Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 50, 11 December 1903 — Page 3

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Lynn Elia
This work is dedicated to:  Daniel and Ruth Elia Sr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, DEKEMABA 11, 1903.

 

Makai Kiu.

KALOKE HOME

:AME KA:

Hihia i Huliia me ka Noeau

            "Alia hoi," wahi a Home, "ke manao nei wau, e Kauka Ma@, o ka hana pono ma kou aoao oia ka waiho ana ae i na olelo painuu a ina he mea oluolu ia oe e ha'i mai oe i kau mea i makemake ai e loaa aku na kokua ana mai ia'u aku."

 

MOKUNA II.

KE INO O BASEKAVILA.

            "Eia me a'u i keia manawa he mau palapala," wahi a Kauka Matimea.

            "Ua ike mua aku nei wau ia oe i komo mai nei," i panai aku ai o Home.

            "He palapala kahiko loa keia."

            "He palapala hou kena no ke kenekuria umi-kumamawalu, ina no nae aole kena he palapala apuhi."

            "Pehea oe e manao ai pela?"

            "I kou wa e kamailio ana ua hoomakili mai oe he hookahi a i ole he elua iniha na'u e ike aku.  O ka mea hiki ole ke ike aku a koho aku ua kupono ole oia ina ua ha'iia ae oia he kanaka makaukau ma ka imi mea pohihihi.  Me he mea la ua maopopo aku la ia oe ko'u ike maluna o keia kumuhana au.  Ke koho aku nei wau ua hanaia kena palapala i ka makahiki 1730."

            "O ka manawa pololei maoli oia ka makahiki 1742," i panai aku ai o Matimea me ka wehe pu ana ae i ua palapala la.  "Ua waihoia mai keia palapala ma ka'u malama ana e Sir Kale Basekavila, a oia no hoi ka mea nona ka moolelo, o kona make ana, nana i hooulu ae i na kamailio ana he nui ma Devonakaea.  E i ae wau he hoaloha ia no'u a owau no hoi kona kauka.  He kanaka noonoo poaa, kuoo a hoohihia ole oia i kona mau noonoo e like no hoi me ko'u ano.  Eia nae iaia i wehe ae ai i keia palapala a paa ma kona mau lima ua haalulu ae la oia, a o kona noonoo ia wa me he mea la ua makaukau oia e lawe ae i ka kekahi haawina koikoi."

            Ua lalau aku la o Home i ua palapala la a hohola iho la iluna o kona uha.

            "E ike ana oe, e Wakekona, i ke ano o ke kau ana o ka S loihi ame ka pokole ma keia.  O keia kekahi mau hoike i loaa mau ia'u a loaa ai hoi ia'u ka ike e koho aku i ka manawa."

            Ua nana aku la o Wakekona iluna o ka pepa a ike aku la i na mea apau.  Ma ke poo e kau ana keia mau huaolelo "Basekavila Hale," a malalo iho e kau kehakeha ana keia mau huahelu: "1742."

            "Me he mea la he hoike kena o kekahi mea," wahi a Wakekona.

            "He oiaio he hoke moolelo kena no ka ohana o Basekavila," i panai mai ai o Matimea.

            "Ke hoomanao nei wau ma kau mau olelo he mea nao hou kau i makemake ai e loaa aku ka'u mau kokua ana," i panai aku ai o Home.

            "He oiaio.  O keia kekahi mea hou a he mea kupono hoi e hana koke ia iloko o iwakalua-kumamaha hora. Aole no i loihi loa keia palapala a ua pili wale no i keia kumuhana.  Ina olua e ae ma ana alaila heluhelu aku wau ia olua."

            Me keia mau olelo ua unuhi ae la o Matimea i ua palapala la a hoomaka aku la e heluhelu.  I keia wa i hilinai aku ai o Home ihope o kona noho, puili ae la i kona mau lima mamua o kona alo a popo'i iho la i kona mau maka me he mea la e noonooana.  Penei na mea a Matimea i heluhelu aku ai:

