Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 47, 20 Nowemapa 1903 — HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HE MOOLELO NO RODERIKA o KILADEA KA NAITA KUPAA MAHOPE O KA MEA ANA I ALOHA AI. AME KATE MAKAMURAGA. KA U'I NOHEA A HOOILINA OIAIO O KALELOGA.

(Unuhiia e 8. XL Nawaa.) Cf Pehea e ike no anei oe iaia ina paha ia e hele mai ana?** <% Ae. e kuu haku. Ua hiki ia % u ke kiai aku i kft manawa e hele aku ai ka opio wahine a aole hoi e nele ko'u hoomaopopo e halawai aku ana laua iloko o ka ululaau.** "Ina pela e hele koke aku oe a e kiai hoi, a e hoike koke ®ai hoi ia'u ina e liiki io mai ana na haku la o na powa." Ua ae aku la o Kimona e hooko ana oia i ke kauoha i haawiia aku iaia, a mahope koke iho ua haalele iho la oia i kona haku. "Ano.'- wahi a ka eale i puana ae ai i ka wa i hala aku ai o kona kapeua, 4i e ike aku ana wau i ka mea i oi aku o ke ino. O no keaha Ia i ili mai ai keia mea kaumaha maluna o'u! Heaha hoi ka'u i hana aku ai i kau mai ai ia mea maluna o'u! Heaha la hoi ka na lani i haawi mai ai ia'u i keia kaikamahine moonihoawa! Ua pono maoli 110 ka liala aim aku o ka'u wahine alolia ma kela aoao mau o keia ola ana mauiua o kona ola ana iho a kanmaha hoi e like me ko'u i keia manawa!" He mea oiaio ua ili akti na haawina o ke kaumaha maluna o Habati Durano, he kauuialm uana e wawahi ana i kona puuwai, no ka mea ua hana aku kana kaikamahine i ka hana aloha ole maluna ona; ua ae aku hoi maluna o ka mana o ka makua, a maluna hoi o kona alolia; a ua wawahi iho lioi i na anuu apau o ka oiaio, a haawi aku hoi i kona hanohano e luluiui ia iho e na hana hoohaahaa i ka inoa maikai e hiki ole ai hoi ke hnna ia aku mai ke alo aku o ua kanaka apau. Ua kauuiaha ka eale 110 ka īnanawa loihi; a ua oi aku hoi koua kaumaha no ka niea ua hoao oia e pulama iho i na uiea apau me ka ike ole ia mai e kekahi iuea. Ae, he uiea oiaio. ua hoao oia ma na ano apau e huua iho iloko ona i ka mea oijrfo e pili ana 110 kaua kaikamahine, a hiki i ke kokoke ana mai o ka manawa e hoohui ia ai kana kaikamahine me ka hooilina o Kiladea, nie ka manaolana na ia niea e hoauoe ae i ke kulaua o kana kaikamahine a hoolilo ae iaia i mea maikai, Ua lawe aku oia i ua kaikamaliine la ana imua o Kamaki Fizigerela, me ka manao, e hooko koke ia ka laua mea i hoopaa ai, aka ua loaa mai iaia kekahi puupuu ikaika loa, I kona ike ana i ko Roderika hoole ana, ua komo koke mai iloko ona ka manao huhu, a ua paa kona manao he mea pono e hooko ia ka olelo aelike; aka iaia i hoi mai ai no Kaleloga, a noouoo pono iho i ke ano o kana kaikamahine, ua.loli ae kona manao. Ua ku iho oia a uiuau iho iaia iho no na manawa lehulehu, —"lleaha la ka'u e hana ai ina no hoi owau ma »ko Koderika niakalua?" a ua ha'i no»hoi oia i ka haina oia ninau i kulike aku me ko Roderika manao. No kekahi manawa loilii mamua aku o keia manawa, ua loaa ka hoohuoi iloko o Sir Habati eia kana