Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 50, 11 December 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XLI HELU 50. NUPEPA KUOKOA, DEKEMABA 11, 1903. NA HELU APAU 2993.

 

Ku Mai ka Moku Lawe Koa.

 

E HOLO ANA NO MANILA ME 621 KOA.

 

O@KA LUA KEIA O KA HUAKAI A KEIA MAHELE KOA NO KE KAHUA O KA HANA.

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei i ku mai ai ma ke awa o Honolulu nei ka moku lawekoa Logan mai Kapapakiko mai e holo ana no Manila me 621 koa no ke kahua kaua ma Pilipine. Ua pili mai ka moku ma ka uwapo Helu i o na Amerika, a ku malaila a lawe aku he 500 tona lanahu no kana huakai aumoana mai nei aku. He eono la ame iwakalua-kumamakolu hora kona manawa holo i holo mai nei ma @ huakai.

            O ka mahele koa i holo mai nei ma @ ona. oia no ka Mahele 20 o na koa helewawae, a o keia ka lua o ka lakou huakai no Pilipine. I ka wa i ala ai ke kaua mawaena o Amerika ame Sepania i ka makahiki 1899, o keia kekahi o na mahele i hiki mua loa mai maanei a holo aku no Pilipine, kahi hoi i komo aku ai iloko o ke kaua i lilopio mai ai o Manila i na Amerika, a i ka makahiki 1900 ua hoihoiia aku keia mahele noloko o ke kulanakauhale o Manila kahi hoi a lakou i ku kiai ai a hiki wale i ko lakou i ku kiai ai a hiki wale i ko lakou hoihoiia ana no Amerika. He mea oiaio aole kekahi poe kahiko o keia mahele ma keia huakai. oiai ua pau aku kekahi poe o lakou i ka make a o kekahi hoi ua pau ko lakou manawa i kepaia ai ma ka oihana kaua, eia nae, o ka mahele he oia mau no a he nui na maka malihini iloko o keia huakai. Aia keia mahele koa malalo o na alakai ana a Konela W. S. McCaskey a o ka ekolu keia o kona mau makahiki o ka noho alakai ana i keia mahele. Mamua aku oia kekahi o na aliikoa o ka Mahele 7 o na koa helewawae.

            Mawaho ae o keia mahele, aia he kanaono-kumamaona koa marina e holo aku ana no ke kahua hoolulu koa o Guama. he huina nui o na wahine ame na kane no na halemai ame ke kahua haawi hoailona. Ke hoohulia ka nui o na ola kino iluna o keia moku e hiki ana i ka 800. Ua manaoia mamua aku nei o keia ka moku nana e lawe mai ana i na koa marina i manaoia ai no keia kahua, aka, aole i ko ia manao, aka ua loaa mai ka lono maluna mai o keia moku e holo mai ana na koa i manaoia ai noonei ma ka mahina o Feberuari. Ua manao pu ia e lawe mai ana keia moku i mau luina no na mokukaua e hoea mai ana i keia mau la iho. i ka hiki ana mai ia no nae aole i ko ia manao.

 

Liuliu Hookipa ia Kauka Clark.

 

E HIKI MAI ANA MAANEI KA MAKUA O NA AHAHUI HOOIKAIKA PONO KRISTIANO.

 

            Ma na mea i loaa mai i na lunanui o na Ahahui Hooikaika Pono Kristiano o keia kulanakauhale, e hoea mai ana ma ka mokuahi Sierra o ka la 6 o Ianuari ae nei. ka Makua Kalaka, ka mea nana i hookumu i ka Ahahui Hooikaika Pono Kristiano a Peresidena nui hoi o ia ahahui. Mamuli o keia lono. ua hui ae na lunanui ma ka po Poakahi nei a noonoo i ka hana e hana aku ai no ka hookipa ana mai i keia kanaka koikoi iloko o na hana pono.

