Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 43, 23 ʻOkakopa 1903 — Page 1
This text was transcribed by: | Kekai Robinson |
This work is dedicated to: | Edith Anahu Olsen |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.
BUKE XLI HELU 43.
NUPEPA KUOKOA, OKATOBA 23, 1903.
NA HELU APAU 2986.
Mau Moho Repubalika o na Kalana o Maui me Kauai
L. M. BALDWIN, Makai Nui no ke Kulana o Maui.
NOAH A. ALULI, Lolo no ke Kalana o Maui.
W. A. McKAY, Moho Luna Hooia o ke Kalana o Maui.
F. WITTROCK, Moho Puuku o ke Kalana o Maui.
A. N. HASELDEN, Moho Lunakiai o ke Kalana o Maui.
W. H. KING, Moho Lunakiai o ke Kalana o Maui.
W. H. RICE, Lunakiai no ke Kalana o Kauai.
J. K. IOSEPA, Lunakiai no ke Kaana o Maui.
GEO. FAIRCHILD, Moho Lunakiai o ke Kalana o Kauai.
CHARLEY A. RICE, Luna Auhau a Ohi Auhau o ke Kalana o Kauai.
G. W. MAHIKOA, Lunakiai o ke Kalana o Kauai.
J. B. HANAIKE, Ana Aina no ke Kalana o Kauai.
Arthur M. Brown
(BARAUNU.)
MOHO MAKAI NUI NO KE KALANA O OAHU
Ke Kila Makaneti Nana i Ulupa i ka Paa o ke Kanawai Koa
Hoopa'i ia o R. W. Wilikoki ame umi poe e ae no kanakolu makahiki. Kokoke e kiola o Balaunu kona hookohu Iliamuku no ka pono o ka poe i hoopaa loihi ia oia o Wilikoki ma. Ua ae ia ke noi a Balaunu imua o ka Mana Hooko o ke Aupuni, mai la wa i lawe hou ai o Balaunu i kona hookohu a hiki keia manwa. Ke ike pu ae la no kakou e na poe i kupono i ke koho balota i na @ i ke aloha a Balaunu ame kona hooikaika pu ana e hookuu ia ka ipo @ lahui oia ka Moiwahine Liliuokalani ame kona mau makaainana. No@ aole he kumu na kakou e kanalua ai i ka hookomo ana i ko kakou balota nona.
Ua hanauia o A. M. Brown ma Honolulu, Oahu, ma ka la 16 o Augate, 1868; ua komo oia ma ke kula like ole o keia kulanakauhale, o ka hope loa ua komo oia ma ke Kula Nui o Punahou a puka pono mai i ka 20 o kona mau makahiki. Mahope @ holo aku oia i ke Kula A'o Kanawai o Bosetona, a ekolu makahiki @ iho, ua puka mai oia ma ia kula Kanawai mai me na mahalo @ no kona makaukau a eleu.
I ka makahiki @, ua hookohuia oia i Hope Ilamuku no ke Aupuni. I Augate, 1895, ua hookohuia oia i Ilamuku no ke Aupuni oia kona manawa i hookomo ai i kana noi hookuu i ka poe @ kalaiaina.
Oia nei ka Ilamuku mua loa i ike ia he hoohaahaa a kokua no hoi i kekahi poe Hawaii a hiki i keia la i ike ole kona ano me na Ilamuku mamua aku ona aole like ko lakou ano me ko ianei. Ua olelo ae no kekahi mau Home Rula he kanaka oluolu o Baisu nu ua like no oia me Wilikoki. Eia nae he kulana pakalaki hoi ko Wilikoki ua ike kakou ia mea. Kekahi ke elemakule mai la. Ke hoomaka ka elemakule nawaliwali na mea paahaha o ke kino, holo hope ka hana e like me ka na mau hana apau i hana ai, aole holopono iki, aka, ma ke kakani o ka waha e aho paha ia, aole ana wahi hana i holopono he nele a he neo ia la. Noia wa, e kali kakou a hiki i keia kau holo balota ae. O ka Elele no kahi hana i maa iaia. Ua kamaaina i ka Hale Kau kanawai o Amerika. Hoomaha hoi o Kalanianaole, holo balota no hoi o Wilikoki, oia ka mano kali a kahi wa aku. -(Mai ke Aloha Aina mai.)
Ke Noke mai la no o Pele
KE HOONIONI LA NO ILUNA O MOKUAWEOWEO.
Ma ka mokuahi Mauna Loa o ke kakahiaka Poalua nei i loaa mai ai ka lono, aia no ka Wahine o ka lua ke ho-a ia no i kana ahi.
He nui ka poe i pii aku e makaikai i na hana hookalakupua a ua wahine la, a o ka hapa oia poe, ua huli hoi mai no na Kona a ua hoi loa mai no hoi kekahi poe no Honolulu nei. Ma ka hoike a keia poe i ikeia ai, aole i kahe ka pele, aka aia no he mau awaha ahi ke houluulu ae la, a ma ka lakou hoomaopopo aku; ina e loihi ana keia a ana o ke ahi, e hiki mai ana no ka manawa e kahe ai.
Ma kahi i ikeia ai he elua a ekolu mau lokowai ahi ma kekahi hoeueu ana aku nei, ua ikeia iho he umi lokowai ahi i keia wa. O kahi oi loa aku o na hana hookalakupua aia no ia i ke kikowaena o ka lua, e moe ana mai ka akau-komohana a hiki i ka hema-hikina a mai waena ae o ka papaku e punohu ae ana ka uwahi ame ka mahu, nona ka nui o ekolu mile ka loihi a he hapalua mile ke akea. I ka wa e pahu ai na lokowai ahi, ua hiki ke hooleleaia na aa pele mai ke kanaha kapuai a hiki aku i ka haneri iluna i ka lewa, a i ka wa e haule iho ai keia mau aa pele, ua hiki no ke ikeia aku na waihooluu like ole, e like me na mea i ikeia no ke ahi kao.