kaikauiahine ke hui lauua nei me kekahi mea okoa aku mawaho o Kalelopa. Ua nianao oia i kinolii he kanaka Noiuaua 110 ka mea a kaua kaikamahine e hui nei. a i ole o kekalii paha o na kanaka liahai holoholona; aka 4 i kona wa i hoike aku ai, i keia manao hooliuoi ona i kana kaikamahine. ua pane ia niai me na olelo ikaika, me ka lelele ana koliu pupule. >'o kekahi manawa mahope niai, ua loaa aku ka manao iloko o ka eale malia paha eia kekalii o na kaukaualii o ka poe Ailiki ke hui uei me ia, a ua ninau aku oia i kana kaikamahine; aka ua lioomaka'uka'u mai oia a liiki ole iaia ke hooniau aku i ka ninau ana. Iloko no nae oia mau hana a kaua kaikamahine aole i ala mai ka inaina iloko ona. I ka liiki ana mai i ke aliiahi, a mahope hoi o ka ai ana o ka eale i kona aina ahiahi, ua huli lioi aku la ka eale no kona lumi, a maiaila i hoi hou mai ai na noouoo ano e iloko ona. Mahope mai ua *ua» hoea aku la o Kimona imua o kona haku. •*A, e kuu kapena, heaha na mea i lioea mai i keia manawa?" u Ke lioomakaukau nei o Magareta e haalele iho i ke • kakela nei. 7 ' "Oia hookāhi wale no anei ke hele aku ana?" "Ae, e kuu haku." u Ke manao nei anei oe e hele aku ana oia e hui me kana aloha o Mauna Dysart?" "Pela ko*u manao. He tnea maikai nou e hoomakaukau koke iho ia oe a e hahai mai ia ? u a e liaele ae hoi kaua mahope ona a e ike aku lioi i kana wahi e hele nei. He mea pono ia oe ke komo iho i kou lole'liele ululaau, a i kou wa e uuikaiikau ai, e loaa ae uo wau ia oe ma ka puka pa uuku. E akaliele hoi oe i kou wa e heh ae ai, a mai kamailio oe i kekahi niea a hiki i kou wa e ike ai ia'u." I ka hala ana akn o Kimona na komo koke iho la o Blr Hahali i kona lole hahai holohoiona, a nialiope o kona liookonio ana iho i kekahi palii pokole iloko o ka pulima o kOua kuka ua puka aku la oia iwaho a hele akn la e liui nie kona kapena. Aole he mahina i keia manawa, aka aole lie mau ao nana e huna aku i ka olinolino īuai o na hqku, a aole hoi oia i koho hewa i kona kapena i ka wa ana i hiki aku ai i ka puka pa uuku. akahele, e kuu haku." i hawanawana mai ai o Kimona, "o ka liala ana aku la uo ia o kau kaikamahine, a ua hiki mai hoi kaua i ka wa pono. ? - "Ina pela, e hele aku kaua, e Kimona. E makaala loa ana w*au no'u ilio. ? * Ia laua i puka aku ai iwaho o ka pa, na Ike aku la ka eale i kekahi mea kino ponliuli e hele ana mamua o laua a iloko o ka wa {>okole ua nalo aku la na mea la mai kona mau maka aku. "Ae, e kuu haku. Ua ike wau i ko laua wahi e hui nei, nolaila aele a kaua mea e hopohopo ai, aka e makaala loa kaua i ko kaua hele ana akū/' i T MOKUNA XV. PAU KE POHIHIHL <4 Ma ko oe poll no wau e hiolani aL Puili pu iho at, i ke anu, koolua o kahi mehameha.