            Oiai aole oia e ka'ulua iho ana maanei. a no ia mea ua hiki ole ke malama ia i halawai nui i ka po oiai e holo aku ana no ka moku mahope o ke ku ana maanei no kekahi manawa pokole. nolaila ua hooholo iho na hoa i hiki ae ma ia halawai o ka hana pono e hana ai. oia no ka holo ana aku maluna o kekahi waapa mokuahi iwaho i ka wa e komo mai ai ka moku a hui aku me ua alakai ia. Ua manaoia e hoowehiwehi i keia waapa me ka hae ame ka hoailona o ka Ahahui. I ke kakahiaka @ malamaia ana kekahi haiawai iluna o Pakipika Kiekie no ka poe hooikaika i na hana pono. Mai ka hora @ a hiki i ka hora 1. e malamaia ana he ike nui ma ka Halepule o Kaukeano Hou i hiki ai i ka poe he mau hana ka lakou ke hui me ka Makua Ka@aka.

            I ka auwina ia e malamaia ana kekahi halawai hui maloko o Kaukeano. a mai nei aku i manaoia ai e hoi aku ana oia no ka moku me ka hahai ana aku o ke anaina mahope ona a mele aku i na mele hoala manao a hooikaika iaia no kana huakai hana e holo nei no na aina malalo aku nei o kakou.

            Ua kohoia ae na komite o keia ame keia hana i manao@a ai e hana no keia hookipa a na u'i o ke kulanakauhale nei i ko lakou alakai. Ma keia halawai e loheia ana ke mele a Philip H. Dodge i haku ai no na Ahahui Hooikaika Pono Kristiano. o ka lea oia no ka leo aloha o ke Mele Lahui, Hawaii Ponoi.

 

            Ma ka Poakolu nei i kaka@ ae ai ka aelike no ka eli ana i ke awa o Honolulu nei. me ka Hui Eilawa Hawaii. O na kohokoho no keia hana ua hoike mua ia aku ma ko makou he@ i hala.

 

He Manao Hoolele Hauli no Hawaii Nei.

 

Hui o Generala MacArthur me Konela Jones.

 

HA'IIA KA POINO O HAWAII NEI KE KOMO O AMERIKA AME GEREMANIA ILOKO O KE KAUA ANA.

 

            O ke kukai mawaena o na mana kaua o Amerika ame Hawaii nei e pili ana no ka Pualikoa Lahui Hawaii, ua waihoia ae nei imua o Kiaaina George R. Carter. Aia pu iloko o keia kukai ka manao o Mekia Generala MacArthur, ke Alakai o ka Oihana Kaua ma Kaleponi, ana hoi i hoopuka ai i kona hui launa ana me Konela Jones, ke alakai o na pualikoa Hawaii, ame Konela J. H. Soper, ka akukana generala o ka Pualikoa Lahui Hawaii, i hui ai lakou ma ka ia @7 o Novemaba ma Hotele Young. Ua ha'i aku o Konela Jones i ka Akukana Generala MacArthur, a i hooukahi anuu kiekie, e like me ka manao naia ae nei ma keia leta, a o ka mea hoi nana e hoouna ae nei i keia leta ua kii aku i kekahi mea kakau pokole no ka lawe ana ae i na manao i kukalia ai mawaena o lakou. O ka manao nui o keia kukai ana. a malia paha ua laha aku nei ma na wahi apau. e ikeia mai ana. Mamuli o ka lokomaikai o ke Kiaaina. pela i loaa mai ai keia kope e like me ia malalo iho nei:

            "O ka manao o ke Generala. iaia e kukai kamailio ana. e hoike ana hoi i ka waiwai nui o ka loaa ana i keia Teritori o kekahi Pualikoa Lahui Hawaii ikaika, ua ha'i ae oia penei:

            "E hookaula aku ana ka weli ma ka moana Pakipika ma keia mua aku ma na hana kalepa ame na hakoko kaua ana mawaena o na lahui like ole. a e lilo aku ana keia mau paeaina i kahua e hoikeia ae ai o na ikaika like ole.