            "No ka mua loa o ka Hauna (ilio hahai holoholo) o Basekavila he lehelehu wale na mea i hoopukaia, eia nae oiai owau ka mea mailoko mai oia lalani ohana o Hugo Basekavila, a oiai na loaa mai ia'u ka moolelo oia mea mai ko'u makuakane mai, a i loaa mai no hoi kana mai iaia mai, nolaila ua hoopaa iho wau e like me keia a ke manao nei no hoi wau oia no hoi ka oiaio.  Ke makemake nei wau ia oe e ka'u keiki e hilinai iho, o ka Lunakanawai nana e hoopa'i i na hewa, ma kona lokomaikai wale, nana no ia e kala ae, a aole he alahele e ae e hana ai aka o ka hookeai wale no ame ka pule mii a pela iho la e hookaawale ia ai.  No laila, ma na mea e hoikeia nei ma keia mau olelo malaila oe e ike ai a e lawe mai hoi i ka hua o ka makua ole no na mea i hala, eia nae e makaala oe ma keia mua aku i ole e kau hou mai ia mau mea maluna o ko kakou ohana.

            "Ua ikeia i ke kau o ke Kaua Kuloko (o ka moolelo hoi oia ka@a a'u e manao nei ua hoikeia e ka mea naauao Calaledona a oia hoi ka'u e makemake nei e nana pono oe) o keia Manora o Basekavila e kau ana ia maluna o Hugo oia inoa hookahi no, aole hoi he hiki ke awaha wale ia ae oia kekahi o na kanaka hailiili wale a hoomaloka.  O keia, ma ka oiaio, mai huikala aku no hoi kona mau hoa, oiai ua ike no aole he hele o ka poe hemolele ma ia wahi, aka, aia iloko o na ka anunu ame ka menemene ole nana hoi i hoolilo ae i kona inoa i mea e kau ia ai ka weli ma ka Hema apuni. He manawa ua oleloia ua make iho la keia Hugo i ke aloha @ ia he mea oiaio) i ke kaikamahine a kekahi kanaka mahiai e noho ana ma kahi kokoke i Basekavila.  O ka opio wahine hoi, he kula@a maikai a kanalua, na pale ae la iaia, oiai ua maka'u oia i ka inoa o Hugo.  Nolaila ma kekahi la hoomanao o Mikaela, o keia Hugo, me elima a i ole eono o kona mau hoa pono ole, ua hele ma-luaku la lakou i ka mahinaai a lawe ae la i ka opio wahine, i ka wa i hele aku ai o kona makuakane ame kona kaikunane ma ka laua mau hana mau.  I ka hiki ana o ka opio wahine i ka hale ua hoopaaia aku la oia ma kekahi keena o ka hale oluna, oiai o Hugo ame kona mau hoa e hauoli ana ma ka hale o lalo e like me ka hana i maa ia lakou i na po apau.  Ma keia ua ane ka noonoo o ka opio wahine i hoopaaa ai i ka hale oluna oai aia lakou e uwauwa ana a e hoopuka ana i na huaolelo hailiili, a ua oleloia ae oia iho la ko Hugo ano ke ona oia a ke noho wawna o kekahi anaina e like iho la me ia.  No ka hope loa iloko o ko ka opo wahine maka'u nui ua hana iho la oia i kekahi hana maka'u ole, a i hiki wale no i ke kane ke hana aku, oiai ma kekahi mea ulu hihi ma ka paia komohana o ka hale ua iho aku la oia ilalo a huli hoi aku la i kona hale ma ke kula, oiai he eiwa mile wale no ka mamao o kona home mai ia wahi aku.

            "He manawa mahope mai ua haalele iho la o Hugo i kona mau hoa a lawe aku la i ai na ua opio wahine la--ame kekahi mau mea pono ole, a ma ia ano i ike ai oia ua lelel ka manu mai kona wahi i hoopaaia ai.  Ia wa ua like oia me kekahi pupule, no ka mea, ua holo awiwi aku la oia no hale olalo a lele aku la iluna o ke pakaukau me ka lele liilii o na mea imua o kona alo, a kalahea ae la oia imua o kona mau hoa e haawi no oia i kona kino imua o na uhane ino ina he hiki iaia ke lawe ae i ke ola o ka opio wahine.  A i kona mau hoa e ku aku ana me ke pahaohao no kana mau olelo, ua panai aku la kekahi o lakou, he mea pono e hookuu aku i na ilio hahai holoholona mahope o ka opia wahine.  Ia wa i holo akua ai o Hugo mai ka hale aku a kauoha aku la i kekahi o kona mau kanaka lawelawe e kau aku i ka noho maluna o kona lio wahine a e hookuu aku i na ilio, a e haawi aku hoi la lakou i ka hainaka o ka opio wahine,, a ama ia ano i holo aku ai oia ma ke kula me ka hailiili leo nui ana.

