana ma ke alapii kikeekee. e koiuo ana hoi ma na puka he nui a iiiki i ka* manawa i ku ai na alakai nei imua pono o kekahi puka n i:\noanoa o ke ano kaumaha a kolkoi he wahi pani-puka unku no nae, a i ka manawa i hamama ai ua komo kpke aku la ka malanialama o ka lama ahi ke kumu hoi i loaa ai ia Bodolofo ka hoomaopopo 1 ka nuf o ua keena hookipa poej*>e la, a aia hoi he mau puka-aniani ekolu ma kona mau paia manoanoa. ma ka aoao maloko he hamama akwi nui ae aka oke kikiaa-waho be uuku iki niai. . , Aia ma kahi aoao he wahi moe o ke ano kopono ole a ata fee pakankau nui koikoi e ku ana me kekahi mau hoonani e kohakohu oie ai ke kulana oka lumi hookipa. Aole i liuliu ioa ua ike ako la ke kanaka owo i ka nehe palaiiehe anaaku oke kauwa amekamaiiao mua ole o Bodolofo e hoi ana ua kanaka nei ua lakaia mai la ka poka a pua ana oia Uoko o ua lumi nei me he pulno la. # ke kaimka." S kahea aku ai o Bodoiofo meka leo nm me ka wehe pu ana ae i kana paMkaua, "kehana nei oe a oi mamua o ke kauoha i haawiia mai ia . • , , . Ua iohe mai no ua «lakai nei ika ieo aka aole <0a i wehe mai i t ka paka. ~ j