            "Ke hoike mai nei ka moolelo lahui ia kakou e like me ka nee ana o ka manawa pela i nee mai ai na hakoko ana mai ka moana Kaiwaenahonua mai a ka moana Akelanika. kahi hoi a kakou i ike ai i na mahina kakaikahi i hala ae nei ka moliolio ana o ke kanawai a Monoroe ma na mea e pili ana no Venzuela. a oia no hoi ka manawa a Enelani i komo aku ai iloko o kekahi kulana kupalanaha mamuli o ka hookonokono ana a Wiliam o Geremania ia Belfour e komo pu mai ma ia mea ma ka ike no i ka nui o na leo e hooho ana aia no ka hoaloha mawaena o Enelani ame na Mokuaina Hulia ke mau ia no, a ma ia ano (e hiki ole ai ke hoole ae aia no ia mea ke ku nei) ua hoikeia ae ua kaa aku malalo ka mana o hookahi wale no kanaka e kapae ae e like me kona makemake me ka oiaio. a i ole ma ka manao wale ana e loaa aku ana kekahi mau pomaikai i kona lahui, ma kona hoole loa ana i ka makemake o na kanaka nana e lawelawe ana i na hana o ke aupuni ame na makaainana lehulehu.

            "O kela manao, Pan-Germanic i hoolahaia ai a puni ke ao holookoa, oia ke keiki hanai a i pulama nui ia e ua Aupuni Imeperiela ia ma na ano apau. eia ke ikaika nei a ke mahuahua nei ma na wahi apau e nohoia ana e na makaainana Geremania ia manao a aia no hoi keia manao hookahi no iloko o na Geremania i hookupa aku i mau kupa Amerika no na makahiki loihi i kaahope ae nei, a ma ia mea he hookahi mea i hoomaopopo ole ia. a oia no hoi ke kakaikahi o na Geremania ma ke kaua mawaena o Sepania ame Amerika i komo aku iloko o ka oihana kaua a no ka uuku loa ua hiki ke loaa keia manao he lahui akahi wale no a ulu ae ka lahui Geremaini.

            "Ma ka nana ana aku ma keia mau mea. ame ka oiaio hoi eia ke nee nei na houpuupu kaua no ka moana Pakipika. a ia manawa hookahi no hoi eia ke hoomahuahua nei ka heluna o na Geremania me ka awiwi. a ke huli aku nei ka holomoku ana o na Geremania ma Amerika Hema: ke laha pu nei hoi na waiwai i hanaia ma Geremania a oi aku mamua o ka mea e lilo aku ana a ma ia ano e pono e loaa kekahi makalua e hoopau aku ai i ke koena oia mau waiwai a i ole i makeke e kuai aku ai i keia mau waiwai. a ma keia ike ana aku i keia hana a ke aupuni Geremania eia oia ke makemake nei e loaa aku iaia kekahi mau aina i hiki ke lilo aku i hapa no ia aupuni. a ma ia ano hoi e loaa aku ai kona makake nana e hoopau aku i kona mau koena waiwai. na wahi hoi e hiki ai i kona mau makaainana ke hele aku a hookupa iho. a ma ia ano e ikaika ai ka Ainamakua: a eia hou no hoi keia mea oiaio ma na wahi apau o Amerika eia na Geremania ke hoonee nei i kona mau hana no ke kaili ana ae i ka mana o na launa kalepa ana i na ia apau. nolaila o ka hopena o keia mau mea he mea pono e noonooia a huli aku a nana i ka ulu mau ana mai o ko Geremania mau pono ma Amerika Hema. kahi hoi ana i kukulu ae ai i mau mahele nona a e noho nei hoi he mau tau@ani o kona mau makaainana. a o keia kekahi mea nana e hoomoliolio i ka manao i ikeia ma ka haawina Monoroe, a he mea oiaio ma kekahi olelo ana ae            HE PAIO ME NA MEA KAUA MAWAENA OIA MANA AUPUNI AME NA MOKUAINA HUIIA MA KEIA MUA AKU. a me ia mea hoi aole he mea e hiki ke koho aku i ka manao o Pelekane ma ia mea. a i ole o na mana aupuni e ae o Europa. a nolaila o ka hana pono ma ka aoao o ke Aupuni Federala e hana ai i ikaika ai oia ka loaa ana o ka ikaika kupono e paio aku ai ke hiki mai i ka manawa e aia mai ai o keia kaua.

            "E pono e ikaika keia mau mokupuni. oiai aole he lahui a huina o kekahi mau lahui i ake e loaa ke kahua ikaika no lakou ma ka Moana Pakipika, e nana wale mai ana i keia mau mokupuni me ka loaa ole o ka manao e kii mai a kaili aku, a ina e loaa aku ana keia manao iloko o kekahi lahui a mau lahui paha ua maopopo e lilo ana ko lakou mau kahua pale i mea ole a lilo pu aku hoi ko lakou mau kahua e kukai aku ai, a i ole hopuia paha ko lakou mau moku lawe lako ai.