            "Ua kunana aku kona mau hoa no kekahi manawa, me ka hiki ole ia lakou ke hoomaopopo aku i keia mau hana puapuahulu.  Aka ua pau ae keia pahaohao ana a noonoo aku la i na mea e hanaia ana ma ke kula.  Ua uluao'a ae la lakou, e kahea ana kekahi poe o lako no ka lakou mau pu panapana, holo aku la hoi kekahi poe o lakou no ko lakou mau lio, a o kekahi poe hoi ua hoi hou aku la no kahi o na hue waina.  Aka no kekahi manawa mahope mai ua hoi mai la he wahi noonoo kanaka iloko o lakou a holo aku la lakou, he umi-kumamakolu ka huina, no kahi e ku ana ko lakou mau lio a hahai aku la mahope.  Aia ka mahina ke pa konane iho la maluna o lakou, a ke holo like la lakou me ka awiwi, e hele ana hoi ma ke alanui i hiki i ka opio wahine ke hele aku a hiki i kona home. 

"Ua hala ae paha ia lakou he mile, a i ole elua mile no paha, halawai aku lakou me kekahi kahuhipa, a nianu aku la lakou iaia ina paha ua halawai me ia kekahi mea me na ilio hahai, a oiai ua pihoihoi ke kuhuhipa, nolaila, ua hiki pono ole iaia ke kamailio, eia nae ua ha'i mai oia mahope mai ua ike oia i kekahi kaikamahine ame na ilio e uhai ana ma kona meheu.  'Eia nae,' wahi hou ana, ua ike pu aku wau ia Hugo Basekavila i kona maalo ana ae maluna o kona lio wahine, a ua lohe aku hoi wau i ka eko aku o na huaolelo hailiili mahope aku ona, a'u hoi e hiki ole ai ke hoopaa iho iloko o'u.  No ia mea ua nuku aku la lakou i ke kahuhipa a haalele iho la iaia.  Ia lakou i holo aku ai, ua halawai mai la kekahi mea nana i hookakala ae i ko lakou mau lauoho, oiai ua ike aku la lakou i ka holo paukiki ana mai o ka lio wahine, ua hele a pulu i ka hou, a hala aku la mahope o lakou, eia nae aole kona mea hooholo.  Ia wa i hui like ae ai lakou me ka maka'u nui a nee aku la imua, oiai no nae ina he hookahi wale no mea o lakou i hele aku, ina ua huli hoi aku oia me ka hauoli.  Me keia lakou i holo like aku ai a hiki i ko lakou hulawai ana me na ilio, e hanuhanu ana kekahi, e oku ana kekahi a e kiei ana hoi i ke awawa haiki e waiho ana mamua o lakou.

            "Ua ku iho la keia huakai, me he mea la ua nalo aku ko lakou ona waina.  Ua kunana iho la ka hapanui, a ekolu o lakou i hoomau aku i ka hele ana, a o keia no hoi ka poe i ikaika loa ka ona,

a ma ia ano ua kapaeia ae ka maka'u mai ia lakou aku.  Ua hiki aku la keia poe i ke ko-wa o kekahi mau pohaku nui e ku ana.  E poha pono iho ana ka mahina me kona malamalama e hoahu wale ana i ua wahi la, a ike aku la lakou e waiho mai ana ke kino o ke kaikamahine mawaena o keia mau pohaku, kahi hoi ona i haule make iho ai no ka maka'u ame ka luhi.  Aka nae, aole o ke kino make o ke kaikamahine, aole hoi o ko Hugo kino make, e waiho kokoke ana ma kahi o ko ke kaikamahine kino, ka mea nana i hookomo aku i ka lia maeele o ka maka'u a hookuku ae i ko lakou mau lauoho, aka he kino o kekahi ilio nui, e ku ana maluna iho o Hugo, me kona e paa ana i ko Hugo puu.  Ia lakou i ku aku ai a nana i ka hana a ka ilio, a i kona mau maka huhu e a mai ana e like me ke ahi, ua hoohuli ae la lakou i ko lakou mau lio a holo aku la me ka maka'u nui e uwauwa ana hoi ia lakou e mama ana i ka holo.  Hookahi o lakou, pela i ha'iia ae ai , ua make iho la no ia po no kona piha maka'u i kana mea i ike ai, a o na kanaka i koe iho ua nawaliwali ko laua mau noonoo a ohewahewa no ke koena o ko laua mau la."