O kekahi mea nani i ikeia, oia no ka hooku'i ana o kekahi mau punohu uwahi iluna o ka lewa ma kahi pahu o kanahiku-kumamalima kapuai ke kiekie, a i ka wa i poha ai, ua haule mai la kekahi hapa ilalo me ka ikaika, a o kekahi ua pii aku la iluna e kiola ana i ke ahi ma o a maanei me ka hoopahupahu ana e pilipu ai ka hanu ke lohe aku.
Ua oleloia ae o ke kahe ana o ka waiahi pele mai na wahi puu iloko o ka lua, oia ka mea nana i hapai hou ae i ka papaku o ka lua iluna he 200 kapuai hou mamua o ko na wa i hala ae nei, a ma kahi hoi e aneane ana i ka 700 kapuai mailuna iho o kahi puu kiekie a i ikeia ai he 1000 kapuai ka hohonu o ka lua i ka makahiki 1899.
O Kilauea, ma ka nana aku i keia mau la, ke hoomaka mai nei e onioni mai kona hiamoe ana awa no kekahi wa loihi i hala ae nei, a ke puapuai mai nei ka uwahi iloko o ka lua me he mea la e kali ana o ka hoea aku o na puaa hiwa ame na moa-hiwa huiau me kahi pupu awa, maona u-a wahine. Ke manao wale ia nei, ma ke ano o na mea e ikeia nei, e hiki mai ana ka wa e ala loa mai ai ua luahine ia' a i hele no hoi i ka lawaia, oia iho la no.
Haawi Makana Medala Gula
He umi-kumamalima mau aliikoa o na kulana haahaa i loaa na pakeneta kiekie ma keia mau hoikeia ana iho nei o na pualikoa Lahui Hawaii, e Lutanela Newton o ka regimana o Amerika e noho nei maanei. O ka heluia ana o na pa-keneta i ka wa no ia i waihola aku ai na na kakiana ame na kopaia e alakai i ko lakou mau koa iho, a e like me ko lakou makaukau pela i loaa ai na pa-keneta. O keia poe he umi-kumamalima, ua loaa na pakeneta maluna aku o kanaiwa, a he ekolu o lakou i aneane loa e loaa ka piha makaukau. Aole he poe i hoikeia i haule i ho na pakeneta malalo o kanahiku-kumamawalu.
Mamuli o ka loaa ana o keia hoike, ke manao nei o Konela Jones e haawi i medala gula i ka mea e oi ana ma ka hoikeike e malamaia aku ana iloko o ka mahina o Dekemaba e hiki mai ana.
I ka po Poakahi nei i heluheluia aku ai imua o keia mau aliikoa haahaa keia palapala malalo iho nei:
Keena Regimana Ekahi, Kiai, Lahui o Hawaii.
Honolulu, Oahu, T. H., Oct. 19, 1902.
Kuahaua Nui Helu @.
Ke hoike ia aku nei i mea e ike ia ai ka Regimana Ekahi o na pa-keneta i loaa i na aliikoa haahaa e like me ia i ikeia ma ka hoike a ka mea hoike ka Lutanela Ekahi Harry W. Newton, o ka Pualikoa Kipu, ua like no ia me keia, he umi i pololei:
PAPA EKAHI.
a Puali B. - Kopala Ahrena, 9.5; Kopala Tood, 9.5. Puali F. - Kopala Brown, 9.5. Puali H. - Kopala Biart, 9.5.
b Pali B. - Kakiana Prestidge, 9.2. Puali F. - Kopala Blackman, 9.3.
c Puali G. - Kakiana Kane 9.25.
d Puali B. - Kopala Xavier, 9.2.
e Puali A. - Kakiana Wallace 9. Puali B - Kakiana Olsen, 9. Puali F. - Kakiana Gouveia, 9; Kopala Bush, 9; Kopala Fitzgibbons, 9; Kopala Jackson, 9. Puali G - Kopala Huihui, 9.
PAPA ELUA.
a Puali C. - Kopala Andrade, 8.9.
b Puali C. - Kopala Maltos, 8.8. Puali B - Kopala Schilling, 8.8.
c Puali A - Kakiana Felix, 8.75. Puali F - Kakiana Duvauchelle, 8.75.
d Puali C - Lance Kopala Miller, 8.6.
e Puali A - Kopala Jimmie, 8.5. Puali B - Kakiana Beckley, 8.5; Kakiana Turner, 8.5. Puali F - Kakiana Gunther, 8.5. Puali G - Kakiana Wahihako, 8.5.
f Puali E - Kakiana Hueo, 8. Puali G - Kakiana Nahoolewa, 8.
PAPA EKOLU.
Puali G - Kopala Kuai, 7.8.
O na pa-keneta maluna ae e hoike ana lakou i ka maikai o na hana i hanaia e keia mau aliikoa haahaa o ka Regimana a i mea e hooi aku ai lakou i ko lakou ikaika ame na paio hoaloha ana, mawaho ae o na makana e haawi mau ia nei, e haawi ia aku no i ke aliikoa haahaa e loaa ana na pa-keneta kiekie ma ke kau hoike e malamaia ana iloko o Dekemaba, 1903.
Ma ke Kauoha a Konala Jones,
JOHN SCHAEFER,
Kapena Regimana Ekahi, N. G. H., Akukana.