            "Nolaila o ka malama ana i kekahi pualikoa Kiai Lahui ikaika ma keia Teritori i ka wa maluhia ma ke ano he kikowaena no ka hui ana ae o kekahi kino a pualikoa ikaika ke hiki i ka manawa e kaheaia ai ka ikaika piha o na pualiko kiai (o na makaainana apau mawaena o 18 ame 45 makahiki) i ka wa e aia mai ai o ke kaua a no ka malama ana i keia mau mokupuni. oia ka ninau Lahui koikoi e noonooia ai a he ninau koikoi hoi keia no na hana kalepa ame ka mau ana o na hana o keia Teritori; a o keia no hoi kekahi o na hana mua loa a keia Teritori e hana aku ai i ke Aupuni Lahui Nui oia hoi o ka pulama ame ka malama ana i ka Pualikoa Kiai Lahui ma na ano apau. oiai ma ia hana ana aole wale no he hana hoopakele ana ia i na miliona o na kanaka waiwai o Amerika e hoopukapuka nei i ko lakou mau waiwai ma keia Teritori, aka he hana kupaleia i na Mokuaina ma ka huli Pakipika ame ka Lahui Holookoa.

            "O ka loaa ana o kekahi Pualikoa Kiai Lahui ikaika ma keia Teritori oia kekahi o na pono nui e loaa aku ana i ke Aupuni Ferderala ma kana hana no ka hoomalu ana i na kapakai o ka Moana Pakipika, me ka nana ole ae i ka nui o na pualikoa Federala e hoonohoia aku ana ma kekahi wahi.

            "Ma ka hoomaopopo ana aole paha e oi aku ana mamua o elua regimana Federala o na koa helewawae ame elua pualikoa pukaa no lakou hoi ka huina o 2000 koa e hoounaia mai ana no ka noho ana iho maanei. oia huina hoi aole i lawa no ka malama ana i keia wahi. ma ia ano he mea pono no e loaa ka huina o na koa mai waena ae o ka poe e noho nei maanei i hiki aku ka huina i ka 5000 a e hanala hoi na hana apau mawaho ae o keia heluna e loaa kekahi heluna i makaukau no ka lawelawe ana aku i na mea kaua a i loaa hoi ka ike i na hana o ka oihana kaua no ke kokua ana a hooholomua ana i keia oihana, i hiki ole ai i kekahi pualikoa e ae ke komo mai ma keia kaiaulu. a e hiki ai hoi ke hoohana aku i na p@pu mai ka aina nei aku."

 

KO MACARTHUR MANAO NO KE KUPALE ANA NO HAWAII NEI.

 

            Ma ke kukai mawaena o Generala MacArthur ame ke @mite mai ka Ahahui Kalepa aku, ua hoike ae ko Alakai o ka Oihana Kaua o Kaleponi. i hu@a hoi me Hawaii nei e loaa io mai ana no na pualikoa kumau no Hawaii nei. Ma ka aoao o ka Ahahui Kalepa ua waihola aku ka manao e haawi aku ana lakou i na kokua ana apau no kana hana e like me ka loihi o kona manawa e noho ai maanei a huli pono i na hemahema o kakou nei ma ka Oihana Kaua.

            Ua waiho pu aku no hoi ua ahahui la i ka manao e haawi aku no lakou i na lako apau no ka pono o ua mau pualikoa la me na auhau kupono a aole hoi he mau hana e umii aku ai i ke Aupuni Nui e hanaia aku ana e na kanaka kalepa o keia lulanakauhale. He loihi keia mau kukai ana a lakou a ua hahai mai o Generala MacArthur i na mea apau i loaa iaia ma kona huli ana iho nei i ke kulana maanei.