            "O keia iho la ka moolelo, e kuu keiki, o ka hiki ana mai o ka ilio nana i hoinoino i ka inoa o ka ohana a hiki i keia manawa.  Ke kakau nei wau i keia, no ka mea ua oi aku ke koikoi o ka mea i ha'iia mamua o ka oiaio.  Aole no hoi he hiki ke hoole ae o ka hapanui o ka ohana ua make mainoino lakou a iloko hoi o ka hookahe koko, ame ke kupaianaha.  Ke manaolana nei no nae wau ma ka oluolu o ka Lunakanawai nana e hoomalu nei ina kanaka apau, e kau aku i ka hoopa'i maluna o ka mea i hewa a hiki i ke kuakolu ame ke kuaha o na hanauna o ka poe einaina aku ana i ka palapala Hemolele i kakauia.  Ia Lunakanawai hookahi no, e kuu keiki, ke kauoha aku nei wau ia oe makaala loa i kou hele ana ma ia kula i na hora pouliuli, ka manawa hoi o na uhane lapu e hele ae ai me ke lakou mana nu"

            ["O keia mai a Hugo Basekavila i kana mau keiki ia Rokeka ame Keoni, me ke kauoha aole laua e hoopuka i kekahi mea i ko laua kaikuahine ia Elikapeka."]

            I ka pau ana o ka Matimea heluhelu ana i keia moolelo, hapai ae la ia i kona mau makaainana mamua o kona lae a nana aku la ia Kaloke Home.  Pu-ha ae la o Home a hoolei aku la i kona poomoku kikalika iloko o ke kaupahi.

            "Well," wahi a Home.

            "Pehea iho la, aole anei keia he mea hooulu noonoo?" wahi a Matimea.

            "He kohu kaao kena au i heluhelu mai nei."

            Unuhi koke ae la o Kauka Matimea i kekahi nupepa mai kona pakeke ae.

            "Ano, e Mr. Home, e hoike aku ana wau i kekahi mea i ulu ae aole hoi i loihi loa ae nei.  O keia ka nupepa Moo-ohana Kalana o Devona o Mei 4 o keia mahina no.  He moolelo pokole a oiaio o na mea i ikeia i ka wa i make ai o Sir Kale Basekavila, a he mea hoi i hanaia he mau la mamua o kona make ana.

            Hilinai aku la o Home imua he hoike hoi i kona ake e lohe. Hoihoi hou iho la o Matimea i kona makaaniani ilalo a hoomaka aku la e heluhelu.

            "O ka make ana iho nei o Sir Kale Basekavila, oia no hoi ka mea i ha'iia ae he moho Leberala no Devona-waena ma keia kau koho e hoea mai ana, oia ka mea nana i hookau iho i ke kaumaha maluna o ka aina.  Iloko o ko Sir Kale Basekavila noho pokole ana ma Basekavila Hale o kona kulana kanaka makua a lokomaikai ka mea nana i hookomo aku i ke aloha ame ka manao kaumaha i ka poe apau i hui launa pu me ia.  I keia mau la, he mea kamahao ka @iki ana i kekahi kanaka i hapalaia kona kulana e na hana ino o ka wa i hala i hanaia e kekahi o kona ohana, ka hoihoi ana mai i kona waiwai ame kona kulana ma ka aoaoa pono.  O Sir Kale, e like me ka mea i ikeia, ma Aferika Hema kona hoowaiwai ana iaia ma ke kalepa.  Ua oi aku hoi kona naauao mamua o ka poe i huli waiwai a ike i ko lakou pilikia ana.  I kona ike ana i kona waiwai ua huli hoi mai la oia no Enelani nei me ia waiwai ona.  He elua wale no ona makahiki o ka noho ana ma Basekavila Hale, a eia ke minaminaia nei ka haule pu ana o na hoolala ana i hoolala ai ma o kona make ana aku la.  Oiai aole i ko kona manao nui e pomaikai like ka poe apau e noho ana iloko o neia kalana iloko o kona waiwai, nolaila he nui ka poe e kaumaha ana no kona hala ana aku la.  O kana mau kokua aloha i na hui manawalea kuloko ua hoike mau ia ma na kolamu o keia nupepa.