*' Ma kahi o ka hapalua mlle mai ka paia aku okapae ulu ana kekahi mau laau mapela, a ! ka wa i ike hou aku ai o fcir llabatl i ke kino ponliuli e hele ana mamua aku o laua, ua maopopo Iho la iaia o keia nlulaau mapela ka pahu hope o kana huakai r a o kahi hoi a kana kaikamahine e hele ako nei. Ua alakai aku !a kona k&pem iaia ma kekahi alanui okoa aku, olai he mea poao u» laua e hahai ole akn mahope o na kapuai wawae o ka lana mea e ntanao nei e hoohalua aku; no ka mea aole i ike ia aku kekahi e noho mai ana e nana i ka lakou nei hele ana akn a loaa hoi ka inea nana e hoopalakai mai i ka iaua tiei huakai. H «aua nei i kokoke aku ai ma kahi e ulu ana o keia mau laau *»apeja, ua uee aku la laaa nei me ka makaala ioa, a aole hol i iiuUa iao *a laoa nel heW aaa aku t o« lohe aku ia laua nei i ka walawalaau mai o kekahi mm niea. Ua koomau aku la laua nei i ka aee ana a hiki i ko laua nei iohe }>ouo ana i na mea e kamailioia ekt palui anana inai kahi aku o na uiea a iaoa ne* e hoohalua aiua hookuu aku la o Kimona i koim hako mamoa. I a ike pono aku la ka eale i m mea elua e aoho «*ai a «a Ike maopopo aku la no hoi oia o kana kaikawahine kekahl o Wa mao mea. * Haiaina I>uoa hoi k* !b4- V* »ke ak» U «4« l k* k»o mmilok« jkw « Um kaikamalUop ow ka «wn o *«*» aik hoi kooA wa llbmi k* «po l<* nialun* o ke kino o kw w** M

i luhi ai. a i kooa lobe ana i ka laua.man olek> mna, oa maoj>o]>o *ibo )a iaia, oa hibi like ka !aoa la man kaonao'a, a he hookahi hoi wai o ka like. uiauao nei anei oe ua hiki ia oe ke noho aloha mai 1 k« kalii mea i enemi ako i koa lahui kaoiika. a i enemi nuiia hoi e kuu |kh.*?*' wahi a Baraina Duna i ninau aku ai i ka opio wahine"Hiaha ka'n mea e nana ako al i ko'o lahiii kanaka?** wahi a Mapar»*ia i j>ane ako aL "Ke manao nei wao ua hookae mai lakou ia'u—o lakou no ajiau loa/ r "Alaila aole ou makemake ia lakoo?" "Aole. e Haraina Dona. aole loa. v Maanei i paa ako ai o Kimona i kona haku. oiai ua ike aku la oia i ka unuhi ana ae o ka eaie i kana pahi pokole; a mahope koke iho ua hoomau hou aku la o Magareta: -Oiai o ke Akua ko o lunakanawai t ke ike mai nei no Oia eia ko'u manao apau maluna 011. E hilinai mai ia'u, e Baraina Duna, oiai ke hilinai piha aku nei wau maluna ou.*' l*a hoohiki aku la ua haku la o na powa aole loa oia e kanalua ana i ka Marareta mau olelo; a mahope iho ua kamaiho iho l.'i laua no ka huakai a Magan4a no Kiladea. "E inare aku ana oe ia Koderika? a Baraina Duna t aku ai. wahi a Magareta me ka lioohenehene ana ae. u la īke no wau aole ona makemake ia u; aka ke manao nei wau e hookikiua ia ana oia e mare mai ia*u e kona makuakane, oiai ke paa nei no kona manao e hooko mai i kana aeiike i hana ai. E mare aku ana wau iaia, e lilo ana wau i haku wafaine.no Kiladea; aka, 'aole oia e inakemake ole ana ia'u mahope koke iho oia manawa. Ina he pmii waina oia e loaa no iaia ke kiaha. a na ia kiaha e hoopau ae i kona mau luhi o keia ao, a pela ana no lioi kona maknakane. O, e Baraina I)una. i ko'u wa e komo aku ai iloko o Kiiadea, e hamania ana kona mau pnkapa nou. Make aku ka niakuakane ame kaua keiki. a owau lioi he kaunawahine kane-make, 