            Ma na mea i ha'@ia e ua generala la ua manao oia he mea pono loa e loaa na mea pale ikaika no keia kulanakauhale. Ma kona manao o ka mokupuni o Oahu nei oia ke ki o keia mau mokupuni apau. ua ha'i ae no hoi oia e hanaia aku ana na hana apau e like me ka hooholo ana a ka papa o Heuer, a ina e hahaiia ana e like me na mea a ia papa i hana ai. e lilo aku ana keia mokupuni i kahua kaua ikaika loa ma ke ao ne apuni. O kona manao maoli oia no ka hoi ana aku a hooia aku i ke Aupuni i ka mea a keia papa i hooholo ai. E lilo aku ana o Puuloa i kahua ikaika loa a e hoohanaia aku ana na hana kupale apau e hiki ole ai i na enemi ke komo mai. Ma kona manao e hiki aku ana i ka 3000 ka nui o na koa e noho aku ana ma keia kahua. O ka manawa e hoomaka ai e kukulu iho i ka oihana kaua maanei aole i maopopo loa, aka e like me ka hikiwawe i ke Aupuni Nui e hana mai ai ma o ka Ahaolelo @a. pela no e hikiwawe ai ka hookahua ana iho maanei. I keia manawa ua hooholo oia o Kahauiki oia ke kahua e noho aku ai na koa kumau o keia Teritori e hoouna@a mai ana ma keia mua aku. I keia manawa ua waiho aku nei o Generala Gillespie i ka huina dala i manaoia ai no ke kukulu ana ae i na papu maanei.

 

Na Koa Marina no Honolulu nei.

 

HE KANALIMA KO LAKOU NUI A E HIKI MAI ANA ILOKO O FEBERUARI AE NEI.

 

            Ua hoikeia mai nei ka lono i ko Honolulu nei Oihana Marina e hiki mai ana na koa marina. i manaoia ai e noho iho maanei. iloko ae nei o ka mahina o Feberuari, 1901. a @ noho iho ana keia mau koa no na hana ma ke kahua kaua moana maanei. He kanalima ka nui o keia mau koa a he aina a@koa a e kaa aku ana malalo o na aiakai ana a Kapena Nib@ack. ke poo o ke kah@a hoolulu moku ma keia awa.

            O keia lono na loaa mai ia Kapena Ni@ack ma k@ Poalua nei mai Waki@na mai. Ke @ nei mamua o ka ho@ ana mai oia manawa e loaa @ mai ana he lono mai Wakinetona mai no ke koho ana i kahua o ku aku ai na hale no keia oihana. Ke manaoia nei e kukuluia aku ana paha na hale ma k@ aoao me Waikiki o kahi hoahu @anahu o ke Aupuni Amerika.

 

Nalowale na Peni Inika.

 

HELE PU ME NA PAHI OKIOKI.

 

KEKAHI MAU WAIWAI O KA LEHULEHU I ALAPOHOIA E NA LALA O KA AHAOLELO

 

            O kekahi o na hana uhaai a ka Hale o na Lunamakaainana o ka Teritori nei i hana ai. oia no ka nalowale ana o na peni no lakou na kumukuai mai ka $2.50 a hiki i ka $3 no ka peni hookahi a ka Ahaolelo i hoomana ai no ke kuai ana. a i ke kuai ana no hoi ua lawa i elua peni a ka hoa hookahi. a o keia mau peni aole i hoiho@a aku ma ka lima o ke K@kauolelo o ka Teritori. Mawaho ae o keia he hapa kakini pahi oki peni i nalowale. O na pakaukau eia no ke waiho nei. aka o na mea i hiki ke lawela ua pau pu aku ia i ke alapohoia.

            Aole he mea i maopopo i kahi i nalowale ai o keia mau peni ame na pahi, aka, ua hiki no ke loaa ae na noonoo ana aia aku nei keia mau mea iloko o na pakeke o kekahi mau iaia o ka Hale. Aole no i maopopo heaha ia na kumu o ke kaui ana i keia mau peni nui o ke kumukuai. malia paha no ke kakauinoa ana i na @ kikoo dala a lakou. Aohe no hoi he kakau o ua mau hoa la o ka Hale i ka lakou mau bila kanawai me ka inika. oiai ua pau ua mau bila la a lakou i ke k@k@u mikini@a. Malia paha he makemake e hoowaiwai ia lakou iho me ka waiwai o ka lehulehu.