            "O na mea e pili ana no ka make ana o Sir Kale aole i maopopo loa i keia manawa ma ka huli e huliia nei, eia nae ua umiiia aku na mea i wawa wale ia a i ulu wale ae ma ka noonoo ana o ke kanaka.  Aole he oiaio na hanaia kekahi hana ka@aima, a i ole ma kekahi ano e ae koe wale no kona make ana e like me ko ke kanaka ano mau.  He kanaka wahine ole o Sir Kale, a he hiki hoi ke olelo ae ma kekahi ano he mau noonoo anoe kona.  Iloko o ka nui o kona waiwai eia nae he haahaa loa kona hele ana, a o kona mau kauwa ma Basekavila Hale o Baremore wale no me kana wahine; o ke kane oia no kona kiai puka, a o ka wahine no ka malama hale.  O ka laua mau hoike ua hooiaio e na hoaloha lehulehu, e hoike ana hoi, aole i maikai ko Sir Kale ola kino no kekahi manawa, a oia mau hoike e kuhi like ana aia ka pilikia i ka puuwai, i ike ia hoi ma o na hoike e kau ana ma kona helehelena, ka nui o ka hanu, ame ka haupuupu.  Ua hoike ae o Kauka Matimea, he hoaloha, a kauka hoi o ka mea i make, i ka hoike i kulike aku me ka mea i ikeia ae nei.

            "O na hoike ua maopopo loa.  He mea maa ia Sir Kale Basekavila mamua o kona hoi ana e moe, ka hele holoholo ana aku ma ke alahele Wiu o Basekavila Hale.  O keia ka mea i hooiaioia e ka hoike a Baremore.  Ma ka la 4 o Mei ua hoike ae o Sir Kale i kona manao e hele aku no Ladana, a na kauoha aku hoi ia Baremoa e hana i kona kaa.  Ia po ua hele aku oia ma ka holoholo i maa mau iaia, a he mea maa mau hoi iaia ke puhi paha ana i kona wa e hele holoholo ai.  Aole oia i huli hoi mai.  I ka hora umi-kumamalua, @ loaa aku la ia Baremoa e hamama ana no ka puka, komo aku la ka haohao iloko ona, ho-a ae la i ke kukui helepo, a huli aku la iaia.  He la koekoe keia a e waiho moakaka ana na meheu o ko Sir Kale hele ana.  Ma ka hapalua o keia alahele aia he puka pa e hamama ana hoi i ke kula.  Ma na mea i ikeia malaila ua hiki ke hoomaopopo iho ua ku iho o Sir Kale malila no kekahi manawa.  Mailaila aku i hoomau hou aku ai i ka hele ana a ma ke poo owaho loa o ua alahele la i loaa aku ai o Sir Kale e waiho ana.  Hookahi mea i koe aole he hiki ke hoomaopopoia ke kumu, oia ka hoike a Baremoa e olelo ana ua loliloli na ano o na meheu wawae o kona haku mai ka wa ona i haalele aku ai i ka puka pa, a ma kana hoomaopopo iho me he mea la mai nei aku na hele aku kona haku maluna o kona mau manamana wawae.  I ka wa a Sir Kale i hele aku ai ma ke kula, aia o Mafe, he kanaka kalewa lio, ma kahi aole i loihi loa aku mai keia wahi aku, eia nae me he mea la oia ka ona waina ino loa i ikeia.  Ua ha'i ae oia ua lohe oia i kekahi leo uwe eia nae ua maopopo ole iaia kahi o ka leo uwe i pa @ mai ai.  Aole he wahi palapu i ikeia maluna o ko Sir Kale kino make, eia nae ua nui ke pahaohao o na kauka a o Kauka Matimea hoi ua aneane oia e koho aole ia o ke kino make o kona hoaloha, a ua hokakaia ae o na hoailona maluna o kona kino make oia na mea i hoea mai mamuli o kekahi mai iloko o ka opu ame ka ai ole.  Ua hooiaio ia keia mau hoailona e na kauka nana i kaha i kona ino make, a ua ike pu ia no hoi ma ia kahaia ana ua loihi na makahiki o ke kau ana o keia haawina maluna ona, a ma keia ike i hooholo iho ai na koronero i ka olelo hooholo i kulike ai me keia ike.  Ua pono loa ka loaa ana o keia olelo hooholo, no ka mea he mea maikai i na hooilima o Sir Kale ke noho ma Basedavila a homau aku i na hana maiki i pahapu iho nei .l  Ina aole i puka mai keia olelo hooholo ina paha he mea paakiki loa ka loaa ana o ka mea e noho aku ma ia wahi. Ua ha'iia ae o ke koko ponoi a hooilina hoi oia no o Mr. Hanale Basekavila, ina eia no oia ke ola nei, o keia no hoi ke keiki a ke kaikaina o Sir Kale.  O ka wa hope i loheia ai no ka opio ala oia ma Amerika, a ke huliia nei oia no ka ha'i ana aku iaia i keia pomaikai e waiho nei nona."