0 k; inalaelae no ia o ko kaua aiahele a o ko'u sua no hoi ia nau. E lilo io aku ana no wau i wahine na Roderika. aka aole loa oi:i. e kipoiīa iho ana i na muki o ke kane mare maluna o'u. O ka la ona e lawe ai i ka haawina maemae o ka niare ia la no oia e make ai!" w Aka. he mea pono e lilo mai ia kaua o Kiladea ame Kaleloga, wahi a Baraina Duna i pane aku ai. '•E hooko ia ana ia mau uianao o kaua," wahi a Magareta i p'anai aku ai. "E hana no hoi wau ma ko'u aoao, a pela no lioi me oe. Ina na'u e mawehe ae ike ala 110 Kiladea, nau lioi ia e hoopau ae i ke kakalaioa ma Kaleloga. M **K hooko ia no pela, e kuu aloha; aka, aole pono e kau mai ke koko o kou inakuakane maluna o ko'u niau lima." ; "l'eliea iho la hoi, e Baraina Duna, ua maka'u aiiei oe?y "Aole pela, e Magareta, Aole a'u mea e niakau a ; aka o ko'u makemake maoli aole e pono e kau mai kona koko maluna o'u, eia uae e hooko ia ana no, lle kauwa 110 ko'u a e hooko.mai ana oia 1 ka'll mea e kauoha aku iaia. A, ke nianao nei .wairaole.no hoi o«i makemake e kau mai kekahi kihealiea koko maluna o na lima o kMi ka.ne." "He oiaio, e Barainn. aole o'u mnnao lie mea ano nui ia a ? u e manao ai. E lioomanao iho oe eia he mea na kaua e manao nni nei e hooko ia; e lilo ana kaua i mau barona ikaika loa ma li-elana nei ke ko ia maiiao/' ''l'a pono kau e Magareta. Ke maikai mai la.na mea.apau a kaua i hoonohonoho ai. Ke lmuoli nei wau i ko'u hoola ana ia Hoderika Fizig< i rela no ka mea he hana nui io maoli no ke kau mai nei mainua o kaua. ,? "l'a ha'i mua niai oe ia'u na Ducana 'Makamuraga i'koi aku ia oe e hoopakele ae iaia." k< Ae, e kuu aloha." "A heaha la hoi kona manao o ka hana ana pela? v "'lna ua ha'i mai oia i ka mea oiaio—-he mea hoi na'u e kanalua ole ai i ka oiaio oia mea—ua niaka'u oia o ala niai ka inaina o Sir Kamaki ame kona mau koa a ili ilio nialuna -011)1, a pela 110 hoi me a'u, ke make o Roderika; aua i liou niai oia ia ? u ua hana aku ua opio la i kekahi hana maikai iaia.' ; 'A, e Baraina, ua lohe wau ia'u Ana Kiladea i ko Roderika makunake nui loa ike kaikamahine a Makanniraga. Pehea ia? Aole anei ke paa nei 0 Ducana Makamuraga i ka nianao e lilo aku kana kaikamahine i kaunawahine no Kiladea? v U A, e kuu aloha, me he mea la ke kaumaha la oe no ia mea. Oiai aole 110 hoi i hiki ia'u ke lioomaopopo loa aku i ko Makamuraga manao. eia nae ua maopopo lea. ia'u, iloko o kona puuwai aole loa he wahi aloha no Fizigerela; a ua ike 110 hoi wau ua oi aku kona makemake e ike koke aku i kana kaikamahine e niake ana, mamua 0 ka mare ana aku ia Roderika. I oiaio 110 keia e pono ia'u ke ha'i aku ia oe i keia manawa aia 0 Kate Makamuraga īua ke alahele no Dvsart, no ka mea ua haawi aku o Dueana i ka liina o kana kaikamahine i kuu lukauela, Kanakuka.'' 