            Malia paha ma kekahi ano aole no he hiki ke hookau aku i keia hoahewa ana maluna o na iaia o ka Hale. oiai i ko lakou komo ana aku i ke kakahiaka o ka ia i hoomaka ai na hana. ua loaa aku @a keia mau peni e waiho ana iluna o na pakaukau o keia ame keia hoa. a i ka u-i nui ana ua ha'iia aku ia lakou he mau peni makana keia na ka Ilamuku o ka Hale no kona hoohanohanoia ana aku me ia kulana hanohano. Eia nae ka mea apiki i ke kikoo ana i na lilo a i ka nanaia ana iho nei o na palapala hoolilo o ka Hale ua loaa aku la na bila hookaa no keia mau peni no laua hoi ka huina lilo o $90.

            I ke kuaila ana o na pahi ua nui hewahewa e loaa ai i ka iaia hookahi @a pahi elua. eia nae ka mea apiki i ka pau ana o na hana o na wahi pahi wale no koe iho he wahi hapakakini. Aia iho ia hoi ihea ka nui? He nui na mea i koe. a ke hoomau aku ke kiure i ka huli pono ana i na mea apau malia paha o loaa aku kahi o keia mau waiwai o ka lehulehu i nalowale ai. a ma ia ano no hoi e pau ai ke kuhihewa o ka lehulehu i kahi o ko lakou waiwai i hele aku la.

 

Halawai a ka Papa Hoonaauao.

 

            Ma ka Poaha o keia pule aku nei. Dekemaba 3. i malamala ae ai ka halawai a ka Papa Hoona@uao. iloko o ua halawai ia o Luna Kula Nui A. T. Atkinson. Mrs. W. W. Hall. Mrs. E. W. Jordan, Charles L. Hopkins. Komisina ame Kauka C. T. Rodgers, ke kakauolelo. Ma ia Halawai i hoike ae ai o Atkinson i kona Hookohu a Kiaaina Carter i haawi aku ai nona.

            Ma ka hoike a ka Lunakula. ua hooholoia ae e apono i ka hookuu ana ia ehiku mau keiki mai ke Kula Hoopololei aku e like me ka mea maa mau e hanala nei ma na la kulaia a e mau ana keia pono i keia mau keiki e like me ka loihi o ko lakou manawa e noho pono ai mawaho nei. Na Mr. Gibson. ka makua o la kula i waiho mai i na inoa o keia mau keiki a i waeia mamuli o ko lakou noho pono ana iloko o ke kula.

            Ua hoopihaia aku o Miss Alice D. Ewart ma kahi o Miss Winiffred Andrews. o ke Kula Alii: Miss Mary Cockburn ma kahi o Miss Florence J. Scott o Kailua. Kona Akau: Miss Millie Morris ma kahi o Abel Catheart o Makena. a o Mrs. Bridgewater, kumukula o Pohakupuka no Hilo Akau ma kahi o Mrs. Deacom.

            Ua hoikeia ae ua waiho mai keia poe inoa i ko lakou mau kulana:

            R. L. Ogilvie o Kipahulu: Miss Emma Withran o Kaaohuhu: S. L. Merriam ame Miss Elisabeth Cartwright o ke Kula Kiekie. N@ hui lau@ nei ka Lunakula me ko Kapalakiko poe no ka huli ana i p@ni ma kahi o Merriam. a o Scott hoi ua kakau aku nei i ke kula o Berkeley i pani ma kahi o Cartwright. Ua hooholo pu ia no hoi ma ia halawai o hoomaka ka hoomaha Kri@maka o na kula mai ka la @ aku o keia mahina a komo hou iloko o Ianuari4.

            Ma ka hoike a Lunakula King. ua ikeia i @ maikai mai nei ke kulana o ke kula o Kalaupapa malalo e ke alakai ana a John Unea. he kumukula no Hilo mamua. I ka noonooia ana o ka waikona @ a ka ahaolelo i hookaawale ai no ke kokua ana i na h@mana o hele nei i ke Kula Kumu. ua koho@ o M@ H@ ame Mr. von Ho@ hui pu aku me ka lunakula ma ka mahelehele ana i keia waikona.

 

Picture

HUI KINIPOPO KAMEHAMEHA, KA HUI LANAKILA O KEIA MAKAHIKI 1903.