(Aole i pau.)

 

KAUNAWAHINE

O KE KULANAKAUHALE O TAREVIS.

 

KE ALOHA I KA MAKA PAHIKAUA.

 

MOKUNA VII.

 

MAHUKA KE KAUNA WAHINE.

            "E kuu lede maikai," wahi ana i hoao aku ai e kamailio, "e pono ia'u ke ike hou aku ia oe.  I keia manawa he hana nui ka'u e makemake nei e hana aku.  E ha'i mai ia'u ina paha he mea kupono ole ia oe ke hoolilo mai i kekahi manawa ou no'u ma keia mua koki iho---malia paha i ka la apopo.

            - -"E kuu haku," wahi a ka opio wahine i pane aku ai me ka nana pono ana aku maluna o ka eale me he mea la e kamailio aku ana oia imua o kekahi hoaloha ponoi loa ona, "e noho aku no wau me ka makukau e hui aku me oe oiai kaua e noho ana malalo o keia mau kaupoku."  Ua kuha'u iho la oia no ka manawa, a pane hou aku la me ka leo kaumaha:

            "Ke ike mai nei ke Akua ke makemake nei wau e loaa na hoaloha maikai, a aole paha wau e koho hewa aku ana o oe ana kekahi o ia mau hoaloha."

            "Ma ka Inoa o ke Akua nana wau i hana mai!" wahi a Dorana i puanan ae ai, "e hana aku no wau nou me ka ikaika i loaa mai ia'u.  E kau mai i kou mau manaolana maluna o'u, a e hilinai mai hoi.  Aole oe e hele aku ana me kou ike mua ole mai ia'u."

            Ua ae aku la o Kate e hana ana no oia e like me ka manao o ka eale, a mahope koke iho ua alakai aku la o Sir Kamaki iaia no kona lumi.  Iaia i huli hoi mai ai, aia hoi o Sir Habati ke holoholo la me ka awiwi iloko o ka lumi.

            "E Sir Habati, me he mea la ua piha pihoihoi oe."

            "Ae," i pane aku ai ka haku o Kaleloga, me kona ku ana iho a @ana mai i kona kamaaina.  "Ke pihoihoi nei wau.  Ua ike anei oe i kekahi helehelena e like iho la me keia mamua aku nei!  Ina no hoi he keiki kana ka'u nana e lawe mai i keia momi maikai loa iloko o ko'u kakela!  O! ke hoomanao ae nei wau i na la i hala aku, ka wa hoi e noho mai ana ka'u mea i aloha ai me a'u!"

            Ua hookau aku la o Sir Kamaki i kona lima maluna o kona hoaloha, me ka pane ana aku:

            "Alaila, e kuu hoaloha, ke pohihihi ole nei oe i ke kumu i aloha aku ai ka'u keiki ia Kate Makamuraga, oiai hoi ke hoomanao ae oe i kona malama ana mai iaia i na la ona e noho pilikia ana?"

            "Pohihihi!" i hooho ae ai o Sir Habati.  "Ke pahaohao ole nei wau!  Aka, e noho iho oe ilalo, e Kamaki---e noho iho a e hoolohe mai ia'u, no ka mea, he manao no hoi ka'u e ha'i aku ai ia oe."