'A pehea hoi ko Kate manao?" i ninau aku ai o Magareta. "0," wahi a Baraina i liooho ae ai, "aole o'u kanalua e haawi aku ana oia i kona lima i ko'u lukanela; aka, lie mea liilii wale no ia. >"a kona makuakane no e hookaawale aku iaia e like me kana 1 manao ai he poiio. M " "l T a aloim anei o Kanakuka iua kaikamaliine la? ,? wahi a Magareta i ninau aku ai me ka liiaai nui. M He mea hiki ole ia'u ke ha'i aku no ia mea. Ke manao nei no nae wau e ae oluolu mai aua oia e lawe aku i ua kaikamahine la i wahine nana, no ka mea, ua kapaia aku oia ka oi o ka u'i ma Wikilo —ua olelo ae hoi kekahi poe oia no ka nohea oi kelakela loa ma Leinikia anuni/' 4 \Ke makemake nei wan ina e haawi mai ana kona makuakane iaia ia'u?" . l : a hoopuiwa nui ia 0 Baraina Duna i keia mau olelo a Magareta ame ke ano o ka oni ana o ke kino o ua kaikamahine la i ka wa i hoopukaia ai 0 keia mau olelo. "Auwe no hoi e! heaha kau e hana aku ai i ua kaikamaliine la?" wahi a Baraina me ke pallaohao nui. -7 "Aole loa oia e ku hou mai ma ko'u alahele/ ? ''Ka! aole he mea pono e koino mai ia ano mauao iloko o ka'u rea e aloha nei 110 keia kaikamahine i liala ole. Ina aole oia eku mai ana ma kou alahele e pili 110 kou mare aku ia Koderika rixigerela, he mea pono ia oe e huikala aku iaia no ia mea he mea !»oi i hiki ole iaia ke haiia mai. He mea pono ia kaua ke noonoo ole ;?ku iaia, me keia manao ke kaa aku oia iloko o na liiua 0 Kanakuka, ::«de loa he wa nona e noonoo hou ai no Koderika. Ano lie mea i 0110 »a kaua ke hoihoi liou mai i ka kaua mau kamailio ana ioaluna ona uiea ano nui. Ika wa hea la oe i manao ai e hooko i mimna o Koderika i ka aelike i hanaia? % * *\lle mea oiaio, aole loa i hiki ia'u ke hu'i aku ia oe ia mea.* ? "loa oia e paa loa inai aua a hiki ika wa hope loa? lua jsnha aole loa oia e ae mai ana e hooko aku i ua aelike Ui? v U E Haraina." wahi a Magareta me ka leo puiwa a koikoi no lioi. "ina aole e hooko ia aua ia mea alaila he hookahi wale no a kaua hana e hana aku ai." "Healm ua hana la?" wahi a ka haku o na powa. ,k E paa ina mea kaua!" i hooho ae ai o Magareta. "E make no kuu makuakane. a e Hlo mai oe i kaue na'u. E lilo mai no o Vvuieloga ia'n; a na Kaleloga, me ke kokua ia mai e kou mau ! unaka kea lua ole, e lilo pio mai no o Kiladea a e hoomoe ».1 aku, o Fiiigerela ma iloko o ka hiakupapau.*' "E lilo no wau i Uarona ikaika loa ma Irelana nei apuni a oia ka mea e hiki ai ke ko ko kaua uiau nmnao." "Anwe! heaha iho la hoi ka mea nana e ku e naai m kaua!" "Aole he mea ku e. Heaha keia? ? I ka wa i hooho ae ai ka opio wahine i keia mau olelo hope, no ka manawa a $ir Habati i kn ae ai iluua. a e hoomaka ana e kolo aku. l a kn iho la oia i kona wa i lohe ai ika hm>ho ana 0 kana kaikamahine; aka. aole oia i ku loihi loa iho, a iaia i nee l»ou akn ai ua nee aku la oia we ka makaaia loa. Ma kahi mamao «ie akn mai kahi aka eale i hoolohe aku ai. ua halawai akn la oia kona kapena. 1 i4 Heaha keia oka awlwi loa ana, e kuu haku? Aole h*i kaua 1 lohe apau loa i ka laua mau mea e kamailio ana. v , (Aule i pao.)