            Ua noho like iho la laua ilalo, a hoomau aku la o Sir Habati:

            "E ha'i aku ana wau ia oe i ko'u kumu o ka hiki ana mai nei i Kiladea nei i keia manawa, ame ke kumu o ko'u lawe ana mai ia Magareta noonei.  Ua maopopo ia'u aole i makemake mai o Roderika iaia; ua ike no hoi wau aole no hoi oe i makemake aku iaia---A, mai hoao mai oe e pane mai no keia, aka e hoolohe mai a hiki i ka pau ana o ka'u mea e ha'i aku ai ia oe.  Aole wau e ha'i aku ana i ka nui o ko'u kaumaha; aole hoi wau e ha'i aku ana i ka nui o na hoao ana i loaa mai ia'u ame ko'u pilikia ohana i ili mai maluna o'u i na la i lilo ae ai o Magareta i wahine opio.  E ha'i aku ana wau i kekahi moolelo pokole loa a no kekahi manawa aku no hoi wau e ha'i aku ai i na mea i ili mai iloko o ko'u noho ohana ana."

            "Ano, e kuu mau hoewaa," wahi a ua Kaunawahine nei me ke ano pinapina'i o ka hanu, e hoe malie aku olua maloko o ke aka o ke kumupali a hiki i ka manawa e puka loa ai kakou iwaho, alaila e haawi hou aku wau i mau kauoha hou, a i ka manawa e holopono ai na mea apau, alaila, e loaa no ko olua uku i oi aku maluna o na mea i manaolana ia e olua."

            "E oiaio mai hoi kela mau olelo maluna o'u," wahi a ka Emepera i hakukoi iho ai iloko ona.

            Pela ka lakou holo ana maloko o ka malu o ke kumupali, i maopopo loa ai aole lakou e ikeia mai e kekahi mea koe wale no a hui kino he alo a he alo, a me ia ano ka holo ana a hala wale kekahi manawa me he la ma kahi o ka hora, a no keia loihi loa o ka holo ana ua hoohuoi ae ka noonoo o Konorado ke kumu o kona ui ana aku ia Hilda:

            "Aole paha i hoomaopopo ke Kaunawahine i ke ko ikaika o ke au o ka muliwai.  Aole kakou e hiki i kauhale iloko o hookahi pue ina me keia kakou e holo ai me ka huli hoi ole.  Ina he hoopiipii ko kakou ala aole he olelo ana aku he hooiho keia a na ke au o ka wai e lawe nei ia kakou ua hikiwawe loa ko kakou mamao mai kauhale aku.  A ina e manao kakou e hoi me ka hooikaika e hiki ai a he lohi no hoi ka manawa."

            "Heaha kana i olelo mai la ia oe?" wahi a ke Kaunawahine i ninau aku ai ia Hilda."

            "He manao kanalua kona i ka hiki o kakou ke hoi i ka manawa kupono ina me keia kakou e hoomau ai," i pane aku ai ka wahineukali.

            "E Konorado," wahi a ke Kaunawahine i pane aku ai me ke kulou ana aku imua, "aole kakou e hoi ana i hope aka e hoomau aku kakou imua.  Ke holo nei keia huakai a kakou i Kakela Turona kokoke, i Rine."

            Ma keia mea ua hoopuiwa loa ia o Hilda ame Konorado.

            "Pehea ka Akibihopa?" wahi a Hilda i ninau aku ai.

            "A pehea ana la kuu Haku?" i hooho ae ai o Konorado.

            "E uahi aholo  mai ana ka Akibihopa mahope o kakou, ke maopopo iaia keia mea, aia nae a hala ka la apopo, nolaila, e paipai ikaika aku oe ia Konorado e hookele aku i ka waapa ma kahi ikaika o ke kahe ana o ka wai i hooiia aku ai ka holo ana o ka waapa a e pakele kakou mamua o ka hanu ana mai o ka Akibihopa."

            "Aohe no'u ka waapa," wahi a Konorado i hoopuka ae ai, "a h@aha ana la ka nana a kuu Haku no keia mea."

            "Na'u no e uku aku i na pilikia apau o ka waapa o ko Haku i ka manawa kupono, a na'u no e uku aku ia oe no kou luhi a pela ao hoi kou hoaloha," wahi a ke Kaunawahine i pane aku ai ma ke ano kauoha.

            E kupale anei oe ma ko'u aoao e kuu Haku," wahi a Konorado i @ aku ai i ka Emepera mai keia ano hana i manao ole ia e hanaia ana."